1, 2. (a) Gin penjo mage ma diher penjo Nyasaye? (b) Musa nopenjo Nyasaye penjo mane?

PAR ane ni Nyasaye wuoyo kodi! Mano nyalo bedo gimiwuoro—Jaloch e wi gik moko duto wuoyo kodi! Mokwongo idikori matin, kae to ichoko chir kendo idwoke. En be ochiko ite sama iwuoyo, kae to odwoki. Yo mowuoyogo kodi miyo igonyori kendo iwinjo ka in thuolo penje penjo moro amora. Kapo ni iyudo thuolo mar wuoyo gi Nyasaye, inyalo penje penjo mane?

² Chon, ne nitie ng’at ma ne nie chal ma kamano. Ng’atno ne en Musa. Kata kamano, penjo ma ne openjo Nyasaye nyalo kawi gi wuoro. Kar penjo weche mag ngimane me kindeno kata mar kinde mabiro, kata kar penjo wach chandruoge momako oganda dhano, en nopenjo mana nying Nyasaye. Inyalo wuoro wachno nimar noyudo Musa ong’eyo nying Nyasaye. Omiyo, nyaka bed ni ne nitie gima Musa ne dwaro ng’eyo. Kuom adier, mano e penjo maduong’ie moloyo ma Musa ne nyalo penjo. Dwoko mar penjono mulowa waduto. Dwokono nyalo konyi kawo okang’ madwarore mondo isud machiegni gi Nyasaye. E yo mane? We wanon ane mbaka makende ma ne obedoe e kind Nyasaye gi Musa.

3, 4. Ang’o ma notimore momiyo mbaka obedoe e kind Nyasaye gi Musa, to wach maduong’ e mbakagino ne en mane?

³ Musa ne en jahigni 80. Noyudo osedak kuom higni 40 ka en mabor gi Jo-Israel wetene ma ne gin wasumbni e piny Misri. Chieng’ moro, kane okwayo rombe mag jaduong’ne, noneno hono moro. Bungu moro ne liel ka kakni e tie got to onge gima ne wang’. Musa ne osudo machiegni mondo onon gima ne timore. Mano kaka ne obwok kane owinjo ka dwol moro wuoyo kode kowuok e majno! Nyasaye ema ne wuoyo gi Musa kotiyo gi malaika, kendo nowuoyo kode aming’a. Kata obedo ni Musa ne pod luor luor, kanyo ema  Nyasaye nochikee mondo owe ngima ma nong’iyogo, odhi Misri mondo ogol Jo-Israel a e twech mar bedo wasumbni.—Wuok 3:1-12.

⁴ E sechego, Musa ne nyalo penjo Nyasaye penjo moro amora ma ne onyalo bedogo. Kata kamano, ne ane penjo ma ne oyiero penjo Nyasaye: ‘Ka abiro kuom nyithind Israel, mawachonegi ni, “Nyasach kwereu oseora iru,” ka giwachona, ‘Nyinge ng’a?’ dakonegi ang’o?’—Wuok 3:13.

5, 6. (a) Penjo ma ne Musa openjo puonjowa wach mane maduong’? (b) En gimane marach mosetim ne nying Nyasaye? (c) Ang’o momiyo en gima ber ahinya ni Nyasaye onyiso dhano nyinge?

⁵ Mokwongo, penjo ma Musa nopenjono nyisowa ni Nyasaye nigi nyinge. Ok onego wakaw wachno mayot. Kata kamano, gima lit en ni ji mang’eny ok okawo wachno mapek. Loko mang’eny mag Muma osewilo nying Nyasaye gi nyinge mag telo kaka “Ruoth” kod “Nyasaye.” Mano en achiel kuom gik maricho moloyo ma dhano osetimo e nying din. Kihango romo gi ng’ato, ang’o mikwongo timo? Donge gima ikwongo penje en nyinge? En kamano bende sama wadwaro ng’eyo Nyasaye. Nyasaye ok en ng’ama onge nyinge, ok obor kodwa, kendo en ng’ama wanyalo ng’eyo. Kata obedo ni ok wanyal nene, en ng’ama nitie kendo en gi nyinge. Iluonge ni Jehova.

⁶ E wi mano, kuom nyisowa nyinge, Nyasaye yawonwa yo mar yudo gweth mang’eny. Ogwelowa mondo wang’eye. Odwaro ni watim yiero maberie moloyo ma ng’ato nyalo timo e ngimane—ni wasud machiegni kode. Kata kamano, Jehova ok onyisowa mana nyinge kende, to osepuonjowa bende gimomiyo owinjore bedo wuon nyingno.

7. (a) Nonro moko nyiso ni tiend nying Nyasaye en ang’o? (b) Ang’o ma ne Musa dwaro ng’eyo kane openjo Nyasaye nyinge?

⁷ Jehova ne oyiero nyinge owuon, kendo nyingno nigi tiende. Nonro moko osenyiso ni tiend nyingno en, “Omiyo Gima Odwaro Timore.” Jehova opogore gi ngʼato angʼata e piny gi polo nimar en ema nochweyo gik moko duto. Mano kende onego omi wamiye luor matut. Kata kamano, be nitie gima omedore ma wanyalo puonjore e wi nying Nyasaye? Nenore ni Musa ne dwaro ngʼeyo weche momedore e wi nying Nyasaye. Noyudo Musa ongʼeyo ni Jehova e Jachwech, kendo nongʼeyo nying Nyasaye, nyingno ne ok en gima nyien gie kindeno nimar ji nosebedo ka tiyo gi nyingno kuom higni miche. Omiyo, kane Musa openjo nying Nyasaye, ne odwaro ng’eyo maber wuon nyingno. Ne chalo ka gima ne openjo Jehova niya: ‘Ang’o ma anyalo nyiso Jo-Israel ma gin jogi mondo omi gibed gi yie kuomi kendo gibed gadier ni ibiro resogi?’

8, 9. (a) Jehova nonyiso Musa ni tiend nyinge en ang’o, to ang’o marach gi yo ma loko moko mag Muma oketogo wechego? (b) Tiend wacho ni “anabed gima anabed” en ang’o?

⁸ Jehova nonyiso Musa gimoro makende e wi kite, kendo en gima otudore gi tiend nyinge. Nonyiso Musa ni: “Anabed gima anabed.” (Wuok 3:14, New World Translation) Loko mang’eny mag Muma oketo wechegi ni: “An mantie.” Kata kamano, weche motigo e loko moko mag Muma nyiso ni Nyasaye ne ok wach mana ni entie. Kar mano, nopuonjo Musa kaachiel gi ji duto ni ne odhi bedo ‘gima enobed’ kata ne odhi yiero owuon bedo gimoro amora madwarore mondo ochop singone. Loko mar J. B. Rotherham keto weche mag ndikono e yo ma achiel kachiel niya: “Anabed gimoro amora ma adwaro.” Jasomo moro molony e weche mag dho-Hibrania lero tiend wechego kama: “Bed ni ng’ato ni e chal mane kata ochando ang’o . . . , Nyasaye ‘nobed’ gima dwarore mondo olo chandruogno.”

 ⁹ Ng’eyo wachno ne dhi konyo Jo-Israel e yo mane? Bed ni ne gidhi romo gi chandruok mane kata ne gidhi bedo e chal matek machalo nade, ne gidhi neno gi wang’gi kaka Jehova bedo gima dwarore mondo ogolgi e twech kendo otergi e Piny Manosingi. Kuom adier, mano ne onego omi gibed gi yie kuom Nyasaye. Ng’eyo tiend nying Nyasaye bende nyalo konyowa e yo ma kamano e kindewagi. (Zaburi 9:10) Nikech ang’o?

10, 11. Ere kaka nying Jehova miyo wanene kaka Wuoro maberie moloyo kendo Wuoro mabedo gimoro amora madwarore? Chiw ane ranyisi.

¹⁰ Kuom ranyisi, jonyuol ong’eyo kaka rito nyithindgi chunogi timo gik mopogore opogore. E odiechieng’ achiel, janyuol nyalo bedo laktar, jatedo, japuonj, jang’ad-bura, gi mamoko. Jonyuol mang’eny yudo ni chopo migepe mang’eny mopogore opogorego ohewogi. Gihum nono kaka nyithindgi matindo ogeno kuomgi kendo kawo ni ginie gimoro amora. Nyithindo neno ni sama gihinyore, mama kata baba ema nyalo konyogi. To kapo ni nitie ywaruok moro amora e kindgi gi nyithindo wetegi, giparo ni jonyuolgigo ema nyalo thegogi. To kapo ni girgi mar tugo okethore, ging’eyo ni jonyuolgi ema nyalo losonegi gino ma dog e wang’e. E wi mago, gin gadier ni jonyuolgi nyalo dwoko penjo moro amora ma ginyalo bedogo. Kata obedo ni nyithindo ogeno jonyuolgi ahinya kamano, jonyuol moko neno ni girem kendo chunygi nyosore. Mano en nikech gineno ni ok ginyal chopo e yo maber migepegi duto kaka jonyuol.

¹¹ Jehova bende en janyuol ma jahera. To gima Jehova oloyogo jonyuol en ni onge gimoro amora maok onyal bedo mondo orit nyithinde manie piny e yo maber moloyo koluwo chikene makare. Omiyo, nyinge ma en Jehova miyo wanene kaka Wuoro maberie moloyo ma wanyalo bedogo. (Jakobo 1:17) Musa kod Jo-Israel mamoko ma ne omakore gi Nyasaye ne ofwenyo matin bang’e ni Jehova timo kaluwore gi tiend nyinge. Ne gihum nono neno kaka Jehova bedonegi Jatend lweny maok lo, Jal manyalo chiko gik machalo kaka koth kod yamo, Jachiw chik mang’ula, Jang’ad-bura, Jal molony e weche gedo, Jachiw chiemo gi pi, Jal mamiyo lewni gi wuoche kik ti, kendo jal matimonegi weche mang’eny mamoko.

12. Ere kaka paro ma Farao ne nigo kuom Jehova ne opogore gi ma Musa ne nigo?

 ¹² E yo ma kamano, Nyasaye osenyiso ji nyinge, osenyisowa gik mabeyo nyowuoyo mosetimo kaka wuon nyingno, kendo osetimo kaluwore gi tiend nyinge. Onge kiawa ni Nyasaye dwaro ni mondo wang’eye. Be ibiro kawo okang’ mar ng’eye? Musa ne dwaro ng’eyo Nyasaye. Gombo motegno ma ne Musa nigono nochiko ngimane duto kendo nomiyo osudo machiegni ahinya gi Wuon mare me polo. (Kwan 12:6-8; Jo Hibrania 11:27) Gima lit en ni kuom joma ne odak e kinde Musa, joma nok kende ema ne gombo ng’eyo Nyasaye. Kane Musa otiyo gi nying Jehova e nyim Farao ruodh Jo-Misri ma jasunga, Farao nopenjo niya e yor achaye: “Jehova to ng’a?” (Wuok 5:2) Farao ne ok odich gi ng’eyo Jehova. Kar mano, nochayo Nyasach Jo-Israel koneno ni en Nyasaye manono kata maonge gima dikonyego. Ji mang’eny e kindewagi be nigi paro ma kamano. Parono miyo ji ok fweny achiel kuom weche madongo moloyo—ni Jehova e Jaloch e wi gik moko duto.

13, 14. (a) Ang’o momiyo Muma luongo Jehova gi nyinge mang’eny mag telo, to moko kuom nyingego gin mage? (Ne sanduk ma wiye wacho ni “ Moko Kuom Nyinge mag Telo ma Jehova Nigo”) (b) Ang’o momiyo Jehova kende ema owinjore oluong ni “Nyasaye Ma Malo Chutho”?

¹³ Nikech Jehova en Nyasaye manyalo bedo gimoro amora madwarore, Muma luonge gi nyinge mang’eny mag telo. Nyingego ok kaw kar nyinge, ma en Jehova. Kar mano, gipuonjowa weche momedore e wi wuon nyingno. Kuom ranyisi, iluonge ni “Nyasaye Ma Malo Chutho.” (Zaburi 57:2) Nyingno itiyogo nyading’eny e Muma kinyiso duong’ ma Jehova nigo. En kende ema en gi ratiro mar bedo Jaloch e wi piny gi polo. Ne ane gimomiyo.

¹⁴ Bedo ni Jehova e Jachwech, opogore gi ng’ato ang’ata. Fweny 4:11 wacho kama: “Yaye Ruodhwa kendo Nyasachwa, Iwinjori nwang’o duong’ gi pak gi teko; nikech in e ma nichueyo gik moko duto, kendo dwaroni omiyo gintie, kendo nochuegi.” Weche mag pakgo ok nyal tigo kiwuoyo kuom ng’at moro amora. Gik moko duto mantie e piny gi polo nitie nikech Jehova ema nochweyogi! Onge kiawa ni Jehova owinjore yudo duong’, teko, kod pak nikech en e Jaloch e wi gik moko duto kendo en e Jachwech.

15. Ang’o momiyo iluongo Jehova ni “Ruoth mochwere”?

¹⁵ Nying machielo mar telo miluongogo mana Jehova kende en “Ruoth mochwere.” (1 Timotheo 1:17) Tiend nyingno en ang’o? Kata obedo ni pach dhano ok nyal ng’eyo kaka gimoro nyalo bedo maonge chakruokne kod gikone, Jehova en Nyasaye maonge chakruok kendo maonge giko. Bug Zaburi 90:2 wacho kama: “In e Nyasaye ma nyaka nene kendo nyaka chieng’.” Omiyo, Jehova ne onge chakruokne, tiende ni osebedoe kuom kinde duto. Kuom mano, iluonge kare ni ‘ng’atno ma hike ng’eny’—ne entie a nyaka nene kapok ne ochwe ng’ato ang’ata kata gimoro amora e piny kata e polo! (Daniel 7:9, 13, 22) Be nitie ng’ama nyalo tamore ni Jehova onge ratiro mar bedo Jaloch e wi gik moko duto?

16, 17. (a) Ang’o momiyo ok wanyal neno Jehova, to ang’o momiyo mano ok onego okawwa gi wuoro? (b) Mopogore gi chwech ma tow kendo ma bedo moti, ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni Nyasaye nitie?

¹⁶ Kata kamano, mana kaka Farao, nitie joma ok oyie ni Nyasaye nigi ratiro mar bedo Jaloch e wi gik moko duto. Achiel kuom gik mamiyo gibedo gi paro ma kamano en ni thothne, dhano monyuol e richo yudo ka yotnegi yie mana kuom gik ma gineno gi wang’gi. Nyasaye to ok wanyal neno. En gi del mar roho ma wang’ dhano ok nyal neno. (Johana 4:24) E wi mano, kapo ni dhano ma en chwech mar ringruok ong’iyo Jehova Nyasaye gi wang’e, otho athoya kanyo gi kanyo. Jehova owuon nonyiso Musa niya: ‘Ok inyal neno wang’a; niwira dhano ok nonena mit obed mangima.’—Wuok 33:20; Johana 1:18.

¹⁷ Mano ok onego okawwa gi wuoro. Musa ne oneno mana matin kuom duong’ mar Jehova ka Jehova nofwenyorene kotiyo gi malaika. Ang’o ma notimore ne Musa bang’ mano?  Pat ‘wang’e norieny’ kuom kinde mi Jo-Israel noluor ng’iyo wang’e tir. (Wuok 33:21-23; 34:5-7, 29, 30) Kuom mano, nenore maler ni dhano adhana ok nyal ng’iyo Jaloch mar piny gi polo gi wang’gi! To nikech ok wanyal neno Nyasaye kata mule, be mano nyiso ni oonge? Ooyo, nitie gik mang’eny maok wanyal neno to wayie ni gintie. Kuom ranyisi, donge wayie ni yamo, teko mar stima, kod paro mwabedogo e chunywa gin gik mantie kata obedo ni ok wanegi gi wang’wa? Ka wanyalo yie ni gik ma kamago nitie, donge wanyalo bedo gadier chuth ni Jehova nitie nikech en Nyasaye mosiko nyaka chieng’ kendo maok lokre kata higni bilionde gi bilionde kal? Kendo, mopogore gi gik mochwe ma tow kendo ma bedo moti, Jehova to ok lokre ngang’. (Mathayo 6:19) Kata kamano, be owinjore wakaw Nyasaye mana kaka teko moro mantie kata neno ni en mana chakruok mar ngima? We wane ane.

18. Ezekiel noneno fweny mane, kendo wenge ang’wen mag “gik mangima” molworo Jehova ochung’ ne ang’o?

¹⁸ Kata obedo ni ok wanyal neno Nyasaye, nitie weche minyisowa e Muma mamiyo waneno e yo moro kaka polo modakie chalo. Achiel kuom ndiko ma kamago en sula mokwongo mar bug Ezekiel. Janabi Ezekiel noneno fweny mar riwruok mar Jehova me polo. Noneno ka gima oket kom duong’ mar Nyasaye e gari maduong’. Gima morowa en kaka oler chwech mag roho kata gik mangima molworo Jehova. (Ezekiel 1:4-10) ‘Gik mangimago’ ni machiegni gi Jehova, kendo ka wanonogi, gipuonjowa kido madongo mag Nyasaye ma gitiyone. Moro ka moro kuomgi nigi pat wenge ang’wen mopogore opogore—rwath, sibuor, ongo, kod dhano. Nenore ni wengegi nyiso kido ang’wen madongo ma Jehova nigo.—Fweny 4:6-8, 10.

19. Lela kata pat wang’ gik maluwogi ochung’ ne kido mage? (a) Rwath (b) Sibuor (c) Ongo (d) Dhano

¹⁹ E Muma, kinde mang’eny rwath ochung’ ne teko, nimar en le man gi teko ahinya. Sibuor to ochung’ ne tim makare nimar ng’ato nyaka bed jachir kaka sibuor eka omakre gi tim makare. Ongo to ong’ere kuom nyalone mar neno gik man mabor ahinya. Winyono neno kata gik matindo tindo ka en kilomita mang’eny e polo. Omiyo, ongo en ranyisi mowinjore mochung’ ne rieko mar Nyasaye mar neno mabor. To pat wang’ dhano ochung’ ne ang’o? Ochung’ ne hera. Nikech dhano ema ochwe e kit Nyasaye, dhano kende ema nigi nyalo mar nyiso hera, to ma e kido maduong’ie mogik mar Nyasaye. (Chakruok 1:26) Nikech Muma wuoyo ahinya kuom kido ang’wen-gi—teko, tim makare, rieko, kod hera—inyalo wach ni ginie kido madongo mag Nyasaye.

20. Be chunywa onego ochandre kwaparo ni kit Jehova oselokore, to ang’o momiyo idwoko kamano?

²⁰ Nikech higni gana gi gana osekalo nyaka ne Muma ler kit Nyasaye, be chunywa onego ochandre kwaparo ni Nyasaye oselokore? Ooyo, kit Nyasaye ok lokre. Owachonwa niya: ‘An Jehova ok alokra.’ (Malaki 3:6) Jehova ok lok kite, kata kamano otimo lokruok madwarore kaluwore gi chal mantie kobedonwa Wuoro mowinjore chuth. Onyiso kido mowinjore gi chal mantie. Kuom kido ang’wen-go, kido ma nenore moloyo en hera. Kidono nenore e gimoro amora ma Nyasaye timo. Otiyo gi tekone, omakore gi tim makare, kendo otiyo gi riekone e yor hera. To nitie wach machielo maber ma Muma nyisowa e wi kidoni mopogore gi kido mamoko ma Nyasaye nigo. Muma wacho kama: “Nyasaye en hera.” (1 Johana 4:8) Ne ni Muma ok wach ni Nyasaye nigi hera kata ni Nyasaye en jahera, to owacho ni Nyasaye en hera. Hera, ma e kit Nyasaye maduong’, chiko gimoro amora motimo.

21. Wabiro winjo nade kaka wamedo ng’eyo kido mag Jehova?

²¹ Be iseneno nyathi matin ka siemo ne osiepene wuon-gi kendo owacho gi mor ni, “Nee babawa”? Jotich Nyasaye bende mor gi Jehova e yo ma kamano. Muma koro kinde ma jotich Nyasaye nowach niya: “Neuru, jali e Nyasachwa.” (Isaiah 25:8, 9) Kaka ibiro medo ng’eyo kido mag Jehova, e kaka ibiro medo neno ni in gi Wuoro maberie moloyo.

22, 23. Muma nyisowa ni Wuonwa me polo en ng’at machalo nade, to ere kaka wang’eyo ni odwaro ni wasud machiegni kode?

²² Wuonwani ok en wuoro maonge hera, maok dew joge, kata man mabor kodgi kaka jopuonj din gi jofilosofi moko puonjo. Ka dine en kamano, ok dwagomb sudo machiegni kode. Gima ber en ni Muma nyisowa ni Wuonwa me polo ok en Nyasaye ma kamano. Mopogore gi mano, Muma luongo Nyasaye ni “Nyasaye mamor.” (1 Timotheo 1:11, New World Translation) Nyasaye en ng’ama nyalo bedo mamor kendo manyalo sin. ‘Chunye chande’ ka chwechne ketho chike moketo mondo okonygi. (Chakruok 6:6; Zaburi 78:41) To ka watiyo gi rieko kuom luwo Wachne, wamiyo ‘chunye mor.’—Ngeche 27:11.

²³ Wuonwa dwaro ni mondo wabed machiegni kode. Muma jiwowa ni ‘wamany Nyasaye ni miti di warom kode kendo nwang’e, to adier ok obor kodwa ng’ato ka ng’ato.’ (Tich Joote 17:27) Kata kamano, be dhano adhana nyalo sudo machiegni gi Jaloch e wi gik moko duto?