1, 2. (a) Ang’o momiyo weche manie Rapar mar Chik 6:4 ong’ere ahinya? (b) Ang’o momiyo Musa nowacho weche ma yudore e ndikono?

KUOM higni gi higni, joma omakore gi din mar Jo-Yahudi osebedo ka tiyo gi weche manie Rapar mar Chik 6:4 sama gilemo. Giolo wechego okinyi godhiambo. Lamoni giluongo ni Shema, ma en wach mokwongo e ndikono. Joma omakore gi din mar Jo-Yahudi tiyo gi lamono e nyiso ni gichiwore ne Nyasaye.

² Mago gin moko kuom weche ma Musa nowacho ne oganda Jo-Israel ka gin e paw Moab e higa mar 1473 Ka Kristo Podi. Ogandano ne chiegni ng’ado aora Jorda mondo gidonj e Piny Manosingi. (Rap. 6:1) Musa ma nosebedo ka tayogi kuom higni 40 nojiwogi mondo gibed gi chir sama ne gidhi nyagore gi tembe ma ne ni nyimgi. Ne dwarore ni giket genogi kuom Jehova kendo gimakre kodgi kaka Nyasachgi. Weche ma Musa nowachogo ne dhi jiwo ogandano ahinya. Bang’ ka Musa nosewuoyo e wi Chike Apar kod chike mamoko  ma Jehova nomiyogi, nowacho weche ma tekregi ng’eny ma yudore e Rapar mar Chik 6:4, 5. (Som.)

3. Gin penjo mage ma wadwaro nono e sulani?

³ Be dibed ni Jo-Israel ma nochokore gi Musa e pawno ne kiya ni Jehova Nyasachgi en “Jehova achiel”? Ne ging’eyo mano maler. Jo-Israel ma nohero Jehova nong’eyo maler ni en e Nyasaye achiel kende ma kweregi ma Ibrahim, Isaka, kod Jakobo bende ne lamo. Ka en kamano, ang’o momiyo Musa ne paronegi ni Jehova Nyasachgi en “Jehova achiel”? Bedo ni Jehova en Jehova achiel, otudore nade gi lame gi chunywa duto, parowa duto, kendo gi tekowa duto mana kaka owach e kwan matindo 5? To weche manie Rapar mar Chik 6:4, 5 nyalo konyowa nade?

4, 5. (a) Wach motigo ni “Jehova achiel” tiende en ang’o? (b) Jehova opogore nade gi nyiseche mag ogendni mamoko?

⁴ Nyasaye makende. Wach motigo ni “Jehova achiel” nyiso ni Jehova en Nyasaye makende kendo onge mipimego. Ang’o momiyo Musa notiyo gi wachego? Nenore ni Musa ne ok ti gi wechego e temo nyiso Jo-Israel ni Jehova ok en nyasaye ma nyadidek. Jehova e Jachuech polo gi piny kendo en e ma en gi ratiro mar bedo jaloch e wi gik moko duto. En kende e Nyasaye madier kendo onge mipimego. (2 Sa. 7:22) Kuom mano Musa ne paro ne Jo-Israel ni nonego gilam Jehova gi chunygi duto te. Ne ok onego giluw kit ogendni ma nolworogi ma ne lamo nyiseche mopogore opogore. Moko kuom nyisechego ne ikawo ni nigi teko e wi gik mopogore opogore.

⁵ Kuom ranyisi, Jo-Misri ne lamo nyasach chieng’ miluongo ni Ra, nyasach polo miluongo ni Nut, nyasach piny miluongo ni Geb, nyasach aora Nile miluongo ni Hapi, kod le mamoko ma ne gineno ni gin le maler. Jehova nonyiso ni en gi teko e wi nyiseche mag miriambogi ka ne okelo Masiche Apar. Nyasach Jo-Kanaan ma nong’ere ahinya ne en Baal, ma ne en nyasach nyuol, kor lwasi, koth, kod auka. Mopogore gi Jo-Kanaan, jomamoko bende ne lamo Baal mondo oritgi. (Kwan 25:3) Jo-Israel ne nyaka par kinde duto ni Nyasachgi ne en “Jehova achiel” ma e Nyasaye madier.—Rap. 4:35, 39.

6, 7. Wacho ni “Jehova achiel” tiende en ang’o kendo, to Jehova nonyiso nade ni en achiel?

⁶ Nyasaye ma ok lokre. Wach motigo ni “Jehova achiel” bende nyiso ni dwache kod gik motimo gin migeno. Jehova Nyasaye ok lokre. Kar mano, kinde duto en Nyasaye ma jadiera, migeno, kendo ma ok lokre ngang’. Nosingo ne Ibrahim ni nyikwaye ne dhi dak e Piny Manosingi kendo notimo honni madongo mondo ochop singono. Kata obedo ni higni 430 nokalo ka pok otimo kamano, singono nochopo e wang’e kak.—Cha. 12:1, 2, 7; Wuok 12:40, 41.

⁷ Higni mang’eny bang’e ka ne Jehova yiero Jo-Israel mondo obed jonenone, nowachonegi kama: “An ie en; onge nyasaye moro ma nochue ka ne an podi.” Ka ne Jehova jiwo ni en Nyasaye ma ok lokre, nomedo wacho niya: “Nyaka a chieng’ nochako bedoe An ie en.” (Isa. 43:10, 13; 44:6; 48:12) To mano kaka Jo-Israel ne nigi thuolo makende mar bedo jotich Jehova, Nyasaye ma ok lokre kendo minyalo gen e yorene duto! Wan bende wan gi thuolo ma kamano.—Mal. 3:6; Jak. 1:17.

8, 9. (a) En ang’o ma Jehova dwaro ni jotichne otim? (b) Yesu nojiwo nade weche ma Musa nowacho?

 ⁸ Musa noparo ne Jo-Israel ni hera ma Jehova noherogigo kod yo ma noritogigo ne dhi siko. Omiyo, gin bende nonego gichiwrene chuth kendo here gi chunygi duto, parogi duto, kod tekogi duto. Nyithindgi bende nonego ochiwre ne Jehova e yo ma kamano nikech jonyuolgi ne nigi ting’ mar puonjogi kinde duto.—Rap. 6:6-9.

⁹ Jehova ok lok dwaro mare moseketo, omiyo, gik modwaro ni joma lame otim bende ok lokre. Mondo oyie gi lamowa, wan bende nyaka wachiwrene chuth kendo wahere gi chunywa duto, pachwa duto, kod tekowa duto. Mano bende e gima Yesu Kristo nowacho ne jal moro ma ne dwaro ng’eyo chik maduong’ moloyo chike mamoko. (Som Mariko 12:28-31.) Kuom mano, wadwaro nono kaka timbewa onego onyis ni wang’eyo maler ni “Jehova Nyasachwa en Jehova achiel.”

10, 11. (a) Ere kaka wanyalo nyiso ni Jehova kende e ma walamo? (b) Rowere ma Jo-Hibrania ma ne ni Babilon nonyiso nade ni gilamo mana Jehova kende?

¹⁰ Mondo wanyis ni Jehova e Nyasachwa kende, nyaka wachiwre mar tiyone gi chunywa duto. Ok wanyal tiyo ne Jehova to komachielo walamo nyiseche manono. Bende, ok wanyal kiko lamo mar Jehova gi kit lamo moko mag miriambo. Jehova ok en mana Nyasaye manie wi nyiseche mamoko kata ni en gi teko moloyogi, to gima duong’ monego wang’e en ni Jehova e Nyasaye kende monego walam.—Som Fweny 4:11.

¹¹ Bug Daniel wuoyo e wi rowere moko ma Jo-Hibrania miluongo ni Daniel, Hanania, Mishael, kod Azaria. Ne ginyiso ni gichiwore mar tiyo ne Jehova gi chunygi duto kuom tamore chamo chiemo ma ok ler kendo kulore ne sanamu mar dhahabu ma Nebukadnezzar noloso. Ne ginyiso maler ni gilamo mana Jehova kende.—Dan. 1:1–3:30.

12. Mondo walam mana Jehova kende, en ang’o ma nyaka watang’go?

¹² Mondo wanyis ni walamo mana Jehova kende, ok onego wawe gimoro amora okaw kar lamo monego wami Jehova. Gigo nyalo bedo ang’o? Jehova nowacho maler e Chike Apar ni joma lame ok onego olam nyiseche mamoko mopogore kode kendo ok onego oti gi kido, tiende ni sanamu, moro amora e lamo. (Rap. 5:6-10) E ndalowagi, lamo sanamu inyalo tim e yore mopogore opogore, kendo moko ok yot fwenyo. Jehova to pok oloko chikene, pod en mana “Jehova achiel.” Wanonuru kaka wanyalo tang’ ne lamo nyiseche manono.

13. Gin ang’o gini ma wanyalo chako hero moloyo Jehova?

¹³ Jo-Kolosai 3:5 (som), miyo Jokristo siem mapek e wi gik ma nyalo ketho winjruok ma gin-go gi Jehova. Ne ni ich-lach ipimo gi lamo sanamu. Nikwop ang’o? Ka wan gi gombo ma malo mar bedo gi pesa mathoth kata mwandu, gombono nyalo gurore e chunywa kendo chiko ngimawa ma bednwa kaka nyasachwa. Ka wang’iyo ndiko mar Jo-Kolosai 3:5 duto, yot fwenyo ni richo mamoko mokwan kanyo otudore gi ich-lach, ma miyo ipimogi gi lamo sanamu. Gombo gik mokwan kanyogo ahinya nyalo kawo kar hera ma waherogo Nyasaye. Be wabiro yie mondo gik mowach  e ndikono ochikwa ma chop kama koro Jehova ok en “Jehova achiel” e ngimawa kendo? Ooyo ngang’.

14. En siem mane ma jaote Johana nochiwo?

¹⁴ Jaote Johana bende nowuoyo e wachno ka nowacho ni ka ng’ato ohero gik manie piny ma gin, “gombo mag ringruok, gi gombo mag wang’, kod nyisruok nikech gik ma ng’ato nigo e ngima,” to kare ‘hera mar Wuoro ok ni e iye.’ (1 Joh. 2:15, 16) Mano nyiso ni onego wanon chunywa pile ka pile mondo wane kapo ni wasechako hero kit mor, osiepe, kod rwakruok gi bidhruok manie piny. Hero piny bende oriwo timo kinda mar ‘yudo duong’’, samoro kokalo kuom somo mamalo. (Yer. 45:4, 5) Sani wachiegni ahinya donjo e piny manyien mosingi. Mano e momiyo onego wapar weche ma Musa nowacho ne Jo-Israel. Ka wayie gi chunywa duto ni “Jehova Nyasachwa en Jehova achiel,” wabiro timo duto mwanyalo mondo en kende e ma walame e yo moyiego.—Hib. 12:28, 29.

15. Ang’o momiyo jaote Paulo noparo ne Jokristo ni Nyasachgi en “Jehova achiel”?

¹⁵ Bedo ni Jehova en achiel bende nyiso ni odwaro ni jotichne obed e riwruok achiel ka gin gi paro achiel mar tiyone. E kanyakla mar Jokristo mokwongo, ne nitie Jo-Yahudi, Jo-Grik, Jo-Rumi, kod joma nowuok e ogendni mamoko. Ne giwuok e dinde mopogore opogore, kendo kitgi gi timbegi bende nopogore opogore. Nikech mano, jomoko ne yudo ka teknegi luwo kit lamo manyienno kata weyo timbe moko ma ne gitimo chon. Mano e momiyo jaote Paulo  noneno ni ber mondo oparnegi ni Jokristo lamo Nyasaye achiel ma en Jehova.—Som 1 Jo-Korintho 8:5, 6.

16, 17. (a) En wach mane ma nokor ma chopo e kindegi, to mano osekelo ang’o? (b) Ang’o ma nyalo ketho kuwe kod winjruok manie kindwa?

¹⁶ To nade kanyakla mar Jokristo ma ndalogi? Janabi Isaya nokoro ni “e ndalo mabiro,” ji ma wuok e ogendni duto ne dhi donjo e lamo madier mar Jehova. Ne gidhi wacho niya: “[Jehova] nopuonjwa yore, kendo wanawuoth e yorene.” (Isa. 2:2, 3) Mano kaka wamor neno ka weche ma nokorgo chopo e kindegi! E kanyakla mathoth e ndalogi, nitie joma nigi pien del mopogore opogore, mowuok e ogendni mopogore opogore, kendo ma wacho dhok mopogore opogore, to giduto gipako Jehova kanyachiel. Kata kamano, kikruok ma kamano nyalo kelo chandruoge moko ma dwarore ni wawuoye.

¹⁷ Kuom ranyisi, in-ga gi paro mane e wi Jokristo weteni ma wuok e ogendni mamoko? Samoro dhok ma giwacho, yo ma girwakorego, timbegi, kod chiemo ma gichamo ok ing’iyogo. Dibed ni ihero riwori mana gi Jokristo ma wuok e ogandau kende? To nade ka jodongo e kanyaklau, jarit-alworau, kata owete ma tayo tich e ofis manie pinyu iloyo gi higni, kata wuok e oganda machielo? Be onego wawe gik ma kamago oketh kuwe kod winjruok manie kind jotich Jehova?

18, 19. (a) En siem mane ma yudore e Jo-Efeso 4:1-3? (b) Ang’o ma wanyalo timo mondo kuwe gi winjruok osik ka nie kanyakla?

¹⁸ Ang’o ma nyalo konyowa tang’ ne obadho ma kamago? Paulo nochiwo siem ne Jokristo ma Efeso. Efeso ne en taon ma ji nomewie kendo ma ne nigi ji ma wuok e ogendni mopogore opogore. (Som Jo-Efeso 4:1-3.) Ne ni Paulo nokwongo owuoyo e wi kido kaka bolruok, muolo, horuok, kod hera. Kidogo inyalo pim gi sirni momako ot mondo osik kochung’. Mopogore gi bedo gi sirni motegno, ot nyaka rit maber kinde duto, ka ok kamano to obiro ruombore piny. Paulo nojiwo Jokristo ma Efeso ni gitem matek mondo ‘girit winjruok achiel ma roho miyogi.’

¹⁹ Ng’ato ka ng’ato kuomwa onego ong’e ni en gi ting’ mar rito kuwe kod winjruok ma wan-go e kanyakla. Wanyalo timo kamano e yo mane? Mokwongo, nyag kido ma Paulo nowacho kaka, bolruok, muolo, horuok, kod hera. Kae to, tim kinda mondo irit “kuwe ma tueyowa kanyachiel.” Onego watem matek mondo walos chwanyruok matindo tindo ma nyalo bedo e kindwa. Timo kamano miyo warito kuwe kod winjruok me kindwa.

20. Ere kaka wanyalo nyiso ni wayie ni “Jehova Nyasachwa en Jehova achiel”?

²⁰ Ng’eyo ni “Jehova Nyasachwa en Jehova achiel,” jiwowa ahinya. Wechego nojiwo Jo-Israel mondo orakre gi pek ma ne giromogo e kinde ma ne gidonjo e Piny Manosingi. Wan bende wechego biro jiwowa nyaka e kinde masira maduong’ mi wadonj e Paradiso. Wadhiuru nyime chiwore chuth ne Jehova kuom here kendo tiyone gi chunywa duto, kendo timo kinda mar rito kuwe kod winjruok manie kindwa. Ka wadhi nyime timo kamano, wanyalo bedo gadier ni Yesu biro ng’adonwa bura ni wan rombe kowachonwa niya: “Biuru, un joma Wuora oseguedho, yuduru pok mar Pinyruoth moseiknu nyaka a chakruok mar piny.”—Mat. 25:34.