1, 2. (a) Gin chal mage ma Paulo noyudoree? (b) Gin penjo mage ma nowuok ka ne Paulo omako apil e nyim Kaisar?

 PAULO pod nie bwo arita mager Kaisaria. Higni ariyo motelo ka ne odok Judea, kuom odiechienge manok, Jo-Yahudi notemo nege chiegni nyadidek. (Tich 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Chop sani, chenro ma jowasike nigo mar nege pok otimore, kata kamano, pok chunygi onyosore. Paulo fwenyo ni inyalo weye e lwet jogo sa asaya mondo ginege, omiyo onyiso Festo gavana ma Rumi niya: “Akwayo ni oyala e nyim Kaisar!”​—Tich 25:11.

² Be Jehova ne dhi riwo lwedo paro ma Paulo ne nigo mar mako apil ir jatend Rumi? Dwarore ni wang’e dwoko mar penjono nikech wachiwo neno e okang’ mong’ith e wi Pinyruodh Nyasaye e kinde mag gikogi. Dwarore ni wang’e ka be onego waluw ranyisi mar Paulo mar ‘tiyo gi chik sirkal e siro ratiro mar wach maber.’​—Fil. 1:7.

3, 4. (a) Ang’o momiyo Jo-Yahudi nokwayo mondo oter Paulo Jerusalem, to ere kaka Paulo notony e lak tho? (b) Ere kaka Jehova konyoga jotichne ma kindegi, mana kaka notimo ne Paulo?

³ Odiechienge adek bang’ ka Festo nosebedo gavana manyien mar Judea e piny Rumi, nodhi Jerusalem. a Ka nochopo kuno, nowinjo ka jotend jodolo kod jodongo mag Jo-Yahudi donjo ne Paulo gi ketho moko madongo. Ne ging’eyo ni jotelo ma ne gavana manyienno tiyo e bwogi ne dwaro ni obed gi kuwe kodgi kendo gi Jo-Yahudi duto. Omiyo, ne gikwayo Festo ni oter Paulo Jerusalem mondo okume kuno. Kata kamano, ne gin gi chenro moro marach ma ne gidwaro timo aling’ling’. Jowasigugo ne chano mar nego Paulo ka en e yo mowuok Kaisaria kodhi Jerusalem. Festo ne ok oyie gi kwayogino kendo nonyisogi niya: “Ka kuom adier ng’atno nigi ketho moro mosetimo  . . . goluru jotelo moko manie kindu mondo alor kodgi kuno [Kaisaria] eka gidhi gidonjne.” (Tich 25:5) Omiyo, Paulo notony e lak tho kendo.

⁴ E kinde duto ma ne Paulo kalo e tembego, Jehova nokonye kokalo kuom Ruoth Yesu Kristo. Par ni kokalo kuom fweny, Yesu nonyiso jaoteno niya: “Bed gi chir!” (Tich 23:11) Kindegi bende, jotich Nyasaye yudo chandruoge kod joma bwogonegi ngima. Jehova ok geng’nwa moro ka moro kuom chandruoge ma wayudo, kata kamano, omiyowa rieko kod teko mar nano. Kinde duto wanyalo geno “teko mokalo ma pile” ma Nyasachwa ma jahera chiwonwa.​—2 Kor. 4:7.

5. Festo nong’ado ne Paulo bura e yo mane?

⁵ Odiechienge moko bang’e, Festo “nobet e nyim kom-bura” e taon ma Kaisaria. b Paulo kod joma ne odonjone ne ochung’ e nyim Festo. Paulo nowacho kama ka nokwedo weche mag miriambo ma ne gidonjonego: “Pok akethoga Chik Jo-Yahudi, kata kuom hekalu, kata kuom Kaisar.” Jaoteno ne onge ketho moro amora kendo nowinjore oweye thuolo. Ere kaka Festo ne dhi ng’ado burano? Nikech nodwaro moro Jo-Yahudi, nopenjo Paulo niya: “Be diher dhi Jerusalem mondo ong’adni bura e nyima kuom wechegi?” (Tich 25:6-9) Mano doko paro marach! Ka dine gidwoko Paulo Jerusalem, joma ne donjonego e ma dine ong’adone bura kendo dine ginege. E wachni, Festo ne ng’iyo mana huma mare mar siasa to ok ng’ado bura kare. Gavana  ma notelone ma ne iluongo ni Pontio Pilato, bende ne ong’ado bura marach ne Yesu. (Joh. 19:12-16) Jong’ad bura ma kindegi bende nyalo ng’ado bura marach mondo gimor jomoko. Omiyo, ok onego wabwog sama kot ong’ado bura marach e kes momako jotich Nyasaye, kata ka nitie gik ma nyiso ni jotich Nyasaye onge ketho.

6, 7. Ang’o momiyo Paulo nokwayo mondo oyale e nyim Kaisar, to en ranyisi mane ma noketo ne Jokristo ma kindegi?

⁶ Gombo marach ma ne Festo nigo ne nyalo miyo Jo-Yahudi oneg Paulo. Omiyo, Paulo notiyo gi ratiro ma ne en-go kaka raia ma Rumi. Nonyiso Festo niya: “Achung’ e nyim kom-bura mar Kaisar, ma e kama onego oyalae. Onge ketho ma asetimo ne Jo-Yahudi mana kaka in bende isechako ng’eyo malong’o . . . . Akwayo ni oyala e nyim Kaisar!” Ka ng’ato ne osekwayo ni oyale e nyim Kaisar, ne nyaka timne mana kaka osekwayono. Festo nojiwo wachno ka nowacho niya: “Isekwayo ni oyali e nyim Kaisar. Omiyo, e nyim Kaisar e ma ibiro yalie.” (Tich 25:10-12) Ka nokwayo mondo oyale e kot mamalo, Paulo noketo ranyisi maber ne Jokristo ma kindegi. Sama jo akwede miyo jotich Jehova “chandore malich nikech chikegi,” Joneno mag Jehova tiyo gi chike mantie mondo giked ne wach maber. c​—Za. 94:20.

⁷ Omiyo, bang’ ka ne osetue Paulo kuom higni mokalo ariyo nikech ketho ma ok notimo, nomiye thuolo mar siro yie mare ka en Rumi. Kata kamano, ka ne pok owuok, jatelo machielo ne dwaro nene.

8, 9. Ang’o momiyo Ruoth Agripa nodhi Kaisaria?

⁸ Odiechienge moko bang’ ka Festo nosewinjo ni Paulo dwaro ni oyale e nyim Kaisar, Ruoth Agripa gi nyamin-gi ma nyinge Bernike nodhi Kaisaria mondo “gimos” gavana manyien. d E kinde loch mar Jo-Rumi, jotelo ne dhiga limo gavana moket manyien. Agripa nopwoyo Festo nikech migawo ma noyudo, to nyaka bed ni notimo kamano nikech nodwaro loso winjruok e kinde gi Festo kod e weche mag siasa to mano ne dhi konyogi e kinde mabiro.​—Tich 25:13.

⁹ Festo nowuoyo gi Ruoth Agripa e wi Paulo, kendo Agripa ne gombo winjo Paulo. Odiechieng’ ma ne oluwo, jotelo ariyogo ne obet e kom-bura. Kata kamano, gima duong’ ma morowa en weche ma Paulo ne chiegni wacho to ok telo kata nyadhi ma jotelogo ne nigo.​—Tich 25:22-27.

10, 11. Ere kaka Paulo nonyiso Agripa luor, to Paulo nonyiso ruodhno ang’o e wi ngimane machon?

¹⁰ Paulo nonyiso luor kogoyo erokamano ne Ruoth Agripa kuom yiene  siro yie mare, kowacho ni ruoth nigi lony e weche duto ma keloga ywaruok e kind Jo-Yahudi. Kae to Paulo nolerone kaka ngimane ne chalo e kinde mokalo kowacho niya: “Ne ging’eya chon kaka Ja-Farisai ma nomakore chuth gi chike mag kit lamowa.” (Tich 26:5) Nikech ne en Ja-Farisai, Paulo nogeno ni Mesia ne dhi biro. Koro nikech en Jakristo, nowacho gi chir ni Yesu Kristo e Mesia ma ji ne osebedo ka rito. Wach ma ne odonjnego Paulo chieng’no ne en wach ma Paulo owuon kaachiel gi joma ne odonjone ne oyiego, ma en geno mar neno ka gik ma Nyasaye ne osingo ne kweregi chopo. Weche ma ne Paulo owacho nomiyo Agripa omedo bedo gi siso mar winje. e

¹¹ Koparo kaka nosando Jokristo e kinde mokalo, Paulo nowacho niya: “An awuon ne aketo chunya mar timo duto ma anyalo mondo akwed nying Yesu Ja-Nazareth. . . . To nikech ne ager kodgi ahinya, [jolup Kristo], nachako sandogi e mier mamoko bende.” (Tich 26:9-11) Paulo ne ok med chumbi e wechene. Ji mang’eny nong’eyo gik maricho ma ne otimo ne Jokristo. (Gal. 1:13, 23) Samoro Agripa ne nyalo penjore ni, ‘Ang’o ma nomiyo ng’atni olokore?’

12, 13. (a) Ere kaka Paulo nolero yo ma nolokorego? (b) Paulo nosebedo ka ‘gweyo riwi’ e yo mane?

¹² Dwoko yudore e weche ma luwo ma Paulo nowacho. Nowacho kama: “Sa ma ne adhi Damaski mondo atim gigi bang’ yudo teko kod chik moa  kuom jotend-jodolo, A Ruoth, e dier odiechieng’ tir ka ne an e yo, ler moro moa e polo ne olwora gi jo ma ne an-go e wuoth, to ler ma ne rienyno nohingo mar wang’-chieng’. Ka ne wasepodho piny waduto, ne awinjo dwol moro ka wachona gi dho Hibrania kama: ‘Saulo, Saulo, isanda nang’o? Isiko ka igweyo riwi, to timo kamano medo mana hinyi.’ Eka ne apenje kama: ‘In ng’a, Ruoth?’ To Ruoth nodwoka niya: ‘An Yesu, ma isando.’” f​—Tich 26:12-15.

¹³ Ka ne Paulo pok oneno fwenyno, nosebedo ka ‘ogweyo riwi’ e yor ranyisi. Mana kaka le ne nyalo hinyore ka ogweyo riwi, e kaka Paulo bende nohinyore ka ne otamore timo dwaro mar Nyasaye. Ka ne Yesu ma nosechier ofwenyore ne Paulo e yo ma dhi Damaski, ne omiyo Paulo ma ne jakinda e timo gik maricho oloko paro marach ma ne en-go.​—Joh. 16:1, 2.

14, 15. Paulo nowacho ang’o e wi lokruok ma ne otimo e ngimane?

¹⁴ Kuom adier, Paulo notimo lokruoge madongo e ngimane. Ne onyiso Agripa, kama: “Ne ok atamora winjo fweny ma nowuok e polono, to ne adhi mondo ayal wach, kendo ne akwongo gi jo ma ne ni Damaski, kae to ne jo ma ne ni Jerusalem gi piny Judea mangima kod ogendni mamoko bende, ka anyisogi ni onego gilok chunygi kendo gidog ir Nyasaye kuom timo gik ma nyiso ni giseloko chunygi.” (Tich 26:19, 20) Kuom higni mang’eny, Paulo nosebedo ka timo  gik ma ne Yesu onyise e fweny ma ne oneno e chuny odiechieng’. Noyudo nyak mane? Joma norwako wach maber ma Paulo ne lando noloko chunygi mi giweyo timbe maricho, miriambo, kendo ne gichako tiyo ne Nyasaye. Jogo nobedo raia mabeyo, ma nigi luor kendo ma luwo chik.

¹⁵ Kata kamano, gik mabeyo ma notimorego ne ok obadho Jo-Yahudi ma ne kwedo Paulo. Paulo nowacho kama: “Mano e momiyo Jo-Yahudi ne omaka e hekalu mi gitemo nega. Kata kamano, nikech aseyudo kony moa kuom Nyasaye, amedo dhi nyime chiwo neno ne jo ma tindo kod jo ma dongo nyaka kawuononi.”​—Tich 26:21, 22.

16. Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Paulo sama wawuoyo gi jong’ad bura kod jotelo e wi yie marwa?

¹⁶ Nikech wan Jokristo madier, dwarore ni ‘kinde duto wabed moikore dwoko wach’ e wi yie marwa. (1 Pet. 3:15) Sama wawuoyo gi jong’ad bura kod jotelo e wi yie marwa, samoro wanyalo luwo yo ma ne Paulo owuoyogo ka ne en e nyim Agripa gi Festo. Ka wanyisogi kaka adiera mag Muma oseloko ngimawa kod ngima mar joma orwako wach ma walando, samoro mano nyalo mulo chuny jotelogo.

17. Festo nowacho ang’o bang’ winjo Paulo, to ere kaka kindegi be ji nigi paro kaka mar Festo?

¹⁷ Sama jotelo ariyogo ne winjo Paulo, ne gibedo gi siso ahinya. Ne ane gima ne otimore: “Koro sa ma Paulo pod ne wuoyo kokwero weche ma ne odonjnego, Festo nowacho gi dwol maduong’ kama: ‘Paulo, wiyi osebiro marach! Somo mang’eny oketho wiyi!’” (Tich 26:24) Weche ma ne Festo owacho gi duol maduong’ nyiso paro ma ji nigo e kindegi. Ng’eny ji neno joma puonjo adiera mag Muma kaka joma wigi richo. Joma nigi rieko mag piny yudo ka teknegi yie gi wach ma Muma puonjo ni inyalo chier joma otho.

18. Ere kaka Paulo nodwoko Festo, to mano nomiyo Agripa owacho ang’o?

¹⁸ Kata kamano, Paulo nodwoko gavana niya: “Yaye Festo, in moluor moloyo, wiya ok rach, to weche ma awacho gin adier kendo ginyiso paro malong’o. . . . In Ruoth Agripa, be iyie kuom weche Jonabi? Ang’eyo ni iyie kuomgi.” To Agripa nowacho ne Paulo kama: “Kuom kinde machuokni, ichiegni loka mondo abed Jakristo.” (Tich 26:25-28) Bed ni wechego noa e chunye kata ooyo, ginyiso maler ni neno ma ne Paulo ochiwo nomulo chuny ruoth.

19. En paro mane ma Festo gi Agripa nong’ado e wi Paulo?

¹⁹ Kae to Agripa gi Festo nochung’, ka ginyiso oganda ni burano oserumo. “To sa ma ne giwuok, ne gichako wuoyo e kindgi kama: ‘Onge gima ng’atni osetimo mowinjore gi tho kata tuech.’ Eka Agripa nowacho ne Festo niya: ‘Dikoro ne osegony ng’atni ka da bed ni ne ok okwayo ni oyale e nyim Kaisar.’” (Tich 26:31, 32) Ne ging’eyo ni onge ketho moro amora ma Paulo notimo. Samoro chakre kindeno, ne ginyalo bedo gi paro maber e wi Jokristo.

20. Neno ma ne Paulo ochiwo e nyim jotelo nokelo ber mage?

²⁰ Onge jatelo moro amora kuom jotelo ma ne nigi huma miwuoyo kuomgi kae ma ne orwako wach maber mar Pinyruodh Nyasaye. Be ne nitie ber moro amora ma ne oyudore ka ne Paulo ochung’ e nyim jotelogo ka okedo ne yiene? Ee, en kamano. Bedo ni noter Paulo “e nyim jotelo gi ruodhi” ma ne ni Judea, nomiyo wach maber ochopo ne jotelo mag Rumi ma samoro dine ok owinjo wach maber. (Luka 21:12, 13) Bende, gik ma ne otimre e ngimane kod kaka nochung’ motegno, nojiwo yie mar Jokristo wetene.​—Fil. 1:12-14.

21. Gin ber mage ma wanyalo yudo ka wadhi nyime gi tij Pinyruoth?

²¹ Mano e gima timorega e kindewagi. Ka wadhi nyime gi tij Pinyruoth kata bed ni wayudo chandruoge kod akwede, mano nyalo miyo wayud ber mathoth. Wanyalo yudo thuolo mar lendo ne jotelo ma chopo irgi nyalo bedo matek. Sinani marwa nyalo jiwo Jokristo wetewa kendo konyogi mondo gibed gi chir momedore mar chiwo neno e yo mong’ith e wi Pinyruodh Nyasaye.