1-4. Ang’o momiyo Paulo dhi Jerusalem, to ang’o ma orite kuno?

 JI DUTO okuyo sama Paulo gi Luka wuok Mileto. Ok en gima yot ne Paulo gi Luka mondo giwere gi jodong-kanyakla ma Efeso ma ne gihero ahinya! Jomisonarigo ochung’ ei meli. Osikegi oting’o gik ma gibiro konyorego sama gin e wuoth. Bende, giting’o pesa ma ne ochok mondo okonygo Jokristo ma jochan ma ne ni Judea kendo gin gi siso mar neno ni michgo ochopo.

² Yamo mayom chako dhiro meli, kae to melino wuok e dho wath mopong’ gi koko. Ji ariyogo kaachiel gi jowuoth wetegi abiriyo, ng’iyo owetegi modong’ e dho wath kokuyo. (Tich 20:4, 14, 15) Jowuothgo fwayo lwetegi ka gigoyonegi oriti mochopo kama koro ok ginyal nenogi.

³ Paulo osebedo ka tiyo gi jodong-kanyakla ma Efeso kuom higni adek kama. Kata kamano, koro odhi Jerusalem kaka roho maler ochike. E okang’ moro, ong’eyo gik ma dhi yude kuno. Motelo ne ma, ne onyiso jodongogo niya: “Roho maler chika ni mondo adhi Jerusalem, kata obedo ni ok ang’eyo gik ma dhi timorena kuno, mak mana ni e dala ka dala ma adhiye, roho maler siko ka siema ni tuech kod masiche orita.” (Tich 20:22, 23) Kata obedo ni weche dhi bedone matek, Paulo neno ni nyaka odhi Jerusalem nikech ‘roho maler chike’ ni odhi kuno, to en bende oikore timo kamano. Ok odwar tho, kata kamano, timo dwach Nyasaye e gima duong’ moloyo e ngimane.

⁴ Be in bende ineno weche kamano? Sama wachiwore tiyo ne Jehova, wasingore ni timo dwache e gima biro bedo maduong’ moloyo e ngimawa. Nono ranyisi mar jaote Paulo ma ne ochung’ motegno nyalo konyowa.

5. Paulo gi jowetene ne oluwo yo mane ka ne gidhi Turo?

⁵ Yie ma ne Paulo gi jowetene oidho ‘ne odhi moriere.’ Tiende ni, ne gikwang’ ma yamo ok ochandogi nyaka ne gichopo Kos bang’e e  odiechiengno. (Tich 21:1) Nenore ni melino nogowo kuno kendo kinyne nochako wuoth ma dhi Rodo gi Patara. Ka ne gichopo Patara, ma ne ni yo milambo e dho wath mar Asia Minor, owetego ne oidho meli maduong’ ma ting’o osike, ma ne oterogi achiel kachiel nyaka Turo, e taon mar Foinike. Ka gin e yo, ne gikalo “chula mar Saipras . . . e [dho wath] ma ne ni koracham.” (Tich 21:3) Ang’o momiyo Luka ma nondiko bug Tich Joote, nowacho ni ne gikalo Saipras?

6. (a) Ang’o momiyo neno Saipras ne ojiwo Paulo? (b) Iwinjoga nade sama iparo kaka Jehova oseguedhi kendo konyi?

⁶ Nyalo bedo ni Paulo ne osiemonegi chulano ka onyisogi gik ma ne otimorene kuno. Higni ochiko motelo ka ne gin e wuodhgi mokwongo mar misonari, Paulo gi Barnaba kaachiel gi Johana Mariko, ne oromo gi ajuoga miluongo ni Elima, ma ne okwedogi ka gilendo. (Tich 13:4-12) Neno chulano kendo paro gik ma ne otimore kuno nyalo bedo ni nojiwo Paulo kendo tege ne gik mane dhi yude nyime. Wan be wanyalo yudo ber mathoth ka waparo kaka Nyasaye noguedhowa kendo nokonyowa ka ne wakalo e tem. Timo  kamano nyalo miyo wawinj kaka Daudi, ma nondiko niya: “Ng’at makare yudo chandruoge mang’eny, to Jehova rese kuomgi giduto.”​—Zab. 34:19.

7. Ang’o ma jowuoth notimo ka ne gichopo Turo?

⁷ Paulo ne ohero bedo kanyachiel gi Jokristo wetene kendo ne en gi siso mar romo kodgi. Ka ne gichopo Turo, Luka nondiko ni, “ne wamanyo jopuonjre mi wayudogi.” (Tich 21:4) Jowuothgo ne ong’eyo ni ne nitiere Jokristo wetegi Turo, omiyo, ne gimanyogi ma giyudogi kendo nenore ni ne gidak kodgi kuom kinde. Achiel kuom gueth madongo ma wayudo nikech ng’eyo adiera en ni kamoro amora ma wadhiye, wabiro yudo Jokristo wetewa ma nigi yie machal gi marwa kendo gibiro rwakowa. Joma ohero Nyasaye kendo ma lame gadier nigi osiepe e piny mangima.

8. Ere kaka onego wawinj ndiko mar Tich Joote 21:4?

⁸ Ka ne Luka wuoyo e wi gima notimore odiechienge abiriyo ma ne gin Turo, nowacho wach moro ma nyalo bago ng’ato ka po ni ok onone matut. Nowacho niya: “Roho maler notayogi [owete ma ne ni Turo] mi giwacho ne Paulo nyadinwoya ni mondo kik onyon Jerusalem.” (Tich 21:4) Dibed ni Jehova noloko pache kendo nodwaro ni Paulo odhi kamachielo? Dibed ni koro nonyiso Paulo ni kik odhi Jerusalem? Ooyo. Roho nowacho ni ibiro sand Paulo Jerusalem, to ok nowacho ni kik odhi kuno. Nenore ni roho maler e ma nokonyo owete ma Turo mondo ong’e adier ni Paulo biro yudo chandruok Jerusalem. Omiyo, nikech ne gidewo Paulo, ne ginyise ni kik odhi e taondno. Ne gin kare nikech ne gidwaro reso ngima Paulo. Kata kamano, nikech Paulo ne dwaro timo dwach Nyasaye, nodhi nyime gi wuoth ma tere Jerusalem.​—Tich 21:12.

9, 10. (a) Bang’ winjo paro ma owete ma Turo ne nigo, nyalo bedo ni Paulo noparo wach mane machal gi ma ne okaloeno? (b) En paro mane ma ji nigo e kindegi, to opogore nade gi weche ma ne Yesu owacho?

⁹ Bang’ winjo paro ma owete ne nigo, samoro Paulo noparo ni jopuonjre Yesu bende ne otemo geng’e ka ne onyisogi ni onego odhi Jerusalem, osande, kendo onege. Petro ne oneno ne Yesu lit, monyise niya: “Kechri iwuon, Ruoth. Mano ok bi timoreni ngang’.” Yesu nodwoke niya: “Dog e ng’eya, Satan! In gima kelona chwanyruok, nikech ok in gi paro mag Nyasaye, to mag dhano.” (Mat. 16:21-23) Yesu nong’ado mar dak e ngima mar chiwruok nikech mano e ngima ma Nyasaye ne dwaro ni odagie. Paulo bende ne nigi paro ma kamano. Onge kiawa ni owete ma ne ni Turo ne nigi paro maber mana kaka jaote Petro, kata kamano, ne ok gifwenyo ni mano ne en dwaro mar Nyasaye.

¹⁰ E kindegi ji mang’eny ohero kechre giwegi ka gitimo mana gik ma yotnegi timo, kata ka timo kamano ok e yo maber mar timo gimoro. Ng’eny ji ohero dhi e dinde ma oyienegi timo gimoro amora ma gidwaro kendo ma ok  ketnegi ting’ moro amora. Yesu to nojiwo ji mondo obed gi paro mopogore gi mano. Nonyiso jopuonjrene niya: “Ka ng’ato dwaro luwa, to mondo okwerre owuon kendo oting’ yadh-sandne, kae to odhi nyime luwa.” (Mat. 16:24) Luwo Yesu e gima berie mogik kendo ma nyiso rieko, kata kamano, ok en gima yot timo.

11. Jopuonjre ma ne ni Turo ne onyiso nade ni gihero Paulo kendo giriwe lwedo?

¹¹ Mapiyo, kinde nochopo ma Paulo, Luka, kod joma ne gin-go ne onego odhi nyime gi wuodhgi. Yo ma ilerogo kaka ne giwuok en gima mulo chunywa. Bende, onyiso kaka owete ma Turo ne ohero Paulo kod kaka ne giriwo lwedo tije mar lendo. Chwo, mon, kod nyithindo ne okowo Paulo kaachiel gi jowetene nyaka e dho nam. Giduto ne gigoyo chonggi piny ma gilemo kanyachiel kae to ne gigoyonegi oriti. Bang’ mano, Paulo, Luka, kod jowuoth wetegi ne oidho meli moro kendo ne gidhi nyaka Potolomai, kama ne giromoe gi owete mi gibedo kodgi kuom odiechieng’ achiel.​—Tich 21:5-7.

12, 13. (a) Filipo noketo ranyisi mane maber? (b) Ere kaka wuone ma kindegi nyalo luwo ranyisi mar Filipo?

¹² Bang’e, Luka miyowa ripot ni Paulo kod jowetene nodhi Kaisaria. Ka ne gichopo kuno ‘ne gidonjo e od Filipo jayal-injili.’ a (Tich 21:8) Nyaka bed ni ne gimor ahinya neno Filipo. Higni 20 motelo ka ne gin Jerusalem, joote noyiero Filipo mondo okony e wach pogo chiemo ne kanyakla mar Jokristo ma eka nochak kuno. Filipo ne osebedo jalendo ma jakinda kuom kinde malach. Par ni ka ne jopuonjre okere nikech sand, Filipo nodhi Samaria kendo nochako lendo kuno. Bang’e, ne olendo ne Ja-Ethiopia ma bwoch mi obatise. (Tich 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Mano doko ranyisi maber ma ne oketo!

¹³ Filipo pod ne jakinda e tij lendo. Ka en Kaisaria, pod ne odhi nyime lendo gi kinda, to mano nenore maler nikech Luka luonge ni “jayal-injili.” Bende, wang’eyo ni ne en-gi nyiri ang’wen ma ne koro wach, to mano nyiso ni ne giluwo ranyisi mar wuon-gi. b (Tich 21:9) Nyaka bed ni Filipo notiyo  matek mondo okony joode obed gi winjruok maber gi Nyasaye. Wuone ma Jokristo ma kindegi onego oluw ranyisi mare, ka giketo ranyisi maber e tij lendo kendo konyo nyithindgi mondo giher tij lendo.

14. Limbe mag jaote Paulo ne ochiwo thuolo mage, to ere kaka wanyalo timo kamano e kindegi?

¹⁴ Kuonde duto ma Paulo nodhiye, nomanyoga Jokristo wetene kendo bedo kanyachiel kodgi. Onge kiawa ni owete ne oikore rwako jamisonarino kaachiel gi jowetene. Limbe kaka mago ne miyogi thuolo ‘mondo gijiwre.’ (Rumi 1:11, 12) Wan be wan gi thuolo mag jiwruok kaka mago. Inyalo yudo gueth mang’eny ka irwako jarit-alwora gi jaode e odi kata bed ni odi tin ma chalo nade kendo idhier.​—Rumi 12:13.

15, 16. En wach mane ma Agabo nokelo, to joma ne winjo wechego notimo ang’o?

¹⁵ E kinde ma ne Paulo odak gi Filipo, wendo moro modhial ma nyinge Agabo nolimogi. Joma nochokore e od Filipo ne ong’eyo ni Agabo ne en janabi; ne okoro ni kech ne dhi betie e kinde loch mar Klaudio. (Tich 11:27, 28) Samoro ne gipenjore niya: ‘Ang’o momiyo Agabo olimowa? En wach mane ma okelonwa?’ Sama ne ging’iye, ne okawo msip mar Paulo. Msibno ne chalo law ma ne inyalo tigo e ting’o pesa kod gik mamoko kendo ma ng’ato ne nyalo tueyo e nungone. Agabo notueyo tiendene kod lwetene gi msibno. Kae to nonyisogi wach moro mapek. Nowachonegi niya: “Roho maler wacho ni, ‘Jal ma en wuon msibni, Jo-Yahudi biro tueye kama Jerusalem, kendo gibiro chiwe e lwet ogendni mamoko.’”​—Tich 21:11.

¹⁶ Weche mokorgo ne nyiso maler ni Paulo ne nyaka dhi Jerusalem. Bende, wechego ne nyiso ni bang’e Jo-Yahudi ne dhi kete “e lwet ogendni mamoko.” Weche ma nokorgo nochando ahinya joma ne winjogi. Luka nondiko niya: “Koro ka ne wawinjo wachno, wan kod jo ma ne ni  kanyo, ne wachako sayo Paulo ni kik odhi Jerusalem. Eka Paulo nodwoko kama: ‘Ang’o momiyo uywak kendo utemo nyoso chunya? Ng’euru ni aikora, ok mana ni mondo otueya, to aikora bende ne tho Jerusalem nikech nying Ruoth Yesu.’”​—Tich 21:12, 13.

17, 18. Ere kaka Paulo nonyiso ni oikore timo dwach Nyasaye, to owete notimo ang’o?

¹⁷ Tem ane paro gik ma ne timore. Owete moriwo nyaka Luka, temo sayo Paulo ni kik odhi Jerusalem. Moko bende ne ywak. Hera ma ne owetego onyiso Paulo nomiyo owachonegi e yo mamuol ni ‘ginyoso chunye,’ kata ‘ginego chunye’ mana kaka loko moko keto wach molok ma yudore e dho Grikno. Kata kamano, noramo ni nyaka odhi, kendo mana kaka notimo ka ne oromo gi owete ma Turo, kindeni bende ne ok odhi yie mondo joma saye kata ma ywak, omone dhi Jerusalem. Kar mano, noleronegi gimomiyo ne nyaka odhi kuno. Mano kaka nonyiso chir kendo nomakore gi migape! Mana kaka Yesu notimo, Paulo noramo ni nyaka odhi Jerusalem. (Hib. 12:2) Paulo ne ok dwar tho nikech yiene, to ka mano ne nyalo timore, ne onyalo neno mano kaka thuolo makende mar tho nikech en jalup Kristo Yesu.

¹⁸ Owetego notimo ang’o? Ne gichiwo luor ne yiero mar Paulo. Ndiko wacho niya: “Ka loko pache notamowa, ne wawere kode mi wawacho kama: ‘Dwaro mar Jehova e ma mondo otimre.’” (Tich 21:14) Joma ne temo sayo Paulo mondo kik odhi Jerusalem, ne ok oramo ni Paulo nyaka luw mana pachgi. Ne gichiko itgi ne Paulo kendo rwako pache, ka giyie ni dwach Jehova e ma mondo otimre, kata obedo ni timo kamano ne ok yotnegi. Paulo nochako wuoth ma gikone ne dhi miyo onege. Timo kamano ne nyalo bedo mayot ne Paulo ka dine owete ma ne oherego ok otemo saye mondo owe dhi Jerusalem.

19. Gin puonj mage mabeyo ma wayudo e wi gik ma ne otimore ne Paulo?

¹⁹ Nitie puonj maduong’ ma wayudo e wi gima notimore ne Paulo: Ok onego watem sayo jomoko mondo kik gidag e ngima mar chiwruok ka gitiyo ne Nyasaye. Wanyalo tiyo gi puonjno e yore mang’eny, to ok mana sama ngimawa ni kama rach kende. Kuom ranyisi, kata obedo ni jonyuol mang’eny ma Jokristo kuyoga sama nyithindgi odhi tiyo ne Jehova e pinje maboyo, gitemoga matek mondo kik ginyos chunygi. Phyllis, modak e piny England, paro kaka nowinjo malit ka ne nyare achiel kende odhi bedo misonari e pinje mag Afrika. Phyllis wacho kama: “Nakuyo ahinya. Ne ok yotna yie ni odhi bedo mabor kamano. Nakuyo to komachielo namor gi okang’ ma nokawono. Nalemo ahinya e wi wachno. Mano ne en yiero mare, kendo ne ok atemo loko pache. Kinde duto ne asebedo ka apuonje ni oket weche Pinyruoth obed motelo e ngimane! Osetiyo ne Jehova e pinje ma oko kuom higni 30, kendo agoyonega Jehova erokamano pile ka pile nikech yie mare.” Donge en gima ber ahinya ka wajiwo Jokristo wetewa mochiwore gi chunygi duto?

20, 21. Ang’o ma nyiso ni Paulo ne ohero bedo gi Jokristo wetene, to ang’o momiyo ne ohero timo kamano?

²⁰ Notim chenro kendo Paulo nodhi nyime gi wuodhe ka owete kowe, to mano ne nyiso kaka ne giriwe lwedo gi chunygi duto. Kuonde duto ma ne gibworoe e wuodhgi ka gidhi Jerusalem, Paulo gi jowuoth wetene ne manyoga thuolo mag tudruok gi Jokristo wetegi. Ka ne gin Turo, ne giyudo jopuonjre moko kendo ne gibedo kodgi kuom odiechienge abiriyo. Ka ne gin Potolomai, ne gidhi moso owete gi nyimine kendo ne gibedo kodgi kuom odiechieng’ achiel. Ka ne gin Kaisaria, ne gibedo e od Filipo kuom odiechienge mang’eny. Kae to, moko kuom jopuonjre ma ne oa Kaisaria ne okowo Paulo gi jowetene nyaka Jerusalem, kendo ne orwakgi gi jal moro ma ne iluongo ni Manason, ma ne okwongo bedo japuonjre. Gikone ka jowuothgo ne ochopo Jerusalem, Luka nyisowa ni ‘owete norwakogi gi mor.’​—Tich 21:17.

²¹ Nenore maler ni Paulo ne dwaro bedo machiegni gi Jokristo wetene. Jaoteno noyudo jip kuom owete gi nyimine, mana kaka wan be wayudo jip e kindegi. Onge kiawa ni jip ma ne Paulo oyudo ne otege ahinya kendo miye chir mar nyagore gi jo akwede mager ma ne dwaro nege.