Chike mag Nyasaye otenore kuom puonj mag Muma. Puonjgi gin adiera ma wayudo e Muma. Gikonyowa ng’eyo pach Jehova kod kaka oneno gik moko. Puonj mag Muma konyowa timo yiero mabeyo e ngimawa kendo timo gik makare. Gikonyowa sama onge chik moro sie mowuok e Muma ma nyisowa gima onego watim.

▸ Sula Mokwongo, paragraf mar 8

Luwo chik Jehova tiende en bedo moikore timo gik moko duto monyisowa ni watim. Jehova dwaro ni waluw chikene nikech wahere. (1 Johana 5:3) Ka wahero Nyasaye kendo wageno kuome, wabiro luwo chikene kinde duto. Wabiro luwo chikene kata sama timo kamano ok yotnwa. Onego waluw chike Jehova nikech opuonjowa kaka wanyalo bedo gi ngima maber sani kendo osesingonwa ni wabiro yudo gueth mang’eny kinde mabiro.​—Isaya 48:17.

▸ Sula Mokwongo, paragraf mar 10

Jehova osemiyo ng’ato ka ng’ato kuomwa nyalo mar timo yiero. Ne ok ochueyowa mondo wabed kaka mtoka michiko achika. (Rapar mar Chik 30:19; Joshua 24:15) Wanyalo tiyo gi nyalo ma wan-gono e timo yiero mabeyo. Kata kamano, ka ok watang’ to wanyalo timo yiero maricho. Bedo gi nyalo mar timo yiero nyiso ni wan wawegi e ma nyaka wayier ka be wabiro makore gi Jehova kendo nyiso ni wahere gadier.

▸ Sula Mokwongo, paragraf mar 12

Jehova ketonwa chike makare monego ota gik ma watimo. Muma konyowa ng’eyo chike makarego kod kaka ginyalo konyowa dak e ngima maber. (Ngeche 6:16-19; 1 Jo-Korintho 6:9-11) Chikego konyowa  ng’eyo gik ma Nyasaye neno ni ber kata richo. Bende, gikonyowa ng’eyo kaka wanyalo timo yiero mabeyo, hero jowetewa, kendo bedo mang’won kodgi. Kata obedo ni chike kod timbe mag piny medo bedo maricho moloyo, chike mag Jehova to ok lokre. (Rapar mar Chik 32:4-6; Malaki 3:6) Luwo chike makare mag Nyasaye geng’onwa lit kod hinyruok mathoth.

▸ Sula Mokwongo, paragraf mar 17

Chuny mar pogo ber gi rach en nyalo ma wan-go ma konyowa pogo gik makare kod ma ok kare. Jehova osemiyo ng’ato ka ng’ato kuomwa nyalono. (Jo-Rumi 2:14, 15) Mondo nyalo ma wan-gono oti maber, nyaka watiege ka watiyo gi chike makare mag Jehova. Ka watimo kamano, wabiro timo yiero ma moro Nyasaye. (1 Petro 3:16) Chunywa nyalo miyowa siem sama wadwaro timo yiero marach, kata onyalo miyo wawinj malit sama watimo gimoro marach. Chunywa mar pogo ber gi rach nyalo bedo mayom yom, kata kamano, Jehova nyalo konyowa tiege mi obed motegno. Chuny maler nyalo miyo wabed gi kuwe kod paro mowinjore.

▸ Sula mar 2, paragraf mar 3

Tiend luoro Nyasaye en here kendo miye duong’ ka kinde duto watemo mondo kik watim gimoro amora manyalo chwanye. Luoro Nyasaye miyo watimo gik mabeyo kendo kwedo gik maricho. (Zaburi 111:10) Luorono konyowa mondo wawinj gik moko duto ma Jehova nyisowa. Bende, okonyowa mondo wachop singowa duto nikech wamiye luor ahinya. Luoro Nyasaye chiko pachwa, gik ma watimone jomamoko, kod yiero ma watimo pile ka pile.

▸ Sula mar 2, paragraf mar 9

Loko chuny oriwo lit ma ng’ato winjo e chunye nikech gimoro marach ma osetimo. Joma ohero Nyasaye winjoga marach ahinya sama  gifwenyo ni gitimo gimoro ma ok luwre gi chike mag Nyasaye. Misango ma ne Yesu ochiwo nyalo miyo Jehova owenwa richowa ka wakwaye ng’wono. (Mathayo 26:28; 1 Johana 2:1, 2) Ka waloko chunywa gadier kendo waweyo timo gik maricho, wanyalo bedo gadier ni Jehova biro ng’wononwa. Chunywa koro ok onego ochandwa nikech richo ma ne watimo chon. (Zaburi 103:10-14; 1 Johana 1:9; 3:19-22) Nyaka watem matek mondo kik wanwo gik maricho ma wasetimo, wagol paro duto maricho ma wanyalo bedogo, kendo wadag kaluwore gi chike kod puonj mag Jehova.

▸ Sula mar 2, paragraf mar 18

Ka ng’ato otimo richo moro maduong’ to otamore loko chunye mondo oluw chike mag Jehova, ok onyalo dhi nyime bedo e kanyakla. Onego gole e kanyakla. Sama ogol ng’ato e kanyakla, ok onego watudre kode e yo moro amora kata wuoyo kode. (1 Jo-Korintho 5:11; 2 Johana 9-11) Chenro mar golo ng’ato e kanyakla miyo nying Jehova kod kanyakla siko ka ler. (1 Jo-Korintho 5:6) Sama ogol ng’ato e kanyakla, mano nyalo konye mondo olok chunye kendo oduog ir Jehova.​—Luka 15:17.

▸ Sula mar 3, paragraf mar 19

Jehova oherowa kendo odwaro konyowa. Mano e momiyo otayowa, ochikowa, kendo omiyowa siem kotiyo gi Muma kod jotichne. Dwarore ni otawa nikech wan dhano morem. (Jeremia 17:9) Sama wayie winjo joma Jehova tiyogo e tayowa, mano nyiso ni waluoro Jehova kendo waikore winje.​—Jo-Hibrania 13:7.

▸ Sula mar 4, paragraf mar 2

Nikech wan dhano morem, yot ahinya mondo wabed gi sunga kendo waket dwachwa e ma obed mokwongo. Kata kamano, Jehova dwaro ni wabolre. Kinde mang’eny, wapuonjore bedo gi bolruok sama waparo duong’ ma Jehova nigo kendo fwenyo kaka wan joma ni piny ahinya. (Ayub 38:1-4) Bolruok bende oriwo keto dwach jomoko obed motelo ne magwa kendo timonegi gik manyalo morogi. Kinde mang’eny, sunga miyo ng’ato paro ni ober moloyo jomamoko. Ng’at mobolore to nonore adimba kendo ofwenyo nyalo ma en-go kod nyawo ma en-go. En ng’at ma yie gi kethone, okwayo ng’wono, kendo orwako paro kod siem momiye. Ng’at mobolore ogeno kuom Jehova kendo oluwo kaka ochike.​—1 Petro 5:5.

▸ Sula mar 4, paragraf mar 4

Ng’at ma nigi telo kata loch en ng’at ma nigi ratiro mar golo chik kendo ng’ado paro. Jehova e ma nigi loch mamalo mogik e polo gi piny. En e Ng’at ma nigi teko moloyo ji duto manie polo kod piny nikech nochueyo gik moko duto. Kinde duto otiyoga gi teko kata loch mare e yo ma konyo ji. Jehova osemiyo jomoko ting’ mar tayowa. Kuom ranyisi, jonyuol, jodong-kanyakla, kod jotelo mag sirkal niga gi telo e okang’ moro, kendo Jehova dwaro ni wawinjgi. (Jo-Rumi 13:1-5; 1 Timotheo 5:17) Kata kamano, sama chike mag dhano kwedo chike mag Nyasaye, wawinjo Nyasaye kar winjo dhano. (Tich Joote 5:29) Ka wayie winjo joma Jehova tiyogo e tayowa, wanyiso Jehova ni wachiwo luor ne chenro mage.

▸ Sula mar 4, paragraf mar 7

Jehova tiyo gi jodong-kanyakla ma gin owete molony e tayo kanyakla. (Rapar mar Chik 1:13; Tich Joote 20:28) Jodongogo konyowa mondo winjruokwa gi Jehova osik kotegno kendo walam Jehova e yo mochanore kendo mokuwe. (1 Jo-Korintho 14:33, 40) Mondo roho  mar Nyasaye oket jodong-kanyakla, nyaka gibed gi kido mondik e Muma ma dwarore kuom jodong-kanyakla. (1 Timotheo 3:1-7; Tito 1:5-9; 1 Petro 5:2, 3) Wageno kendo wariwo lwedo riwruok mar oganda Nyasaye, omiyo, wamor ahinya luwo kaka jodongo chikowa.​—Zaburi 138:6; Jo-Hibrania 13:17.

▸ Sula mar 4, paragraf mar 8

Jehova omiyo jonyuol ting’ mar rito nyithindgi. Kata kamano, Muma wacho ni dichwo e wi ot. Ka wuoro onge e odno, miyo e ma koro bedo wi ot. Wi ot nigi ting’ mar miyo joode chiemo, lewni, kod kar dak. Dwarore ni wi ot e ma okaw okang’ mokwongo mar konyo joode mondo gilam Jehova. Kuom ranyisi, nyaka one ni joode odhi e chokruoge mag kanyakla ma ok gibare, gidhi e tij lendo, kendo gipuonjre Muma kanyachiel. Wi ot bende e ma ng’adoga paro ne joode. Kinde duto, otemo mondo oluw ranyisi mar Yesu mar bedo mang’won, ng’at ma ok rid chik, kendo ma ok ger. Mano miyo joot duto winjo ni ohergi, to mano nyalo konyogi dhi nyime tego winjruok manie kindgi gi Jehova.

▸ Sula mar 4, paragraf mar 12

Bura Matayo en grup mar Jokristo mowal ma nigi geno mar dhi dak e polo kendo Nyasaye tiyo kodgi e tayo joge. E kinde Jokristo mokwongo, Jehova notiyo gi Bura Matayo mondo ota kanyakla e weche mag lamo kod tij lendo. (Tich Joote 15:2) E kindegi, owete manie Bura Matayo e ma chiko kendo rito jotich Nyasaye. Sama owetego ng’ado paro moro, Wach Nyasaye kod roho maler e ma tayogiga. Yesu noluongo owete mowal gi rohogo ni “jatich mogen kendo mariek.”​—Mathayo 24:45-47.

▸ Sula mar 4, paragraf mar 15

Nitie kinde moko ma inyalo nyis nyaminwa moro mondo otim migawo moro ma owete e ma timoga e kanyakla. Sama otimo migawono, onyalo tueyo kitamba kata rwako ogudu mondo onyisgo ni ochiwo luor ne chenro ma Jehova oketo e kanyakla. Kata kamano, nitie mana kinde ma nyiminewa onego oum wigi. Kuom ranyisi, nyaminwa nyalo umo wiye ka otayo puonjruok Muma to jaode kata owadwa moro mosebatisi ni kanyo.​—1 Jo-Korintho 11:11-15.

▸ Sula mar 4, paragraf mar 17

Wanyiso ni ok wan mag piny ka ok wariw lwedo weche mag siasa. (Johana 17:16) Jotich Jehova riwo lwedo Pinyruodh Nyasaye kende. Ok wariw lwedo weche mag piny mana kaka Yesu.

Jehova chikowa ni ‘wabolre ne sirkande kod jotelo.’ (Tito 3:1, 2; Jo-Rumi 13:1-7) Chik Nyasaye bende wacho ni ok onego waneg ng’ato. Omiyo, chuny Jakristo ok bi yiene mondo odhi e lweny. Kar dhi e lweny, inyalo mi Jakristo thuolo mar timo tich ma ok otudore gi lweny, kata kamano, nyaka onon ka be chunye oyiene timo tijno.

Walamo Jehova kende nikech en e Jachuechwa. Kata obedo ni wachiwo luor ne pinje ma wantie, ok wago salut ne bendera kendo ok wawer wende mipakogo piny. (Isaya 43:11; Daniel 3:1-30; 1 Jo-Korintho 10:14) Bende, jotich Jehova duto nigi ting’ mar yiero kendgi ni ok gibi goyo ombulu ne jasiasa moro kata chama moro mar siasa. Mano en nikech wariwo lwedo sirkal mar Nyasaye.​—Mathayo 22:21; Johana 15:19; 18:36.

▸ Sula mar 5, paragraf mar 2

Pinyni jiwo ji mondo obed gi paro kaka mar Satan. Parogo chiko joma ok ohero Jehova kendo ma ok dwar luwo chikene. (1 Johana 5:19) Paro ma chalo kamano kod timbe ma ji timo ka giserwako parogo e ma iluongo ni chuny mar pinyni. (Jo-Efeso 2:2) Jotich Jehova  temo matek mondo gikwed chuny mar pinyni. (Jo-Efeso 6:10-18) Gihero yore Jehova kendo gitemo matek mondo gimakre gi pach Jehova.

▸ Sula mar 5, paragraf mar 7

Ng’at mong’anyo ne lamo madier kwedo adiera manie Muma. Joma ong’anyo ne lamo madier kwedo Jehova gi Ruodh Pinyruodh Nyasaye ma en Yesu kendo gitemo ywayo jomoko mondo oriwgi lwedo e ng’anyono. (Jo-Rumi 1:25) Gidwaro keto kiawa e pach joma lamo Jehova. Moko kuom joma ne nie kanyakla mar Jokristo mokwongo nong’anyo ne lamo madier, kendo sani be pod nitie joma timo kamano. (2 Jo-Thesalonika 2:3) Joma omakore motegno gi Jehova ok tudre e yo moro amora gi joma ong’anyo ne lamo madier. Kik wayie mondo gombo ma wan-go kata jomamoko owuondwa mi wasom kata wawinj paro mag joma ong’anyo moweyo lamo madier. Wamakore gi Jehova kendo en kende e ma walame.

▸ Sula mar 5, paragraf mar 9

Kaluwore gi Chik Musa, Jo-Israel ne kwayoga Jehova mondo ong’wonnegi richogi. Ne giteroga cham, mo, kod jamni e hekalu mondo opwodhgo richogi. Timo kamano ne paronegi ni Jehova noikore weyonegi kaka oganda kata kaka ng’ato achiel achiel. Bang’ ka Yesu nosechiwo ngimane mondo oum richowa, misengni mag pwodho richo koro ne ok dwarre. Yesu nochiwo misango makare “dichiel ma ok bi nwo kendo.”​—Jo-Hibrania 10:1, 4, 10.

▸ Sula mar 7, paragraf mar 6

Chik Musa noyie ne ji chamo le. Bende, ne ochikgi ni gichiw le kaka misengni. (Tim Jo-Lawi 1:5, 6) Kata kamano, Jehova ne ok oyie ne joge mondo osand le. (Ngeche 12:10) Chik ne oting’o weche moko  manyiso kaka onego orit le mondo ng’ato kik sandgi. Ne onyis Jo-Israel kaka nonego girit le ma gipidho e yo maber.​—Rapar mar Chik 22:6, 7.

▸ Sula mar 7, paragraf mar 6

Gik mawuok kuom ng’injo maloso remo. Nitie ng’injo ang’wen maloso remo. Ng’injogo gin: Ng’injo marokwere (red cells), ng’injo marochere (white cells), ng’injo ma poto remo (platelets), kod pi remo (plasma). Kata kamano, pod nitie gik minyalo los kowuok e ng’injo ang’wen mag remo. *

Jokristo ok yie mondo omedgi remo kaka en duto, bende ok giyie mondo omedgi achiel kuom ng’injo ang’wen maloso remo. Kata kamano, be ginyalo yie tiyo gi gik mawuok kuom ng’injo ang’wen mag remo? Muma ok lernwa wachno achiel kachiel. Omiyo, Jakristo ka Jakristo nyaka tim yiero mare owuon kaluwore gi chunye motieg maber gi Muma.

Nitie Jokristo moko ma tamore tiyo gi gik mowuok kuom ng’injo ang’wen mag remo. Ginyalo wacho ni Chik Nyasaye ne dwaro ni Jo-Israel ‘ool piny’ remo duto ma ne owuok kuom le.​—Rapar mar Chik 12:22-24.

Nitie Jokristo moko ma timo yiero mopogore. Chunygi mar pogo ber gi rach oyienegi tiyo gi gik mowuok kuom ng’injo ang’wen mag remo. Ginyalo wacho ni gik mowuok kuom ng’injo ang’wen mag remogo ok ochung’ ne ngima mar dhano kata le mogol remono kuome.

Sama itimo yiero ka be ibiro tiyo gi gik mawuok kuom ng’injo ang’wen mag remo, onego inon penjo maluwogi:

•   Be ang’eyo ni ka atamora tiyo gi gik moko duto mowuok kuom ng’injo ang’wen mag remo to mano nyiso ni ok anyal tiyo gi yedhe moko ma kedo gi tuoche kata manyalo geng’o mondo remo kik chuer?

• Be anyalo lero ne laktar gimomiyo ayie kata atamora tiyo gi moko kuom gik mawuok kuom ng’injo ng’wen mag remo?

Yore mamoko mag thieth. Kaka Jokristo, ok wagol rembwa mondo omed jomamoko kata kanogi mondo wabi watigo bang’e sama itimonwa yeng’o. Kata kamano, nitie yore mag thieth mamoko ma itiye gi remb ng’ato. Ng’ato ka ng’ato nyaka yier kaka ibiro ti gi rembe sama itimone yeng’o, sama ipimo rembe, kata e thieth moro amora ma dhi nyime gie sechego. Sama itiyo gi yore thieth kaka mago, remb jatuo inyalo gol kuom kinde.​—Mondo iyud weche momedore som Mnara wa Mlinzi, ma Oktoba 15, 2000, ite mar 30-31.

Kuom ranyisi, nitie yor thieth miluongo ni hemodilution. E yor thiethni, ka pok otim ne jatuo yeng’o, igolo moko kuom rembe kae to pi  mokete yath (volume expander) kawo kar rembe mogolno. Bang’e, sama itimo yeng’o kata matin bang’ kosetim yeng’o, idwoko remono e dend jatuo.

Nitie yor thieth machielo miluongo ni cell salvage. Sama itiyo gi yor thiethni, remb jatuo mowuok sama itimone yeng’o ireso, ilwoko, kendo iduoko e dend jatuo e kinde mitimone yeng’o kata kinde matin bang’ kosetimne yeng’o.

Laktar ka laktar nyalo tiyo gi yor thiethgi e yore mopogore opogore. Omiyo, ka pok iyie mondo otimni yeng’o moro amora, opim rembi, kata timoni thieth moro amora ma dhi nyime gie sechego, nyaka ing’e kaka idhi ti gi rembi.

Sama idwaro timo yiero e wi yore thieth mitiye gi rembi iwuon, onego inon ane penjogi:

• Ka po ni moko kuom remba idhi gol e denda kae to idwoke bang’ kinde, be pod chunya dhi yiena neno remono kaka remba, ma koro ok onego ‘oole piny’?​—Rapar mar Chik 12:23, 24.

• Be chunya motieg gi Muma biro chanda ka po ni ogol remba e denda, otimne gimoro kae to bang’e odwoke e denda?

• Be ang’eyo ni ka atamora yore duto mag thieth mitiye gi remba to mano nyiso ni ok anyal yie mondo opim remba, olwok remba gi masin (hemodialysis), kata tiyo gi masin matiyo tij adundo gi obo (heart-lung bypass machine)?

 Ka pok watimo yiero e wi tiyo gi gik mowuok kuom ng’injo ang’wen mag remo kod yore mamoko mag thieth mitiye gi rembwa, onego wakwa Jehova mondo otawa kendo watim nonro. (Jakobo 1:5, 6) Bang’ timo kamano, nyaka wati gi chunywa motieg gi Muma mondo wang’ad paro mowinjore. Ok onego wapenj ji kaka ginyalo timo ka po ni gin e chal ma wantie, kata ok onego wawe mondo jomoko e ma otimwa yiero.​—Jo-Rumi 14:12; Jo-Galatia 6:5.

▸ Sula mar 7, paragraf mar 11

Timbewa bedo maler mana ka giler e wang’ Nyasaye. Bedo gi timbe maler oriwo gik ma waparo, ma wawacho, kod ma watimo. Jehova chikowa ni wawere gi timbe duto mag terruok. (Ngeche 1:10; 3:1) Onego wang’ad e chunywa ni wabiro luwo chike makare mag Jehova kata ka pok wayudre e chal moro manyalo miyo watim gimoro marach. Onego wasik ka walemo mondo Nyasaye okonywa wabed gi paro maler, kendo nyaka wang’ad e chunywa ni wabiro kwedo timbe duto ma ok ler.​—1 Jo-Korintho 6:9, 10, 18; Jo-Efeso 5:5.

▸ Sula mar 8, paragraf mar 11

Tim wang’-teko oriwo wacho kata timo gima kwedo chik Jehova achiel kachiel kata timo gimoro marach ma kelo wich-kuot. Ng’at ma timo gik ma kamago nyiso ayanga ni ok ochiwo luor ne chike mag Nyasaye. Ka ng’ato otimo tim moro mar wang’ teko, ibiro los komiti mar ng’ado bura mondo oyal wachno. Timbe ma ok ler oriwo timbe mopogore opogore maricho. Nitie timbe moko ma ok ler ma ka ng’ato otimo, to samoro inyalo los komiti mar ng’ado bura mondo oyal wachno.​—Jo-Galatia 5:19-21; Jo-Efeso 4:19; mondo iyud weche momedore, som “Maswali Kutoka kwa Wasomaji” manie Mnara wa Mlinzi ma Julai 15, 2006.

▸ Sula mar 9, paragraf mar 7; Sula mar 12, paragraf mar 10

Jehova ne dwaro ni nindruok obed mana e kind dichwo gi dhako mokendore. Kata kamano, ka ng’ato tugo gi duong’ne e tieko gombo mag nindruok, mano nyiso ni ok ochiwo luor ne weche mag nindruok. Timni nyalo ketho winjruokwa gi Jehova. Onyalo miyo ng’ato obed gi gombo maricho kendo miyo obed gi paro ma ok owinjore e wi nindruok. (Jo-Kolosai 3:5) Chunyi kik nyosre ka po ni isetemo weyo timni to ineno ka otami. (Zaburi 86:5; 1 Johana 3:20) Lem gi chunyi duto kikwayo Jehova mondo okonyi. Kik ine ponografi nikech mano nyalo miyo ibed gi paro maricho. Wuo gi janyuolni ma Jakristo kata osiepni moro ma en Jakristo motegno maluwo chike Jehova. (Ngeche 1:8, 9; 1 Jo-Thesalonika 5:14; Tito 2:3-5) Inyalo bedo gadier ni Jehova neno kendo ogeno kinda mitimo mondo ibed gi timbe maler.​—Zaburi 51:17; Isaya 1:18.

▸ Sula mar 9, paragraf mar 9

Doho en kendo mon mang’eny. Jehova ne dwaro ni kend obed mana e kind dichwo achiel gi dhako achiel. E Israel machon, Nyasaye ne oweyo mondo chwo obed gi mon mang’eny, kata kamano, mano ne ok en dwache ka ne ochako kend. E kindegi, Jehova ok oyie ne joge mondo okend mon mang’eny. Dichwo onego obed mana gi dhako achiel, to dhako bende onego obed mana gi dichwo achiel.​—Mathayo 19:9; 1 Timotheo 3:2.

▸ Sula mar 10, paragraf mar 12

Jehova ne dwaro ni dichwo gi dhako mokendore odag kanyachiel kuom ndalo duto mag ngimagi. (Chakruok 2:24; Malaki 2:15, 16; Mathayo 19:3-6; 1 Jo-Korintho 7:39) Oyie ne dhako kata dichwo mondo oketh kend margi mana ka achiel kuomgi ochodo. Ka gima kamano otimore, Jehova oyie ne dhako kata dichwo ma ok ochodono mondo oyier ka be obiro ketho kend margi chuth kata obiro ng’wono ne nyawadgi.​—Mathayo 19:9.

 Nitie kinde ma Jokristo moko oseyiero mar pogo dak gi joma gikendorego kata obedo ni ok gichodo. (1 Jo-Korintho 7:11) Magi e moko kuom gik ma jomoko neno ni nyalo miyo Jakristo opog dak gi ng’at mokendorego:

• Tamruok rito joot: Ka dichwo otamore rito joode ma chop kama joode onge gi pesa ma ginyalo konyorego kata chiemo.​—1 Timotheo 5:8.

• Ka ng’ato goyi marach: Ka dichwo kata dhako goyo ng’at mokendorego ma chop kama ngimane bedo kama rach.​—Jo-Galatia 5:19-21.

• Ka winjruokwa gi Jehova kethore: Dichwo kata dhako nyalo miyo nyawadgi tich matek ma chop kama tiyo ne Jehova bende bedo matek.​—Tich Joote 5:29.

▸ Sula mar 11, paragraf mar 19

Waduto wadwaroga mondo opwowa kendo ojiwwa. (Ngeche 12:25; 16:24) Wanyalo jiwo jomamoko kendo hoyogi kokalo kuom wechewa mang’won. Weche ma kamago nyalo konyo owetewa gi nyiminewa nano kendo tiyo ne Jehova kata obedo ni giromo gi chandruoge mang’eny. (Ngeche 12:18; Jo-Filipi 2:1-4) Ka po ni chuny ng’ato onyosore, onego wachikne itwa malong’o kendo watem ng’eyo kaka owinjo e chunye. Timo mano nyalo konyowa ng’eyo gima wanyalo wacho kata timo mondo wakonye. (Jakobo 1:19) Tem matek mondo ing’e owete gi nyimine maber nikech mano biro konyi ng’eyo gadier gik machandogi. Kae to inyalo konyogi mondo gigen kuom Wuon hoch duto nikech kanyo e ma ginyalo yudoe yueyo madier.​—2 Jo-Korintho 1:3, 4; 1 Jo-Thesalonika 5:11.

▸ Sula mar 12, paragraf mar 16

Muma ok oketo chike e wi kaka onego otim aruse. Yo ma ji timogo gik moko kod chike mag sirkal opogore opogore. (Chakruok 24:67; Mathayo 1:24; 25:10; Luka 14:8) Gima duong’ ahinya e arus en  sama dhako gi dichwo ma kendore singore e nyim Jehova. Ji mang’eny ma dwaro kendore gweloga joodgi kod osiepegi sama gitimo singruok kendo jaduong’-kanyakla moro golonegiga twak mowuok e Ndiko. Joma kendore e ma yiero ka be gibiro bedo gi nyasi moro bang’ ka gisewuok e Od Romo. Bende, gin e ma giyiero kit nyasi ma gidwaro. (Luka 14:28; Johana 2:1-11) Gimoro amora ma joma dwaro kendore oyiero mondo otimre e arusgi onego omi Jehova duong’. (Chakruok 2:18-24; Mathayo 19:5, 6) Puonj mag Muma nyalo konyogi timo yiero mabeyo. (1 Johana 2:16, 17) Ka po ni joma kendorego oyiero mar keto kong’o sama ji nie budho, nyaka gine ni budhono ota e yo makare. (Ngeche 20:1; Jo-Efeso 5:18) Ka po ni giyiero mar bedo gi thum kod tuke mamoko, onego gine ni mago be miyo nying Jehova duong’. Joma dwaro kendore onego oket pachgi e winjruokgi gi Jehova kod winjruok manie kindgi kar keto pachgi mana e odiechienggi mar arus.​—Ngeche 18:22; mondo iyud weche momedore, som Mnara wa Mlinzi ma Oktoba 15, 2006, ite mar 18-31.

▸ Sula mar 13, paragraf mar 18

Wadwaro mondo watim yiero mabeyo motenore gi puonj manie Muma. Kuom ranyisi, Jakristo moro inyalo gwel gi jaode ma ok janeno e nyasi moro mar piny mondo gichiem kanyachiel gi wedene. Ka po ni iyudori e chal ma kamano, inyalo timo nang’o? Ka po ni chunyi oyieni dhi, inyalo lero ne jaodi ni ka po ni weche moko motudore gi dinde mag miriambo oket e budhono, to ok ibi timogi kanyachiel kodgi. Bende, onego inon ane ka be dhi e nyasino biro chwanyo jomamoko.​—1 Jo-Korintho 8:9; 10:23, 24.

Kata, ng’at mondiki tich nyalo miyi mich moro e kinde mag nyasi. Be onego itamri kawo michno? Ok ochuno. Yiero mitimo ka be ibiro kawo michno kata ooyo biro luwore gi paro ma jal mondiki tichno nigo. Be oneno ni michno otudore gi nyasino? Koso dibed ni odwaro mana goyoni erokamano? Paro matut kuom wechegi kaachiel  gi mamoko biro konyi ng’eyo ka be ibiro yie gi michno kata ooyo.

Bende, nitie kinde ma ng’ato nyalo miyi mich e kinde mag nyasi kae to onyisi niya: “Ang’eyo ni ok itimga nyasini, kata kamano, daher miyi michni.” Nyalo bedo ni onyisi mana ng’wono. Koso dibed ni odwaro mana temo yie mari kata rwaki e timo nyasi ma ok owinjore? Bang’ nono wechego, in iwuon e ma inyalo yiero ka be ibiro kawo michno kata ibiro tamori kawe. E yiero duto ma watimo, wadwaro ni wadong’ ka wan gi chuny maler kendo kik waketh chik Jehova.​—Tich Joote 23:1.

▸ Sula mar 13, paragraf mar 22

Kinde mang’eny ka otiek ywaruok mapiyo kendo e yor kuwe, ok gilokrega ma gibed weche madongo. (Mathayo 5:23-26) Gima Jokristo onego oket mokwongo en miyo Jehova duong’ kendo rito kuwe e kanyakla.​—Johana 13:34, 35; 1 Jo-Korintho 13:4, 5.

Ka Jokristo obedo gi ywaruok moro e weche ohala, onego gitem matek mondo gitiek wachno ma ok gidhi e kot. Ndiko mar 1 Jo-Korintho 6:1-8 nyisowa siem ma jaote Paulo ne ondiko e wi tero Jokristo wetewa e kot. Tero Jakristo wadwa e kot nyalo ketho nying Jehova kod mar kanyakla. E Ndiko mar Mathayo 18:15-17, inyisowa okenge adek ma Jokristo onego okaw sama giloso ywaruok madongo, kuom ranyisi, ka omaye gimoro kata ka oketh nyinge. (1) Onego gikwong gilos wachno e kindgi ji ariyo. (2) Ka ok gitieko wachno, ginyalo kwayo kony kuom ng’ato achiel kata ji ariyo motegno manie kanyaklagi. (3) Ka pod weche ok olosore, to ginyalo tero wachno ne buch jodongo. Ka wachno osechopo ir jodongo, jodongogo biro temo tiyo gi puonj mag Muma mondo gikony jogo duto ma wachno omulo mondo kuwe obedie. Ka moko kuom joma wachno omulo ok dwar luwo chike mag Muma, nyalo dwarore ni jodong kanyakla olos komiti mar ng’ado bura.

 Nitie kinde moko manyalo dwarore ni oter weche moko e kot. Kuom ranyisi, ka ng’ato dwaro ketho kend chuth, kidwaro yier ng’at mabiro bet gi nyathi ka po ni jonyuol owere, kidwaro ng’ad pesa ma ng’ato onego ochul chiege kata chwore ma giwerego, kidwaro dwok ne ng’ato pesa mag insuarens, ka ohand ng’ato opodho to en gi gowi, kata weche motudore gi wil. Ka po ni Jakristo odhi ka sirkal mondo otiek weche kaka mago e yor kuwe, mano ok nyis ni ochayo siem ma ne Paulo ochiwonwa.

Bende, nitie weche mamoko manyalo miyo Jakristo oter wach ka sirkal. Gin weche kaka: Ka ng’ato obambo nyathi, ka osando nyathi kata dwanye e yor nindruok, komonj ng’ato mogoye, kuo madongo dongo, kata nek. Ka Jakristo otero weche ma kamago ka sirkal, mano ok nyis ni ochayo siem ma Paulo nochiwo.

▸ Sula mar 14, paragraf 14

Chakre puodho mar Eden, Satan osebedo ka temo wuondo ji. (Chakruok 3:1-6; Fweny 12:9) Ong’eyo ni ka ochocho pachwa, onyalo wuondowa mayot mi watim gik maricho. (2 Jo-Korintho 4:4; Jakobo 1:14, 15) Otiyo gi siasa, din, ohala, yore mag manyo mor, somo, kod gik moko ma kamago e nyayo pache mondo ji one ni pache ber.​—Johana 14:30; 1 Johana 5:19.

Satan ong’eyo ni odong’ mana gi kinde matin monyalo wuondogo ji. Omiyo, otimo duto monyalo mondo owuond ji mang’eny kaka nyalore. Joma odichgo ahinya en joma tiyo ne Jehova. (Fweny 12:12) Ka ok watang’, Jachien nyalo chocho pachwa mosmos. (1 Jo-Korintho 10:12) Kuom ranyisi, Jehova dwaro ni kend osiki. (Mathayo 19:5, 6, 9) Kata kamano, ji mang’eny e kindegi neno kend kaka law yuach, tiende ni gima nyalo rumo sa asaya. Sinembe mang’eny kod programbe mag televison bende lando mana paro ma ok kareno. Nyaka watang’ mondo kik warwak paro ma jopiny nigo e kend.

 Yo machielo ma Satan tiyogo e wuondowa en rwako kuomwa paro moro ni onge ng’at monego otawa. (2 Timotheo 3:4) Ka ok watang’ wanyalo chako chayo joma Jehova tiyogo e tayowa. Kuom ranyisi, owadwa moro nyalo chako tamore luwo kaka jodongo chike. (Jo-Hibrania 12:5) Kata nyaminwa moro nyalo chako bedo gi kiawa e wi chenro mar wich ma Jehova omiyo chwo e ot.​—1 Jo-Korintho 11:3.

Nyaka wang’ad e chunywa ni ok wabi yie mondo Satan ochoch pachwa. Wadwaro ni wane gik moko kaka Jehova nenogi kendo ‘keto pachwa kuom gik man malo.’​—Jo-Kolosai 3:2; 2 Jo-Korintho 2:11.

▸ Sula mar 16, paragraf mar 9

Waduto wadwaro ni wabed gi ngima maber kendo wayud thieth maber. (Isaya 38:21; Mariko 5:25, 26; Luka 10:34) E kindegi, nitie yore mang’eny mag thieth ma lakteche kod jomamoko tiyogo. Sama wayiero yor thieth ma wabiro tiyogo, ber ka waluwo puonj mag Muma. Wang’eyo ni Pinyruodh Nyasaye kende e ma biro tieko tuoche duto. Ok wadwar keto pachwa ahinya e tuochewa ma chop kama wajwang’o Jehova.​—Isaya 33:24; 1 Timotheo 4:16.

Ok onego wati gi yor thieth ma nigi tudruok moro amora gi jochiende. (Rapar mar Chik 18:10-12; Isaya 1:13) Omiyo, ka pok iyie tiyo gi yor thieth moro kata tiyo gi yath moro, onego ikwong inon weche duto motudore gi yor thiethno. (Ngeche 14:15) Wiwa ok onego wil ni Satan dwaro wuondowa mondo watudre gi jochiende. Kata ka waparo apara ni yor thieth moro otudore gi jochiende, ber ka wawere kode.​—1 Petro 5:8.

▸ Sula mar 16, paragraf mar 18