1, 2. En ‘wach moum’ mane monego wang’e, to nikech ang’o?

WECHE mopondo kinde mang’eny ilo ji, kendo mano miyo ji yudo ka teknegi ling’ kodgi. Kata kamano, Muma wacho niya: ‘Duong’ mar Nyasaye bedo kuom umo weche.’ (Ngeche 25:2) Ee, kaka Jaloch piny gi polo kendo Jachwech, kinde moko nitie weche ma Jehova umo ne dhano nyaka chop kinde moketo mar elogi.

² Kata kamano, nitie wach moro ma nopondo kendo mamiyowa siso ma Jehova oseelonwa e Wachne. Iluongo wachno ni ‘wach ma noum mar dwach’ Nyasaye. (Jo Efeso 1:9) Ng’eyo wach mopandni nyalo puonji weche mang’eny. Bende, onyalo miyo iyud resruok kendo omi ine e okang’ moro rieko matut matamre gi nono ma Jehova nigo.

3, 4. Ere kaka weche ma ne okor e bug Chakruok 3:15 ne ochiwo geno, to wechego ne oting’o wach mane mopondo kata “rieko moum”?

³ Kane Adam gi Hawa otimo richo, ne chalo ka gima dwaro mar Jehova ni piny obed paradis kama dhano makare odakie ne okethore chuth. Kata kamano, kanyo gi kanyo, Nyasaye ne okawo okang’ mar rieyo wachno. Nyasaye nowacho niya: “Anaket sigu e kind in gi dhako, kendo e kind kothi gi kothe: enoketh wiyi, kendo in niketh ofunj tiende.”—Chakruok 3:15.

⁴ Magi ne gin weche ma ne tiendgi opondo. Dhakoni ne en ng’a? Thuol ne en ng’a? To ‘kodhi’ ma ne dhi ketho wi thuol ne en ng’a? Adam gi Hawa ne kiya. Kata kamano, weche ma ne Nyasaye owachogo ne miyo nyithind Adam ma ne dhi makore gi Nyasaye geno. Gikone, tim makare ema ne dhi bedoe e piny. Dwaro mar Jehova ne dhi chopo. To ere kaka mano ne dhi timore? Mano ne en wach mopondo! Muma luongo wachno ni “rieko moum mar Nyasaye, rieko mopandi.”—1 Jo Korintho 2:7.

5. Chiw ane ranyisi manyiso gimomiyo Jehova ne oelo wachne mopondo mosmos.

 ⁵ Kaka Jal “maelo weche mogeng’ore,” gikone, Jehova ne dhi elo weche mang’eny motudore gi wach moumno. (Daniel 2:28) Kata kamano, Jehova ne dhi elo wechego mosmos. Mondo wang’e kaka ne odhi timo kamano, par ane dwoko ma wuon nyathi nyalo miyo wuode mopenje niya: “Baba, ne awuok kanye?” Wuoro mariek biro mana nyiso nyathine weche mowinjore gi hike. Kaka nyathino medo dongo, e kaka wuon-gi medo nyise weche momedore. E yo machalo kamano, Jehova ema ng’ado kinde mowinjore elo ne joge dwache.—Ngeche 4:18; Daniel 12:4.

6. (a) Ang’o momiyo ji singore kata timo winjruok e bwo chik? (b) Ang’o momiyo en gima iwuoro ni Jehova timo singruok gi dhano?

⁶ Ere kaka Jehova ne oelo wechego? Ne otiyo gi singruoge kata winjruok mogwaro e elo wechego. Nyaka bed ni in bende kinde moro isedonjo e singruok moro kata e winjruok moro mondo inyiew gimoro kaka puodho kata ihol ng’ato pesa. Singruok machalo kamano nyiso ni utweyoru gi chik mondo uchop gima uwacho. To ang’o momiyo Jehova ne timo singruok ma kamago gi dhano? En adier ni gima Jehova owacho inyalo gen chuth kata ka ok osingore. Kata obedo ni en kamano, kinde mang’eny Jehova osesingore mondo ojiw ni gima owacho en adier. Singruoge ma kamagi minyalo gen chuth, miyo dhano morem obed gadier chuth kuom weche ma Jehova osingo.—Jo Hibrania 6:16-18.

7, 8. (a) En singruok mane ma ne Jehova otimo gi Ibrahim, to mano ne oelo wach mane e wi wach ma ne oum? (b) Ere kaka Jehova ne onyiso mosmos anyuola sie ma ne Kodhi mosingi dhi wuokie?

⁷ Higni mokalo alufu ariyo bang’ kane oseriemb dhano wuok e Paradis, Jehova ne onyiso jatichne Ibrahim niya: “Gweth to anagwedhi, kendo met to anamed kothi ka sulwe me polo . . . kendo kuom kothi dhoudi duto mag piny noyud hawi; niwira isewinjo dwonda.” (Chakruok 22:17, 18) Mani ne ok en mana singruok mayot; Jehova ne osingo wachno ka otweyore gi chik, kendo ne okuong’ore ni nyaka ochop singono. (Chakruok 17:1, 2; Jo Hibrania 6:13-15) Donge en gima iwuoro ni Jaloch polo gi piny ne otwere e bwo chik ni obiro gwedho dhano?

⁸ Singruok ma ne Nyasaye otimo gi Ibrahim, ne nyiso ni Kodhi ma ne osingi ne dhi bedo dhano nikech ne odhi wuok e anyuola mar Ibrahim. To kodhini ne dhi bedo ng’a? Bang’ kinde, Jehova ne oelo ni kuom yawuot Ibrahim, Isaka ema ne dhi nyuolo kodhino. To kuom yawuot Isaka ariyo, kodhino ne dhi wuok e anyuola Jakobo. (Chakruok 21:12; 28:13, 14) Bang’e, Jakobo ne okoro wechegi e wi achiel kuom yawuote 12: “Ludh duong’ ok noa e Juda, kata odunga mar teko ok noa e tiende, nyaka Shilo nobi: kendo kuome ji nowinje.” (Chakruok 49:10) Koro ne oseng’ere ni Kodhini ne dhi bedo ruoth ma ne dhi wuok e anyuola mar Juda!

9, 10. (a) En singruok mane ma Jehova notimo gi oganda Jo-Israel, to singruogno ne ochiwo rit mane? (b) Ere kaka Chik ne onyiso ni ne dwarore ni dhano oyud rawar?

⁹ E higa mar 1513 kapok onyuol Yesu, Jehova ne oketo chenro ma ne dhi miyo wach moumno ofwenyre e yo momedore. Ne otimo singruok gi nyikwa Ibrahim ma ne gin oganda Jo-Israel. Kata obedo ni gie sani singruogno ok ti, Chik Musa ne omako kama duong’ e chopo dwaro mar Jehova mar kelo Kodhi ma ne osingi. E yo mane? Ne ane yore adek ma chikno ne okonyoe chopo dwaro mar Jehova. Mokwongo, Chikno ne chalo gi ohinga ma ne rito oganda Jo-Israel. (Jo Efeso 2:14) Chike makare ma ne yudore e Chik Musa ne chalo ohinga ma ne pogo Jo-Yahudi gi joma ok Jo-Yahudi mondo Jo-Yahudi kik donj e timbe monjawore mag joma ok Jo-Yahudi.  E yo ma kamano, Chik Musa ne okonyo e rito anyuola ma ne Kodhi dhi wuokie. Chikno ne ochielo oganda Jo-Israel moritogi nyaka ochopo kinde ma ne Nyasaye oketo mondo onyuol Mesia e dhood Juda.

¹⁰ Mar ariyo, Chikno ne onyiso kaka ne dwarore mondo ores dhano. Nikech ne en Chik makare chuth, ne onyiso ayanga kaka dhano morem ne ok nyal luwo chik kaka dwarore. Ne oket chikno mondo ‘onyis ketho nyaka kodhi’ ma nosingi obi. (Jo Galatia 3:19) Kata obedo ni chik ne oyawo yo mar weyo richo kuom chiwo misengni mag le, misengni ne gin mana tipo mar rawar ma ne Kristo dhi chiwo. Nikech mano, Paulo ne ondiko ni “remb ruedhi gi diek ok nyal golo richo ngang’.” (Jo Hibrania 10:1-4) Ne Jo-Yahudi, ‘chik nobedo jarit ma kowogi ir Kristo.’—Jo Galatia 3:24.

11. En geno mane ma jaber ma ne Israel nigo e bwo singruok mar Chik, to ang’o momiyo ogandano duto ne olalo thuolono?

¹¹ Mar adek, singruogno ne chiwo ne oganda Jo-Israel geno maber nyowuoyo. Jehova nonyisogi ni ka gimakore gi chikene, ne gidhi bedone ‘pinyruoth mar jodolo, oganda maler.’ (Wuok 19:5, 6) En adier ni joma okwongo ma ne dhi loso pinyruoth mar jodolo e polo ne owuok e oganda Jo-Israel masie. Kata kamano, oganda Jo-Israel ne ong’anjo ma giketho singruok mar Chik, kendo ne ok girwako Kodhi ma ne en Mesia, mi mano ne omiyo gilalo thuolo ma jaberno. To koro, ng’a gini ma ne dhi pong’o kwan modong’ mar pinyruoth mar jodolo? To jogo ne dhi bedo gi winjruok mane gi Kodhi ma ne osingni? Wechego ne idhi el e kinde ma Nyasaye oketo.

12. En singruok mane ma Jehova notimo gi Daudi, to singruogno ne ofwenyo ang’o e wi wach ma ne Nyasaye oumo?

¹² E senchari mar 11 kapok onyuol Yesu, Jehova ne oelo weche moko momedore e wi wach moumno kane otimo singruok machielo. Singruogno ne en ma notimo gi  Ruoth Daudi kowacho niya: ‘Anating’ kothi malo mar miye duong’ bang’i, mana mano ma nowuogi a e iyi, mi anagur pinyruodhe. En e ma noger ot ne nyinga, kendo nagur komduong’ mar pinyruodhe nyaka chieng’.’ (2 Samuel 7:12, 13; Zaburi 89:3) Chop kindego, noyudo osenyis ni Kodhi ma ne osingi ne dhi wuok e od Daudi. Kata kamano, be nitie dhano ma ne nyalo locho “nyaka chieng’”? (Zaburi 89:20, 29, 34-36) To kata kapo ni ne nitie ruoth ma kamano, be nonyalo reso oganda dhano wuok e twech mar richo kod tho?

13, 14. (a) Kaluwore gi Zaburi 110, Jehova ne osingo ang’o ne Ruodhe mowalo? (b) Jonabi mag Jehova ne okoro weche mage momedore e wi Kodhi ma ne dhi biro?

¹³ Kotelne gi roho mar Nyasaye, Daudi nondiko niya: ‘Jehova noluwo ne ruodha ni, bed piny e bada korachwich, nyaka atim wasiki raten tiendi. Jehova oseramo, mi ok nolokre, in jadolo nyaka chieng’ kaka kit Melkizadek obet.’ (Zaburi 110:1, 4) Daudi ne wuoyo e wi Kodhi ma ne osingi, tiende ni Mesia. (Tich Joote 2:35, 36) Ruodhni ne dhi locho ka en e polo kobet e bad Nyasaye “korachwich,” to ok ka en Jerusalem. Mano ne dhi miyo ruodhno teko ok mana e wi piny Israel kende, to e wi piny ngima. (Zaburi 2:6-8) Nitie wach moro machielo ma bende nenore e ndikoni. Ne ni Jehova ne osingore kowacho ni Mesia ne dhi bedo “jadolo . . . kaka kit Melkizadek obet.” Mana kaka Melkizadek ma ne en ruoth kendo jadolo e kinde Ibrahim, e kaka Nyasaye ne dhi keto Kodhi ma ne osingi mondo obed Ruoth kendo obed Jadolo.—Chakruok 14:17-20.

¹⁴ Kuom higni mang’eny ma ne oluwo, Jehova notiyo gi jonabi e elo weche momedore e wi wach ma ne oum. Kuom ranyisi, Isaya ne okoro ni Kodhino ne dhi tho mondo obed misango. (Isaiah 53:3-12) Janabi Mika ne okoro kama ne idhi nyuolie Mesia. (Mika 5:2) Daniel ne okoro kata mana kinde sie ma ne Kodhino dhi fwenyoree kod kinde ma ne odhi thoe.—Daniel 9:24-27.

15, 16. (a) Ere kaka “dhako nonywolo” Wuod Jehova? (b) En ratiro mane ma Yesu noyudo kuom jonyuolne, to ne ofwenyore karang’o ni en e Kodhi ma ne osingi?

¹⁵ Ji ne ok ong’eyo kaka weche mokorgi ne dhi chopo nyaka chop kinde ma ne Kodhino ofwenyore e piny. Bug Jo Galatia 4:4 wacho niya: “Ka ndalo nogik kare, Nyasaye nooro Wuode ma dhako nonywolo.” E higa mar 2 kapok onyuol Yesu, malaika ne onyiso nya Jo-Yahudi moro masilili miluongo ni Maria niya: “Inimak ich, mi ininywol nyathi mawuowi, kendo inichak nyinge ni Yesu. En nobed maduong’, to enoluonge ni Wuod Ng’a Mamalo Chutho; kendo Ruoth Nyasaye nomiye kom Daudi kwar mare . . . Roho maler nobi kuomi, kendo teko mar Ng’a Mamalo chutho noumi. E momiyo nyathi mibiro nywolo bende noluong ni maler, Wuod Nyasaye.”—Luka 1:31, 32, 35.

¹⁶ Bang’e, Jehova ne odaro ngima mar Wuode koa e polo nyaka e i Maria mondo onyuole kaka dhano. Maria ne en dhako monyuol e richo. Kata kamano, richo mar Maria ne ok omulo Yesu, nimar Yesu ne en “Wuod Nyasaye.” To nikech jonyuol Yesu ne owuok e anyuola mar Daudi, Yesu nobedo gi ratiro mar yudo loch mar kom ruodh Daudi. (Tich Joote 13:22, 23) Kane ibatis Yesu e higa mar 29, Jehova ne owalo Yesu gi roho mare maler kowacho niya: “Jali en Wuoda mahero, chunya mor kode.” (Mathayo 3:16, 17) Gikone, ji nong’eyo ni kodhi ma ne osingino ne en ng’a! (Jo Galatia 3:16) Koro kinde ne osechopo mar elo weche momedore e wi wach ma ne oumno.—2 Timotheo 1:10.

17. Ne oel weche mage e wi Chakruok 3:15?

¹⁷ Kane Yesu lendo e piny, ne onyiso ni thuol ma ne owuo kuome e bug Chakruok 3:15 ne en Satan, kendo ni koth thuol ne gin joma ne luwo Satan. (Mathayo 23:33; Johana 8:44) Bang’e, ne owach kaka ne idhi tiek thuol chuth gi kothe duto. (Fweny 20:1-3, 10, 15) Dhako to en “Jerusalem man malo” ma e yor ranyisi en chi Jehova, tiende ni riwruok mar  Jehova me polo mar chwech mag roho. *—Jo Galatia 4:26; Fweny 12:1-6.

18. Ang’o momiyo ne otim “muma manyien” kata singruok manyien?

¹⁸ Nyalo bedo ni kinde ma ne Yesu oeloe wach ma ne oumno ayanga moloyo ne en otieno mogik kapok otho kane owuoyo gi jopuonjrene e wi “muma manyien” ma tiende ni singruok manyien. (Luka 22:20) Mana kaka singruok mar Chik Musa, singruok manyienni be ne dhi golo ‘pinyruoth mar jodolo.’ (Wuok 19:6; 1 Petro 2:9) Kata kamano, singruogni ne ok dhi loso oganda moro sie e piny, to ne odhi loso oganda mar ranyisi miluongo ni “Israel mar Nyasaye” ma jo kanyo gin jolup Kristo mowal. (Jo Galatia 6:16) Yesu kaachiel gi joma ni kode e singruok manyienni ne dhi kelo gweth ne oganda dhano!

19. (a) Ere kaka singruok manyien golo ‘pinyruoth mar jodolo’? (b) Ang’o momiyo iluongo Jokristo mowal ni chwech “manyien,” to gin ji adi mabiro locho gi Kristo e polo?

¹⁹ To ere kaka singruok manyien ne nyalo golo ‘pinyruoth mar jodolo’ ma kelo gweth ne dhano? En nikech kar kumo jolup Kristo nikech richogi, singruogni ne dhi yawo yo mondo owenegi richogi kokalo kuom misango mar Yesu. (Yeremia 31:31-34) Ka koro giler e wang’ Nyasaye, Nyasaye rwakogi e polo kaka nyithinde kendo owalogi gi roho mare maler. (Jo Rumi 8:15-17; 2 Jo Korintho 1:21) Mano miyo inyuologi gi ‘nyuol manyien mondo gibed gi geno mangima . . . mokannegi e polo.’ (1 Petro 1:3, 4) Nikech mano en nyadhi maduong’ ahinya motim ne dhano, iluongo Jokristogo ni  chwech “manyien.” (2 Jo Korintho 5:17) Muma wacho ni Jokristo mowalgo, ma kwan-gi romo 144,000 biro locho ka gin e polo e wi dhano.—Fweny 5:9, 10; 14:1-4.

20. (a) En wach mane ma noel e higa mar 36 ma notudore gi wach moum? (b) Gin ng’a gini ma ne dhi yudo gweth nikech singruok ma ne otim gi Ibrahim?

²⁰ Yesu kaachiel gi Jokristo mowalgi bedo “koth Ibrahim.” * (Jo Galatia 3:29) Joma ne okwong oyier kaka koth Ibrahim ne gin Jo-Yahudi masie. Kata kamano, e higa mar 36, ne oel wach machielo motudore gi wach ma ne oum: Joma ok Jo-Yahudi bende ne dhi bedo gi geno mar locho e polo. (Jo Rumi 9:6-8; 11:25, 26; Jo Efeso 3:5, 6) Be Jokristo mowal kende ema ne dhi yudo gweth kuom singruok ma ne otim gi Ibrahim? Ooyo, nimar misango ma ne Yesu ochiwo ne dhi konyo ji duto e piny. (1 Johana 2:2) Bang’ kinde, Jehova ne owacho ni ne nitie “oganda mang’ongo” ma ne dhi tony kitieko piny marach mar Satan. (Fweny 7:9, 14) Ji tara gi tara bende ne idhi chier mondo odag nyaka chieng’ e Paradis!—Luka 23:43; Johana 5:28, 29; Fweny 20:11-15; 21:3, 4.

21, 22. Gin yore mage ma wach moum mar Jehova osenyiso riekone?

²¹ Wach moum miwuoyoe e Muma nyiso e yo makende ‘rieko mang’eny’ ma Nyasaye nigo. (Jo Efeso 3:8-10) Mano kaka Nyasaye ne onyiso rieko e chano wach moumni kendo ele mosmos! Ne ong’eyo ni dhano gin joma orem kendo ne omiyogi thuolo mar nyiso gima nie chunygi.—Zaburi 103:14.

²² Jehova bende ne onyiso rieko makende kuom yiero Yesu obed Ruoth. Wuod Jehova e ng’at minyalo gen moloyo  chwech moro amora e piny gi polo. Kane odak e piny kaka dhano, Yesu ne oromo gi chandruoge mang’eny mopogore opogore. Kuom mano, ong’eyo chutho chandruoge ma dhano yudo. (Jo Hibrania 5:7-9) To nade jogo ma dhi locho gi Yesu? Kuom higni mang’eny, osebed kiyiero chwo gi mon mowuok e ogendni duto, ma wacho dhok mopogore opogore, kendo mopon e chal mopogore opogore. Onge chandruok moro amora mapok giromogo mi giloyo. (Jo Efeso 4:22-24) Dak e bwo loch mar ruodhi kendo jodolo mang’won kamano nobed maber ndi!

23. En migawo mane makende ma Jokristo nigo motudore gi wach moum mar Jehova?

²³ Jaote Paulo ne ondiko kama: ‘Wachno nopand kuom higni mathoth, kendo ne tienge mang’eny, to koro oseele ne joge maler.’ (Jo Kolosai 1:26) Ee, jotich Jehova mowal osepuonjore weche mang’eny e wi wach moumno kendo gisekonyo ji tara gi tara mondo ong’e wachno. Mano kaka wan joma ogwedhi! Jehova oseelonwa “wach ma noum mar dwarone.” (Jo Efeso 1:9) Omiyo, weuru wanyis jomoko wach maber moumno ka wakonyogi neno e okang’ moro rieko matamre gi nono ma Jehova Nyasaye nigo!