1, 2. (a) Gin gik mage maricho ma ne otim ne Josef? (b) Ere kaka Jehova norieyo wechego?

 NE OTIM ne Josef marach ahinya. Chi ruodhe ne dwaro nindo kode, to ka ne Josef otamore, i dhakono nowang’ ahinya mi oriambo ni Josef ne dwaro nindo kode gi thuon. Mano nomiyo omak wuowi ma rawerano ma okete e od tuech ma onge ketho moro amora ma notimo. Kata kamano, dhakono ok e ma ne ohango timo ne Josef marach. Higni moko chien ka ne Josef en jahigni 17, owetene ne otimone marach ahinya, kendo ne gichiegni nege. Ne giuse mondo obed misumba e piny machielo. Kendo e piny ma wendono, e kama ne Josef oromo gi chandruok ma ne omiyo okete e od tuech. Ne chalo ka gima ne en e lwet nono ma onge ng’at ma nyalo konye.

² Kata kamano, Nyasaye ma “ohero tim makare kod bura makare” ne neno gima timore. (Zaburi 33:5) Jehova ne okawo okang’ mar rieyo wechego. Notayo weche ma gikone, ne ogony Josef. E wi mano, Josef ma ne ni e od tuech ne omi migawo maduong’ mobedo gi huma matamre gi nono. (Chakruok 40:15; 41:41-43; Zaburi 105:17, 18) Gikone, ne onenore ayanga ni Josef ne ok otimo ketho ma ne ochuogne, kendo Josef ne otiyo gi migawo maduong’ ma ne omiyeno mondo ochop dwaro mar Nyasaye.​—Chakruok 45:5-8.

3. Ang’o momiyo ok kawwa gi wuoro ni waduto wagombo ni otimnwa gik moko e yo makare?

³ Donge waduto wang’eyo kaka ng’ato nyalo winjo e chal ma kamano? En ng’ano kuomwa ma pok otimne marach kata ma pok oneno kitimo ne nyawadgi gima rach? En adier ni waduto wagombo ni otimnwa gik moko e yo makare.  Mano ok en gima kawowa gi wuoro nikech Jehova nochueyowa gi kido kaka mage, to achiel kuom kido madongo mag Nyasaye en ni ohero ng’ado bura e yo makare. (Chakruok 1:27) Mondo wang’e Jehova maber, onego wakwong wang’e paro ma en go e wi tim makare. Mano nyalo konyowa wamed hero yorene mabeyo kendo wasud machiegni kode.

4. Kaluwore gi dhano, ng’ado ne ng’ato bura e yo makare tiende ang’o?

⁴ Kaluwore gi dhano, bura makare kata ng’ado ne ng’ato bura kare en luwo chik kaka okete. Buk miluongo ni Right and Reason​—Ethics in Theory and Practice wacho ni “mondo ong’ad ne ng’ato bura e yo makare, nyaka non chik, kendo onon ting’ kod ratiro mag ng’at ming’adone burano, mondo otimne mana kaka chik owacho ma ok odew ni en ng’a.” Kata kamano, e wang’ Jehova, ng’ado bura e yo makare oriwo weche mang’eny momedore ma ok mana kawo okang’ ma chik owacho.

5, 6. (a) Tiend weche ma ne otigo ni “ng’ado bura kare” e dhok ma ne okwong ndikgo Muma, gin ang’o? (b) Wacho ni Nyasaye timo kare tiende ang’o?

⁵ Gima nyalo konyowa ng’eyo kaka Jehova ng’ado bura makare, en nono weche ma ne otigo e dhok ma ne okwong ndikgo Muma. E Ndiko mag Dho-Hibrania, nitie weche adek mopogore opogore ma samoro ilerogo tim makare kata ng’ado bura kare. Wach milokoga ni bura makare tiende en ‘gima kare.’ (Chakruok 18:25) Ndiko mag Dho-Grik lero ni “ng’ado bura kare” en “timo gima owinjore.” Nikech mano, nenore maler ni ng’ado bura kare kod timo gik makare otudore.​—Amos 5:24.

⁶ Omiyo, sama Muma wacho ni Nyasaye ng’ado bura kare, tiende en ni otimo gima owinjore kinde duto ma ok  odewo wang’ ng’ato. (Jo-Rumi 2:11) Kuom adier, Nyasaye ok nyal timo gima ok kare. Jatich Nyasaye miluongo ni Elihu nowacho niya: “Nyasaye madier ok ditim gima ok kare ngang’.” (Ayub 34:10) En adier ni Jehova ok nyal timo gima ok kare. Nikech ang’o? Non ane weche ariyo momiyo ok onyal timo gima ok kare.

7, 8. (a) Ang’o momiyo ok nyalre mondo Jehova otim gima ok ni kare? (b) Ang’o ma chwalo Jehova timo gik makare e yorene duto?

⁷ Mokwongo, Nyasaye ler. Mana kaka ne waneno e Sula mar 3, Jehova ler kendo en ng’at matir e okang’ mamalo ahinya. Omiyo ok onyal timo gima ok kare kata ma ok owinjore. Ne ane gimomiyo wawacho kamano. Nikech Wuonwa manie polo en ng’at maler, wanyalo bedo gadiera chuth ni ok notim gimoro amora marach ne nyithinde. Yesu be nong’eyo mano. E otieno mogik ka ne Yesu ni e pinyka, nolemo ne jopuonjrene kowacho kama: “Wuora Maler, ritgi nikech nyingi.” (Johana 17:11) E i Muma, Jehova kende e ma iluongo ni “Wuoro maler.” Mano en gima owinjore nikech onge wuoro moro amora manie piny minyalo wach ni ler kaka Jehova. Yesu ne ni gadier chuth ni Wuon mare ne dhi rito jopuonjrene nikech Wuon mare en ng’at maler kendo ma onge richo moro amora.​—Mathayo 23:9.

⁸ Mar ariyo, Nyasaye ok nyal pogore gi herane, kendo herane en mar chiwruok. Hera ma kamano miyo otimo ne ji e yo makare. To mopogore gi hera, timbe ma ok kare moriwo buono ji, jaro ji, kod dewo wang’ ji kinde mang’eny bedoe nikech guondo kod wuoro. Muma wacho kama kowuoyo kuom Nyasach hera: “Jehova en ng’at makare, ohero timbe makare.” (Zaburi 11:7) Jehova owuon wacho niya: “An Jehova, ahero bura makare.” (Isaya 61:8) Donge  ng’eyo ni Nyasachwa ohero tim makare morowa ahinya?​—Jeremia 9:24.

9-11. (a) Ler ane kaka Jehova nyalo ng’ado bura kare to gie kindeno onyis ng’wono. (b) Ere kaka yo ma Jehova ng’adogo bura kod ng’wonone nenore e yo ma otudorego gi dhano ma joricho?

⁹ Mana kaka kido mamoko mabeyo ma Jehova nigo, timne makare ok orem e yo moro amora. Musa nopako Jehova kama: “En Lwanda, tichne long’o chuth, nimar yorene duto ni kare. En Nyasaye ma jadiera ma ok nyal timo ne ng’ato gima ok kare.” (Rapar mar Chik 32:3, 4) Bura moro amora ma Jehova ng’ado ong’ado e yo makare chuth ma ok ombek chik ahinya kata bedo mager mokalo tong’.

¹⁰ Jehova nyalo ng’ado bura kare to gie kindeno pod onyis ng’wono. Bug Zaburi 116:5 wacho niya: “Jehova en Nyasaye makare kendo okecho ji [“ong’ado bura kare,” The New American Bible]; adier, Nyasachwa ng’won.” Waneno kanyo ni Jehova ng’ado bura kare kendo okecho ji. Kido ariyogi ok tuomre. Sama okecho ji, mano ok nyis ni ombeko chik mondo kik obed mager mokalo tong’. Kar mano, kinde mang’eny onyalo nyiso kido ariyogi kanyachiel. Ne ane ranyisi.

¹¹ Dhano duto gin joricho kendo giwinjore gi tho, ma en kum ma richo kelo. (Jo-Rumi 5:12) Kata kamano, Jehova ok mor ka joricho tho. En ‘Nyasaye moikore weyo ne ji kethogi, ong’won kendo okecho ji.’ (Nehemia 9:17) Kata kamano, nikech oler, ok onyal riwo lwedo tim ma ok kare. To kare ere kaka nonyalo kecho dhano monyuol e richo? Dwoko yudore e adiera moro maber milero e Wach Nyasaye ma en rawar ma Jehova nochiwo mondo oresgo dhano. E Sula mar 14, wabiro puonjore weche momedore e wi chenroni ma ne Nyasaye otimo e yor hera. En chenro  momakore chuth gi tim makare kendo ma nyiso ng’wono e okang’ mamalo. Kotiyo gi chenrono, Jehova nyalo nyiso dhano moweyo richogi ng’wono to koni pod ong’ado bura e yo makare chuth.​—Jo-Rumi 3:21-26.

12, 13. (a) Ang’o momiyo yo ma Jehova ng’adogo bura kare miyo wadwaro sudo machiegni kode? (b) Daudi nong’ado nang’o e wi tim makare mar Jehova, to ang’o momiyo wachno morowa?

¹² Yo ma Jehova ng’adogo bura miyo wasudo machiegni kode. Muma nyiso maler kaka Jehova ng’ado bura makare kata oluwo tim makare. We wane ane moko kuom yore mabeyo ma Jehova nyisogo timne makare.

¹³ Kido ma Jehova nigo mar ng’ado bura makare miyo omakore chuth gi jotichne. Daudi ma ne en jandik-zaburi noneno e ngimane kaka Jehova en Nyasaye ma ng’ado bura e yo makare. Gik ma ne Daudi oneno e ngimane owuon kod gik ma ne opuonjore kuom nono yore Nyasaye nomiyo ong’ado nang’o? Nowacho kama: “Jehova ohero gima kare, ok obi jwang’o joge momakore kode. Obiro ritogi maber nyaka chieng’.” (Zaburi 37:28) Donge mano wach ma jiwowa ahinya? Nyasachwa ok nojwang’ ngang’ jotichne momakore kode. Omiyo, wanyalo bedo gadier ni ka wamakore kode, kinde duto obiro bedo machiegni kodwa kendo obiro ritowa. Nikech oluwo tim makare, mano en gima wanyalo bedogo gadier chuth!​—Ngeche 2:7, 8.

14. Chik ma ne omi Jo-Israel nonyiso nade ni Jehova dewo jochan?

¹⁴ Sama Nyasaye ng’ado bura, odewo ahinya chal mar jochan. Chik ma ne Jehova omiyo Jo-Israel nyiso ayanga ni odewo jochan. Kuom ranyisi, Chikno ne oketo chenro mar neno ni nyithi kiye kod mond liete orit maber. (Rapar mar Chik 24:17-21) Nikech Jehova nong’eyo kaka  ngima ne nyalo bedo matek ne joma kamago, ne “ong’ado bura kare ne mond liete gi nyithi kiye.” (Rapar mar Chik 10:18; Zaburi 68:5) Jehova nosiemo Jo-Israel ni ka gitimo marach ne mond liete gi nyithi kiye to nowinj ywakgi. Nowacho niya: “Mirima nomaka.” (Wuok 22:22-24) Kata obedo ni mirima ok en achiel kuom kido madongo mag Jehova, iye wang’ ka otim marach ne jomoko, to moloyo ka gin jochan ma ok nyal konyore giwegi.​—Zaburi 103:6.

15, 16. En wach mane maber ma nyiso ni Jehova ok dew wang’ ji?

¹⁵ Jehova bende nyisowa ni en “Nyasaye ma ok dew wang’ ng’ato, kendo ok okaw asoya.” (Rapar mar Chik 10:17) Mopogore gi dhano ma nigi loch e wi jomoko ma kinde moko ng’ado ne ji bura kaluwore gi mwandu ma jogo nigo kata kaluwore gi chal margi ma oko, Jehova to ok tim kamano. Ok odew wang’ ji kata matin kendo ok obuon ng’ato ang’ata. Ne ane wach moro ma nyiso maler kaka Jehova ok buon ji. Omiyo ji duto thuolo mar bedo jotichne kendo yudo ngima mochwere, bed ni gin jomwandu kata jochan. Muma wacho niya: “E oganda moro amora, ng’at moluore kendo ma timo gik makare, oyiego.” (Tich Joote 10:34, 35) Ng’ato ang’ata nyalo yudo ngima ma jaberni bed ni en gi huma kata ooyo, owuok e oganda mane, kata odak e piny mane. Donge mano nyiso ni Jehova timo gik makare e rang’iny mamalo mogik?

¹⁶ Nitie gimachielo mowinjore wanon ma nyisowa kaka Jehova ng’ado bura e yo makare. Gino en kaka otimo ne jogo moketho chikene makare.

17. Ler ane gimomiyo timbe ma ok kare mogundho e piny ok nyis ni yo ma Jehova ng’adogo bura orem.

¹⁷ Jomoko nyalo penjore niya: ‘Nikech Jehova ok riw lwedo tim ma ok kare, ang’o momiyo kindegi ji mang’eny  ma onge ketho chandore kendo piny opong’ gi mibadhi?’ Gik ma kamago ok nyis ni yo ma Jehova ng’adogo bura orem e yo moro. Gik mang’eny ma ok kare ma timore e piny marachni timore nikech richo ma ne dhano oyudo kowuok kuom Adam. Nikech dhano morem oyiero luwo yoregi maricho, timbe ma ok kare onya e piny. Kata kamano, timbe ma ok karego ok bi dhi nyime nyaka chieng’.​—Rapar mar Chik 32:5.

18, 19. Ang’o ma nyiso ni Jehova ok bi weyo ma ok okumo jogo ma ketho chikene makare goyiem?

¹⁸ Kata obedo ni Jehova kecho jogo ma sudo machiegni kode gi chunygi duto e yo makende, ok obi weyo mondo gik ma ketho nyinge maler odhi nyime nyaka chieng’. (Zaburi 74:10, 22, 23) Nyasaye mohero tim makare ok en Nyasaye ma ng’ato nyalo wuondo, kendo ok obi weyo ma ok ong’ado ne joma timo richo goyiem bura mowinjore kodgi. Jehova en ‘Nyasaye mang’won kendo ma kecho ji, ma iye ok wang’ piyo, kendo mogundho gi hera mosiko kod adiera, to ok owe ma ok okumo jaketho.’ (Wuok 34:6, 7) Mana kaka ndikono wacho, nitie kinde ma Jehova osekumo jogo ma ketho chikene makare goyiem.

¹⁹ Kuom ranyisi, ne ane kaka Jehova notimo ne Jo-Israel. Kata mana bang’ donjo e Piny Manosingi, Jo-Israel ne ochwanyo Jehova nyadinwoya. Kata obedo ni timbegi ‘ne wang’o i’ Jehova, ne ok otiekogi gikanyono. (Zaburi 78:38-41) Mopogore gi mano, nomiyogi thuolo nyading’eny mondo gilok yoregi maricho. Nosayogi kama: “Ok amor gi tho mar jaricho, to daher neno ka ng’at ma kamano loko yorene mondo obed mangima. Lokreuru, lokreuru uwe yoreu maricho. Yaye un Jo-Israel, ere gimomiyo udwaro tho?” (Ezekiel 33:11) Nikech ngima en gima duong’ e wang’ Jehova, ne ooro ne Jo-Israel jonabi nyadinwoya mondo osiemgi giwe yoregi maricho. Kata kamano, kinde mang’eny Jo-Israel ma ne chunygi tek ne  otamore winjo jonabigo kendo ne ok giloko chunygi. Gikone, nikech Jehova ne nyaka rit nyinge maler kod weche duto ma nyingno ochung’ne, nochiwogi e lwet jowasigu.​—Nehemia 9:26-30.

20. (a) Gik ma ne Jehova otimo ne Jo-Israel puonjowa ang’o kuome? (b) Ang’o momiyo en gima owinjore tiyo gi sibuor mondo ochung’ ne kom-loch mar Nyasaye?

²⁰ Kaka Jehova ne timo ne Jo-Israel puonjowa gik mang’eny kuome. Wapuonjore ni wengene ma neno gik moko duto neno timbe ma ok kare kendo timbego miyo owinjo malit. (Ngeche 15:3) Gima morowa bende en ni oikore kendo omanyo thuolo mar kecho ji ka mano nyalore. E wi mano, wapuonjore ni ok orikni ng’ado ne ji bura. Nikech Jehova hore, ji mang’eny nigi paro ma ok kare ni ok nong’ad bura ne joma richo ngang’. Kata kamano, mano ok en adier kata matin nikech gik ma ne otimo ne Jo-Israel puonjowa ni horuok mar Jehova nigi giko. Jehova makore motegno gi tim makare. Mopogore gi dhano ma kinde mang’eny nyalo luor ng’ado ne ng’ato bura kaka owinjore, kinde duto Jehova nigi chir mar ng’ado bura e yo makare. Mano e momiyo sama iwuoyo kuom kom-loch mar Nyasaye, itiyo gi ranyisi mar sibuor nikech sibuor ong’ere  kuom chir. a (Ezekiel 1:10; Fweny 4:7) Nikech mano, wanyalo bedo gadier ni Nyasaye biro chopo singone mar tieko tim ma ok kare e piny. Ee, inyalo wach e yo machuok ni sama Jehova ng’ado bura ne ng’ato, omakore gi chik ka mano dwarore, to onyiso ng’wono ka mano nyalore.​—2 Petro 3:9.

21. Sama waparo matut e wi kaka Jehova ng’ado bura, onego wanene e yo mane, to nikech ang’o?

²¹ Sama waparo matut kuom kaka Jehova ng’ado bura, ok onego wapar ni en jang’ad-bura makwiny madwaro mana kumo joma oketho chikene. Kar mano, onego wanene kaka Wuoro ma jahera ma makore gi chik makare ma kinde duto dwaro timo ne nyithinde mana gik ma biro kelonegi ber. Kata obedo ni Jehova ng’ado bura kare kendo omakore gi tim makare, kinde duto okecho nyithinde manie piny ma dwarore ni okony kendo owenegi richogi.​—Zaburi 103:10, 13.

22. Nikech Jehova ng’ado bura kare, wan gi geno mane, to ang’o momiyo otimonwa maber kamano?

²² Mano kaka wamor ni tim makare ma Jehova nyiso, ok en mana ng’ado bura ne joma richo! Nikech Jehova luwo tim makare, osemiyowa thuolo majaber mar dak nyaka chieng’ e piny “ka ma tim makare nobedie.” (2 Petro 3:13) Nyasachwa timonwa kamano nikech tim makare miyo omanyo thuolo mar resowa to ok mar kumowa. Ka wang’eyo maber kaka Jehova ng’ado bura e yo makare, wabiro gombo sudo machiegni kode. E sula moko ma biro luwo, wabiro nono adimba yore ma Jehova nyisowago kido maberni.