1, 2. Ang’o momiyo Nyasaye ne oluongo Daniel ni “ng’at moher ahinya,” to wanyalo luwo ranyisi mar Daniel e yo mane?

KA NE oter Jo-Yahudi e tuech e piny Babilon, ne giyudo ka dalano opong’ gi sanamu kod ji mathoth ma ne lamo jochiende. Kata kamano, Jo-Yahudi ma ne omakore gi Jehova kaka Daniel gi jowetene adek, ne ok oyie mondo timbe Jo-Babilon olokgi. (Dan. 1:6, 8, 12; 3:16-18) Daniel kaachiel gi jowetenego noramo mar tiyo ne Jehova kaka jachuechgi. Jehova nokonyogi mi gichung’ motegno! Daniel nodak higni mang’eny ka en Babilon, to e ma malaika mar Nyasaye nowacho ni Daniel ne en “ng’at moher ahinya.”—Dan. 10:11, 19.

² Jachue aguluni nyalo tiyo gi lowo mondo ochuego gima odwaro. Jotich Jehova e kindegi ong’eyo ni Jehova e ma nigi ratiro mar locho e wi gik moko duto kendo ni en e ma en gi teko mar chueyo ogendni mondo gibed gi kido ma en e ma odwaro. (Som Yeremia 18:6.) Nyasaye bende nigi nyalo mar chueyowa ng’ato ka ng’ato. Kata kamano, omiyowa thuolo mar yiero ka be wabiro yie bolorene kata ooyo. Koro, wanon ane penjo moko adek ma nyalo konyowa fwenyo ka be wan lowo mayom e lwet Nyasaye. Penjogo gin: (1) Ere kaka wanyalo tang’ gi kido ma  nyalo miyo kik warwak siem ma Nyasaye miyowa? (2) Ere kaka wanyalo nyago kido ma biro konyowa siko ka wabolore mondo warwak siem ma Nyasaye miyowa? (3) Ere kaka jonyuol nyalo nyiso ni giluwo yore mag Nyasaye sama girieyo nyithindgi?

3. Gin kido mage ma nyalo miyo chunywa bed matek? Chiw ane ranyisi.

³ Ndiko mar Ngeche 4:23 wacho niya: ‘Ritri gi kinda duto ni mondo chunyi obed makare, nimar weche madongo mag ngima mar dhano a e chunye’. Gin kido mage ma onego watang’go ma nyalo miyo kik warwak siem? Kidogo oriwo ng’ayi, timo richo goyiem, kod bedo ma onge yie. Kidogo nyalo miyo ng’ato obed gi chuny matek ma miyo ok oluw kaka ichike. (Dan. 5:1, 20; Hib. 3:13, 18, 19) Ruoth Uzzia ma ne locho e Juda ne obedo gi ng’ayi. (Som 2 Weche mag Ndalo 26:3-5, 16-21.) Ka ne Uzzia ochako locho, “notimo makare e nyim wang’ Jehova,” kendo “noketore mondo odwar Nyasaye.” Kata kamano, “ka nosedoko matek, chunye nong’ayore,” kata obedo ni Nyasaye e ma nomiye teko ma ne en-go! Notemo kata mana wang’o ubani e hekalu, ma en gima jodolo manie anyuola mar Harun kende e ma nonego otim. Ka ne jodolo otemo kwere, mirima nomake! Ang’o ma notimore ne Uzzia nikech ng’ayineno? Noyudo masira e lwet Nyasaye nikech nogoye gi dhoho ma nonege.—Nge. 16:18.

4, 5. En ang’o ma nyalo timore kapo ni ok watang’ gi ng’ayi? Chiw ane ranyisi.

⁴ Kapo ni waweyo mondo ng’ayi omakwa, wan bende wanyalo chako ‘paro ni walong’o moloyo kaka wachal,’ ma chop kama watamore rwako siem ma wuok e Ndiko. (Rumi 12:3; Nge. 29:1) Ne ane ranyisi mar jaduong’-kanyakla miluongo ni Jim, ma ne ok oyie gi kaka jodongo wetene nong’ado wach moro ma nomako kanyakla. Jim wacho kama: “Ne anyiso jodongo wetena ni ok gidew jomamoko, kae to ne awuok e romo ma ne wan-go kodgi.” Dweche auchiel bang’e, owadwa Jim ne odhi e kanyakla machielo man machiegni gi kanyaklagino, to ne ok okete jaduong’ e kanyaklano. Owacho niya: “Chunya nojok. Sunga nomaka mi aweyo adiera.” Jim noweyo adiera kuom higni apar. Jim medo wacho kama: “Bedo gi chuny mar ng’ayi nomiyo achako keto ketho e wi Jehova. Kuom hignigo duto, owete notemo wuoyo koda, kata kamano, ne atamora rwako kony ma ne gimiya.”

⁵ Gik ma notimore ne Jim nyiso maler ni ng’ayi nyalo miyo wachak neno ni gik ma ok kare ma watimo beyo abeya, to mano nyalo miyo wabed gi chuny matek. (Yer. 17:9) Jim wacho niya: “Ne asiko ang’iyo mana ketho matindo tindo mag jomamoko.” Be Jakristo wadu osegachwanyi, koso be lalo migawo moro osegamiyo iwinjo marach e chunyi? Ka en kamano, ne itimo nang’o? Be chuny mar ng’ayi nomaki? Koso, gima ne ikawo mapek ne en loso kuwe gi owadu mondo isik ka in gi winjruok maber gi Jehova?—Som Zaburi 119:165; Jo-Kolosai 3:13.

6. Ang’o ma nyalo timorenwa ka wahero timo richo goyiem?

⁶ Timo richo goyiem, kata mana richo mitimo apanda, nyalo miyo ng’ato obed gi chuny ma ok oikore rwako siem. Mano nyalo miyo ng’ato ng’iyo gi timo richo. Owadwa moro nowacho ni nochopo kama koro chunye ok ne chande ka otimo richo. (Ekl. 8:11) Owadwa machielo ma nodonjo e tim mar neno ponografi, bang’e nowacho kama: “Nafwenyo ni ne asechako bedo gi paro ma ok owinjore kuom jodong-kanyakla.” Timneno nomiyo ochako ketho winjruokne gi Nyasaye. Gikone, timne marachno  nofwenyore kendo nomiye kony mowinjore. En adier ni waduto wan joma orem. Kata kamano, ka wachako bedo gi paro ma ok owinjore kata badhore sama watimo richo kar manyo kony mowinjore mondo Nyasaye ong’wonwa, mano nyalo nyiso ni wasechako bedo gi chuny matek ma ok rwak siem.

7, 8. (a) Ere kaka Jo-Israel nonyiso ni gin gi chuny matek ma onge yie? (b) Ranyisigino puonjowa ang’o?

⁷ Ranyisi mar Jo-Israel ma ne Jehova oreso e lwet Jo-Misri konyowa neno kaka bedo ma onge yie nyalo miyo ng’ato obed gi chuny matek. Jo-Israelgo noneno ka Nyasaye timonegi honni mang’eny kendo madongo miwuoro! To ema ka ne gichiegni chopo e Piny Manosingi, ne gibedo ma onge yie. Kar keto genogi kuom Jehova, luoro nomakogi ma gichako ng’ur ne Musa. Ne gidwaro kata mana dok Misri kuma ne ginie wasumbni! Wachno nochwanyo chuny Jehova ahinya. Jehova nopenjo Musa kama: “Jogi biro chaya kama nyaka karang’o?” (Kwan 14:1-4, 11, The Bible in Luo, 1976; Zab. 78:40, 41) Jo-Israel ma ne chunygi tekgo duto ne otho e thim nikech ne gionge yie.

⁸ Sama koro wachiegni chopo e piny manyien kama, gik ma temo yiewa ng’eny. Ma e sa monego wanonie ni yiewa chal nade. Kuom ranyisi, wanyalo nonore mondo wang’e paro ma wan-go e wi weche ma Yesu nowacho e Mathayo 6:33. Sama watimo kamano, wanyalo penjore niya: ‘Be gik ma ayiero mondo obed motelo e ngimana nyiso ni ayie gi weche ma Yesu nowachogo? Be anyalo weyo dhi e chokruoge kata tij lendo mana ni mondo amed yutona? Abiro timo nang’o kapo ni tija mar yuto dwaro ni akaw thuolo mang’eny mokalo? Be abiro yie mondo pinyni odiya ma gola kata mana e adiera?’

9. Ang’o momiyo onego ‘wasik ka wanono’ yiewa, to wanyalo timo kamano nade?

⁹ Par ane ranyisi machielo mar jatich Jehova ma neno ka tekne luwo puonj ma Muma chiwo e wach osiepe, golo ng’ato e kanyakla, kod yiero yore mag mor mowinjore. Penjri ane kama: ‘Be dibed ni an bende aneno weche e yo ma kamano?’ Ka wafwenyo ni wasechako bedo gi paro ma nyalo miyo chunywa obed matek, onego wanon yiewa e yo matut. Muma nyisowa kama: “Sikuru ka unonoru mondo une kabe un e yie; sikuru ka unyiso gadier gima un uwegi.” (2 Kor. 13:5) Onego wanonre adimba pile ka pile ka watiyo gi Wach Nyasaye.

10. Ang’o ma nyalo konyowa mondo wabed kaka lowo mayom e lwet Jehova?

¹⁰ Gik ma Nyasaye osemiyowa mondo okonywa siko ka wan lowo mayom oriwo Muma, kanyakla mar Jokristo, kod tij lendo. Mana kaka pi yomo lowo, e kaka somo Muma pile kendo paro matut biro konyowa mondo wabed lowo mayom e lwet Jehova. Jehova ne dwaro ni ruodhi mag Jo-Israel okop chikene kendo gisomgi pile ka pile. (Rap. 17:18, 19) Joote Yesu bende nofwenyo ni somo Ndiko kendo paro matut e ma ne nyalo konyogi e tij lendo. Ne gitiyo gi Ndiko mang’eny mag Dho-Hibrania e weche ma ne gindiko kendo ne gijiwo joma ne gilendonegi bende mondo osom Ndiko. (Tich 17:11) Wan bende onego wasom Wach Nyasaye pile kendo paro matut kuom gik ma wasomo. (1 Tim. 4:15) Timo kamano biro miyo wasik ka wabolore e nyim Jehova kendo bedo kaka lowo mayom e lwete.

11, 12. Ere kaka Jehova nyalo tiyo gi kanyakla mar Jokristo mondo oriewa kaluwore gi chal marwa? Chiw ane ranyisi.

¹¹ Kokalo kuom kanyakla mar Jokristo, Jehova rieyowa kendo puonjowa kaluwore gi  chalwa ng’ato ka ng’ato. Jim, ma ne osewuo kuome motelo, ne ochako loko pache mos mos ka ne jaduong’-kanyakla moro ochako mako kode osiep mondo okonye. Jim wacho kama: “Onge kata odiechieng’ achiel ma ne oketo ketho kuoma kata jara. Kar mano, ne osiko opwoya kendo ne oikore mar konya gadier.” Bang’ dweche adek kama, jaduong’no ne ogwelo Jim e chokruok. Jim wacho niya: “Owete gi nyimine ne orwaka gi mor, kendo hera ma ne ginyisa nomiyo achako loko pacha. Nachako fwenyo ni dwacha ok e gima duong’. Mos mos, nachako bedo gi winjruok maber gi Nyasaye nikech kony ma owete nomiya. Jaoda bende nokonya ahinya nikech nosiko kochung’ motegno e yie. Sula ma yudore e Mnara wa Mlinzi ma Novemba 15, 1992 ma wacho ni ‘Yehova Si wa Kulaumiwa’ kod ‘Mtumikie Yehova kwa Uaminifu-Mshikamanifu,’ bende nomedo jiwa ahinya.”

¹² Bang’ kinde, Jim nobedo jaduong’-kanyakla kendo. Chakre kindeno, osekonyo owete mamoko ma bende romo gi tembe ma kamago mondo osik ka gin gi winjruok maber gi Nyasaye. Otieko kowacho kama: “Naparo ni ne an gi winjruok motegno gi Jehova, to kare ne ok en kamano! Rachna ndi ni naweyo mondo ng’ayi omona neno gik ma ne dwarore moloyo kendo weyo mondo kidono omi aket pacha mana kuom ketho matindo tindo mag jomoko.”—1 Kor. 10:12.

13. Tij lendo nyalo konyowa nyago kido mage, to kidogo nyalo konyowa nade?

¹³ Ere kaka tij lendo nyalo konyowa mondo wabed joma obolore? Lendo ne jomoko konyowa mondo wabed gi bolruok kod kido mamoko ma roho mar Nyasaye nyago. (Gal. 5:22, 23) Par ane kido mabeyo ma isebedogo nyaka ne ichak lendo. E wi mago,  sama wanyiso kido mag Kristo, wabidho puonj Nyasaye ma nyalo miyo joma walendonegi olok pachgi. Kuom ranyisi, Joneno moko ariyo e piny Australia ne oling’ alinga’ mos sama dhako moro ma ne gilendone nochako rogonegi. Bang’e, dhakono noywago ang’e kuom gima notimono, mondiko ne ofis ma pinyno. E barua ma nondikono, nowacho kama: “Daher goyo mos kuom nyiso achaya ne Joneno ariyo ma ne obiro lima kata obedo ni ne giwuoyo koda ka gihore kendo ka gibolore. Nafuwo ahinya chung’ e nyim ji ariyo ma lando Wach Nyasaye kendo riembogi ariemba kamano.” Be dhakono dine ondiko kamano ka dine bed ni Jonenogo onyiso ni igi owang’ kode kata mana matin? Ooyo. Kuom adier, tijwa mar lendo konyowa kendo konyo joma walendonegi be!

14. Ang’o ma jonyuol nyaka tim mondo girie nyithindgi e yo maber?

¹⁴ Nyithindo gin joma ohero puonjore gik moko kendo gibolorega. (Mat. 18:1-4) Jonyuol mariek temo mondo gipidh weche Nyasaye e chuny nyithindgi kendo konyogi mondo giher adiera. (2 Tim. 3:14, 15) Mondo jonyuol otim kamano e yo maber, nyaka gikwong gipidh adierago e chunygi giwegi kendo tiyo kodgi e ngimagi mapile. Ka jonyuol otimo kamano, nyithindgi biro puonjore adiera kendo hero adierago. E wi mano, gibiro neno yo ma jonyuolgi rieyogigo kaka yo ma Jehova nyisogo ni oherogi.

15, 16. Ere kaka jonyuol nyalo nyiso ni gigeno Nyasaye sama ogol nyathigi e kanyakla?

¹⁵ Kata bed ni jonyuol nyalo puonjo nyithindgi adiera, pod nyithindo nyalo yiero weyo adiera, kata inyalo golgi e kanyakla, to mano nyalo kelo lit mang’eny ne joodgi. Nyaminwa moro ma wuok South Africa wacho kama: “Ka ne ogol owadwa monyuolwago e kanyakla, ne chal mana ka gima osetho. Wachno ne litna ndi!” Nyaminwano kaachiel gi jonyuolne notimo nang’o? Ne gitimo mana gima Muma wacho. (Som 1 Jo-Korintho 5:11, 13.) Jonyuolne wacho niya: “Ne wang’ado mar luwo gima Muma wacho, nikech ne wang’eyo ni timo kaka Nyasaye dwaro e ma ne dhi kelonwa ber moloyo. Ne waneno ni kumno owuok kuom Jehova kendo ne wan gadier ni Jehova kumo ng’ato nikech ohere kendo e yo mowinjore. Omiyo, ne wajatudore gi wuodwano mana e weche mochuno kende.”

¹⁶ Wuodgino nokawo wachno nade? Nowacho kama bang’e: “Nang’eyo ni joodwa ne luwo mana kaka Jehova kod riwruokne dwaro, to ok ni ne ok gidwara. Sama ochuno ni ikwa Jehova ka isaye mondo okonyi kendo ong’wonni, mano miyo ineno ni kare en e ma onego otayi.” Parie mor ma joodgi ne nigo ka ne odwoke e kanyakla! Kuom adier, ka wageno Jehova e yorewa duto, weche biro dhinwa maber.—Nge. 3:5, 6; 28:26.

17. Ang’o momiyo onego wasik ka wabolore ne Jehova, to timo kamano biro konyowa nade?

¹⁷ Janabi Isaya ne okoro ni Jo-Yahudi ma ne oter e tuech Babilon ne dhi loko chunygi ma giwach niya: “A Jehova, in e wuonwa, wan lop agulu, in jachwechwa; kendo wan duto wan tich lueti.” Bang’e ne gidhi sayo Nyasaye ka gikwaye kama: “Kik itim mirima mang’eny, A Jehova, kata paro tim mamono ndalo duto: ine, irangwa, wahombi, wan duto wan jogi.” (Isa. 64:8, 9) Wan bende ka wabolore ne Jehova kendo waikore timo kamano kinde duto, wabiro bedo joge mohero, mana kaka nohero janabi Daniel. E wi mano, Jehova biro dhi nyime chueyowa kendo rieyowa kotiyo gi Muma, roho maler, kod riwruok mar ogandane mondo chieng’ moro wan bende wachung’ e nyime ka wan nyithinde makare.—Rumi 8:21.