SULA MAR 6
Stefano ne “Opong’ gi Ng’wono mar Nyasaye kod Teko”
Puonj ma wayudo e wi kaka Stefano nochiwo neno gi chir e nyim Sanhedrin
Kaluwore gi Tich Joote 6:8–8:3
1-3. (a) Stefano noyudore e chal mane matek, to be ne oluor? (b) Gin penjo mage ma wadwaro nono?
STEFANO ochung’ e nyim kot. Kotno nie ot moro maduong’ kendo malich man machiegni gi Jerusalem, kendo oting’o chwo 71 mobet kochomore tir gi Stefano. Kawuono, kot mar Sanhedrin obet piny mondo giyal Stefano. Jong’ad burago gin joma nigi huma, ma ji omiyo luor e oganda, kendo ng’enygi ochayo Stefano ma en japuonjre Yesu. Kuom adier, Kayafa ma en Jadolo Maduong’, e ma oluongo burani, kendo en e ma nochung’ ne kot mar Sanhedrin ma ne onego Yesu Kristo dweche moko mokalo. Be Stefano oluor?
2 Nitie gimoro makende e lela wang’ Stefano. Sama jong’ad burago ng’iye, gineno ka “lela wang’e chal gi mar malaika.” (Tich 6:15) Malaike gin joote mag Jehova Nyasaye, omiyo ok giluoro gimoro amora, gin gi kuwe kendo onge gima nyalo goyogi gi kibaji. To mano e kaka Stefano chalo, kendo kata mana jong’ad bura mosin kode ahinyago nyalo neno mano. Ang’o momiyo okuwe mos kamano?
3 E kindewagi nitie gik mang’eny ma Jokristo nyalo puonjore e wi dwoko mar penjono. Bende, onego wang’e gimomiyo Stefano noyudore e chal matek kamano. Ere kaka ne olero yiene ne joma ne kwede e kinde mokalo? To wanyalo luwo ranyisine e yore mage?
‘Ne Gimiyo Oganda Obedo gi Mirima’ (Tich Joote 6:8-15)
4, 5. (a) Ang’o momiyo Stefano ne en ng’at mogen ahinya e kanyakla? (b) Stefano “ne opong’ gi ng’wono mar Nyasaye kod teko” e yore mage?
4 Wasepuonjore ni Stefano ne en ng’at ma ogen ahinya e kanyakla mar Jokristo ma eka ne chakore. E sula mar abich mar bugni, ne waneno ni Stefano, ne en achiel kuom chwo abiriyo mobolore ma ne oikore konyo joote ka ne okwagi mondo gitim kamano. Kata obedo ni Nyasaye noguedhe gi mich mopogore opogore, pod nobolore ahinya. E Tich Joote 6:8, wasomo ni Nyasaye nomiye nyalo mar timo “tije madongo kod honni,” mana kaka joote mamoko bende notimo. Ndikono bende nyisowa ni “ne opong’ gi ng’wono mar Nyasaye kod teko.” Mano tiende en ang’o?
5 Nenore ni ji nohero Stefano nikech ne en ng’at mamuol kendo mang’won. Nowuoyo e yo ma ywayo ng’eny joma ne winje, nowuoyo e yo ma chopo e chunygi nikech weche ma nowacho ne owuok e chunye kendo ne gin adiera makonyo. Ne en gi teko mang’eny nikech noyie mondo roho mar Jehova e ma mondo otaye. Kar mondo obed gi sunga nikech mich kod nyalo ma ne en-go, nodwaro ni pak duto odhi ne Jehova kendo nodewo ahinya joma ne winje. Nenore maler ni mano e momiyo jowasike ne kedo kode!
6-8. (a) Gin weche mage ariyo ma ne odonjnego Stefano, to nikech ang’o? (b) Ang’o momiyo ranyisi mar Stefano nyalo konyo Jokristo ma kindegi?
6 Ji mopogore opogore ne ochung’ mondo gimin wach gi Stefano, kata kamano, “jogo ne ok nyal loye gi wach nikech rieko kod roho maler ne taye.” a Ka koro igi ne owang’, “ne gisemo jomoko ling’ling’” mondo gidonjne jalup Kristo ma ne onge kethono gi weche mag miriambo. Bende, “ne gimiyo oganda” gi jodongo, kod jondiko, obedo gi mirima gi Stefano, ma gitere gi thuon e nyim Sanhedrin. (Tich 6:9-12) Jo akwedego nodonjone gi weche ariyo: Ni nochayo Nyasaye kod Musa. E yore mage?
7 Joma ne donjo ne Stefano ne wacho ni nochayo Nyasaye nikech nowuoyo marach e wi ‘kama ler’ tiende ni, hekalu ma ne ni Jerusalem. (Tich 6:13) Ne giwacho bende ni nochayo Musa, nikech nowuoyo marach e wi Chik Musa, koloko chike ma ne Musa ochiwo. Mano ne en ketho maduong’, nikech Jo-Yahudi ma kindeno noketo pachgi ahinya e hekalu, weche ma tindo tindo ma ne nie Chik Musa, kod chike mamoko mang’eny ma ne gimedo e Chikego. Omiyo, weche ma ne odonjnego Stefano nyiso ni ne en ng’at marach ahinya mowinjore mana gi tho!
8 Gima lit en ni, jodin osebedo ka tiyo gi riekni kaka mago mondo gichandgo jotich Nyasaye. Kindegi bende, jodin samoro siayoga jotend sirkal mondo osand Joneno mag Jehova. Ang’o monego watim sama ji wacho weche mag miriambo kuomwa kata gigwenyo weche ma wawacho? Wanyalo puonjore gik mang’eny e ranyisi mar Stefano.
Nochiwo Neno e Wi “Nyasaye ma Nigi Duong’” Ka En gi Chir (Tich Joote 7:1-53)
9, 10. Jomoko wachoga ang’o e weche ma ne Stefano owacho ka nochung’ e nyim Sanhedrin, to en paro mane monego wabedgo?
9 Mana kaka ne waseneno e chak sulani, lela wang’ Stefano ne okuwe mos mana ka mar malaika sama ne owinjo ka ing’adone bura. Kayafa nong’iye mopenje kama: “Be wechegi gin adier?” (Tich 7:1) Stefano koro ne nyaka wuo, kendo nowuoyo!
10 Jomoko wachoga ni kata obedo ni Stefano nowacho weche mang’eny, ne ok ochiwo dwoko e wi weche ma nodonjnego. Kata kamano, adiera en ni Stefano noketonwa ranyisi maber e wi kaka wanyalo ‘bedo moikore chiwo dwoko’ e wi wach maber. (1 Pet. 3:15) Par ni nodonjne Stefano ni nochayo Nyasaye kuom wuoyo marach e wi hekalu, kendo nochayo Musa kuom wuoyo marach e wi Chik. Stefano nochiwo dwoko kowuoyo e wi kinde moko adek mag sigand Jo-Israel, kendo nowuoyo e wi wechego adimba. Weuru wawuo e wi moro ka moro kuomgi.
11, 12. (a) Ere kaka Stefano notiyo maber gi ranyisi mar Ibrahim? (b) Ang’o momiyo Stefano nowuoyo e wi Josef e twak ma nogolo?
11 Kinde ma ne Nyasaye tiyo gi jodongo machon. (Tich 7:1-16) Stefano nochako kowuoyo e wi Ibrahim jal ma Jo-Yahudi nomiyo luor ahinya nikech yie mare. Stefano nochako gi wach ma ne ging’eyo giduto kojiwogo ni Jehova, ma en Nyasaye ma nigi duong’ nofwenyore ne Ibrahim ka en Mesopotamia. (Tich 7:2) Kuom adier Ibrahim ne en jadak e Piny Manosingi. Ibrahim ne onge gi hekalu kata Chik Musa. Ere kaka ng’ato ne nyalo wacho ni mondo omor Nyasaye, nyaka ne olem e hekalu kendo oluw Chik Musa?
12 Joma ne winjo Stefano bende nochiwo luor ahinya ne Josef ma ne en nyakwar Ibrahim, kata kamano, Stefano noparonegi ni owete Josef, ma gin kwere Jo-Israel, e ma nosando Josef kendo ne giuse kaka misumba kata obedo ni ne en ng’at makare. To e ma Nyasaye ne otiyo kode e reso Jo-Israel e kinde kech. Onge kiawa ni Stefano noneno maler ni gik ma ne otim ne Josef ne chal gi ma ne otim ne Yesu Kristo, to ne ok owuoyo kuom wechego nikech nodwaro ni jowinjone odhi nyime winje.
13. Ere kaka weche ma Stefano nowacho e wi Musa, nochiwo dwoko e wi weche ma ne odonjnego, to en wach mane maduong’ ma ne onenore ayanga e twagno?
13 E kinde Musa. (Tich 7:17-43) Stefano nowuoyo mang’eny e wi Musa, to mano en gima ber nikech ng’eny Jo-Sanhedrin ne gin Jo-Sadukai, ma ne ok dwar buge mamoko mag Muma mopogore gi ma ne Musa ondiko. Bende, par ni nodonj ne Stefano ni ochayo Musa. Weche ma Stefano nowacho nyiso ayanga ni mano ne ok en adier, to ginyiso ni nochiwo luor ahinya ne Musa kod Chik. (Tich 7:38) Nowacho ni joma Musa ne dwaro reso bende ne okwede. Ne gidage ka ne en jahigni 40. Higni mokalo 40 bang’e, ne gikwedo nyading’eny yo ma ne otelonegigo. b Mos mos, Stefano nomedo lero wach maduong’ ma ne owuoyoe ma ne en: Kinde ka kinde, oganda Jehova ne kwedo joma Jehova oketo mondo otagi.
14. Stefano notiyo nade gi ranyisi mar Musa mondo osirgo weche ma ne owacho?
14 Stefano noparo ne joma ne winje ni janabi machal gi Musa ne dhi wuok e piny Israel. Janabino ne dhi bedo ng’ano, to ji ne dhi rwake nade? Stefano ne ok odwoko penjono nyaka e giko mar twage. Nowacho wach moro machielo maduong’: Musa nong’eyo ni kamoro amora inyalo ket mondo obed maler, nikech kama Jehova ne owuoye kode, ma yiend kudho ne lielie, noket mobedo maler. Be ochuno ni nyaka lam mana Jehova e ot moro achiel, kaka hekalu ma ne ni Jerusalem? Wane ane.
15, 16. (a) Ang’o momiyo tabernakel ne konyo ahinya e siro weche ma ne Stefano owacho? (b) Ere kaka Stefano notiyo gi hekalu ma Solomon nogero e siro weche ma ne owacho?
15 Tabernakel kod hekalu. (Tich 7:44-50) Stefano ne oparo ne kot ni ka ne pok oger hekalu Jerusalem, Nyasaye ne onyiso Musa ni oger tabernakel, kama ji ne nyalo lemoe ma ne en gima chalo hema ma inyalo dargo. Be nitie ng’at ma nyalo wacho ni hekalu ne ber moloyo tabernakel, to Musa wuon nolemo e tabernakel?
16 Bang’ ka koro Solomon ne osegero hekalu Jerusalem, roho maler nokonye chiwo puonj moro maduong’ ka ne olemo. Mana kaka Stefano nowacho, “Ng’at Mamalo Chutho ok dag e ute molos gi lwedo.” (Tich 7:48; 2 We. 6:18) Jehova nyalo tiyo gi hekalu e chopo dwache, to mano ok nyis ni hekalu kende e ma nyaka otigo. Ang’o ma dimi jotichne opar ni lamo madier otenore kuom ot moger gi lwet dhano? Stefano tieko wechene e yo mochwiny ahinya kowacho weche mondik e bug Isaya ma wacho niya: “Jehova owacho ni, polo e kom-lochna, to piny en raten tienda. En ot machal nade ma ubiro gerona? Kata ere ka ma anyalo yueyoe? Donge lweta e mosechueyo gigi duto, koso?”—Tich 7:49, 50; Isa. 66:1, 2.
17. Ere kaka weche ma Stefano nowacho (a) nonyiso ni joma ne winje ne nigi paro ma ok kare kendo (b) nochiwo dwoko e wi weche ma ne gidonjonego?
17 Sama inono weche ma Stefano nowacho ne Sanhedrin nyaka chop sani, donge nenore maler ni notiyo gi rieko e nyiso ni joma ne donjonego ne ok nigi paro mowinjore? Nowacho ni kinde duto dwach Jehova chopoga kare, kendo onge gima nyalo mone chopo dwache. Joma ne oketo pachgi ahinya e hekalu ma ne ni Jerusalem kod puonj mamoko ma ne omed e Chik Musa ne ok ong’eyo gimomiyo nolos Chik Musa kod hekalu! Chal ka gima Stefano ne wacho niya: Yo maber ma ng’ato nyisogo ni omiyo Chik kod hekalu luor en winjo Jehova. Nikech Stefano nosebedo ka rito chike Jehova, nenore maler ni weche ma nowacho ne nyiso gima nosebedo ka otimo.
18. Wanyalo luwo ranyisi mar Stefano e yore mage?
18 Ang’o ma wanyalo puonjore e wi weche ma Stefano nowacho? Nong’eyo Ndiko adimba. Wan bende onego wapuonjre Wach Nyasaye gi kinda mondo wati gi “wach mar adiera e yo makare.” (2 Tim. 2:15) Bende, wanyalo puonjore bedo mang’won kendo tiyo gi rieko mana kaka Stefano notimo. Joma ne winje ne gin joma wigi tek ahinya! Kata kamano, notemo kar nyalone, mondo owuo kodgi e weche ma ne gigeno ahinya. Bende, ne owuoyo kodgi e yo ma nyiso luor, koluongo jodongogo ni “wuonega.” (Tich 7:2) Wan be onego waland adiera manie Wach Nyasaye gi “chuny mamuol kod luor matut.”—1 Pet. 3:15.
19. Ere kaka Stefano nowacho kum mag Jehova gi chir e nyim Sanhedrin?
19 Kata kamano, ok wabi weyo lando adiera manie Wach Nyasaye nikech waluor ni wabiro chwanyo ji, bende ok wabi mbeko ote mag kum mag Jehova. Stefano noketonwa ranyisi maber e wi wachno. Onge kiawa ni noneno maler ni weche ma ne owacho e nyim Sanhedrin ne ok okonyo jong’ad bura ma chunygi ne tekgo. Omiyo, roho maler notaye sama notieko twage mowacho ayanga ma onge luoro, konyisogi ni gichal mana gi kweregi ma nokwedo Josef, Musa, kod jonabi duto. (Tich 7:51-53) Kuom adier, jongad bura mag Sanhedrin-go e ma ne onego Mesia ma ne Musa okoro ni en janabi ma ne dhi biro. Adiera en ni ne giketho Chik Musa e yo marachie mogik!
“Ruoth Yesu, Aketo Much Ngimana e Lweti” (Tich Joote 7:54–8:3)
“Bang’ winjo wechego, ne gibedo gi mirima mager kode, mi ne gimuodo lekegi.”—Tich Joote 7:54
20, 21. Sanhedrin notimo ang’o ka ne giwinjo weche ma Stefano nowacho, to Jehova nojiwe nade?
20 Adiera ma ne Stefano owacho nomiyo jong’ad burago obedo gi mirima mager. Ne gichako timore e yo ma ok nyis luor ka gimuodo lekegi ne Stefano. Jal makareno ne ong’eyo ni jogo ne ok dhi ng’wonone mana kaka ne ok ging’wono ne ruodhe ma Yesu.
21 Ne dwarore ni Stefano obed gi chir ahinya mondo onyagre gi chal ma ne entiereno, kendo onge kiawa ni fweny ma ne Jehova omiye nojiwe ahinya. Stefano noneno duong’ mar Nyasaye, kendo noneno ka Yesu ochung’ e bat korachwich mar Jehova. Sama Stefano ne lero fweny ma noneno, jong’ad burago nodino itgi gi lwetegi. Nikech ang’o? Motelo, Yesu nosenyiso kotno ni en e Mesia kendo nodhi bet e bat korachwich mar Wuon-gi. (Mar. 14:62) Fweny ma ne Stefano oneno nonyiso maler ni Yesu nowacho adier. Kuom adier kot mar Sanhedrin e ma nondhogo kendo nego Mesia! Ka gin gi paro achiel, ne gimuomore kuom Stefano kendo ne gigoye gi kite motho. c
22, 23. Tho mar Stefano ne chal gi mar Ruodhe e yore mage, to ere kaka Jokristo ma kindegi nyalo bedo gi chir kaka mar Stefano?
22 Stefano ne otho mana kaka Ruodhe notho, ka en gi kuwe e chunye, kogeno kuom Jehova chuth kendo nokwayo Nyasaye mondo ong’wonne joma ne onege. Nowacho niya: “Ruoth Yesu, aketo much ngimana e lweti.” Samoro nowacho kamano nikech gie sechego pod ne oneno Wuod dhano kod Wuon-gi e fweny. Onge kiawa ni Stefano nong’eyo weche ma ne Yesu owacho niya: “An e chier kendo an e ngima.” (Joh. 11:25) Gikone, Stefano ne olamo Nyasaye achiel kachiel gi dwol maduong’ kowacho niya: “Jehova, kik ikwan richoni kuomgi.” Bang’ wacho wechego, ne onindo e tho.—Tich 7:59, 60.
23 Stefano nobedo jalup Kristo mokwongo ma ne oneg nikech yiene. (Ne sanduk ma wiye wacho ni “ Nosande Monege Nikech Yiene.”) Kata kamano, gima lit en ni Stefano kende ok e ma ne oneg nikech yiene. Kata mana gie kindewagi, nitie jotich Jehova moko ma oseneg nikech yiegi gi jotend din, josiasa, kod jo akwede mamoko maricho ahinya. To pod nitie gimomiyo onego wabed gi chir mana kaka Stefano. Yesu locho sani kaka Ruoth, kendo otiyo gi teko mang’eny ma Wuon-gi omiye. Onge gimoro amora ma biro mone chiero jolupne ma omakore kode.—Joh. 5:28, 29.
24. Ere kaka Saulo noriwo lwedo nek mar Stefano, to tho mar Stefano nokelo ber mage bang’e?
24 Rawera moro ma ne iluongo ni Saulo noneno gik moko duto ma ne timore. Noyie gi tho mar Stefano, kendo en e ma ne orito lewni mag joma ne goyo Stefano gi kite. Mapiyo bang’ mano, en e ma ne okawo okang’ mokwongo mar sando Jokristo. Kata kamano, tho mar Stefano ne dhi kelo ber mang’eny bang’e. Ranyisi mare ne dhi jiwo Jokristo mamoko mondo gidhi nyime chung’ motegno e ngimagi duto. E wi mago, Saulo ma bang’e noduog oluong ni Paulo, ne dhi winjo malit ahinya kendo ywago ang’e kuom gima notimo ka ne inego Stefano. (Tich 22:20) Noriwo lwedo joma ne nego Stefano, kata kamano, bang’e nofwenyo kethone mowacho niya: “Ne an ja achaya, jasand ji, kendo ne akwiny.” (1 Tim. 1:13) Nenore maler ni wi Paulo ne ok owil gi Stefano kod twak mochwiny ma ne ogolo chieng’ ma nothoeno. E weche moko ma Paulo nowacho kendo ndiko, nowuoyo kuom weche moko ma ne Stefano owacho. (Tich 7:48; 17:24; Hib. 9:24) Bang’e, Paulo nopuonjore luwo ranyisi mar yie kod chir mar Stefano, jal ma “ne opong’ gi ng’wono mar Nyasaye kod teko.” Penjo en ni, be wan bende wabiro timo kamano?
a Moko kuom jo akwedego ne gin jokanyo mag “Sunagogi mar Jo ma Ogony.” Samoro ne gin joma Jo-Rumi nomako mi ogony, kata samoro ne gin wasumbni ma ne ogony ma bang’e nowe thuolo mi gidonjo e din mar Jo-Yahudi. Moko kuomgi ne wuok Kilikia, kaka Saulo ma Ja-Tarso. Ndiko ok nyiswa ka Saulo ne en achiel kuom Jo-Kilikia ma ne ok nyal loyo Stefano gi wach.
b Weche ma ne Stefano owacho fwenyonwa gik ma ok wanyal yudo kamachielo e Muma, kaka somo ma ne Musa oyudo ka en Misri, higni ma ne en-go ka ne okwongo ringo kowuok e piny Misri, kod higni ma ne otieko e piny Midian.
c Kaluwore gi chike mag Jo-Rumi, nenore maler ni Sanhedrin ne onge gi ratiro mar miyo ng’ato kum mar tho. (Joh. 18:31) Nyalo bedo ni oganda moro ma ne nigi mirima e ma nonego Stefano, to ok ni kot e ma nong’adone buch tho.
