1, 2. Gin ang’o ma notimore ka Paulo gi Barnaba ne ni Lustra?

 TULO nomuoch Lustra. Ng’at moro ma ne onyuol ka en puth nochikore gi mor bang’ ka welo moko ariyo nosechange. Ji nohum nono, kendo jadolo nokelo osimbo mag maua ne chwo ariyogo ma oganda koro nokawo kaka nyiseche. Ruedhi ne buyo sama jadolo mar Zeu ikore yang’ogi. Paulo gi Barnaba nokok matek ka kwerogi ni kik gitim kamano. Ne giyiecho lepgi, mi gidonjo e kind oganda ma koro noramo ni dwaro lamogi ka gisayogi ni mondo kik gitim kamano. Kinda ma ne gitimo e kwerogi matek e ma nomiyo jogo oweyo lamogi.

² Jo-Yahudi ma kwedogi ne ochopo kowuok Antiokia ma Pisidia kod Ikonio. Ne giketho nying Paulo kod Barnaba gi miriambo maricho, mi gimiyo Jo-Lustra olokore kodgi. Oganda ma ne dwaro lamo Paulo koro ne olokore kode kendo ne gigoye gi kite ma giweye kochiegni tho. Ka ne giseolo mirimbgi, ne giywayo Paulo oko mar rangach mi giweye kuno ka giparo ni osetho.

3. Gin penjo mage ma wabiro nono e sulani?

³ Ang’o ma ne okelo tulo? Gin ang’o ma joyal wach maber ma kindegi nyalo puonjore kuom Barnaba, Paulo, kod Jo-Lustra ma ne oloko pachgi mayot e wi chwo ariyogo? Ere kaka jodong-kanyakla nyalo luwo ranyisi mar Barnaba gi Paulo ma ne onano e tij lendo ka ‘Jehova miyogi teko mi giyalo gi chir’?​—Tich 14:3.

4, 5. Ang’o momiyo Paulo gi Barnaba nodhi Ikonio, to ang’o ma notimore kuno?

⁴ Ndalo moko matin mokalo, Jo-Yahudi ma jo akwede nothuwo wach mi oganda oriembo Paulo gi Barnaba e taon mar Jo-Rumi miluongo ni Antiokia ma Pisidia. Kata kamano, kar mondo chunygi onyosre, chwo ariyogo ne ‘oteng’o buch tiendgi’ ne jo taondno nikech ne gitamore rwako wach maber. (Tich 13:50-52; Mat. 10:14) Paulo gi Barnaba ne owuok e taondno gi kuwe ka giweyo mondo Nyasaye e ma okumgi. (Tich 18:5, 6; 20:26) Ka pod gimor sidang’, jomisonari ariyogo ne odhi nyime gi  wuodhgi mar lendo. Ne giwuotho kilomita ma dirom 150 ka gichomo milambo ma gichopo e pap manie kind gode ariyo mag Taurus kod Sultan.

⁵ Mokwongo, Paulo gi Barnaba nobworo Ikonio, taon ma ne en achiel kuom taonde madongo e provins ma Rumi miluongo ni Galatia. a Jotaondno nomakore ahinya gi kido kod timbe mag Jo-Grik. Jo-Yahudi mogwaro ma nigi huma kod ji mang’eny ma nolokore ma odonjo e din mar Jo-Yahudi nodak kuno. Paulo gi Barnaba ne odonjo e sunagogi ma gichako lendo kaka ne gijatimoga. (Tich 13:5, 14) “Ne giyalo e yo maber ahinya mi mano nomiyo oganda mang’ongo moriwo Jo-Yahudi gi Jo-Grik orwako yie.”​—Tich 14:1.

6. Ang’o momiyo Paulo gi Barnaba ne gin jopuonj mabeyo, to ang’o ma wanyalo timo mondo waluw ranyisi margi?

⁶ Ang’o ma nokonyo Paulo gi Barnaba chopo e chuny ji? Paulo nong’eyo Ndiko e yo matut. Notiyo gi weche mag histori, weche mokor, kod Chik Musa e yo mong’ith konyisogo ni Yesu e ma ne en Mesia ma nosingi. (Tich 13:15-31; 26:22, 23) Barnaba nohero ji kendo nodewogi ahinya. (Tich 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24) Chwo ariyogo ne ok wach mana gik ma giparo giwegi to ‘Jehova e ma ne miyogi teko’ mar wuoyo. Ere kaka inyalo luwo ranyisi mar jomisonari ariyogo e tiji mar lendo? En kuom timo gik ma luwogi: Bed ng’at molony chuth gi Wach Nyasaye. Yier Ndiko mabiro chopo e chuny jowinjo. Many gik ma inyalo timo mondo ikony joma ilendonegi. Kae to kinde duto sir gik ma ipuonjo gi Wach Nyasaye, ma ok iti gi riekoni iwuon.

7. (a) Wach maber nyalo miyo ji obed gi paro mage mopogore? (b) Ka po ni pogruok obedo e odu nikech irwako wach maber, ang’o monego ing’e?

⁷ Kata kamano, nitie joma ne odak Ikonio ma ne ok mor gi weche ma ne Paulo gi Barnaba wacho. Luka nondiko niya: “Jo-Yahudi ma ne ok oyie ne othuwo wach, kendo ne gimiyo chuny jo ma oa e ogendni mamoko osin gi owete.” Paulo gi Barnaba noneno ni gimed bedo kanyo mondo giked ne wach maber kendo ne “giyalo gi chir kuom kinde mogwaro.” Nikech mano, “oganda mang’ongo manie dalano ne opogore; moko kuomgi ne riwo Jo-Yahudi lwedo to moko ne odok ne joote.” (Tich 14:2-4) Gima kamano jatimore e kindewagi bende. Wach maber riwo jomoko kanyachiel; jomoko to wachno pogo. (Mat. 10:34-36) Ka po ni nitie pogruok e odu nikech irwako wach maber, ng’e ni ng’enyne akwede betga nikech weche mag miriambo ma ji kethogo nyingwa. Nyalo bedo ni timbeni mabeyo e ma biro nyiso ni weche ma ji wachogo ok gin adier kendo mano nyalo miyo jomoko ma kwedowa ochak bedo gi paro mowinjore kuomwa.​—1 Pet. 2:12; 3:1, 2.

8. Ang’o momiyo Paulo gi Barnaba nowuok Ikonio, to ang’o ma wapuonjore kuom ranyisigino?

⁸ Bang’ kinde moko, jo akwede ma Ikonio ne otimo chenro mondo gichiel Paulo gi Barnaba gi kite. Ka ne onyis jomisonari ariyogo chenrono, ne  ging’ado mar dhi lendo e alwora mopogore. (Tich 14:5-7) Joland wach Pinyruoth ma kindegi bende samoro tiyoga gi rieko ma kamano. Sama ji wacho weche maricho ahinya kuomwa, wawuoyoga gi chir. (Fil. 1:7; 1 Pet. 3:13-15) Kata kamano, ka waneno ka lweny nyalo wuok, watiyo gi rieko mondo kik watim gima nyalo miyo ohiny ngimawa kata ngima Jokristo wetewa.​—Nge. 22:3.

9, 10. Lustra ne ni kanye, to ang’o ma wang’eyo e wi joma ne odak kuno?

⁹ Paulo gi Barnaba nochako wuoth ma terogi Lustra. Lustra ne en taon mar Jo-Rumi kendo ne en kilomita 30 kama, yo milambo mar Ikonio. Lustra ne nigi winjruok maber gi Antiokia ma Pisidia, kata kamano, Jo-Yahudi ma ne odak kuno ne ok ng’eny. Kata obedo ni joma ne odak kuno ne wacho dho Grik, dhoggi wuon wuon to ne en Lukaonia. Nyalo bedo ni taondno ne onge gi sunagogi, omiyo, Paulo gi Barnaba ne ochako lendo e lela kama ji ne nitie. Ka ne gin Jerusalem, Petro nochango dichwo moro ma ne onyuol ka ong’ol. To ka ne gin Lustra, Paulo bende ne ochango dichwo machielo ma ne onyuol ka ong’ol. (Tich 14:8-10) Nikech hono ma ne Petro otimono, ji mang’eny norwako wach maber. (Tich 3:1-10) Kata kamano, hono ma Paulo notimo to nomiyo weche obedo mopogore.

¹⁰ Mana kaka onyis e chak sulani, ka ne ng’at mong’olno ochung’ mochako wuotho, oganda ma Lustra ma ne lamo nyiseche manono ne orwako wachno e yo ma ok owinjore. Ne giluongo Barnaba ni Zeu, ma en jatend nyiseche, to Paulo ne giluongo ni Herme, ma en wuod Zeu kendo nyasaye ma wuoyo e lo nyiseche. (Ne sanduk ma wiye wacho ni “ Kaka Jo-Lustra ne Lamo Zeu kod Herme.”)  Kata kamano, Barnaba gi Paulo ne otemo matek mondo ogandano ong’e ni ne giwuoyo kendo gitimo gik moko gi teko mar Jehova, ma en Nyasaye achiel madier, to ok gi teko nyiseche manono.​—Tich 14:11-14.

11-13. (a) Paulo gi Barnaba nowacho ne Jo-Lustra ang’o? (b) En puonj mane ma wanyalo yudo kuom weche ma ne Paulo gi Barnaba owacho?

¹¹ Kata obedo ni tulo nomuoch kamano, Paulo gi Barnaba pod notemo kar nyalogi mondo gichop e chuny jowinjogi e yo maber moloyo. Weche ma ne Luka ondikogi konyowa ng’eyo kaka wanyalo chopo e chuny joma lamo nyiseche manono sama walando wach maber. Ne ane kaka Paulo gi Barnaba ne otemo chopo e chuny jowinjogi. Ne giwachonegi niya: “Yaye, ang’o momiyo utimo gigi? Wan bende wan mana dhano ma nigi nyawo kaka un. To sani walandonu wach maber mondo ua kuom gik manonogi, kendo ulokru mondo uyie kuom Nyasaye ma nochueyo polo, gi piny, gi nam, kod gik moko duto manie igi. Kuom tienge mosekalo, noweyo ogendni duto mondo giluw yoregi giwegi, kendo kata obedo ni ne ok oweyo ma ok omiyou gik ma chiwo neno kuome, notimo maber kuom miyou koth koa e polo kod kinde mag nyak mogundho, ka oyieng’ou gi chiemo kendo ka opong’o chunyu gi mor.”​—Tich 14:15-17.

¹² Gin puonj mage ma wanyalo yudo kuom wechego? Mokwongo, Paulo gi Barnaba ne ok okawre ni gin joma kare moloyo jowinjogi. Ne ok giwuondre. Kar mano, ne gibolore mi giwacho ni gin kod nyawo machal gi mag jowinjogi ma ne lamo nyiseche manono. En adier ni Paulo gi Barnaba ne oseyudo roho maler kendo ne oseketgi thuolo kuom puonj mag miriambo. Bende, ne oguedhgi gi geno mar locho gi Kristo e polo. Kata kamano,  ne ging’eyo ni Jo-Lustra bende ne nyalo yudo michgo ka po ni giyie winjo Kristo.

¹³ Waneno nade jogo ma walendonegi? Be wanenogi kaka joma rom kodwa koso? Sama wapuonjo ji adiera mar Wach Nyasaye, be wabedo kaka Paulo gi Barnaba, ma ne ok dwar ni ji opakgi? Charles Taze Russell, ma ne tayo tij lendo e giko higni mag 1800 nyaka chak higni mag 1900, noketo ranyisi maber ahinya kaka japuonj. Nondiko niya: “Ok wadwar ni ji opakwa kata omiwa luor mokalo tong’, bende ok wadwar ni gitim kamano ne gik ma wandiko; bende ok wadwar ni oluongwa ni Reverend (Jatend Kanisa) kata Rabi.” Owadwa Russell nobolore mana kaka Paulo gi Barnaba. Wan bende, sama walendo, gima duong’ ma wadwaro timo en konyo ji mondo ochak lamo Nyasaye mangima to ok dwaro ni mondo ji opakwa.

14-16. Wanyalo yudo puonj ariyo mage momedore e gik ma Paulo gi Barnaba nonyiso Jo-Lustra?

¹⁴ Wane ane puonj mar ariyo ma wanyalo yudo kuom weche ma ne giwacho. Paulo gi Barnaba ne gin joma oikore timo lokruok kaluwore gi chal ma ne nitie. Mopogore gi Jo-Yahudi kod joma ne olokore ma odonjo e din mar Jo-Yahudi ma ne ni Ikonio, Jo-Lustra ne ok ong’eyo Ndiko kata gik ma ne Nyasaye otimo ne oganda Jo-Israel, to ka po ni nitie joma ne ong’eyo, ne ging’eyo mana weche matin ahinya. Kata kamano, Jo-Lustra ma ne winjo Paulo gi Barnaba ne gin jopur. Taon mar Lustra ne yudoga koth maber kendo puothe ma kuno ne nyak. Jogo ne nyalo neno gik mang’eny ma ne nyiso kido mabeyo mag Jachuech, kuom ranyisi, gik ma ne giyudo e kinde keyo. Omiyo, jo misonarigo notiyo gi wachno mondo giyud weche ma ne ginyalo winjoree gi jogo mondo gichop e chunygi.​—Rumi 1:19, 20.

¹⁵ Donge wan be wanyalo timo lokruok ma kamano sama walendo? Kuom ranyisi, kata obedo ni japur nyalo pidho kodhi achiel e puothene mopogore opogore, samoro chuno ni oti gi yore mopogore opogore e iko puodho ka puodho. Lowo moro nyalo bedo ni yom kendo ike ok tek. Puothe moko to nyalo dwaro ni otimnegi ikruok momedore. E yo ma kamano, wapidhoga mana kit kodhi achiel, ma en wach Pinyruoth ma yudore e Wach Nyasaye. Kata kamano, ka waluwo ranyisi mar Paulo gi Barnaba, wabiro temo fwenyo kit ngima kod din mar joma walendonegi. Kae to wabiro tiyo gi wechego mondo watim lokruok mowinjore e yo ma walandogo wach Pinyruoth.​—Luka 8:11, 15.

¹⁶ Wanyalo yudo puonj mar adek e gik ma notimore ne Paulo gi Barnaba, ka ne gilendo ne Jo-Lustra. Kata watim kinda ma chalo nade sama wapidho kodhi mag Pinyruoth e chuny ji, samoro inyalo ma jomoko kodhi ma osepidh e chunygi, to samoro kodhi nyalo lwar e chuny ma chalo lwanda. (Mat. 13:18-21) Ka po ni mano otimoreni, kik chunyi tho, nimar mana kaka Paulo nonyiso jopuonjre ma ne ni Rumi, “ng’ato ka ng’ato kuomwa [moriwo nyaka joma wawuoyogo e wi Wach Nyasaye] nochiw ne Nyasaye dwoko ma mare owuon e bura.”​—Rumi 14:12.

17. Bang’ wuok Derbe, Paulo gi Barnaba ne odhi kanye, to nikech ang’o?

¹⁷ Bang’ ka ne Jo-Lustra oseywayo Paulo ma gigole oko mar taondno kendo giweye kuno ka ging’eyo ni osetho, jopuonjre nobiro ire, mi nochung’ kendo noyudo kama ne onyalo bworoe e taondno otienono. Kinyne, Paulo gi Barnaba ne ochako wuoth ma dhi Derbe ma en kilomita 100. Nyaka bed ni wuodhni ne tek ne Paulo nikech dende ne rame ahinya, nimar nochiele gi kite mana seche manok motelo. Kata kamano, en kaachiel gi Barnaba ne ginano kendo ka ne gichopo Derbe, ne giloko “ji mogwaro obedo jopuonjre.” Kae to kar mondo giluw yo machuok ma terogi achiel kachiel Antiokia ma Siria kama ne gidakie, “ne gidok Lustra, gi Ikonio, kod Antiokia [ma Pisidia].” Ang’o momiyo ne gidok kuno? Ne gidwaro tego “chuny jopuonjre kendo ne gijiwogi mondo gisik e yie.” (Tich 14:20-22) Donge chwo ariyogo ne oketonwa ranyisi maber ndi? Ne giketo dwaro mag kanyakla obedo motelo ne mekgi. Jorit-malworo kod jomisonari ma kindegi oseluwo ranyisigi.

18. Ere kaka iyieroga jodong-kanyakla?

¹⁸ Paulo gi Barnaba nojiwo jopuonjre kokalo kuom wechegi kod ranyisi maber ma ne giketo. Bende, ne giyiero “jodongo e kanyakla ka kanyakla.” Kata obedo ni “roho maler noorogi” e wuodhgi mar misonari, Paulo gi Barnaba pod ne olemo kendo ne gitueyo chiemo ka “ne gichiwogi [jodongo] e lwet Jehova.” (Tich 13:1-4; 14:23) Chenro ma kamano e ma pod itiyogo e kindegi. Jodong-kanyakla lemoga sama ginono ka be owadwa moro chopo weche manie Ndiko ka pok ging’ado paro ka be owadwano owinjore obed jarit e kanyakla. (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9; Jak. 3:17, 18; 1 Pet. 5:2, 3) Kinde ma ng’ato osetieko nyaka ne obed Jakristo ok e gima duong’ minonoga kapok oyier ng’ato. Kar mano, wechene, timbene, kod nying maber ma en-go e ma nyiso okang’ ma roho maler tiyogo e ngimane. Mondo obed jakwath mar kanyakla, nyaka ochop gik ma Ndiko wacho ni jakwath onego obedgo (Gal. 5:22, 23). Jarit-alwora e ma nigi ting’ mar keto jodongo e kanyakla.​—Pim gi 1 Timotheo 5:22

19. Jodong-kanyakla ong’eyo ni gin gi ting’ mane, to ere kaka giluwoga ranyisi mar Paulo gi Barnaba?

¹⁹ Jodong-kanyakla ong’eyo ni gibiro dwoko wach ne Nyasaye kaluwore gi gik ma gitimo ne kanyakla. (Hib. 13:17) Mana kaka Paulo gi Barnaba, jodong-kanyakla tayoga tij lendo. Weche ma giwacho jiwoga Jokristo wetegi. Kendo giikore keto dwaro mar kanyakla obed motelo ne mekgi.​—Fil. 2:3, 4.

20. En ber mane ma wayudo ka wasomo kaka Jokristo wetewa omakore gi tij lendo?

²⁰ Gikone ka ne Paulo gi Barnaba odok Antiokia ma Siria kama ne gidakie, ne “ginyisogi gik mang’eny ma Nyasaye nokonyogi timo kod kaka Nyasaye noseyawo dhoot ne ogendni mamoko mondo orwak yie.” (Tich 14:27) Sama wasomo kaka Jokristo wetewa omakore gi tij lendo kendo neno kaka Jehova oseguedho kinda margi, wayudo jip mar dhi nyime ‘yalo gi chir ka Jehova miyowa teko.’