1-3. Ang’o ma ne otimore ma nomiyo weche olokore ne Jo-Yahudi ma ne nie tuech Babulon? (Ne picha manie chak sulani.)

 MANO kaka weche oselokore ne Jo-Yahudi man Babulon! Kuom higni abich, Ezekiel osebedo ka koro ni ibiro keth Jerusalem, kata kamano, ji pod ok yie gi wechego. Kata obedo ni Ezekiel notimo ranyisi mang’eny kendo ne ochiwo ote, pod joma ne nie tuechgo ne otamore yie ni Jehova ne nyalo weyo mondo oketh Jerusalem. Kata mana bang’ ka jolwenj Babulon noselworo dalano, ne gin gadier ni onge gima ne dhi timo joma ne odak Jerusalem.

² Higni ariyo bang’e, ng’at moro ma ne oringo koa Jerusalem nochopo Babulon mokelo ripot ma wacho niya: “Wasigu osemonjo dalawa!” Ripodno nonyoso chunygi ahinya. Ne ok donjnegi kata matin ni taondgi maber mar Jerusalem, kod hekalu ma ne ni kuno koro onge! Gik ma ne gisebedo ka gigeno kuom kinde malach koro nobare.​—Eze. 21:7; 33:21.

³ Kata kamano, sama chuny ji onyosoreni, Ezekiel yudo fweny ma miyo ji bedo gi geno. Fwenyno nigi ote mane ne joma nie tuech ma chunygi onyosorego? Fwenyno mulo nade  jotich Nyasaye ma kindegi, to ere kaka onyalo konyo ng’ato ka ng’ato kuomwa? Mondo wayud dwoko, we wanon ane fweny ma Jehova nyiso Ezekiel.

4. Ang’o ma ne omako pach Ezekiel e fweny ma ne Jehova onyise?

⁴ Som Ezekiel 37:1-10. Itero Ezekiel e yor fweny, e hoho moro mopong’ gi choke motwo. Mondo Ezekiel owinj tiend fwenyno e yo maber, Jehova chike mondo ‘okadh e dier’ choke mokerego. Sama Ezekiel nie hohono, nitie gik moko ariyo ma mako pache: kwan mar chokego kod kaka gichalo. Ne oneno “choke mang’eny kendo motwo ahinya.”

5. Gin gik mage ariyo ma Jehova nonyiso Ezekiel ni otim, to ang’o ma ne otimore bang’ ka Ezekiel nosetimogi?

⁵ Kae to Jehova nonyiso Ezekiel ni otim gik moko ariyo ma nyiso kaka ne idhi duok lamo madier mos mos. Mokwongo nonyise niya: “Kor wach e wi chokegi,” kinyisogi ni “unubed mangima.” (Eze. 37:4-6) Mapiyo bang’ ka Ezekiel nosekoro wach, ne owinjo “koko mar gik ma riadore, kae to chokego ne ochako makore,” kendo ‘leche gi ring’o kod pien nochako umogi.’ (Eze. 37:7, 8) Mar ariyo nonyise niya: “Kor wach ne yamo,” kinyise ni ‘okuthi e wi’ joma ne oneg. Ka ne Ezekiel osekoro wachno, “muya ne odonjo kuomgi mi gibedo mangima, kae to ne gichung’ gi tiendegi. Ne gin oganda maduong’ ahinya.”​—Eze. 37:9, 10.

6. Gin weche mage ma ne Jehova onyiso Ezekiel ma ne okonye winjo tiend fweny?

⁶ Bang’ mano, Jehova nonyiso Ezekiel tiend fwenyno konyise niya: “Chokegi gin oganda Israel duto.” Kuom adier, bang’ ka joma ne oter e tuech owinjo ni ne oseketh Jerusalem, wachno ne onyoso chunygi mi gichalo mana ka joma osetho. Mano e momiyo ne giywak niya: “Chokewa otwo, genowa oselal nono. Oseng’ad karwa oko chuth.” (Eze. 37:11; Jer. 34:20) Bang’ ka Jehova nosewinjo ywakgi, nolero ni fwenyno noting’o weche ma chiwo geno ne Jo-Israel.

7. Kaluwore gi Ezekiel 37:12-14, en ang’o ma Jehova nonyiso Ezekiel, to ere kaka wechego nojiwo joma ne nie tuech?

⁷ Som Ezekiel 37:12-14. Kokalo kuom fwenyni, Jehova nonyiso joma ne nie tuech ni ne odhi miyo gibed mangima kendo, ne odhi duokogi e pinygi, kendo ne gidhi dak kuno. E wi mano, Jehova noluongogi kendo ni “joga.” To mano kaka wechego nojiwo joma ne nie tuechgo! Ang’o momiyo ne ginyalo bedo gadier ni singo mar duokogi thurgi ne dhi chopo? En nikech Jehova e ma ne ochiwo singono. Nowacho niya: “An Jehova asewacho mano kendo asetime.”

8. (a) Ang’o momiyo “oganda Israel duto “ne chalo ka joma otho? (b) Ere kaka Ezekiel 37:9 lero gima nomiyo Jo-Israel otho e yor ranyisi? (Ne weche moler piny.)

⁸ Ere kaka weche ma nokorgo notimore ne oganda Jo-Israel? E higa mar 740 K.K.P., winjruok maber ma ne nie kind Jehova gi Jo-Israel nosechako lal chuth, ka ne omonj kendo  oter dhoudi apar mag Jo-Israel e tuech. Higni 130 bang’e, ka ne itero Jo-Juda e tuech, noyudo ka “oganda Israel duto” bende ne nie tuech. (Eze. 37:11) Ji duto ma noter e tuech ne chalo joma otho mana kaka choke ma ne Ezekiel oneno e fweny. a Bende, par ni Ezekiel ne oneno choke “motwo ahinya,” ma nyiso ni jogo ne osebedo e chal ma kamano kuom kinde malach. Jo-Juda gi Jo-Israel nobedo e chal ma kamano kuom higni mokalo 200, chakre higa mar 740 nyaka 537 K.K.P.​—Jer. 50:33.

9. Gik ma notimore ne Jo-Israel machon chalre e yo mane gi gik ma notimore ne “Israel mar Nyasaye”?

⁹ Weche ma ne okor e wi Israel, kaka ma ne Ezekiel okoro, gin weche ma ne dhi timore e okang’ malach. (Tich 3:21) Mana kaka ne “onegi” Jo-Israel machon e yor ranyisi kendo ne gibedo e chal ma kamano kuom kinde malach, e kaka “Israel mar Nyasaye” ma en kanyakla mar Jokristo mowal, bende ne obedo e tuech kata tho e yor ranyisi kuom kinde malach. (Gal. 6:16) Kanyakla mar Jokristo mowal ne obedo e tuech ma kamano kuom kinde malach, to mano e momiyo winjruok ma ne nie kindgi gi Nyasaye ne inyalo pim gi choke “motwo ahinya.” (Eze. 37:2) Mana kaka ne waneno e sula mokalo, tuech mar kanyakla mar Jokristo mowal nochakore e higni mag 101 nyaka 200 kendo ne odhi nyime kuom higni mang’eny mana kaka Yesu nolero e ngero mar ngano gi ogolo.​—Mat. 13:24-30.

10. (a) Gin weche mage ma nokor e Ezekiel 37:7, 8 ma ne dhi timore ne jotich Nyasaye? (b) Gin gik mage ma nomiyo jotich Nyasaye ma ne nie tuech obedo gi geno?

¹⁰ E kinde machon, Jehova nokoro ni joge biro bedo mangima mos mos. (Eze. 37:7, 8) Omiyo, gin gik moko kaka mage ma ne okonyo jotich Nyasaye ma ne nie tuechgo bedo gadier ni ne gidhi dok Israel mana kaka nokor? Achiel kuom gik ma ne nyalo miyogi geno en weche ma nokor gi jonabi mamoko ma notelo ne Ezekiel. Kuom ranyisi, Isaya nokoro ni nitie Jo-Israel moko ma gin, “kodhi maler,” ma ne dhi dok thurgi. (Isa. 6:13; Ayub 14:7-9) Bende, nitie weche mang’eny mokor ma ne Ezekiel ondiko ma ne nyalo miyo gibed gi geno. E wi mano, ne gin gi geno mar dok thurgi nikech pod ne nitie joma nomakore gi Jehova e piny Babulon, kaka Daniel, kendo ne oseketh dala mar Babulon e higa mar 539 K.K.P.

11, 12. (a) Ere kaka ne oduok lamo madier mos mos ne “Israel mar Nyasaye”? (Ne sanduk ma wiye wacho ni “Lamo Madier Iduoko Mos Mos.”) (b) Weche ma yudore e Ezekiel 37:10 miyo wapenjre penjo mane?

¹¹ E yo ma kamano bende, ere kaka noduok lamo madier mos mos ne “Israel mar Nyasaye,” ma en kanyakla mar Jokristo mowal? Kuom higni mang’eny ka ne gin e tuech kendo winjruokgi gi Nyasaye pod ne ok ber, nowinj “koko mar gik ma riadore,” tiende ni joma ne omakore gi Nyasaye nochung’ mi gisiro lamo madier. Kuom ranyisi, e higni mag 1500, William Tyndale noloko Muma e dho Kisungu. Jotend din mar Katholik nobedo gi mirima ahinya nikech jia ajia koro ne nyalo somo Muma. Mano nomiyo oneg Tyndale.  Kata kamano, nitie joma ne nigi chir ma ne odhi nyime loko Muma e dhok mamoko, to mano nomiyo ji mathoth osomo Wach Nyasaye.

¹² Bang’e, ka Charles T. Russell kod jowetene nochako timo kinda mar duoko adiera mag Muma, ne chal ka gima “leche gi ring’o” nochako umo choke. Gazet mar Zion’s Watch Tower kod buge mamoko nokonyo joma chunygi ni kare fwenyo adiera mag Muma, to mano nochwalogi mondo giriwre gi jotich Nyasaye mowal. E chak higni mag 1900, jotich Nyasaye mowal nomedo yudo teko kokalo kuom vidio mar “Photo-Drama of Creation” kod buk miluongo ni The Finished Mystery. Kinde matin bang’e, sa koro nochopo ma Nyasaye ne dhi ‘chungo jotichne gi tiendegi.’ (Eze. 37:10) Gima kamano notimore karang’o to notimore nade? Gik ma ne otimore e piny Babulon machon konyowa yudo dwoko mar penjono.

13. (a) E chak higa mar 537 K.K.P., ere kaka weche ma yudore e Ezekiel 37:10, 14 nochopo? (b) Gin ndiko mage ma nyiso ni moko kuom joma wuok e dhoudi apar mag Israel nodok e piny Israel?

¹³ Chakre higa mar 537 K.K.P., Jo-Yahudi ma ne ni Babulon ne oneno kaka fwenyno nochopo. E yo mane? Jehova nomiyo gibedo mangima kendo “gichung’ gi tiendegi” kuom  gologi e tuech kendo weyogi mondo gidog e piny Israel. Jo-Israel ma dirom 42,360 kod jomamoko ma ok Jo-Israel madirom 7,000 ne owuok Babulon mondo gidhi giger Jerusalem kod hekalune kendo gidag e piny Israel. (Ezra 1:1-4; 2:64, 65; Eze. 37:14) Kae to higni 70 bang’e, ji ma dirom 1,750 ma ne nie tuech nodhi Jerusalem kaachiel gi Ezra. (Ezra 8:1-20) Omiyo, kwan duto mar Jo-Yahudi ma ne odok thurgi ne gin ji mokalo 44,000. Kuom adier, ne gin “oganda maduong’ ahinya.” (Eze. 37:10) E wi mano, Wach Nyasaye nyisowa ni moko kuom dhoudi apar mag Israel, ma Jo-Asuria notero kweregi e tuech e higni mag 700 K.K.P., bende nodok Israel mondo gikony e tij gero hekalu.​—1 We. 9:3; Ezra 6:17; Jer. 33:7; Eze. 36:10.

14. (a) Ere kaka weche ma yudore e Ezekiel 37:24 konyowa ng’eyo kinde ma wechego ne dhi timoree e okang’ malach? (b) En ang’o ma ne otimore e higa mar 1919? (Ne bende sanduk ma wiye wacho ni “‘Choke Motwo’ kod ‘Joneno Ariyo’ Otudore Nade?”)

¹⁴ Weche ma ne Ezekiel okorogo nochopo e okang’ malach e yo mane? Mana kaka Jehova nofwenyo ne Ezekiel weche moko motudore gi weche ma ne okoro, gik ma ne okor e wi duoko lamo madier ne dhi timore e okang’ malach kinde matin bang’ ka Daudi Maduong’ ma en Yesu Kristo ne dhi chako locho kaka Ruoth. b (Eze. 37:24) E higa mar 1919, Jehova nomiyo jotichne roho mare. Mano nomiyo  gibedo “mangima” kendo ne ogonygi e tuech mar Babulon Maduong’. (Isa. 66:8) Bang’ mano, Jehova noweyo mondo gidag e “piny,” tiende ni paradiso mar ranyisi. Kata kamano, ere kaka jotich Jehova ma kindegi osebedo “oganda maduong’ ahinya”?

15, 16. (a) Ere kaka jotich Jehova ma kindegi osebedo “oganda maduong’”? (b) Ere kaka weche ma ne Ezekiel okorogo konyowa mondo wanyagre gi tembe ma waromogo e ngima? (Ne sanduk ma wiye wacho ni “Ibiro Konyi Mondo Ichungʼ Kendo”)

¹⁵ Kinde matin bang’ ka Kristo noseyiero jatich mogen e higa mar 1919, weche ma ne Zekaria okoro nochako timore ne jotich Nyasaye. Nokoro niya: “Ji mang’eny kod ogendni ma roteke nobi . . . mondo gimany Jehova.” Zekaria ne en achiel kuom jonabi ma ne koro wach e kind joma ne osea e tuech. Janabino nopimo jotich Jehova gi “ji apar moa e ogendni ma wacho dhok mopogore opogore.” Ne gidhi mako law “Ja-Yahudi,” ma en Israel mar Nyasaye, ka giwacho niya: “Wanadhi kodi nimar wasewinjo ni Nyasaye ni kodu.”​—Zek. 8:20-23.

¹⁶ E kindegi, Israel mar Nyasaye (ma gin Jokristo mowal) kod “ji apar” (ma gin rombe mamoko) koriwre kanyachiel loso “oganda maduong’ ahinya,” moting’o ji milionde. (Eze. 37:10) Kaka jolwenj Kristo ma siko ka medore, waluwo machiegni ahinya Ruodhwa ma Yesu, ka warito gueth ma wabiro yudo e kinde ma biro.​—Zab. 37:29; Eze. 37:24; Fil. 2:25; 1 The. 4:16, 17.

17. Ang’o ma wabiro nono e sula ma luwo?

¹⁷ Tij duoko lamo madier ne dhi miyo jotich Nyasaye ting’ maduong’ ahinya. En ting’ mane? Mondo wayud dwoko mar penjono, onego wakwong wanon migawo ma Jehova nomiyo Ezekiel ka ne pok oketh Jerusalem. Wabiro nono wachno e sula ma luwo.