1, 2. (a) Ang’o momiyo Jo-Yahudi ma ne nie tuech ne luor ka ne gineno ka Ezekiel dwaro timonegi ranyisi moro? (b) Ang’o momiyo wach ma ne onyisgi nomako dhoggi? (c) Gin penjo mage ma wadwaro nono?

 ROHO maler notayo Ezekiel mi okoro weche mang’eny ne Jo-Yahudi ma ne nie tuech Babulon kotiyo gi ranyisi mang’eny minyalo ne. Wach mokwongo ma ne okoro noting’o ote mar kum, mar ariyo be noting’o kum, mar adek bende, kamano kamano. (Eze. 3:24-26; 4:1-7; 5:1; 12:3-6) Weche duto ma ne okoro kotiyo gi ranyisi noting’o ote mager mar kum ne Jo-Yahudi.

² Parie apara kaka Jo-Yahudi ne luor ka ne Ezekiel ochung’ e nyimgi koikore timo ranyisi moro e wi wach machielo mokor. Nyaka bed ni ne gipenjore niya: ‘Ote ma idwaro miwani dhi bedo marach maromo nade?’ Kata kamano, wach ma ne onyisgi ne omako dhoggi. Wach mokor ma Ezekiel nyisogi opogore ahinya. Oting’o singo maber to ok ote mar kum. (Eze. 37:23) En ote mane ma Ezekiel nyisogi? Wach ma onyisogino tiende en ang’o? Ere kaka wachno mulo jotich Nyasaye e kindegi? We wane ane.

3. (a) Ludh “Juda” ochung’ ne ang’o? (b) Ang’o momiyo “ludh Efraim” nochung’ ne dhoudi apar mag Israel?

³ Jehova nonyiso Ezekiel mondo okaw ludhe ariyo mondo ondik e achiel kuomgi ni “mar Juda” to machielo “mar Josef, ludh Efraim.” (Som Ezekiel 37:15, 16.) Ludhe ariyogo nochung’ ne ang’o? Luth “mar Juda” nochung’ ne dhoudi ariyo mag Juda kod Benjamin. Ruodhi ma ne wuok e anyuola mar Juda ne locho e wi dhoudi ariyogo; bende, jodolo ne ni kodgi nikech ne gitiyo ne Nyasaye e hekalu man Jerusalem. (2 We. 11:13, 14; 34:30) Omiyo, pinyruodh Juda ne nigi ruodhi moa e anyuola mar Daudi kod jodolo ma wuok e anyuola mar Jo-Lawi. “Ludh Efraim” nochung’ ne dhoudi apar mag Israel. Ludhno notudore nade gi Efraim? Ruoth mokwongo mar dhoudi apar mag Israel ne en Jeroboam, kendo ne owuok e anyuola mar Efraim. Bang’ kinde, Efraim nobedo anyuola maduong’ e dhoudi mag Israel. (Rap. 33:17; 1 Ru. 11:26) Par ni dhoudi apar mag Israel ne ok oriwo ruodhi ma wuok e anyuola mar Daudi kod jodolo ma ne wuok e anyuola mar Jo-Lawi.

4. Sama Ezekiel riwo ludhe ariyogo kanyachiel, mano tiende ang’o? (Ne picha manie chak sulani.)

⁴ Nochik Ezekiel ni oriw ludhego kanyachiel mondo ‘gibed luth achiel.’ Sama Jo-Yahudi ma ne nie tuech ng’iyo Ezekiel ka gin gi kibaji, gipenje niya: “Nyiswae tiend wechego?” Nonyisogi ni ranyisino ne nyiso gima Jehova owuon ne dhi timo. Kowuoyo e wi ludhe ariyogo, Jehova nowacho niya: ‘Anariwgi mi ginibed luth achiel e lweta.’​—Eze. 37:17-19.

5. Ranyisi ma ne Ezekiel otimo tiende en ang’o? (Ne sanduk ma wiye wacho ni “Riwo Ludhe Ariyo Mondo Gibed Achiel.”)

⁵ Bang’ mano, Jehova nolero tiend riwo ludhe ariyogo. (Som Ezekiel 37:21, 22.) Joma noter e tuech ma nowuok e dhoudi ariyo mag Juda kod ma nowuok e dhoudi apar mag Israel (Efraim) ne idhi duok e piny Israel, kama ne gidhi bedoe kaka “oganda achiel.”​—Jer. 30:1-3; 31:2-9; 33:7.

6. Gin weche mage mochanore maber ma yudore e Ezekiel sula mar 37?

⁶ To mano kaka weche mokor e wi duoko lamo madier ma yudore e Ezekiel sula mar 37 gin weche mochanore maber! Jehova ne dhi nyiso ayanga ni onyalo gonyo jotichne e tuech (kwan matindo 1-14) kendo riwogi kanyachiel (kwan matindo 15-28). Donge mano en wach ma jiwowa ahinya?

7. Ere kaka weche ma yudore e 1 Weche mag Ndalo 9:2, 3 nyiso maler ni “kuom Nyasaye gik moko duto nyalore”?

⁷ Kaluwore gi pach dhano, gonyo joma noter e tuech kendo riwogi kanyachiel ne nyalo nenore ka gima ok nyal timore. a Kata kamano, “kuom Nyasaye gik moko duto nyalore.” (Mat. 19:26) Jehova nochopo weche ma nokoro. Tuech mar Babulon norumo e higa mar 537 K.K.P., kae to bang’ mano Jo-Juda gi Jo-Israel nodok Jerusalem mondo gikony e duoko lamo madier. Muma jiwo wachno kowacho ni “moko kuom  Jo-Juda, gi Jo-Benjamin, gi Jo-Efraim, gi Jo-Manase nodak Jerusalem.” (1 We. 9:2, 3; Ezra 6:17) Kuom adier, joma ne wuok e dhoudi apar mag Israel noriw gi joma ne wuok e dhoudi ariyo mag Juda, mana kaka Jehova nokoro.

8. (a) Isaya nokoro ang’o? (b) Gin weche mage ariyo madongo ma yudore e Ezekiel 37:21?

⁸ Higni 200 ka pok wechego otimore, janabi Isaya nosekoro gik ma ne dhi timore ne Jo-Israel kod Jo-Juda bang’ kosegolgi e tuech. Nokoro ni Jehova ne dhi chako choko “Jo-Israel kod Jo-Juda ma noke e tunge ang’wen mag piny,” moriwo nyaka ma noke “Asuria.” (Isa. 11:12, 13, 16) Mana kaka Jehova nokoro, nogolo “Jo-Israel e pinje ma ne gidhiye.” (Eze. 37:21) Ne ane weche ariyo madongogi: Chop kae, Jehova ok luong joma noter e tuech ni “Jo-Juda” kata “Jo-Efraim” to oluongogi ni “Jo-Israel,” tiende ni ne gisebedo grup achiel. E wi mano, nowach ni Jo-Israel nowuok “kuonde duto ma gintie,” to ok mana Babulon.

9. Ere kaka Jehova nokonyo joma noa e tuech mondo gibed gi winjruok achiel?

⁹ Ere kaka Jehova nokonyo Jo-Israel mondo gibed e winjruok achiel bang’ ka ne gisedok thurgi? Nomiyogi jokwath kaka Zerubabel, Joshua Jadolo Maduong’, Ezra, kod Nehemia mondo otagi e weche mag lamo. Bende, noketo jonabi kaka Hagai, Zekaria, kod Malaki. Chwogo duto notimo kinda ahinya e jiwo Jo-Israel mondo giluw puonj mag Nyasaye. (Neh. 8:2, 3) E wi mano, Jehova norito Jo-Israel kuom ketho chenro maricho ma ne jowasik joge ne nigo.​—Esta 9:24, 25; Zek. 4:6.

10. Satan notimo ang’o?

 ¹⁰ Kata obedo ni Jehova ne otimo ne Jo-Israel gik mang’eny ma nyiso ni noherogi, ng’enygi ne ok omakore gi lamo madier. Gik ma ne gitimo yudore e buge mag Muma ma nondik bang’ ka ne gisewuok e tuech. (Ezra 9:1-3; Neh. 13:1, 2, 15) Higni 100 kama bang’ ka Jo-Israel nosedok thurgi, ne giweyo lamo madier chuth kendo mano nomiyo Jehova ojiwogi niya: “Duoguru ira.” (Mal. 3:7) Chop kinde ma ne Yesu biro e piny, Jo-Yahudi nosepogore e kidienje mopogore opogore mag dinde ma ne itayo gi jokwath maricho. (Mat. 16:6; Mar. 7:5-8) Satan nomonogi bedo gi winjruok achiel. Kata kamano, weche ma ne Jehova okoro e wi riwogi kanyachiel ne dhi chopo. E yo mane?

11. (a) Ang’o ma Jehova nofwenyo ne joge kuom weche ma nokor e wi riwogi kanyachiel? (b) Ang’o kendo ma Satan notemo timo bang’ ka nosegole e polo?

¹¹ Som Ezekiel 37:24. Jehova nofwenyonegi ni weche ma nokor e wi riwogi kanyachiel ne dhi chopo e okang’ malach, mana bang’ ka Yesu, ma oluongo ni “Daudi jatichna,” osechako locho kaka Ruoth. Nochako locho e higa mar 1914. b (2 Sa. 7:16; Luka 1:32) Gie kindeno, Israel mar Nyasaye ma gin Jokristo mowal, nokawo kar Israel ma sie. (Jer. 31:33; Gal. 3:29) Bang’ ka nosegol Satan e polo mowite e piny kae, nochako kendo ketho winjruok ma ne nie kind jotich Nyasaye. (Fwe. 12:7-10) Kuom ranyisi, bang’ tho mar Owadwa Russell e higa mar 1916, Satan notiyo gi joma noseng’anyo ne adiera mondo opoggo Jokristo mowal. Kata kamano, bang’ kinde machuok, joma nong’anyogo noweyo riwruok mar oganda Jehova. Satan bende nomiyo otue owete ma tayo gie kindeno, to mano ne ok otieko jotich Jehova. Owete mowal ma nomakore gi Jehova nosiko ka gin gi winjruok achiel.

12. Ang’o momiyo kinda ma Satan nigo mar pogo Israel mar Nyasaye ok osetiyo?

¹² Mopogore gi gima notimore ne oganda Israel ma sie, Israel mar Nyasaye to ne ok oweyo mondo Satan okel pogruok e kindgi. Ang’o momiyo kinda ma Satan nigo ok osetiyo? En nikech Jokristo mowal osetimo kinda ahinya e luwo puonj mag Jehova. Mano osemiyo Ruodhgi ma Yesu Kristo oritogi maber sama odhi nyime kedo gi Satan.​—Fwe. 6:2.

13. Weche ma nokor e wi riwo ludhe ariyo ma gibed achiel jiwo puonj mane maduong’?

¹³ Weche ma nokor e wi riwo ludhe ariyo mondo gibed achiel, mulowa nade e kindegi? Par ni gima duong’ momiyo nokor wechego en nyiso maler kaka ne idhi riw grube ariyo ma gibed achiel. E wi mano, weche ma nokorgo nyiso ni Jehova e ma ne dhi riwo grube ariyogo. Omiyo, weche ma nokor e wi riwo ludhe ariyo ma gibed achiel jiwo puonj mane  maduong’ e wi lamo madier? Ka okete e yo mayot, Jehova owuon e ma biro miyo jotichne ‘obed luth achiel e lwete.’​—Eze. 37:19.

14. Weche ma nokor e wi riwo ludhe ariyo mondo gibed achiel, osechopo nade e okang’ malach chakre higa mar 1919?

¹⁴ Chakre higa mar 1919, bang’ ka jotich Nyasaye nosepwodh ma gichako donjo e paradiso mar ranyisi, weche ma nokor e wi riwo ludhe ariyo nochako timore e okang’ malach. E kindeno, thoth joma noseriw mobedo e winjruok achiel ne gin joma ne geno bedo ruodhi kod jodolo e polo. (Fwe. 20:6) Jokristo mowalgo ne gin kaka ludh “Juda,” ma en oganda ma ne nigi ruodhi mowuok e anyuola Daudi kod jodolo ma Jo-Lawi. Kata kamano, kaka kinde ne medo kalo, joma ne nigi geno mar dak e piny nomedo riwore gi Jokristo mowalgo. Jogo ne gin kaka “ludh Efraim,” ma en oganda ma ne onge gi ruodhi ma wuok e anyuola Daudi kata jodolo ma Jo-Lawi. Grube ariyogo duto tiyo ne Jehova kanyachiel, kitayogi gi Ruodhgi ma Yesu Kristo.​—Eze. 37:24.

15. Weche mokor ma yudore e Ezekiel 37:26, 27 chopo nade e kindewagi?

¹⁵ Weche ma ne Ezekiel okoro nyiso maler ni ji mang’eny ne dhi riwore gi Jokristo mowal e lamo madier. Jehova nowacho e wi jotichne kama: ‘Abiro miyo gimedre’ kendo “hemba nobed kodgi.” (Eze. 37:26, 27) Wechego paronwa weche ma jaote Johana nokoro higni 700 bang’ kinde Ezekiel. Nokoro ni ‘Jal mobet e kom-loch biro yaro hemane kuom oganda mang’ongo.’ (Fwe. 7:9, 15) E kindegi, Jokristo mowal gi oganda mang’ongo gin kaka oganda achiel e bwo hema mar Nyasaye, kama giyude arita maber.

16. Zekaria nokoro weche mage ma nyiso kaka ne idhi riw Israel mar Nyasaye gi joma nigi geno mar dak e piny?

¹⁶ Zekaria ma en achiel kuom joma noa e tuech, bende nokoro ni ne idhi riw Israel mar Nyasaye gi joma nigi geno mar dak e piny. Nowacho ni “ji apar moa e ogendni” ne dhi “mako riak law Ja-Yahudi” ka giwacho niya: “Wanadhi kodi nimar wasewinjo ni Nyasaye ni kodu.” (Zek. 8:23) Weche motigo e ndikono ni “Ja-Yahudi” ok wuo kuom ng’ato achiel, to owuoyo kuom ji mang’eny ma gin Jokristo mowal kata Israel mar Nyasaye. (Rumi 2:28, 29) “Ji apar” ochung’ ne joma nigi geno mar dak e piny. ‘Gimako riak law’ Jokristo mowal kendo ‘gidhi’ kodgi. (Isa. 2:2, 3; Mat. 25:40) Weche motigo ni “mako riak law” kod “wanadhi kodi” nyiso kaka oseriw grube ariyogo e yo maber chuth.

17. Yesu nolero nade winjruok maber manie kindwa?

¹⁷ Nyalo bedo ni Yesu ne paro weche ma ne Ezekiel okoro e wi bedo gi winjruok achiel, ka ne olero kaka en owuon en jakwath ma kwayo rombene (Jokristo mowal) kod “rombe  mamoko” (joma nigi geno mar dak e piny) ma ne dhi bedo “kueth achiel.” (Joh. 10:16; Eze. 34:23; 37:24, 25) To mano kaka weche ma ne Yesu owachogo kod ma jonabi machon nowacho nyiso maler winjruok maber ma wan-go e kindegi, bed ni wan gi geno mar dhi e polo kata dak e piny! Kata obedo ni dinde mag miriambo opogore e grube mang’eny, wan to wan gi winjruok maber ahinya e kindwa, ma chalo mana kaka hono.

18. Ang’o momiyo jotich Nyasaye ok onego obed “mag piny” mana kaka oler e Ezekiel 37:28?

¹⁸ Weche ma ne Ezekiel otiekogo sama nowuoyo e wi riwo ji kanyachiel nyiso maler ni winjruok ma wan-go biro siko nyaka chieng’. (Som Ezekiel 37:28.) Jotich Jehova nigi winjruok maber e kindgi nikech hema mar Nyasaye nie “diergi.” Hema maler kata kar Nyasaye maler siko e diergi mana ka gin bende gisiko ka giler kendo ok gichidore e piny Satanni. (1 Kor. 6:11; Fwe. 7:14) Yesu nojiwo ahinya wach bedo mopogore gi piny. Kinde moro ka nolemo ne jopuonjrene, nowacho kama: “Wuora Maler, ritgi . . . mondo gibed achiel . . . Ok gin mag piny . . . Pwodhgi gi adiera.” (Joh. 17:11, 16, 17) E ndikono, Yesu tudo bedo e “achiel” gi weyo bedo “mag piny.”

19. (a) Wanyalo nyiso nade ni ‘waluwo tim Nyasaye’? (b) E otieno mogik ka ne Yesu pok otho, nojiwo adiera mane e wi bedo gi winjruok?

¹⁹ Mano kende e kama Yesu luongoe Nyasaye ni “Wuora Maler.” Jehova en Nyasaye maler e okang’ ma malo ahinya.  Jehova nonyiso Jo-Israel machon niya: “Nyaka ubed maler nikech aler.” (Lawi 11:45) Nikech dwaher ‘luwo tim Nyasaye,’ wagombo ni waluw chikno e gik moko duto ma watimo. (Efe. 5:1; 1 Pet. 1:14, 15) Sama iwuoyo kuom dhano, bedo “maler” tiende en “keto tenge.” Mano e momiyo e otieno mogik ka ne Yesu pok otho, nojiwo ni jopuonjrene ne dhi siko ka gin e winjruok achiel mana ka gibedo mopogore gi pinyni kendo giwere gi gik ma ketho kuwe.

20, 21. (a) Ang’o ma konyowa mondo wamed bedo gadier ni Jehova biro ritowa? (b) Ing’ado mar timo ang’o?

²⁰ Winjruok makende manie kind Joneno mag Jehova e piny mangima nyiso maler ni Jehova nodwoko lamo mar Yesu. Yesu nokwaye niya: ‘Ritgi nikech ng’at marach.’ (Som Johana 17:14, 15.) Kuom adier, bedo ni Satan pok oketho winjruok manie kind jotich Nyasaye, konyowa bedo gadier ni Nyasaye biro dhi nyime ritowa maber. E weche ma ne Ezekiel okoro, Jehova nowacho ni ludhe ariyo ne dhi bedo achiel e lwete. Omiyo, Jehova oseriwo joge e yor hono kendo ritogi maber ma Satan ok nyal ketho kuwe manie kindgi.

²¹ Omiyo, onego wang’ad mar timo ang’o? Ng’ato ka ng’ato kuomwa nyaka tim kinda mondo wasik ka wan gi kuwe kod winjruok e kindwa. Ere kaka ng’ato ka ng’ato kuomwa nyalo timo kamano? Wanyalo timo kamano ka wariwo lwedo lamo madier e hekalu maler mar Jehova. E sula moko ma luwo, wabiro wuoyo e wi weche moko motudore gi lamo madier.