1, 2. Ere kaka kinda mar tieko tij lando wach maber nokelo nyak e kinde Jokristo mokwongo?

 SAND mager nochakore, kendo Saulo nochako “sando kanyakla malit.” E dhok ma nokwong ndikgo Muma, wechego nyiso ni nosando kanyakla e yo marach ahinya. (Tich 8:3) Jopuonjre ne oringo, kendo jomoko ne nyalo neno ni dwaro mar Saulo mar tieko kanyakla mar Jokristo ne dhi chopo. Kata kamano, sama ne Jokristo ringo ka gikere kuonde mopogore opogore, gimoro makende ma ne ok gipar kata notimore. Ne en ang’o?

² Jokristo ma ne okerego ne ochako ‘lando wach maber mar Nyasaye’ kuonde ma ne giringo ka gidhiyego. (Tich 8:4) Parie niya, sand ne ok ochungo tij lendo to nomiyo wach maber omedo landore! Sama ne gichuno jopuonjre mondo odar, joma ne sando jopuonjrego ne omiyo wach Pinyruoth omedo landore nyaka e kuonde maboyo ahinya. Ne ok ging’eyo ni gima kamano ne nyalo timore. Mana kaka wabiro neno, gima chalo kamano osetimore e kindewagi.

3. (a) Filipo ne en ng’a? (b) Ang’o momiyo ji mang’eny ne pok owinjo wach maber e taon mar Samaria, to ang’o ma Yesu nokoro ni ne dhi timore e alworano?

³ Achiel kuom “jopuonjre ma ne osekerego” ne en Filipo. a (Tich 8:4; ne sanduk ma wiye wacho ni “ Filipo ‘Jayal-Injili.’”) Kinde moro ne odhi Samaria, ma en taon ma ji mang’eny ne pok owinjoe wach maber, nikech kinde moro Yesu nochiko jootene konyisogi niya: “Kik udhi ir ogendni mamoko kendo kik udonj e dala moro amora mar Jo-Samaria, to dhiuru mana ir rombe molal mag dhood Israel.” (Mat. 10:5, 6) Kata kamano, Yesu nong’eyo ni kinde ne dhi chopo ma ne idhi yal wach maber Samaria, nikech kinde moro ka  pok odok e polo, nowacho niya: “Unubed jonenona e Jerusalem, kod Judea duto, gi Samaria, nyaka kuonde maboyo mogik e tung’ piny.”​—Tich 1:8.

4. Jo-Samaria norwako nade wach ma Filipo nolandonegi, to nyalo bedo ni ne gitimo kamano nikech ang’o?

⁴ Filipo noyudo ka Samaria ne chalo gi ‘puothe mosechiek kendo moromo keyo.’ (Joh. 4:35) Weche ma ne olando ne ojiwo Jo-Samaria ahinya, kendo wanyalo neno maler gimomiyo ne en kamano. Jo-Yahudi ne ok winjre gi Jo-Samaria, kendo ne gitimonegi gik ma nyiso ni ok giherogi. Mopogore gi mano, Jo-Samaria ne ofwenyo ni wach maber ne miyo ji duto bedo gi geno, kendo mano ne opogore ahinya gi paro ma ne Jo-Farisai nigo mar buono ji. Nikech Filipo nolendo ne Jo-Samaria gi kinda ma ok obuonogi, mano nyiso ni ne oonge gi paro marach ma Jo-Yahudi ne nigo mar buono Jo-Samaria. Mano e momiyo ok kawwa gi wuoro ni oganda Jo-Samaria ne owinjo Filipo “gi chuny achiel.”​—Tich 8:6.

5-7. Chiw ane ranyisi ma nyiso kaka wach maber nolandore ka ne Jokristo oke kuonde mamoko.

⁵ Mana kaka kinde Jokristo mokwongo, kindegi bende, sand pok omono jotich Nyasaye dhi nyime gi tij lendo. Kinde ka kinde, sama ochun Jokristo mondo odar ka gidhi kama chielo, bed ni en jela kata e piny moro, mano  osemana konyo e lando wach maber e alwora ma gidhiyego. Kuom ranyisi, e kinde Lweny mar Ariyo mar Piny Ngima, Joneno mag Jehova nochiwo neno e kambi mar Jo-Nazi ma ne isandoe ji. Achiel kuom Jo-Yahudi ma ne oromo gi Joneno kuno wacho niya: “Yo ma mabuse ma ne gin Joneno mag Jehova nochung’go motegno, nomiyo abedo gadier ni yiegi otenore kuom Ndiko, to mano nomiyo an bende abedo Janeno.

⁶ Nitie kinde moko ma kata mana joma sando mabuse bende nolendnegi mi girwako wach. Kuom ranyisi, ka ne oter Janeno miluongo ni Franz Desch e kambi misandoe ji ma Gusen e piny Austria, nochako puonjore Muma gi achiel kuom jotelo (SS officer) ma ne ni kuno. Par ane mor ma chwo ariyogo ne obedogo ka ne giromo higni moko bang’e e chokruok maduong’ mar Joneno kendo giduto koro ne gin joland wach maber!

⁷ Gima kamano notimore ka ne sand omiyo Jokristo ma ne nie piny moro oringo mi gidhi e piny machielo. Kuom ranyisi, e higni mag 1970, ne ochiw neno e okang’ mong’ith e piny Mozambique ka ne chal moro matek ochuno Joneno ma ne wuok e piny Malawi, mondo gidar ma gidhi kuno. Bang’e, kata ka ne sand omuoch e piny Mozambique, tij lendo pod nodhi nyime. Francisco Coana wacho niya: “En adier ni moko kuomwa ne omak ding’eny nikech tij lendo. Kata kamano, nikech ji mang’eny ne rwako wach Pinyruoth, ne wan gadier ni Nyasaye konyowa, mana kaka nokonyo Jokristo mokwongo.”

8. Ere kaka weche siasa kod pek mag ngima osekonyo e tij lendo?

⁸ Mopogore gi sand, nitie gik mamoko ma osekonyo e lando wach maber e pinje mamoko ma pok olendie. E higni moko mokalo, weche mag siasa kod pek mag ngima osemiyo oland wach Pinyruoth e dhok mang’eny kendo ne ji mowuok e pinje mopogore opogore. Jomoko ma wuok e alwora ma lwenje ng’enyie kata ma ji odhierie osedar modhi e alwora ma nigi kuwe kendo gisechako puonjore Muma e alwora ma ne gidhiego. Ji mang’eny ma oringo thuchegi osemiyo wabedo gi alwora mang’eny ma ji wachoe dhok mopogore opogore. Be itemo duto minyalo mondo ilend ne “jo moa e ogendni duto, gi dhoudi duto, gi pinje duto, kendo gi dhok duto” e alworau?​—Fwe. 7:9.

9. Simon ne en ng’a, to ang’o ma ne more ahinya kuom Filipo?

⁹ Filipo notimo honni mang’eny Samaria. Kuom ranyisi, nochango joma ong’ol kendo golo jochiende kuom ji. (Tich 8:6-8) Nitie ng’at moro ma ne mor ahinya gi nyalo mar timo honni ma ne Filipo nigo. Ne en ajuoga moro miluongo ni Simon, ma ne ji omiyo luor ahinya kendo ne giwacho  kuome kama: “Jali e Teko mar Nyasaye.” Simon ne oneno gi wang’e teko madier mar Nyasaye, e honni ma Filipo notimo, kendo mano ne omiyo Simon obedo Jakristo. (Tich 8:9-13) Kata kamano, bang’e notem yiene. E yo mane?

10. (a) Petro gi Johana notimo ang’o Samaria? (b) Simon notimo ang’o ka noneno Petro gi Johana ka keto lwetgi kuom jopuonjre manyien mi giyudo roho maler?

¹⁰ Ka ne joote ofwenyo ni ji mang’eny ne rwako wach e taon mar Samaria, ne gioro Petro gi Johana kuno. (Ne sanduk ma wiye wacho ni “ Petro Tiyo gi ‘Ofungu mag Pinyruoth.’”) Ka ne Petro gi Johana ochopo kuno, ne giketo lwetgi e wi jopuonjre manyien-go, mi jopuonjrego noyudo roho maler. b Ka ne Simon oneno mano, nowuoro wachno ahinya, kendo nonyiso joote niya: “An bende miyaeuru nyalono, mondo ng’at ma aketo lweta kuome oyud roho maler.” Simon ne dwaro miyogi pesa, koparo ni nonyalo nyiewo mich makendeno gi pesa!​—Tich 8:14-19.

11. Petro nomiyo Simon siem mane, to Simon nokawo wachno nade?

¹¹ Petro nodwoko Simon gi chir konyise niya: “Fedhanigo mondo olal kodi, nimar iparo ni inyalo tiyo gi pesa mondo iyud mich ma Nyasaye chiwo nono. In ionge gi pok e migawoni, nimar chunyi ok oriere tir e wang’ Nyasaye.” Kae to Petro nonyiso Simon olok chunye kendo okwa ng’wono. Petro nowachone kama: ‘Kwa Jehova, ni ka nyalore to oweni nikech paro marachno.’ Nenore ni Simon ne ok dwar timo gima rach; nodwaro  mana timo gima ber, en mana ni, nitie seche moko ma ne en gi paro ma ok kare. Omiyo, Simon ne osayo joote kowachonegi niya: “Kwanauru Jehova mondo gik muwachogi kik bi kuoma.”​—Tich 8:20-24.

12. En tim mane ma onya ahinya e kanise ma luongore ni Jokristo?

¹² Siem ma ne Petro omiyo Simon miyo Jokristo ma kindegi puonj. Wach ma itiyogo e dhok mamoko kiwuoyo kuom tim mar uso kata nyiewo migepe mag telo, to ahinya ahinya motudore gi weche mag din, nowuok e timno. Histori nyiso ni kanise ma luongore ni Jokristo, opong’ ahinya gi timno. Gocho mar ochiko mar The Encyclopædia Britannica (1878) wacho niya: “Histori nyiso ni onge ng’at ma inyalo ket obed Pop ma ok ogolo pesa moro, kendo en tim ma gitimo ayanga ma onge wich-kuot moro.”

13. Jokristo nyaka bed motang’ gi gik mage?

¹³ Jokristo nyaka tang’ gi tim mar nyiewo kata uso migepe e kanyakla. Kuom ranyisi, ok onego gidwar ni odewgi mokalo tong’ kuom chiwo mich kod pako joma samoro nyalo nenore ni nyalo konyogi mondo giyud migepe momedore e kanyakla. Komachielo, owete ma nigi migepe e kanyakla onego obed motang’ mondo kik gidew wang’ joma nigi mwandu moloyo jomamoko. Mago duto gin timbe ma ok kare. Kuom adier, jotich Nyasaye duto onego obed joma ‘dwokore piny,’ ka girito mondo roho mar Jehova e ma okony e keto ji e migepe. (Luka 9:48) E riwruok mar oganda Jehova, ng’at ma ‘miyore duong’’ onge gi thuolo moro amora.​—Nge. 25:27.

14, 15. (a) “Ja-Ethiopia ma bwoch” ne en ng’a, to ere kaka Filipo ne oromo kode? (b) Ere kaka Ja-Ethiopia norwako wach ma Filipo ne onyise, to ang’o momiyo ok wanyal wacho ni ne orikni kawo okang’ mar batiso? (Ne weche moler piny.)

¹⁴ Malaika mar Jehova nonyiso Filipo ni oluw yo moa Jerusalem ka dhi Gaza. Filipo noyudo dwoko mar penjo moro amora ma ne onyalo bedogo e wi gimomiyo malaika nonyise ni odhi e yorno, bang’ ka noseromo  gi Ja-Ethiopia moro ma bwoch ma ne “somo bug janabi Isaya.” (Ne sanduk ma wiye wacho ni “ Ne En ‘Bwoch’ e Yo Mane?”) Roho maler mar Jehova nochwalo Filipo mondo odhi machiegni gi gach Ja-Ethiopiano. Sama Filipo ne ringo e bath garino, nopenjo Ja-Ethiopiano niya: “Be adier iwinjo tiend weche misomogo?” Ja-Ethiopiano nodwoke kama: “Ere kaka dawinj tiendgi ka ok ng’ato olerona?”​—Tich 8:26-31.

¹⁵ Ja-Ethiopiano nokwayo Filipo mondo oidh gacheno. Nenore ni ne gibedo gi mbaka mamit ahinya! Kuom higni mang’eny, tiend weche kaka “rombo,” kata “jatichna,” ma janabi Isaya nokoro, ne ok ong’ere. (Isa. 53:1-12) Kata kamano, sama ne gimedo dhi, Filipo ne olero ne Ja-Ethiopiano ni weche mokorgo ne ochopo kuom Yesu Kristo. Mana kaka joma ne obatis chieng’ Pentekost 33 B.K., Ja-Ethiopia ma ne oselokore mi odonjo e din mar Jo-Yahudi, nonyiso Filipo niya. “Ero ne! Pi ni kae; be nitie gima dimi kik batisa?” Mapiyo, Filipo notiso Ja-Ethiopiano! c (Ne sanduk ma wiye wacho ni “ Batiso ma Notim ‘e Yawo Moro ma Nigi Pi’”) Bang’ mano, roho mar Jehova notero Filipo e migawo machielo Ashdod, kama nodhi nyime landoe wach maber.​—Tich 8:32-40.

16, 17. Ere kaka malaike konyo e tij lendo e kindegi?

¹⁶ E kindewagi, Jokristo nigi migawo makende mar tiyo tich ma Filipo notimo. Kinde mang’eny, gilandoga wach Pinyruoth ne joma giromogo sama gin e dijegi, kaka sama gin e wuoth moro. Nenore maler ni bedo ni giromoga gi joma chunygi ni kare, ok en gima timore atima kende. Mano ok kawwa gi wuoro nikech Muma wacho ni malaike tayo tij lendo mondo wach maber ochop ne “ogendni duto, gi dhoudi duto, gi dhok  duto, kod pinje duto.” (Fwe. 14:6) Yesu nokoro ni malaike ne dhi tayo tij lendo. E ranyisi mar ngano gi ogolo, Yesu nowacho ni e kinde keyo kata e giko mar ndalo, ‘jokeyo ne dhi bedo malaike.’ Nodhi nyime wacho ni chuech mag roho ne dhi ‘choko kendo golo oko gik moko duto ma kelo richo e Pinyruodhe kod jo maricho duto.’ (Mat. 13:37-41) Gie kindeno, malaike ne dhi choko joma ne dhi locho gi Yesu e polo, kae to bang’e ne gidhi choko ‘oganda mang’ongo’ ma gin “rombe mamoko” ma Jehova dwaro ni obed e riwruok mare.​—Fwe. 7:9; Joh. 6:44, 65; 10:16.

¹⁷ Gima nyiso ni malaike tayo tij lendo, en ni sama wan e tij lendo waromoga gi joma wacho ni giselemo mondo Nyasaye okonygi. Ne ane ranyisi moro mar jolendo ariyo ma ne lendo gi nyathi moro matin. Ka nochopo godiechieng’, jolendo ariyogo ne neno ni koro giwe lendo, kata kamano, nyathino ne gombo ni gidhi e ot ma ne luwo. Parie niya, nyathino nodhi kende ma odwong’o dhoot! Ka ne miyo moro ma pod tin oyawo dhoot, jolendo ariyogo ne odhi ire ma gilendone. Miyono nonyisogi ni eka oa lemo kokwayo Nyasaye mondo oorne ng’ato obi okonye winjo tiend weche manie Muma. Ne giloso chenro mar puonjruok Muma!

18. Ang’o momiyo onego wakaw mapek tij lendo?

¹⁸ Kaka achiel kuom joma nie kanyakla mar Jokristo, in gi thuolo maber mar tiyo kanyachiel gi malaike e tij lendo ma itimo e okang’ mamalo ahinya e kindegi. Kaw migawono mapek. Ka idhi nyime nano e tij lendo gi kinda, ibiro bedo mamor ahinya sama ilando “wach maber e wi Yesu.”​—Tich 8:35.