1, 2. En jaterruok ma chalo nade ma ok wabi nenone lit?

 EN-GA gima lit ahinya neno ng’at modonjo e timbe mag terruok. Samoro wanyalo paro gik ma nomiyo ochako dak e ngima ma kamano. Dibed ni timbe gero ma nopong’ e odgi e ma nomiyo owuok mi odhi obedo jaterruok ka pod otin? Dibed ni ne gidhier ahinya ma mano ochwale mondo odonj e timbe mag terruok? Koso dibed ni noringo jaode ma ne chande? Weche ma kamago timorega nyading’eny e piny marachni. Kare e momiyo Yesu nonyiso joterruok moko ng’wono. Nojiwo ni ka joma terore oloko chunygi ma giweyo timbegi mag terruok, ne gidhi dak e ngima maber.​—Mat. 21:28-32; Luka 7:36-50.

² Kata kamano, we wawuo ane e wi jaterruok moro mopogore. Tem ane paro dhako moro moyiero owuon ni odwaro dak e ngima mar terruok. Oneno ngimano ka ngima maber kendo ma ok kuod wiye! Odich mana gi pesa kod huma mobiro yudo nikech tich motimono. To nade ka dhako ma kamano  ne nigi dichwo maber kendo moikore konye, to pod oneno anena ni owere kode kendo odonj e timbe mag terruok? Ok ibi neno lit ne dhako ma kamano, kata winjo marach nikech ngima moyiero dakieno. Yo ma wanenogo dhakono konyowa neno gimomiyo Jehova Nyasaye luongo dinde mag miriambo nyadinwoya ni jaterruok.

3. Ang’o ma wabiro wuoyoe e sulani?

³ Bug Ezekiel oting’o sigendni ariyo ma nyiso kaka Jo-Israel gi Jo-Juda nodonjo e timbe mag terruok ma giketho winjruok ma ne gin-go gi Jehova Nyasaye. (Eze. sula mar 16 gi 23) Ka pok wawuoyo e wi ranyisi ariyogo e yo matut, we wanon ane jaterruok machielo miwuoyo kuome e yor ranyisi. Nochako timbene mag terruok chon ka pok nonyuol Ezekiel kata ka Jo-Israel pok nobetie, kendo pod odhi nyime gi timbego. Iwuoyo kuom jaterruokno e bug Fweny, ma en buk mogik e Muma.

4, 5. “Babulon Maduong’ en ang’o,” to wang’eyo mano nade? (Ne picha manie chak sulani.)

⁴ Jaote Johana noneno dhako moro ma jachode e fweny ma ne Yesu onyise, ka higni mag 100 ne dhi ka rumo. Dhakono iluongo ni “jachode maduong’” kata “Babulon Maduong’, min jochode.” (Fwe. 17:1, 5) Kuom higni mang’eny, jotend dinde kod joma timo nonro e Muma pok ofwenyo ni en ng’a. Gisebedo gi paro mopogore opogore kendo moko kuomgi osewacho ni en Babulon, Rumi, kata Kanisa mar Katholik. Kata kamano, kuom higni mang’eny, Joneno mag Jehova, osefwenyo ni “jachode maduong’” en ng’a. Ochung’ ne dinde duto mag miriambo. To wang’eyo mano nade?

⁵ Jachodeno oseng’adne bura nikech oseterore gi “ruodhi mag piny” kata josiasa. Omiyo, nenore maler ni ok en riwruok moro mar siasa. E wi mano, bug Fweny nyisowa ni “jolok ohelni madongo mag piny,” kata riwruoge mag ohala, ywago kethruok mar Babulon Maduong’ ka gikuyo. Omiyo, Babulon Maduong’ ok ochung’ ne ohelni madongo. To kare Babulon Maduong’ ochung’ ne ang’o? Oseyude gi ketho mag timo ‘timbe mag juok,’ lamo sanamu, kod wuondo ji. Donge mano e kaka riwruoge maricho mag dinde mag miriambo chalo? Par ni inyisowa ni jachodeno obet e wi ondiek kendo nitie kaka ochiko jotelo mag piny. Bende, osando jotich Jehova. (Fwe. 17:2, 3; 18:11, 23, 24) Donge mago e gik ma dinde mag miriambo osebedo ka timo nyaka e kindewagi?

6. Ere kaka Babulon Maduong’ en “min jochode”?

⁶ Ang’o momiyo iluongo Babulon Maduong’ ni “jachode maduong’” kendo “min jochode”? Dinde mag miriambo  osepogore e kidienje mopogore opogore. Nitie dinde mang’eny ahinya ma ok nyal kwan. Chakre kinde ma nogueny dhok e Babel machon kata Babulon, dinde mag miriambo osenya ahinya ma gibedo mang’eny. Donge en gima winjore maler ni “Babulon Maduong’” noyudo nyinge koa kuom taon mar Babulon kama dinde mag miriambo ne ng’enyie? (Cha. 11:1-9) Omiyo, dinde duto mag miriambogo chalo gi “nyi” riwruok moro achiel, ma en jachode maduong’. Satan tiyo gi dindego e wuondo ji mondo gidonj e timbe mag juok, lamo nyiseche manono, kendo timo kueche ma ok mor Nyasaye. Kare mano e momiyo imiyo jotich Nyasaye siem niya: “Auru kuome, un joga, ka ok udwar riworu kode e richone”!​—Som Fweny 18:4, 5.

7. Ang’o momiyo waluwo siem ma wacho ni ‘wawuog’ e Babulon Maduong’?

⁷ Be isetimo kamano? Par ni Jehova e ma nochueyo dhano gi ‘riyo mar ng’eye.’ (Mat. 5:3) Wanyalo mana tieko riyono, ka wariwo lwedo lamo madier mar Jehova. Jotich Jehova dwaroga ni giwere chuth gi lamo mar miriambo. Kata kamano, Satan to nigi dwaro mopogore. Ohero wuondo jotich Nyasaye mondo giriw lwedo lamo mar miriambo. Nitie kinde ma yorno osetiyone maber. E kinde Ezekiel, jotich Nyasaye nosebedo ka riwo lwedo lamo mar miriambo. Ber ka wanono wachno, nikech onyalo puonjowa chike Jehova, buchene, kod ng’wonone.

8-10. En wach mane maduong’ ma dwarore e lamo madier ma konyowa ng’eyo kaka Jehova winjo sama watimo gik motudore gi dinde mag miriambo? Ler ane.

⁸ E bug Ezekiel, Jehova tiyo gi ranyisi mar jachode mondo onyisgo kaka joge ma ne ok omakore kode ne ochwanye. Roho maler notayo Ezekiel, mondiko gik moko ariyo ma nyiso kaka Jehova nowinjo marach nikech gik maricho ma joge ne timo. Ang’o momiyo Jehova nopimo joge gi jochode?

⁹ Mondo wayud dwoko mar penjono, we wakwong wanon ane gima ne wawuoye e Sula mar 5 mar bugni, ma nyiso gima duong’ ma dwarore e lamo madier. E Chik ma Jehova nomiyo Jo-Israel, nowacho niya: “Kik ubed gi nyiseche mamoko mak mana an. . . . An Jehova Nyasachu, an e Nyasaye kende monego ulam.” (Wuok 20:3, 5) Bang’e, nojiwo wach achiel achielno ka ne owacho niya: “Kik ulam nyasaye machielo, nimar Jehova en Nyasaye ma dwaro ni en kende e ma olame. Ee, odwaro ni en kende e ma olame.” (Wuok 34:14) Jehova noketo wachno e yo maler ahinya. Ok wanyal lamo Jehova e yo moyiego ka ok walame en kende.

 ¹⁰ We wati ane gi ranyisi mar kend e lero wachno. Joma okendore nigi ratiro mar dwaro ni ng’at ma gikendorego omakre kodgi. Ka achiel kuomgi otimo kisera kata oterore gi ng’at machielo ma ok jaode, jaode nigi ratiro mar bedo gi nyiego kendo neno ni ondhoge. (Som Jo-Hibrania 13:4.) E yo ma kamano bende, Jehova neno ni ondhoge sama joge mochiworene ochako lamo nyiseche mamoko. E Ezekiel sula mar 16, Jehova nyisowa kaka owinjoga sama jotichne ondhoge.

11. Jehova nowacho ang’o e wi Jerusalem kod kaka nochakore?

¹¹ Sula mar 16 mar bug Ezekiel, e ma oting’o weche mathoth ma Jehova nowacho e bugno, kendo en e ma oting’o weche mang’eny mokor e buge mag Dho-Hibrania. Jehova wuoyo ahinya e wi taon mar Jerusalem, mochung’ ne Jo-Juda ma noseng’anyo. Owacho weche malit kendo ma nyalo bwogo ng’ato e wi kaka ogandano nochakore kod kaka ne ging’anyone. Ka ogandano ne chakore, nochalo mana nyathi kich molil kendo ma onge ng’at ma rite. Jonyuolne ne gin Jo-Kanaan ma ne lamo nyiseche manono. Kuom kinde malach, Jo-Jebus ma bende ne gin Jo-Kanaan nobedo gi loch e wi taon mar Jerusalem, nyaka kinde ma Daudi nokawo taondno. Jehova noneno ne Juda lit kendo nolwoke mochako rite maber. Bang’ kinde, nobedo kaka chiege. Jo-Israel ma bang’e nodak e taondno notimo singruok gi Jehova; ne giyie donjo e singruogno e ndalo Musa. (Wuok 24:7, 8) Bang’ ka Jerusalem ne osebedo taon maduong’ mar pinyno, Jehova ne oguedhe, ne omiye mwandu, kendo noduse mana kaka dichwo ma jamwandu nyalo miyo jaode gige dusruok mabeyo.​—Eze. 16:1-14.

12. Ere kaka lamo mar miriambo nochakore Jerusalem?

¹² Ne ane gima notimore bang’ mano. Jehova nowacho niya: “Ne ichako geno ber ma ne in-go, michako chodo nikech humbi. Ne iterori gi ng’ato ang’ata ma ne kadho buti, kendo ne imiyogi berni.” (Eze. 16:15) E kinde Solomon, Jehova noguedho joge momiyogi mwandu, kendo Jerusalem nobedo taon maberie mogik e kindego. (1 Ru. 10:23, 27) Kata kamano, ji nochako lamo nyiseche manono. Solomon nochako chido Jerusalem gi lamo mar nyiseche manono nikech nodwaro moro mondene ma ne lamo nyiseche manonogo. (1 Ru. 11:1-8) Moko kuom joma nobedo e loch bang’ Solomon, notimo gik maricho moloyo, ka gichido pinyno duto gi lamo mar miriambo. Jehova nowinjo nade ka joge notimo timbe mag terruok kendo ndhoge e yo ma kamano? Nowacho niya: “Gik ma kamago ok onego otimre ngang’.”  (Eze. 16:16) Kata kamano, joge ma nong’anyogo nomedo mana sikore e timbe mochidogo!

13. Gin timbe mage maricho ma jotich Nyasaye ma ne ni Jerusalem ne timo?

¹³ Tem ane paro kaka Jehova ne winjo malit sama nowuoyo e wi gik maricho ma joge ne timo. Nowacho niya: “Ne ikawo yawuoti gi nyigi ma ne inyuolona michiwogi kaka misengni ne nyiseche manono mondo otiekgi. Donge timbeni mag terruok okalo tong’? Ne inego yawuota, miwang’ogi e mach kaka misango.” (Eze. 16:20, 21) Gik maricho ma joma nodak Jerusalem notimo nyiso kaka Satan en ng’at marach ahinya. To mano kaka ohero wuondo jotich Jehova mondo gidonj e timbe maricho kaka mago! Kata kamano, Jehova to neno gik moko te. Nyasaye nyalo golo gik maricho ahinya ma Satan osetimo kendo ng’ado bura kare.​—Som Ayub 34:24.

14. E ranyisi ma ne Jehova otiyogo, nyimine Jerusalem ne gin ng’a, to kuom ji adekgo ng’ano ma noloyo wadgi e timo timbe maricho?

¹⁴ Kata kamano, joma nodak Jerusalem to ne ok ne richo ma ne gitimo. Ne gidhi adhiya nyime gi timbegi mag terruok. Jehova nowacho ni Jerusalam ne onge wich-kuot nikech nochulo nyaka joma terore kode! (Eze. 16:34) Nyasaye nowacho ni Jerusalem ne en kaka “min” dhoudi ma ne odak e pinyno ma ne lamo nyiseche manono. (Eze. 16:44, 45) Ka odhi nyime tiyo gi ranyisi mar joot, Jehova nowacho ni Samaria ma ne en nyamin Jerusalem maduong’ e ma nokwongo donjo e timbe mag terruok. Nyasaye bende nowuoyo e wi Sodom, ma en nyamin-gi mar ariyo. Kata kamano, iwuoyo kuome e yor ngero nikech noyudo osekethe nikech timbene maricho kod sunga. Jehova ne temo wacho ni Jerusalem notimo gik maricho ahinya moloyo nyiminene ma ne gin Samaria gi Sodom! (Eze. 16:46-50) Jotich Nyasaye notamore winjo siem ma nomigi kendo ne gidhi nyime gi timbegi maricho.

15. Ang’o momiyo Jehova nokumo Jerusalem, to mano nomiyo gibedo gi geno mane?

¹⁵ Jehova ne dhi timo ang’o? Nosingo ne Jerusalem niya: “Abiro choko osiepeni duto ma ne iterorigo” kendo “abiro keti e lwetgi.” Osiepene machon ma ne olamogo nyiseche manono ne dhi tieke, kendo ne gidhi ketho berne kaachiel gi mwandune. Jehova nowacho niya: Ne gidhi ‘chiele gi kite kendo nege gi ligangla.’ Ang’o momiyo Jehova nong’adonegi bura ma kamano? Ne ok odhi tieko joge chuth, kar mano nowacho niya: “Anatiek timbeni mag terruok.” Nyasaye nomedo wacho niya: “Abiro tieko mirimba kuomi, kendo anawe bedo gi ich-wang’ kodi. Chunya nokuwe, mi iya ok nowang’ kodi kendo.” Mana kaka ne waneno e Sula mar 9 mar bugni, dwach Jehova maduong’ ne en duoko lamo madier bang’ ka joge osewuok e tuech. Nikech ang’o? Nowacho kama: “An  awuon abiro paro singruok ma ne atimo kodi ka ne pod in nyathi.” (Eze. 16:37-42, 60) Mopogore gi joge, Jehova to nomakore chuth gi jotichne!​—Som Fweny 15:4.

16, 17. (a) Ang’o momiyo sani ok wawach ni Ohola gi Oholiba ochung’ ne dinde ma luongore ni Jokristo? (Ne sanduk ma wiye wacho ni “Nyimine ma Jochode.”) (b) Gin puonj mage ma wanyalo yudo e Ezekiel sula mar 16 gi 23?

¹⁶ Weche ma ne Jehova owacho ma yudore e Ezekiel sula mar 16, puonjowa gik mathoth e wi chikene makare, buchene, kod ng’wonone. Ezekiel sula mar 23, bende oting’o puonj kaka mago. Jokristo ma kindegi kawo mapek ahinya weche ma Jehova nowacho e wi jotichne ma ne terore. Ok wadwar chwanyo Jehova kaka Juda gi Jerusalem notimo! Omiyo, onego wawere chuth gi lamo sanamu. Mano oriwo ich-lach kod hero mwandu ma bende gin lamo sanamu. (Mat. 6:24; Kol. 3:5) Onego wasik ka wagoyo ne Jehova erokamano nikech oseduoko lamo madier e ndalo mag gikogi kendo ok obi weyo mondo ochid lamo madier kendo! Osetimo “singruok mosiko nyaka chieng’,” gi Israel mar Nyasaye, ma en singruok ma ok bi keth gi timbe mag terruok kata ng’anyo. (Eze. 16:60) Omiyo, weuru wabed mamor gi thuolo makende ma wan-go mar bedo e kind jotich Jehova maler.

¹⁷ Kata kamano, weche ma ne Jehova owacho e wi joma terore ma yudore e bug Ezekiel, puonjowa ang’o e wi “jachode maduong’” ma en Babulon Maduong’? We wane ane.

18, 19. Gin gik mage ma chalre e joma terore miwuoyo kuomgi e bug Ezekiel gi ma iwuoye e bug Fweny?

¹⁸ Jehova ok lokre. (Jak. 1:17) Paro ma en-go e wi dinde mag miriambo pok olokore nyaka ne dindego chakre. Omiyo, ok kawwa gi wuoro sama waneno gik ma chalre e wi kum ma nomi jochode miwuoyo kuomgi e bug Ezekiel kod kum ma imiyo “jachode maduong’” miwuoye e bug Fweny.

¹⁹ Kuom ranyisi, ne ni kum ma ne omi joma ne terore ma ne Ezekiel owuoye, ne ok owuok kuom Jehova achiel kachiel, to ne owuok kuom pinje ma ne giterorego. E yo ma kamano bende, oseng’ad bura ne dinde duto mag miriambo nikech giterore gi “ruodhi mag piny.” En ng’ano ma oseng’adonegi bura? Ndiko wacho ni riwruoge mag siasa “biro sin gi dhakono, kendo ginikethe mi giweye duk, eka ginicham ringrene kendo gibiro wang’e gi mach mi gitieke chuth.” Ang’o momiyo sirkande mag piny biro kawo okang’ ma kamano? En nikech Nyasaye biro ‘keto wachno ei chunygi mondo gitim kaluwore gi pache.’​—Fwe. 17:1-3, 15-17.

20. Ang’o ma nyiso ni kum momi Babulon biro siko nyaka chieng’?

²⁰ Omiyo, Jehova biro tiyo gi sirkande mag piny e kumo dinde duto mag miriambo moriwo nyaka dinde ma luongore  ni Jokristo. Mano biro bedo kum mogik; ok bi ng’wonnegi, kendo ok bi migi thuolo moro machielo mar timo lokruok. Bug fweny wacho ni Babulon Maduong’ “ok nobedie kendo ngang’.” (Fwe. 18:21) Malaike mag Nyasaye biro bedo mamor sama ikethe, kendo gibiro wacho niya: “Pakuru Jah! Kendo yiro moa kuome biro dum nyaka chieng’.” (Fwe. 19:3) Kumno biro siko nyaka chieng’. Onge chieng’ ma ibiro yiene dinde mag miriambo mondo gichak gichid lamo madier. E yor ranyisi, kum mager kod kethruok mar Babulon biro dumo yiro ma biro siko nyaka chieng’.

21. Ketho dinde mag miriambo en chakruok mar ang’o, to kindego biro rumo nade?

²¹ Sirkande mag pinyni biro chiwo kum moa kuom Nyasaye sama gibiro lokore gi Babulon Maduong’ to mano biro miyo dwach Nyasaye otimre. Mano biro bedo chakruok mar masira maduong’ ma pok otimrega nyaka nene. (Mat. 24:21)  Masirano biro mako mach e Har–Magedon ma en lweny ma Jehova biro tiekogo gik maricho ma timore e piny. (Fwe. 16:14, 16) Mana kaka wabiro neno, sula ma luwo mag bug Ezekiel oting’o weche mathoth ma nyiso kaka masira maduong’ biro timore. To gie sani, gin weche mage ma ipuonjri e Ezekiel sula mar 16 kod mar 23 ma diher paro kendo tiyogo?

22, 23. Ere kaka nono kaka ilero joma terore miwuoye e bug Ezekiel kod Fweny nyalo mulo lamowa?

²² Satan ohero wuondo joma omakore gi lamo madier. Onge gima dimore moloyo ka waweyo lamo madier kendo timo gik ma jaterruok miwuoyo kuome e bug Ezekiel notimo. Onego wapar ni Jehova en Nyasaye ma janyiego kendo odwaro ni walame en kende! (Kwan 25:11) Wabedo motang’ mondo kik watudre gi dinde mag miriambo kendo ‘kik wamul gimoro amora ma ok ler’ e wang’ Nyasaye. (Isa. 52:11) Bende, ok wariw lwedo lwenje kod siasa mag pinyni. (Joh. 15:19) Wang’eyo ni hero pinywa moloyo pinje mamoko en aena kit lamo moro ma Satan jiwo, to ok wadwar bedo gi tudruok moro amora gi gik ma kamago.

²³ To gima duong’ moloyo en ni onego wang’e ni wan gi thuolo makende ahinya mar lamo Nyasaye e hekalune mar ranyisi. Sama wadhi nyime geno ahinya thuolo makende ma wan-gono, weuru mondo wang’ad e chunywa ni ok wabi tudore kata matin gi dinde mag miriambo kata timo timbene mag terruok!