1. Yesu nolero nade puonj ma dwaro ni wabolre e okang’ mowinjore, to ere kaka wanyalo luwo gima nowachono?

MUMA nyisowa ni onego wawinj sirkande mag dhano, kata kamano, opuonjo bende ni nyaka wawinj Nyasaye moloyo winjo dhano. (Tich 5:29; Tito 3:1) Be weche ariyogo tuomore? Ooyo! Puonj ma dwaro ni wanyis bolruok e okang’ mowinjore konyowa winjo tiend chike ariyogo. Yesu nowuoyo e wi puonjni kane owacho niya: “Chuluru Kaisar gige Kaisar, to gige Nyasaye ne Nyasaye.” ^[1] (Mat. 22:21) Wanyalo luwo nade gima Yesu nowachono? Wabolore ne sirkal kuom luwo chike ma giketo, chiwo luor ne joma nie sirkandno, kendo ka wachulo osuru. (Rumi 13:7) Kata kamano, ka po ni sirkal dwaro ni kik waluw chike Nyasaye, wabiro tamore luwo kaka gidwarono ka watimo kamano e yor luor.

2. Wanyalo timo ang’o mondo wanyis ni ok wariw lwedo siasa mag pinyni?

² Yo achiel ma wachulogo Nyasaye gik ma en gi ratiro mar yudo, en kuom bedo joma ok riw lwedo siasa kod lwenje mag pinyni. (Isa. 2:4) Omiyo, ok wakwed sirkande ma Jehova omiyo thuolo mar bedo gi loch, to bende ok wariw lwedo kata timo gik  ma nyiso ni waneno ni pinywa ber moloyo mamoko. (Rumi 13:1, 2) Ok watem wilo sirkande kata wilo jotend siasa, ok wago ombulu, kata timo kampen mondo oyierwa e sirkal.

3. Ang’o momiyo ok onego wariw lwedo siasa kod lwenje?

³ Muma nyisowa gik momiyo Nyasaye ok dwar ni wadonj e weche siasa. Kuom ranyisi, waluwo puonj gi ranyisi mar Wuode Yesu Kristo kuom weyo bedo “mag piny,” ka wakwedo siasa gi lwenje. (Joh. 6:15; 17:16) Mondo wariw lwedo Pinyruodh Nyasaye, nyaka wasik ka ok wadonjre e weche siasa. Ka ok watimo kamano, be wanyalo lando ne jomoko wach maber ka wan gi chuny maler ni Pinyruodh Nyasaye kende e ma biro tieko chandruoge duto mag dhano? E wi mano, mopogore gi dinde mag miriambo ma kelo pogruok e kind jolupgi kuom donjore gi weche siasa, lamo madier medo jiwo riwruokwa mar owete e piny mangima nikech ok wariw lwedo siasa kod lwenje.—1 Pet. 2:17.

4. (a) Ang’o momiyo onego wang’e ni wach riwo lwedo siasa nyalo ketowa kama tek? (b) Ang’o momiyo onego wang’ad e chunywa sani ni ok wabi riwo lwedo weche siasa?

⁴ Nyalo bedo ni wadak e piny ma ok chun ji mondo oriw lwedo weche siasa, kendo nenore ni ok gikwed lamo madier. Kata kamano, kaka giko mar piny marachni medo sudo machiegni, onego wang’e ni wach riwo lwedo siasa biro medo ketowa kama tek. Wadak e piny mopong’ gi “joma ok oikore loso winjruok moro amora” kod “joma wigi tek,” omiyo winjruok e kind ji biro mana medo dok chien. (2 Tim. 3:3, 4) E pinje moko, owetewa oseromo gi pek mang’eny ma biro apoya nikech tamruok riwo lwedo weche siasa sama lokruoge mag siasa timore e pinjego. Be ineno gimomiyo onego wang’ad chuth e chunywa ni kata ang’o ma timre ok wabi riwo lwedo weche siasa? Ka po ni warito nyaka chop sama waromo gi pek moro, wanyalo mbeko chike Nyasaye ma wachak donjore gi weche siasa. Kare ere kaka wanyalo ikore mondo wachung’ motegno e kinde ma tungni moro amora owuok? We wane ane gik moko ang’wen ma biro konyowa chung’ motegno.

5. Jehova neno nade sirkande mag dhano?

⁵ Wach mokwongo ma nyalo konyowa kik wadonj e weche siasa en neno sirkande mag dhano kaka Jehova nenogi. Kata obedo ni sirkande mag dhano nyalo nenore ka gima gitimo gik moko e yo makare, ok ne en dwaro mar Jehova mondo dhano oloch e wi nyawadgi. (Yer. 10:23) Sirkande mag dhano jiwo ji mondo oher pinjegi, to mano en gima pogo dhano. Kata mana jotelo mabeyo ma chalo nade ok nyal tieko chandruoge duto ma yudo dhano. E wi mano, chakre higa mar 1914, sirkande mag dhano osebedo jowasik Pinyruodh Nyasaye, ma sani chiegni kelo kum ne pinje duto kendo kethogi.—Som Zaburi 2:2, 7-9.

6. Gin okenge mage mabeyo mwanyalo kawo sama watudore gi sirkande mag dhano?

⁶ Nyasaye oweyo sirkande mag dhano obedie nikech gikonyo matin e kelo kuwe ma miyowa thuolo mar lando wach maber mar Pinyruoth. (Rumi 13:3, 4) Nyasaye nyisowa ni walem mondo joma nie loch kik ong’ad paro ma nyalo monowa dhi nyime gi lamo madier. (1 Tim. 2:1, 2) Sama jomamoko odonjore gi wechewa mag lamo, wateroga ywakwa ka sirkal mana kaka jaote Paulo notimo. (Tich 25:11) Kata obedo ni Muma puonjo ni jasik Nyasaye maduong’ ma en Satan nigi teko e wi sirkande mag dhano, ok owach ni Satan chiko achiel kachiel jotelo manie sirkal. (Luka 4:5, 6) Kuom mano, ok onego wawach ni Jachien chiko jatelo moro. Kar mano, ok wabi wacho “weche ma  nyalo ketho nying ng’ato” sama wach moro oriwowa gi joma nie “loje kod joma nigi teko mag telo.”—Tito 3:1, 2.

7. En paro mane ma ok onego wabedgo?

⁷ Wawinjo Nyasaye sama ok wariw lwedo chama mag siasa, ok wariw lwedo joma dwaro ni oyiergi gibed joloch, kendo ok wariw lwedo paro mag josiasa, bed ni gik ma gidwaro timo nyalo konyowa kata ooyo. Ere kaka weche ma kamago nyalo kelonwa tembe? Nyalo bedo ni nitie josiasa moko ma temo ahinya mondo gigol loch mosebedo ka sando raia moriwo nyaka jotich Nyasaye. Kata obedo ni ok wabi riwore e lela gi joma kedo mondo ogol loch ma rachno, be dibed ni e chunywa to wariwogi lwedo? (Efe. 2:2) Onego wanyis ni ok wariw lwedo konchiel, ok mana gi dhowa gi timbewa kende, to bende onego wang’ad kamano e chunywa.

8. Ere kaka wanyalo bedo “motang’” kendo “ma onge bura” sama waromo gi pek moko ma nyalo dwaro ni wariw lwedo konchiel?

⁸ Wach mar ariyo ma nyalo konyowa kik wadonj e weche siasa en bedo “motang’ kaka thuonde to bende ma onge bura kaka akuche” sama waromo gi pek moko. (Som Mathayo 10:16, 17.) Wanyiso ni watang’ kuom fwenyo chon pek ma wanyalo romogo, bende wabedo ma onge bura sama ok wawe pekgo olowa ma waketh chike Nyasaye. Ne ane moko kuom pek ma wanyalo romogo kod kaka wanyalo nyagore kodgi.

9. En ang’o monego watang’go sama wagoyo mbaka gi jomamoko?

⁹ Mbaka. Nyaka wabed motang’ sama jomoko ochako wuoyo e wi weche moko mag siasa. Kuom ranyisi, sama walando wach Pinyruoth kik wapak kata jaro yore moko ma chama kata jatelo moro lochogo. Tem wuoyo gi wuon ot e wi chandruok moro momako ji duto kar wuoyo e wi paro moro ma josiasa ogolo kuom kaka inyalo lo chandruogno. Kae to, nyise e Muma kaka sirkand Nyasaye biro tieko chandruokno chuth. Ka weche moko kaka kendruok e kind chwo gi chwo kata mon gi mon, kata wach golo ich osieko, nyise puonj ma Muma chiwo e wi wachno kendo lerne kaka wan wawegi waluwo puonjgo e ngimawa. Sama uwuoyo, kik iriw lwedo kata matin paro ma sirkande mag dhano chiwo e wi wechego. Ok wariw lwedo paro moro amora ma ng’ato nigo e wi chike monego oket kata olok, to bende ok wachun ji mondo oyie gi paro ma wan-go.

10. Ang’o mwanyalo timo mondo gik ma jofwamb weche lando kik yondhwa?

¹⁰ Gige fwambo gi keyo weche. Seche moko weche manyien ilandoga e yo ma nyiso ni ibero kata iracho konchiel. Seche moko josiasa tiyoga gi jofwamb weche e yo ma ok owinjore. Weche milando nyalo bedo ma ok adier to ahinya ahinya, ka po ni sirkal e ma ondiko jofwamb wechego. Omiyo, kata mana Jokristo modak e pinje ma sirkal ok chik jofwamb weche onego obed motang’ mondo kik girwak paro ma ok owinjore ma jofwamb wechego lando. Penjri niya, ‘Be ahero jalendo moro nikech ahero yo molandogago weche siasa?’ Ka en kamano, tem nono ahinya weche misomo kata programbe mineno. Omiyo, en gima nyiso rieko weyo winjo kata somo ahinya weche ma jiwo siasa, kendo ber pimo ka be wechego owinjore gi “mise moseket mar weche mangima” ma yudore e Muma.—2 Tim. 1:13.

11. Ere kaka hero mwandu nyalo miyo wawe chung’ motegno?

¹¹ Hero mwandu. Ka po ni wahero ahinya gigewa mag ringruok, yot ahinya mondo wabed joma nyalo riwo lwedo konchiel ka po ni tem moro oyudowa. Nyaminwa miluongo ni Ruth ma wuok Malawi, noneno kaka Joneno mang’eny nohero mwandugi e kinde ma nisandogi e higni mag 1970. Owacho kama: “Ne ok gidwar weyo ngima  mayom ma ne gidakie. Moko kuomgi ma ne waringogo bang’e nodonjo e chama mag siasa kae to gidok thuchegi nikech ok ne gidwar dak e ngima matek e kambi ma joma noweyo thuchegi nodakie.” Kata kamano, nitie jotich Nyasaye mathoth mosechung’ motegno ma ok giriwo lwedo weche siasa kata e kinde ma weche yuto tek kata ka gilalo mwandugi.—Hib. 10:34.

12, 13. (a) Jehova neno nade oganda dhano duto? (b) Wanyalo timo ang’o mondo kik wapak thuchewa kata pinjewa e yo mokalo tong’?

¹² Sunga ma ok owinjore. Thothne ji ohero pakore nikech kit pien dendgi, dhok ma giwacho, kido gi timbe ogandagi, kod piny kata taon ma gidakie. Kata kamano, wang’eyo ni sungruok nikech dhok ma wawacho, kit oganda kata piny ma wawuokie nyalo miyo wabed gi paro mopogore gi ma Jehova nigo e wi sirkande mag dhano kod kaka oneno oganda dhano duto. En adier ni Nyasaye ok dwar ni wakwed oganda ma wawuokie. Kido kod timbe mag ogendini mopogore opogore nyiso maler ber ma yudore e oganda dhano duto manie e piny. Kata kamano, gima nyaka wang’e en ni e wang’ Nyasaye dhano duto romre.—Rumi 10:12.

¹³ Bedo gi sunga ma ok owinjore nyalo miyo wachak pako thuchewa kata pinjewa, to mano e okang’ mokwongo ma nyalo miyo ng’ato ochak riwo lwedo ywaruok mag ogendni. Sunga kaka mago bende nyalo mako Jokristo, nikech moko kuom Jokristo mokwongo ne buono owete gi nyimine ma ne wuok e pinje mamoko. (Tich 6:1) Wanyalo ng’eyo nade ka be sunga ma kamano ochako donjo e chunywa? Wawach ni owadwa kata nyaminwa ma wuok e oganda machielo ochiwoni paro moro, be ibiro tamori luwo parono kiwacho ni, ‘Watimoga gik moko e yo maber moloyo kaka iwachono’? Kar wacho kamano, onego waluw puonj ma Muma miyowa niya: “Bolreuru ka ukwano ni jomamoko oloyou gi ber.”—Fil. 2:3.

14. Wuoyo gi Jehova e lamo nyalo konyowa nade, to en ranyisi mane manie Muma ma nyiso mano?

¹⁴ Wach mar adek ma nyalo konyowa kik wadonj e weche siasa en yudo kony mowuok kuom Jehova. Lem mondo iyud roho maler ma nyalo konyi bedo gi horuok gi ritruok ma gin kido ma dwarore ahinya mondo inyagri gi ngima e bwo sirkande mopong’ gi mibadhi. Inyalo kwayo Jehova mondo omiyi rieko mar fwenyo kendo ng’eyo kaka inyalo nyagori gi chal mopogore opogore ma nyalo miyo kik ichung’ motegno kaka Jakristo. (Jak. 1:5) Ka po ni otweyi e jela kata omiyi kum mager nikech ing’ado chuth riwo lwedo lamo madier, lem mondo Nyasaye okonyi gi teko mar wuoyo e wi yie mari ka in gi chir kendo mondo okonyi nano e sand moro amora ma nyalo yudi.—Som Tich Joote 4:27-31.

15. Muma nyalo konyi nade mondo ichung’ motegno sama ikalo e tem moro? (Ne sanduku ma wacho ni “Wach Nyasaye Nojiwogi.”)

¹⁵ Jehova nyalo miyi teko kokalo kuom Muma. Par matut e wi ndiko ma nyalo konyi mondo ichung’ motegno e bwo tem. Tem paro ndikogo mondo chieng’ moro ka ok inyal yudo Muma to gikonyi. Muma nyalo jiwo geno mari e wi gueth mag Pinyruoth ma wabiro yudo e kinde mabiro. Geno machal kamano dwarore ahinya mondo wanan e sand. (Rumi 8:25) Yier ndiko ma wuoyo e wi gueth ma mori ahinya kendo tem ane neno ka koro iyudo guethgo e Paradiso.

16, 17. Ranyisi mar jotich Jehova ma nochung’ motegno ma ok giriwo lwedo siasa kod lweny sama ne gikalo e tem, nyalo jiwowa nade? (Ne picha manie chak sulani.)

¹⁶ Wach mar ang’wen ma nyalo konyowa kik wadonj e weche siasa en luwo ranyisi mar jotich Jehova ma nochung’ motegno.  Ranyisi margi nyalo miyowa rieko kod teko ma dwarore mondo wanan. Kuom ranyisi, Shadrak, Meshak, kod Abednego notamore lamo sanamu ma nochung’ne sirkal mar Babilon. (Som Daniel 3:16-18.) Somo kaka ne ginano osemiyo Joneno ma kindegi obedo gi chir mar tamruok lamo bendera mag pinje ma giwuokie. E wi mano, Yesu ok nodonjore gi weche siasa kod ywaruok mag piny. To nikech nong’eyo ni ranyisi ma ne oketono ne dhi jiwo jopuonjrene, nonyisogi kama: “Beduru gi chir! Aseloyo piny.”—Joh. 16:33.

¹⁷ Joneno mang’eny e kindegi osechung’ motegno ma ok giriwo lwedo weche siasa. Moko kuomgi osesand kata osetwe e jela kendo moko kuomgi osetho nikech yie margi. Ranyisi margi nyalo konyi mana kaka ne gikonyo Barış, ma wuok Turkey. Nowacho niya: “Franz Reiter ne en Janeno ma rawera ma noneg nikech notamore bedo achiel kuom jolwenj Hitler. Barua ma nondiko ne min mare e otieno mogik ka pok onege, nonyiso kaka ne en gi yie motegno kendo kaka nogeno Jehova gi chunye duto, kendo an bende nadwaro luwo ranyisi mare sama aromo gi tem machal kamano.” ^[2]

18, 19. (a) Owete gi nyimine e kanyaklau nyalo konyi nade? (b) Onego wang’ad mar timo ang’o?

¹⁸ Owete gi nyimine manie kanyakla nyalo konyi chung’ motegno. Nyis jodong-kanyakla mondo ging’e tembe miromogo kuom wach riwo lwedo weche siasa, kendo kwagi mondo ginyisi moko kuom puonj mag Muma ma nyalo konyi. Owete gi nyimine moko e kanyakla bende biro jiwi ka po ni ging’eyo pek miyudo. Kwagi mondo gipari e lamo. Kidwaro ni oweteni okonyi kendo gilemni, in bende onego itimnegi kamano. (Mat. 7:12) Sula manie jw.org/sw ma wiye wacho ni “Mashahidi wa Yehova Walio Gerezani kwa Sababu ya Imani Yao—Kulingana na Eneo” ma yudore e bwo wich ma wacho ni HABARI > MAMBO YA KISHERIA, nyalo konyi mondo ing’e gima inyalo wacho e lamoni. Oting’o kwan mag Joneno ma sani ni e jela nikech yie margi. Yier nyinge mag owete manie twechgo kendo lemnegi mondo gimed chung’ motegno.—Efe. 6:19, 20.

¹⁹ Kaka giko mag sirkande mag dhano medo kayo machiegni, ok bi kawowa gi wuoro ka gimedo thung’owa mondo wariwgi lwedo kar riwo lwedo Jehova gi Pinyruodhe. Kuom mano, weuru wang’ad e chunywa mar siko ka wachung’ motegno ma ok wariw lwedo weche mag siasa mosepogo oganda dhano e piny ngima.