1, 2. En barua mane ma Jehova ondikonwa, to ang’o momiyo ondikonwa baruano?

 DONGE iwinjoga maber ahinya ka osiepni modak mabor ooroni barua? En adier ni barua ma osiepni migeno ondikoni miyo ibedo mamor ahinya. Ng’ato bedo mamor winjo kaka osiepne dhi, ng’eyo gik ma timore e ngimane, kata ng’eyo chenro ma osiepne nigo. Barua ma kamano miyo joma ogenore winjo ni gin machiegni kata obedo ni ng’ato odak mabor gi nyawadgi.

² Ka barua mowuok kuom osiepwa e ma morowa ahinya, donge wanyalo bedo mamor moloyo ka wayudo barua mowuok kuom Nyasachwa ma wahero? E yo moro, wanyalo wacho ni Jehova ondikonwa barua. Baruano en Wachne ma en Muma. E i Muma, ofwenyonwa kite, onyisowa gik mosetimo, gik modwaro timo, kod weche mamoko mang’eny. Jehova omiyowa Muma mondo wabed machiegni kode. Nyasachwa mariek chuth ne oyiero yo maberie moloyo mar wuoyo kodwa. Yo ma ondikgo Muma kod weche mantie e iye nyiso riekone matamre gi nono.

3. Jehova nomiyo Musa Chik e yo mane?

³ Jomoko nyalo penjore ni, ‘Ang’o momiyo Jehova ne ok oyiero wuoyo gi dhano e yor hono kotiyo gi dwol mowuok e polo?’ Kuom adier, nitie kinde mopogore opogore ma Jehova nowuoyoe gi dhano ka en e polo kotiyo gi malaike. Kuom ranyisi, notimo kamano ka ne omiyo Jo-Israel Chik kotiyo gi malaika. (Jo-Galatia 3:19) Dwol ma ne owuok e polono ne en dwol malich miwuoro. Dwolno ne obwogo Jo-Israel ma gikwayo ni Jehova kik wuo kodgi achiel kachiel, to owuo  gi Musa mondo Musa e ma okelnegi wach. (Wuok 20:18-20) Omiyo, Chik Musa ma ne oting’o chike matindo tindo 600, nochiw kokalo kuom malaika.

4. Ler ane gimomiyo kowo wach gi dhok ne ok nyal bedo yo migeno mar puonjo tieng’ ka tieng’ chik Nyasaye.

⁴ Dine obedo nade kapo ni ne ok ondik Chikno piny? Be Musa ne nyalo paro maber weche duto ma ne onyise mochwe onyis Jo-Israel wechego kaka ne gin ma ok oboth kendo ma ok oweyo oko kata mana wach achiel? To nade tienge ma ne dhi luwo? Be ne gidhi puonjore weche mag Chik Musa mana kuom winjo weche mikowo gi dhok? Mano ne ok nyal bedo yo migeno mar puonjo ji chike Nyasaye. Par ane gima nyalo timore kapo ni iriedo ji bwora e lain kae to inyiso ng’at mokwongo sigana moro mondo en be onyis ng’at ma luwe siganano, kendo ikowo siganano kamano kamano nyaka giko lain. Ka siganano ochopo tung’, donge ibiro yudo ni ng’at mogik wacho gima opogore ahinya gi gima ne okwong wach? Nyasaye ne ok oweyo gima kamano otimre ne Chik Musa.

5, 6. Jehova nochiko Musa mondo otim ang’o gi weche ma ne omiye, to ang’o momiyo en gueth maduong’ bedo gi Wach Jehova mondik?

⁵ Jehova ne onyiso rieko kuom chiko mondo ondik chikene. Nochiko Musa kama: “Ndik wechegi piny, nikech wechegi e ma atimogo singruok kodi kaachiel gi Jo-Israel.” (Wuok 34:27) Nowacho mano e higa mar 1513 ka pok onyuol Yesu, kendo mano e higa ma ndiko Muma nochakoree. Kuom higni 1,610 ma ne oluwo, Jehova “ne wuoyo . . . kinde mang’eny kendo e yore mathoth” kotiyo gi jondiko ma dirom 40 e ndiko Muma. (Jo-Hibrania 1:1) E kindego, joma ne kopo ndikogo ne timo kamano adimba mondo kik gimed kata kik gigol wach moro amora e Muma.​—Ezra 7:6; Zaburi 45:1.

⁶ Jehova osemiyowa gueth makende kuom ndikonwa Wachne piny. Nyalo bedo ni isegayudo barua ma ne omori ahinya kendo ne ikano baruano mondo isome kinde ka kinde nikech  noting’o weche mabeyo ma ne jiwi. Mano be e kaka barua ma Jehova ondikonwa chalo. Nikech Jehova ondikonwa wechene piny, wanyalo somogi pile kendo paro matut kuomgi. (Zaburi 1:2) Wanyalo yudo jip kata “hoch moa e Ndiko” samoro amora ma wadwaro.​—Jo-Rumi 15:4.

7. Ere kaka waneno rieko mar Nyasaye kuom tiyo gi dhano e ndiko Muma?

⁷ Jehova ne otiyo gi rieko kuom tiyo gi dhano e ndiko Muma. Par ane wachni: Kapo ni Jehova dine otiyo gi malaike e ndiko Muma, be weche Muma dine ochopo e chunywa kaka gitimo sani? En adier ni malaike dine opako Jehova e okang’ ma malo moloyo nikech gihingo dhano. Ne ginyalo nyiso Nyasaye kaka gichiworene, kendo ne ginyalo nyiso Nyasaye gik ma jotichne manie piny timo. To kuom adier, be weche mondik gi malaike ma onge richo, ma ng’eyogi, lonygi, kendo tekogi ohingo marwa mabor ne nyalo chopo e chunywa kaka weche ma dhano wadwa e ma ondiko? Ooyo.​—Jo-Hibrania 2:6, 7.

8. Ne omi jondik Muma thuolo mar tiyo gi riekogi e yo mane? (Ne weche moler piny bende.)

⁸ Nikech Jehova ne otiyo gi dhano, weche ma yudore e Muma donjonwa maber kata obedo ni ‘okudhgi gi much Nyasaye.’ (2 Timotheo 3:16) Ere kaka Nyasaye nomiyo mano onyalore? Kinde mang’eny nenore ni Jehova ne oweyo mondo jondiko oti gi pachgi e yiero “weche mamit” kendo gindik “weche madier.” (Eklesiastes 12:10, 11) Ma e momiyo buge mag Muma ondik e yore mopogore opogore nikech kit joma ne ondikogi ne ok chal kendo ne gipon mopogore opogore. a Kata kamano, jogo “ne wacho weche moa kuom Nyasaye kaluwore gi kaka roho maler ne tayogi.” (2 Petro 1:21) Nikech  mano, weche ma ne gindiko gin ‘weche Nyasaye’ gadier.​—1 Jo-Thesalonika 2:13.

9, 10. Ang’o momiyo bedo ni ne oti gi dhano e ndiko Muma miyo Muma morowa ahinya kendo chopo e chunywa?

⁹ Bedo ni Nyasaye ne otiyo gi dhano e ndiko Muma miyo Muma chopo e chunywa kendo morowa ahinya. Jondikogo ne gin dhano mana kaka wan. Nikech ne gin joma orem, ne giromo gi tembe kod pek machalo gi magwa. Kinde moko, roho mar Jehova ne telonegi mondo gindik kaka ne giwinjo e chunygi kendo gindik pek ma ne giromogo. (2 Jo-Korintho 12:7-10) Omiyo, ne gindiko weche ma gin giwegi ne gikaloe kaka dhano morem, gima malaika ok nyal timo.

¹⁰ Kaw ane ranyisi mar Daudi Ruodh Israel. Bang’ timo richo moko madongo, Daudi ne ondiko wer ma ne oolonego Jehova chunye kosaye mondo owene richone. Ne ondiko kama: “Pwodh richona. Nimar ang’eyo kethona, kendo asiko aparo richona. Adier, ne onyuola e richo, asebedo jaricho chakre chieng’ ma minwa nomako ichna. Kik iriemba awuog e nyimi, kata kik igol rohoni maler kuoma. Misango ma Nyasaye dwaro en chuny motur, A Nyasaye, ok ibi chayo chuny monyosore kendo motur.” (Zaburi 51:2, 3, 5, 11, 17) Donge inyalo winjo kaka chuny Daudi ne chandore? Kuom adier, dhano monyuol e richo e ma ne nyalo wacho weche ma mulo chuny kaka mago.

11. Gin ranyisi machalo nade ma yudore e Muma mondik “mondo gipuonjwa”?

¹¹ Nitiere gimachielo mamiyo Muma chopo e chunywa. Thothne, Muma wuoyo e wi ji kaka wan. Moko kuomgi ne tiyo ne Nyasaye to moko ne ok tine. Wasomo e wi gik ma ne gikaloe e ngimagi, pek ma ne giyudo, kod kinde ma ne gimor. Waneno bende kaka ngimagi ne odhi maber kata marach nikech yiero ma ne gitimo. Weche ma kamago ne ondik “mondo gipuonjwa.” (Jo-Rumi 15:4) Kokalo kuom ranyisi kaka mago, Jehova puonjowa e yo ma chopo e chunywa. Ne ane ranyisi moko.

12. Sigendni ma yudore e Muma mag joma ne ok owinjo Nyasaye konyowa e yo mane?

 ¹² Muma wuoyo e wi joma richo kata joma ne otamore tiyo ne Nyasaye kaachiel gi gik ma ne otimorenegi. Timbegigo nyiso kido maricho ma ne gin-go kendo mano miyo bedonwa mayot ng’eyo tiend kidogo. Kuom ranyisi, kata obedo ni Muma kwerowa ni kik wabed jo andhoga, donge somo kaka Judas ne ondhogo Yesu miyo waneno e yo maler chuth kaka bedo ja andhoga en gima rach ahinya? (Mathayo 26:14-16, 46-50; 27:3-10) Sigendni kaka magi chopo e chunywa e yo maber moloyo kendo gikonyowa fwenyo kido maricho mi wakwed kidogo.

13. Muma konyowa ng’eyo tiend kido mabeyo e yo mane?

¹³ Muma bende wuoyo e wi jotich Nyasaye mang’eny. Wasomo e wi kaka ne gichiwore ne Nyasaye kendo kaka ne gimakore kode. Bende, waneno ranyisi mag kido monego wanyag mondo wasud machiegni gi Nyasaye. Kuom ranyisi, kaw ane kido mar yie. Muma leronwa gima yie en kendo nyisowa kaka bedo gi kidono dwarore ahinya mondo wamor Nyasaye. (Jo-Hibrania 11:1, 6) Kata kamano, Muma oting’o ranyisi ma konyowa neno maler kaka ng’ato nyalo nyiso yie. Par ane yie ma ne Ibrahim onyiso ka ne oikore chiwo Isaka kaka misango. (Chakruok, sula mar 22; Jo-Hibrania 11:17-19) Ranyisi kaka mago yaronwa tiend “yie” kendo miyo wachno donjonwa maber. To mano kaka Jehova riek nimar ok ojiwwa ajiwa ni wanyis kido mabeyo, to bende omiyowa ranyisi mag joma ne onyiso kidogo!

14, 15. Ang’o ma Muma nyisowa e wi dhako moro ma ne odhi e hekalu, to ang’o ma wachno puonjowa e wi Jehova?

¹⁴ Sigendni mag joma owuo kuomgi e Muma konyowa ng’eyo Jehova e yo maber. Par ane gima wasomo e wi dhako moro ma ne Yesu oneno ka golo chiwo e hekalu. Yesu nobet machiegni gi sanduge mag chiwo kong’iyo joma ne golo chiwo. Ji mang’eny momewo ne obiro golo chiwo. Kata kamano, ne gigolo mana “kuom mwandugi momedore,” tiende ni ne gichiwo mana matin kuom mwandugi mang’eny. To ng’ama  ne Yesu oketo pache kuome ahinya, ne en chi liel moro modhier. Dhakono ne ogolo mana “pesa ma mingli ariyo” ma ne en pesa matin ahinya. b Mano e pesa duto ma ne dhakono nigo. Yesu ma kinde duto ne neno weche kaka Wuon mare, nowacho kama: “Chi liel modhierni oseluto moloyo jogi duto ma a oluto pesa e sanduge mag kenogo.” Kaluwore gi weche ma ne Yesu owachogo, miyono ne ogolo chiwo mang’eny moloyo chiwo duto mag joma moko koriw.​—Mariko 12:41-44; Luka 21:1-4; Johana 8:28.

¹⁵ Donge en gima morowa ni kuom ji duto ma ne obiro e hekalu chieng’no, miyono kende e ma Muma wuoyo kuome? Jehova puonjowa kokalo kuom ranyisini ni omor gi gimoro amora ma watimone kowuok e chunywa. Orwako gik ma wachiwone gi chunywa duto ma ok opim gik ma wachiwo kod gik ma jomoko chiwo. Kuom adier, donge ranyisi ma Jehova notiyogoni e yo maberie moloyo mar puonjowa wach maduong’ni?

16, 17. Ere kaka rieko mar Jehova nenore kata mana e gik ma ne oweyo ma ok oketo e Muma?

¹⁶ Sama indiko barua ne osiepni moro, ok dindik weche duto. Chuno ni iyier gik ma ibiro nyise. E yo ma kamano bende, Jehova noyiero gik ma ne idhi wuo kuomgi e Muma kaachiel kod joma ne idhi wuo kuomgi. Sama Muma wuoyo e wi ji kata gik ma ne otimore, Muma ok nyiswa gik moko duto. (Johana 21:25) Kuom ranyisi, sama Muma wuoyo e wi kum ma ne Nyasaye chiwo, weche momiwa ok dwok penjo duto ma wanyalo bedogo. Kata kamano, rieko mar Jehova nenore kata e weche ma oweyo oko ma ok owuoyoe e Muma. E yo mane?

 ¹⁷ Ondik Muma e yo ma elo gima ni e chunywa. Jo-Hibrania 4:12 wacho niya: “Wach Nyasaye ngima kendo en gi teko ma tiyo, obith moloyo ligangla ma dhoge ariyo, kendo onyalo chwoyo ng’ato mi opog kata mana kaka onenore gi oko kod kaka chunye ma iye chal . . . , kendo en gi nyalo mar fwenyo paro kod dwaro mag chuny ng’ato.” Weche ma yudore e Muma chuoyo chunywa matut ka elo gik ma waparo kod gombowa. Jogo ma somo Muma ka gin gi chuny mar kwedo gik ma Muma wuoyoe chwanyore sama giyudo ni Muma ok omiyogi weche duto ma ne gidwaro. Joma kamago nyalo keto kiawa kabe Nyasaye en jahera, en gi rieko, kata kabe ohero tim makare.

18, 19. (a) Ang’o momiyo chunywa ok onego ochandre kapo ni ok wayudo dwoko duto mag penjo moko ma wanyalo bedogo bang’ somo wach moro e Muma? (b) Ang’o ma dwarore mondo wawinj tiend Wach Nyasaye, to ang’o momiyo mano nyiso rieko mogundho ma Jehova nigo?

¹⁸ Mopogore gi mano, ka wapuonjore Muma adimba gi chuny moyangore, ok wabi ng’ado weche e wi Jehova mana kuom weche manok ma wasomo kamoro e Muma, to wabiro ng’ado weche kaluwore gi Muma mangima. Nikech mano, ok wachwanyre kapo ni ok wayudo moko kuom dwoko mag penjo ma wanyalo bedogo bang’ somo wach moro e Muma. Sama wasomo Muma, wafwenyo mosmos kit Jehova, to bang’ kinde wang’eye maber. Kata kapo ni samoro wach moro ma wasomo e Muma ok winjrenwa maber, kata waneno ka gima weche ma wasomogo tuomore gi kido mag Nyasaye, ok wachwanyre. Gik ma wasepuonjore e wi Jehova e Muma miyo wabedo gadier chuth ni kinde duto Jehova en Nyasaye ma jahera, ma ok buon ji, kendo mohero tim makare.

¹⁹ Mondo wawinj Wach Nyasaye maber, nyaka wasome gi chuny moyangore kod paro moyawore. Donge mano nyiso rieko mogundho ma Jehova nigo? Dhano mariek nyalo ndiko buge ma “jo mariek gi jo ma osomo” kende e ma nyalo winjo tiendgi. Kata kamano, nikech rieko matut mar Nyasaye, en kende e ma ondiko buk ma joma chunygi ni kare kende e ma winjo tiende.​—Mathayo 11:25.

20. Ang’o momiyo Jehova kende e ma nyalo nyisowa yo maberie moloyo mar dak, to ang’o manie Muma ma nyalo konyowa?

²⁰ Jehova tiyo gi Muma mondo opuonjwa kit ngima maberie moloyo. Nikech en e Jachuechwa, ong’eyo gima dwarore e ngimawa moloyowa. Dwaro mag dhano pok olokore. Pod gidwaro ni ohergi, gibed mamor, kendo gibed gi osiepe mabeyo. Muma oting’o “rieko” ma tiyo ma nyalo konyowa dak e ngima ma nigi mor. (Ngeche 2:7) Chakre Kare Mokwongo nyaka Kare mar Ang’wen mar bugni, nitie sula ma nyiso kaka wanyalo tiyo gi puonj mariek ma yudore e Muma. Kata kamano, we wane ane achiel kuom puonjgo.

21-23. En puonj mane ma nyalo konyowa bedo joma ok mak sadha gi jowetegi kata bedo gi mirima kodgi?

²¹ Donge iseneno kaka joma ok we ne jowetegi kethogi kendo mako ne jowetegi sadha kinde mang’eny hinyore giwegi? Sadha en ting’ ma turo ng’ato. Sama ng’ato omako ne nyawadgi sadha, wachno kawo pache duto, maye kuwe e chunye, kendo mone bedo mamor. Josomo wacho ni bedo gi mirima gi ng’ato nyalo miyo ng’ato obed gi tuo mar adundo kendo nyalo kelo tuoche moko mang’eny ma ok changi. Higni mang’eny kapok josayans ong’eyo wachno, Muma nosewacho niya: “We mirima, kendo kik iwe iyi owang’.” (Zaburi 37:8) Wanyalo timo kamano nade?

²² Wach Nyasaye miyowa puonj maberni: “Rieko miyo i ng’ato ok wang’ piyo, kendo oyudo duong’ koweyo ne ng’at mokethone.” (Ngeche 19:11) Ng’at ma terore mos e paro nono weche e yo matut to ok awiye awiye. Nono weche e yo matut konyo ng’ato mondo ong’e kor wach kendo nyalo konye fwenyo gimomiyo ng’ato ne owuoyo e yo moro kata ne okawo okang’ moro. Kapo ni ng’ato okethonwa, ka watemo ng’eyo gadier gima nie chunye kod chal mare, mano nyalo konyowa loyo mirima ma wan-go kode.

²³ Muma miyowa puonj machieloni: “Ng’ato ka ng’ato mondo odhi nyime nano gi nyawadgi, kendo wereuru ketho  e kindu gi chuny man thuolo.” (Jo-Kolosai 3:13) Wacho ni ‘ng’ato ka ng’ato mondo odhi nyime nano gi nyawadgi’ nyiso ni onego wahore mos gi jowetewa kata obedo ni ginyalo bedo gi kido moko ma chwanyowa. Bedo gi chuny mar nano kamano nyalo konyowa kik wabed joma ok we ne ji bothgi matindo tindo. ‘Weyo ketho’ tiende en weyo mirima ma wanyalo bedogo. Nyasachwa mariek ong’eyo ni dwarore ni wawe ne jomoko kethogi kapo ni giloko chunygi. Timo kamano ok kony mana joma waweyonegi kethogi kende to bende konyowa bedo gi paro kod chuny mokuwe. (Luka 17:3, 4) Mano kaka Wach Nyasaye oting’o rieko!

24. En ber mane ma wayudo ka wadak kaluwore gi rieko mowuok kuom Nyasaye?

²⁴ Nikech Jehova oherowa ahinya, nodwaro ni owuo kodwa. Notiyo gi yo maberie moloyo mondo owuo kodwa. Notiyo gi dhano e ndikonwa Muma kotayogi gi rohone maler. Nikech mano, wanyalo wacho ni Muma oting’o rieko mar Jehova. “Wanyalo geno” weche manie Muma. (Zaburi 93:5) Kaka wamedo dak kaluwore gi puonj mag Muma kendo nyiso jomoko wechego, mano miyo wamedo sudo machiegni gi Nyasachwa mariek chuth. E sula ma luwo, wabiro wuoyo e wi yo machielo makende ma Jehova nyisogo riekone. Wabiro neno kaka Nyasaye nyalo koro gik mabiro timore e kinde mabiro kendo neno nyalo ma en go mar chopo dwache.