1. Gin gik mage ma ne otimore ne Jokristo mokwongo ma bende timore ne Joneno mag Jehova ma kindegi?

 NE GICHIWO neno gi kinda. Chunygi nochwalogi mondo giyie gi kony ma roho maler ne miyogi kod kaka rohono ne tayogi. Sand ne ok omonogi lendo. Kendo Nyasaye ne guedhogi e okang’ malach. Mago e gik ma ne otimore ne Jokristo mokwongo, mana kaka gitimore ne Joneno mag Jehova ma kindegi.

2, 3. Ang’o momiyo bug Tich Joote en buk makende?

² En adier ni iseyudo jip ahinya e weche ma yudore e bug Tich Joote ma konyowa bedo gi yie motegno! Bugni en buk makende ahinya nikech en kende e buk ma ne ota gi roho mar Nyasaye, ma leronwa histori mar gik ma notimore ne Jokristo mokwongo.

³ Bug Tich Joote wuoyo e wi ji 95 ma ne wuok e pinje 32, taonde 54, kod chulni 9. Oting’o sigana malich ahinya mar ji ajia, jodin ma josunga, josiasa ma jong’ayi, kod joma ger ma sando ji. To e wi mago duto, bugno wuoyo e wi oweteni gi nyimineni ma ne nitie e kinde Jokristo mokwongo, ma ne odhi nyime lando wach maber gi kinda kata obedo ni ne giyudo chandruoge mapile mag ngima.

4. En ang’o makende ma wachalie gi ji kaka jaote Paulo, Tabitha, kod joneno mamoko machon ma ne nigi yie motegno?

⁴ Higni ma dirom 2,000 osekalo chakre kinde Petro gi Paulo ma ne gin joote ma jokinda, Luka ma ne en laktar moher, Barnabas ma ne en jachiwo, Stefano ma ne en jachir, Tabitha ma ne en miyo mang’won, Ludia ma ne en jarwak welo, kod Joneno mamoko mang’eny ma ne nigi yie motegno. Kata kamano, nitie gimoro makende ma wachalie kodgi. Gino en ang’o? En ni wan bende watimo tij loko ji obed jopuonjre. (Mat. 28:19, 20) Mano doko thuolo makende ma wan-go mar tiyo tijno!

5. Jolup Kristo mokwongo nochako lendo kanye?

⁵ Par ane tich ma ne Yesu omiyo jolupne. Nonyisogi niya: “To ubiro yudo teko ka roho maler obiro kuomu, mi unubed jonenona e Jerusalem, kod Judea duto, gi Samaria, nyaka kuonde maboyo mogik e tung’  piny.” (Tich 1:8) Mokwongo, roho maler nomiyo jopuonjrego teko mar chiwo neno “Jerusalem.” (Tich 1:1–8:3) Kae to roho maler notayogi mi gichiwo neno e “Judea duto, gi Samaria.” (Tich 8:4–13:3) Bang’ mano, ne gichako lando wach maber “nyaka kuonde maboyo mogik e tung’ piny.”​—Tich 13:4–28:31.

6, 7. Ang’o ma wan-go ma wanyalo tiyogo e tij lendo ma Jokristo mokwongo ne ongego?

⁶ Jokristo weteni ma kinde Jokristo mokwongo ne onge gi Muma moting’o buge duto ma ne ginyalo tiyogo e chiwo neno. Injili mar Mathayo ne pod onge nyaka chiegni higa mar 41 B.K. Moko kuom barupe Paulo nosetiek ndik ka pok notiek ndik bug Tich joote chiegni e higa mar 61 B.K. Kata kamano, Jokristo mokwongo ne onge gi Mumbegi giwegi kata buge gi gasede ma ne ginyalo weyo ne joma norwako wach. Ka ne pok gibedo jolup Yesu, Jokristo ma Jo-Hibrania ne winjoga kisomo Ndiko mag Dho-Hibrania e sunagogi. (2 Kor. 3:14-16) Kata kamano, gin bende ne nyaka gibed jopuonjre ma jokinda, nikech nenore ni ne nyalo dwarore ni gimak ndiko moko e wigi mondo gitigo sama gilendo.

⁷ E kindegi, ng’enywa nigi Mumbewa wawegi kod buge modhuro malero Muma. Waloko ji obed jopuonjre ka walando wach maber e pinje 240 kendo e dhok mang’eny.

8, 9. (a) Roho maler nokonyo jopuonjre Yesu mondo gitim ang’o? (b) Roho maler konyo jatich mogen mondo otim ang’o?

⁸ Ka ne Yesu chiko jopuonjrene mondo gidhi gilendi, nonyisogi kama: “Ubiro yudo teko ka roho maler obiro kuomu.” Roho maler mar Nyasaye kata tekone ne dhi tayo jolup Yesu mondo gichiw neno e piny mangima. Roho maler nokonyo Petro gi Paulo mondo gichang joma tuo, gigol jochiende kendo gichier joma otho! Kata kamano, teko ma ne giyudo kokalo kuom roho maler nokonyogi timo tich moro makende. Nokonyo joote gi jopuonjre mondo gibed gi ng’eyo malong’o ma ne dhi miyo giyud ngima ma nyaka chieng’.​—Joh. 17:3.

⁹ Chieng’ Pentekost ma higa 33 B.K., jopuonjre Yesu ne owuoyo “gi dhok mopogore opogore, mana kaka roho ne miyogi nyalo mar wuoyo.” Omiyo, ne gichiwo neno e wi “tije madongo mag Nyasaye.” (Tich 2:1-4, 11) E kindegi, ok wawuo gi dhok mopogore opogore e yor hono. Kata kamano, roho maler mar Nyasaye konyo jatich mogen mondo ogol buge mogo e dhok mang’eny. Kuom ranyisi, igoyoga milionde mang’eny mag Ohinga mar Jarito kod Amkeni! dwe ka dwe, kendo websaitwa mar jw.org, be iketogae buge malero Muma kod vidio e dhok mokalo 1,000. Magi duto konyowa e lando “tije madongo mag Nyasaye” ne jo moa e ogendni duto, gi dhoudi duto, gi pinje duto, kendo gi dhok duto.​—Fwe. 7:9.

10. Ang’o mosetimore e wach loko Muma chakre higa mar 1989?

¹⁰ Chakre higa mar 1989, jatich mogen osemedo kinda ahinya e loko Muma  Maler​—Loko mar Piny Manyien e dhok mang’eny. Oselok Mumani e dhok mokalo 200, kendo milionde mang’eny osego to mamoko mang’eny be pod igoyo. Nyasaye kende e ma nyalo miyo gima kamano otimre kokalo kuom rohone maler.

11. Ang’o mosetimore kaluwore gi tij loko buge mag Joneno mag Jehova?

¹¹ Tij loko bugego itimo gi Jokristo mang’eny mochiwore ma wuok e pinje mokalo 150. Mano ok onego okawwa gi wuoro nikech onge riwruok moro amora machielo e piny mitayo gi roho maler, mondo ‘ochiw neno e okang’ mong’ith’ e piny mangima e wi Jehova Nyasaye, e wi Ruoth moketo mondo obed Mesia, kod Pinyruodhe ma sani locho e polo!​—Tich 28:23.

12. Ang’o ma ne okonyo Paulo gi Jokristo mamoko mondo gichiw neno?

¹² Ka ne Paulo ochiwo neno ne Jo-Yahudi kod joma wuok e ogendni mamoko ma ne odak Antiokia ma Pisidia, “ji duto ma chunygi ne ni kare ne ngima mochwere norwako yie.” (Tich 13:48) Sama Luka tieko ndiko bug Tich Joote, Paulo ‘yalo wach Pinyruodh Nyasaye kowuoyo ka en thuolo ahinya ma onge luoro.’ (Tich 28:31) Jaoteno ne yalo kanye? E taon ma Rumi ma ne en taon maduong’ kendo ma ne nigi loch e piny mangima! Bed ni jopuonjre Yesu ne golo twege kata ne gitiyo gi yore mamoko, roho maler e ma ne tayogi kendo konyogi mondo gichiw neno.

13. Ang’o momiyo onego walem sama isandowa?

¹³ Ka ne isando jopuonjre Yesu mokwongo, ne gikwayo Jehova mondo omigi chir. Kae to ang’o ma ne otimore? Roho maler nopong’ogi mi gibedo gi teko mar lando wach Nyasaye gi chir. (Tich 4:18-31) Wan be walemoga ka wakwayo Jehova mondo omiwa rieko kod teko mar dhi nyime chiwo neno kata bed ni isandowa. (Jak. 1:2-8) Nikech Nyasaye guedhowa kendo roho mare konyowa, mano miyo wadhi nyime lendo. Onge gimoro amora ma nyalo chungo tij lando wach maber, bed ni en akwede kata sand mager. Sama isandowa, dwarore ni wakwa Jehova mondo omiwa roho maler, rieko, kod chir mar lando wach maber.​—Luka 11:13.

14, 15. (a) Ang’o ma ne otimore nikech “masira ma noyudo Stefano”? (b) Ere kaka ji mang’eny e piny Siberia nopuonjre adiera?

¹⁴ Stefano nochiwo neno gi chir ka ne pok jowasike onege. (Tich 6:5; 7:54-60) Ka ne “sand maduong’” omuoch e kindeno, jopuonjre duto ne okere e alwora mar Judea kod Samaria. Joote kende e ma ne odong’. Kata kamano, tij chiwo neno ne pod odhi mana nyime. Filipo nodhi Samaria mondo ‘oyal wach Kristo’ kendo mano nokelo ber mathoth. (Tich 8:1-8, 14, 15, 25) E wi mano, ndiko nyisowa niya: “Koro jo ma noyudo osekere nikech masira ma noyudo Stefano ne odhi nyaka Foinike, gi Saipras, kod Antiokia, to ne giyalo wach mana ne Jo-Yahudi kende. Kata kamano, moko kuom jo ma noa Saipras gi Kurene nobiro Antiokia, mi ne gichako wuoyo gi jo ma ne wacho dho  Grik, ka gilandonegi wach maber mar Ruoth Yesu.” (Tich 11:19, 20) E kindeno, sand nomiyo wach Pinyruoth omedo landore.

¹⁵ Gima kamano notimore e kinde loch mar Soviet Union. To ahinya ahinya e higni mag 1950-1959, alufe mang’eny mag Joneno mag Jehova ne oter e tuech e piny Siberia. Nikech ne gikere e alwora mopogore opogore, wach maber nodhi nyime landore e alwora malachno. Onge kaka Joneno mag Jehova mang’eny kamano ne nyalo yudo pesa ma ne ginyalo tiyogo e wuoth ma dirom kilomita 10,000 mondo giland wach maber! Kata kamano, sirkal e ma ne oterogi e alworano duto. Owadwa moro nowacho niya: “Weg sirkal nokonyo alufe mang’eny mag joma chunygi ni kare e piny Siberia mondo ging’e adiera.”

16, 17. Bug Tich Joote nyiso nade ni Jehova ne guedho tij chiwo neno?

¹⁶ Onge kiawa ni Jehova noguedho Jokristo mokwongo. Paulo gi jomamoko nopitho, “to Nyasaye ne omiyo gidongo.” (1 Kor. 3:5, 6) Bug Tich Joote oting’o ripode ma nyiso dongruok ma ne obedoe nikech Nyasaye ne guedho tij chiwo neno. Kuom ranyisi, “wach Nyasaye nomedo landore, kendo kwan mar jopuonjre ne medore ahinya.” (Tich 6:7) Kaka tij chiwo neno ne medore, “kanyakla manie alwora duto mar Judea, gi Galili, kod Samaria, nobedo gi kinde mag kuwe, ka gigerore motegno e yie. Kaka ne gimedo wuotho ka giluoro Jehova kendo roho maler hoyogi, e kaka kwan mar jopuonjre ne siko ka medore.”​—Tich 9:31.

¹⁷ E Antiokia ma Siria, Jo-Yahudi gi joma ne wacho dho Grik, nowinjo adiera koa kuom joneno ma jochir. Ndiko wacho kama: “E wi mano, lwet Jehova ne ni kodgi, kendo ji mang’eny ne oyie kuom Ruoth.” (Tich 11:21) Wasomo kama e wi dongruok momedore ma ne nitie e taondno: “Wach Jehova nomedo dongo kendo landore.” (Tich 12:24) “Wach Jehova nomedo landore kendo bedo gi teko maduong’ ahinya” nikech kinda ma Paulo kod jomamoko ne nigo mar chiwo neno ne joma ne wuok e ogendni mamoko.​—Tich 19:20.

18, 19. (a) Ang’o momiyo wan gadier ni “lwet Jehova” konyowa? (b) Chiw ane ranyisi ma nyiso ni Jehova konyo joge.

¹⁸ Onge kiawa ni wan bende “lwet Jehova” konyowa e kindegi. Mano e momiyo ji mang’eny rwako adiera kendo ginyiso ni gichiwre ne Nyasaye kokalo kuom batiso. Bende, kony moa kuom Nyasaye kod gueth mage e ma miyo wanano e akwede mager ma seche moko oriwo sand mager to pod wayudo nyak maber e tij lendo, mana kaka Paulo kod Jokristo mamoko notimo. (Tich 14:19-21) Jehova Nyasaye oikore konyowa kinde duto. “Bedene mochwere” sirowa e chandruogewa duto. (Rap. 33:27) Waparuru bende ni Jehova ok bi jwang’o jotichne nikech nyinge maduong’.​—1 Sa. 12:22; Zab. 94:14.

¹⁹ Kuom ranyisi: Nikech Owadwa Harald Abt nodhi nyime chiwo neno,  Jo-Nazi notere e kambi misandoe ji mar Sachsenhausen e kinde Lweny mar Ariyo mar Piny Ngima. E dwe mar Mei 1942, polise mag Gestapo nodhi kama jaode ma Elsa nodakie, mi gimako Elsa kendo ne gikawo nyargi matin. Notere e kembe mopogore opogore ma ne isandoe ji. Nyaminwa Abt wacho niya: “Bedo e kambi misandoe ji ma ne ni German nomiyo ayudo puonj moro maduong’. Napuonjora ni roho mar Jehova nyalo miyi teko sama ikalo e tem moro matek ahinya! Ka ne pok omaka, nasomo barup nyaminwa moro ma ne wacho ni sama ng’ato kalo e tem matek, roho mar Jehova nyalo miyo obed gi kuwe. Naparo ni ne omedo mana chumbi e wachno. To ka ne aromo gi chandruok, nafwenyo ni nyaminwano nowacho adier. Mano e gima ne otimorena. Ok yot mondo iyie gi wachno ka po ni pok ikalo e chal moro matek. Kata kamano, mano e gima ne otimorena.”

20. Ang’o ma Paulo ne timo ka ne otueye e ot, to mano nyalo jiwo nade moko kuom owetewa gi nyiminewa?

²⁰ Bug Tich Joote rumo ka Paulo ‘yalo wach Pinyruodh Nyasaye’ gi kinda. (Tich 28:31) Nikech ne otueye e ot, ne ok oyiene lendo ot ka ot e taon ma Rumi. Kata kamano, ne odhi nyime lendo ne joma ne obiro ire. E kindegi bende, moko kuom owetewa gi nyiminewa ma wageno ok nyal wuok e utegi. Samoro nyalo bedo ni ok ginyal wuok e otanda, kata gidak kuonde ma iritoe joma hikgi oniang’. Nyalo bedo ni moko be tuore, kata gin gi midekre. To e ma pod hera ma giherogo Nyasaye miyo gichiwo neno mana kaka ne gitimoga chon. Walemonegi kendo wanyalo kwayo Wuonwa manie polo mondo okonygi yudo joma gombo ng’eye kendo ng’eyo gik mabeyo ma osingonwa.

21. Ang’o momiyo onego wachiw neno mapiyo?

²¹ Ng’enywa nyalo lendo ot ka ot kata tiyo gi yore mamoko mag loko ji obed jopuonjre. Omiyo, weuru watim duto ma wanyalo mondo wachop migawo momiwa mar lando wach Pinyruoth, kendo wachiw neno “nyaka kuonde maboyo mogik e tung’ piny.” En tich ma nyaka tim mapiyo nikech “ranyisi” ma nyiso ni Kristo nitie nenore maler. (Mat. 24:3-14) Onego wati gi thuolo ma wan-go e yo maber. Gie sani, onego ‘wabed modich e tij Ruoth.’​—1 Kor. 15:58.

22. Ang’o monego watim ka pod warito odiechieng Jehova?

²² Ka pod warito “odiechieng’ maduong’ kendo malich mar Jehova,” weuru wang’ad e chunywa ni wabiro dhi nyime chiwo neno gi chir. (Joel 2:31) Pod wabiro yudo joma nigi chuny ma chalo gi ma ne Jo-Beria nigo ka “ne girwako wach Nyasaye ka gin gi chuny mamor.” (Tich 17:10, 11) Omiyo, weuru wadhi nyime lendo nyaka chop kinde ma biro chalo ka gima inyisowa niya: “Itimo maber, in misumba maber kendo mogen!” (Mat. 25:23) Ka watimo kinda e loko ji obed jopuonjre kendo wadhi nyime makore gi Jehova, wabiro bedo mamor ni ne watimo kar nyalowa e ‘chiwo neno e okang’ mong’ith’ e wi Pinyruodh Nyasaye!