1, 2. (a) Kido mar sinani ma Gideon gi jolweny mage 300 nonyiso nyalo puonjowa ang’o? (Ne picha man malo.) (b) Kaluwore gi Luka 21:19, ang’o momiyo kido mar sinani en gima dwarore ahinya?

LWENY ne iye tek. Jolweny mag Jo-Israel kitayo gi Jang’ad-bura miluongo ni Gideon osebedo ka lawo jolweny mag Jo-Midian gi langgi otieno mangima nyaka chop kama dirom kilomita 32. Muma nyisowa gima notimore bang’ mano. Owacho niya: ‘Gideon nochopo e Jordan, moidho loka, kendo en kod joge piero apar adek ma ne ni kode ne ool.’ Kata kamano, Gideon kod lange ne pok oloyo lwenyno nimar jolweny madirom 15,000 mag wasike pod ne kedo kodgi. Bang’ bedo e bwo loch mar Jo-Midian ma ne sandogi ahinya, Jo-Israel nong’eyo ni mano ne ok en kinde mar weyo kedo. Mondo gitiek jowasikgi, “pod ne gilepo” kendo ne giloyo Jo-Midian.—Bura 7:22; 8:4, 10, 28.

² Wan bende wakedo e lweny moro matek. Jowasikwa gin Satan, piny mochikoni, kod nyawo magwa wawegi. Moko kuomwa osekedo kuom higni pieche, kendo kokalo kuom kony ma Jehova konyowago, wasebedo ka waloyo. Kata kamano, seche moko wanyalo winjo ka waol kedo gi jowasikwa kendo wanyalo ol gi  rito giko mar pinyni. Kiwacho adier, lwenyno pok watieko. Yesu nochiwo siem ne wan ma wadak e kinde gikogi ni wabiro romo gi tembe moko mager kendo ni ibiro timnwa gik maricho. Kata kamano, nowacho ni mondo walo lwenyno, mano biro luwore gi kaka watimo sinani. (Som Luka 21:19.) Sinani en ang’o? To ang’o mabiro konyowa timo sinani? En ang’o mwanyalo puonjore kuom joma notimo sinani? To ere kaka wanyalo weyo mondo “kido mar sinani ochop tichne chuth”?—Jak. 1:4.

3. Sinani en ang’o?

³ E Muma, timo sinani oriwo gik mathoth moloyo mana bedo modhil e tembe kata e chal moro matek. Otudore gi kaka wajotimo sama tembe kata chandruok moro oyudowa. Ng’at ma timo sinani en ng’at ma jachir, mochung’ motegno ma ok yiengni, kendo ma hore. Buk moro wacho ni sinani en kido ma konyowa bedo gi geno motegno ma ok wajog sama waromo gi tembe. Okonyowa mondo wasik ka wachung’ motegno ma ok wayiengni kata tembe ger ma chalo nade. Kendo kidono konyowa mondo walo tembego ka waketo pachwa kuom ber ma wadhi yudo bang’e to ok lit ma wayudo sani.

4. Ang’o momiyo wanyalo wacho ni hera e ma jiwowaga mondo wanan?

⁴ Jokristo nano nikech gin gi hera. (Som 1 Jo-Korintho 13:4, 7.) Hera ma waherogo Jehova jiwowa mondo wanan e gimoro amora ma watimo motudore gi dwache. (Luka 22:41, 42) Hera ma waherogo owetewa konyowa mondo wanan kodgi kata obedo ni gin gi nyawo moko. (1 Pet. 4:8) Hera miherogo jaodi biro miyo inan e “masira” ma yudoga joma okendore duto moriwo nyaka joma odak gi kuwe gi mor.—1 Kor. 7:28.

5. Ang’o momiyo Jehova e ma owinjore omiwa teko mar nano?

⁵ Kwa Jehova mondo omiyi teko. Jehova en “Nyasaye ma konyowa nano kendo ma chiwonwa hoch.” (Rumi 15:5) En kende e ma ong’eyo chuth chandruoge ma wan-go, gik ma yudowa, kaka wawinjo e chunywa, kod kaka ne wapon. Omiyo, en e ma owinjore omiwa teko mar nano. Muma wacho niya: “Enomi jogo ma luore gi ma gidwaro; nowinj ywakgi bende, mi noresgi.” (Zab. 145:19) Kata kamano, ere kaka Nyasaye biro dwoko lamo ma wakwayego ni omiwa teko mar nano?

6. Mana kaka osingi e Muma, ere kaka Jehova nyalo losonwa “yo mar wuok” e tembe?

⁶ Som 1 Jo-Korintho 10:13. Sama wakwayo Jehova mondo okonywa nano e chandruogewa, obiro losonwa “yo mar wuok.” Be Jehova tayoga weche mondo ogolnwa tem moro? Seche moko. Kata kamano, kinde mang’eny olosonwaga yo mar wuok e tem ‘mondo wabed gi nyalo mar nano.’ Adier, Jehova miyowaga teko mondo ‘wanan chutho ka wahore kendo ka wamor.’ (Kol. 1:11) To nikech ong’eyo maber kama tekowa nyalo chopoe, ok obi yie mondo chal moro ma wantiere obed matek ma ok wanyal chung’ motegno.

7. Chiw ane ranyisi ma nyiso gimomiyo dwarore ni wacham chiemb chuny e ka wanan.

⁷ Teg yie mari kokalo kuom chiemb chuny. Wachore ni mondo ng’ato otweny got moro miluongo ni Everest, ma en got maborie mogik e piny mangima, onego ocham chiemo mang’eny moloyo mochaga pile kuom kinde duto mobiro tuenyoe godno. Mano nyalo konye nano mochop malo e wi godno. E yo machalo kamano, mondo wanan e ngimawa kaka Jokristo ma wayud pokwa, nyaka wabed joma chamo chiemb chuny mang’eny kaka nyalore kendo ma ok wabare. Nyaka wabed joma keto tenge thuolo mar somo,  puonjruok, kendo dhi e chokruoge mag Jokristo. Timo gigo biro miyo wateg yiewa gi “chiemo ma siko nyaka chieng’.”—Joh. 6:27.

8, 9. (a) Kaluwore gi Ayub 2:4, 5, en wach mane monego wapar sama waromo gi tembe? (b) Sama waromo gi tembe, en ang’o monego wang’e ni dhi nyime?

⁸ Par wach riwo lwedo loch mar Nyasaye. Sama jatich Jehova kalo e tem, nitie gik mang’eny motudore gi temno mopogore gi lit ma nyalo bedo ni owinjo. Kaka watimo e kinde ma wayudo tem, biro nyiso ka be wayie ni Jehova e ma owinjore obed Jaloch mar polo gi piny. Satan, ma en jasigu ma kwedo loch mar Jehova, nothiano ne Jehova kowacho niya: “Gik moko duto ma dhano nigo nochiu ni kech ngimane. To rie lueti koro, imul chokene gi ringire, eka obiro yanyi e nyimi.” (Ayub 2:4, 5) Kaluwore gi Satan, onge ng’ato ang’ata ma nyalo tiyo ne Jehova nikech ohere. Be Satan oseloko pache chakre kinde ma nowachoe wechego? Ooyo ngang’! Higni miche bang’ wacho wechego, ka nogole e polo ma owite e piny, pod niluongo Satan ni “jadonj ne owetewa, ma donjonegi odiechieng’ gi otieno e nyim Nyasachwa!” (Fwe. 12:10) Satan pod hango ni ji lamo Jehova nikech gimoro machielo to ok ni nikech gihere. Ogomboga ahinya neno ka tembe loyowa ma wawe riwo lwedo loch mar Nyasaye.

⁹ Omiyo, sama wanyagore gi chandruok moro, onego wang’e ni gima dhi nyime en ma: Satan gi jochiendene ni konchiel kendo gisiemoni mana kaka chandruogeni ng’eny ka gigeno ni chunyi dhi nyosore ma chandruogego loyi. To komachielo, nitie Jehova, Wuode ma sani locho, Jokristo mowal mosedhi e polo, kaachiel gi malaike ma kwan-gi odhuro. Gijiwi ka gimor kuom kaka isebedo ka inano pile ka pile kendo iriwo lwedo loch mar Jehova. Jehova nyisi niya: “Wuoda, bedi mariek, kendo mi chunya mor; mondo aduok wach ni jalo makwera.”—Nge. 27:11.

10. Ere kaka inyalo luwo ranyisi mar Yesu kuom paro ber ma biro betie bang’ nano?

¹⁰ Ket pachi kuom pok ma wabiro yudo bang’ timo sinani. Kaw ane ni in e wuoth moro mabor to wang’yo ng’ado e dier bungu motuwere kae to ichung’ e dier bunguno. Kamoro amora ming’iyo e bunguno otimo mudho. Kata kamano, in gadier ni ka idhi nyime gi wuoth nyaka e giko bunguno to ibiro neno ler kendo. Seche moko, inyalo winjo ka gima chandruoge ma in-go obembi. Kata Yesu bende samoro nowinjo mana kamano. ‘Joricho ne kwede’ gi gero, noyudo wich kuot, kendo ne otho malit e “yadh-sand,” to mago duto ne inyalo pim gi mudho ma nokwako ngimane e piny ka. Kata kamano, Yesu nonano e gigo duto “nikech mor maduong’ ma ne oket e nyime.” (Hib. 12:2, 3) Ne oparo ber ma ne dhi betie ka onano, to ahinya ahinya kaka ne odhi miyo nying Nyasaye obed maler kendo nyiso ayanga ni loch mar Jehova e ma berie moloyo. Lit ma ne Yesu oyudo ka noromo gi tembe ne gin mana mag ndalo machuok, to pok ma jaber ma nodhi yudo e polo ne dhi siko nyaka chieng’. E kindegi, tembe ma wanyalo bedo ni waromogo nyalo kelonwa lit kata nyoso chunywa. Kata kamano, ber ng’eyo ni sama wan e wuodh yudo ngima mochwere, masiche ma waromogogi gin mana mag kinde machuok.

11. Ang’o momiyo onego wanon ranyisi mabeyo mag “joma osenano”?

¹¹ Ok wanan kendwa. Jaote Petro nojiwo Jokristo mondo onan e pek mang’eny ma Satan kelonegi ka nondiko niya: “Kwedeuru matek, ka uchung’ motegno e yie, ka ung’eyo ni sand kaka mago bende yudo riwruok mar owete e piny ngima.” (1 Pet. 5:9) Ranyisi maber mag “joma osenano”  konyowa ng’eyo kaka wanyalo chung’ motegno, gijiwowa ni kare wanyalo loyo tem, kendo giparonwa ni ka wachung’ motegno to ibiro guedhwa. (Jak. 5:11) We koro wanon ane ranyisi moko mag joma nosenano. ^[1]

12. Wanyalo puonjore ang’o kuom ranyisi mar Jokerubi ma ne oket e puodho mar Eden?

¹² Jokerubi. Ranyisi ma noketnwa gi malaike ma nokwongo nenore ne dhano nyalo konyowa nano sama wayudo migawo moro matek. Jehova Nyasaye ‘noketo Jokerubi yo wuok chieng’ mar puoth Eden, kod mil ligangla ma lokore koni gi koni mondo girit yor yadh ngima.’ ^[2] (Cha. 3:24) En adier ni Jehova ne ok ochweyo Jokerubigo ne migawono. Mano en nikech richo kod ng’anyo ne ok en dwaro mar Jehova ne dhano. Kata kamano, onge kama wasomo e Muma ni jokerubigo ne ong’ur ni ne omigi migawo ma ne ok owinjore kodgi, nikech gin malaike ma ne nigi migawo ma malo ahinya e polo. Ne ok giol ma giweyo migawogi. Kar mano, ne gimakore chuth gi migawo ma nomigino kendo ne ginano nyaka tijgino norumo samoro e ndalo Ataro bang’ bedo e migawono kuom higni mokalo 1, 600!

13. En ang’o ma nokonyo Ayub yudo teko mar nano e tembe mager?

¹³ Ayub. Kapo ni osiepni moro kata achiel kuom joodu owacho kuomi weche ma nyoso chunyi, kata tuwo moro marach omaki, kata ng’at moro mihero otho, inyalo yudo hoch kuom nono ranyisi mar Ayub. (Ayub 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3) Kata obedo ni ok nong’eyo kama chandruogene ne wuokie, chunye ok nonyosore. Nikech ang’o? Mokwongo, ne en jal “moluoro Nyasaye.” (Ayub 1:1) Ayub nong’ado e chunye mar moro Jehova, bed ni weche beyo kata tek. Kokalo kuom kony ma noyudo kuom Nyasaye, Ayub noparo matut kuom gik madongo kendo miwuoro ma Jehova nosetimo kotiyo gi rohone. Nomedo bedo gadier chuth ni Jehova ne dhi tieko tembe duto ma ne oyudogo e kinde mowinjore. (Ayub 42:1, 2) To kamano e kaka ne otimore nikech “Jehova nogolo twech kuom Ayub . . . kendo Jehova nomiyo Ayub gik moko moloyo ma ne engo mokuongo.” Kamano, Ayub ne otho “koti motieko ndalo mang’eny.”—Ayub 42:10, 17.

14. Kaluwore gi 2 Jo-Korintho 1:6, ranyisi maber ma Paulo noketo mar nano nojiwo nade jomamoko?

¹⁴ Jaote Paulo. Be iromo gi akwede kata sand ma wuok kuom joma gin jowasik lamo madier? Kapo ni in jaduong’-kanyakla kata jarit-alwora, be dibed ni iyudo ka migepe ma in-go pek ahinya? Par matut e wi ranyisi mar Paulo. Noromo gi akwede mager miwuoro, kendo nosiko oparore e wi owete ma ne nitie e kanyakla mopogore opogore.  (2 Kor. 11:23-29) Kata kamano, chunye ne ok ojok kendo ranyisi mare nojiwo jomoko ahinya. (Som 2 Jo-Korintho 1:6.) Sama inano e kinde ma iromo gi pek moko, wiyi kik wil ni ranyisi maber miketo nyalo jiwo jomoko mondo onan.

15, 16. (a) En ‘tich’ mane ma kido mar sinani nyaka chop(b) Chiw ane ranyisi ma nyiso kaka wanyalo weyo “mondo kido mar sinani ochop tichne chuth.”

¹⁵ Kotelne gi roho mar Nyasaye, Jakobo nondiko niya: “Weuru mondo kido mar sinani ochop tichne chuth.” En ‘tich’ mane ma kido mar sinani nyaka chop? Kidono konyowa ‘bedo moromo chuth kendo malong’o e weche duto, ma ok warem e yo moro amora.’ (Jak. 1:4) Thothne, tembe konyowaga ng’eyo nyawo ma wan-go, kod kuonde monego watimie dongruok mondo kitwa omed bedo maber moloyo. Kata kamano, sama wanano e bwo tembego, kido ma wan-go kaka Jokristo medo bedo maber kendo moromo chuth. Kuom ranyisi wanyalo medo bedo joma hore, ma goyo erokamano, kendo ma kecho jomoko.

¹⁶ To nikech kido mar sinani tieko tichne mar konyowa timo lokruok e kitwa kaka Jokristo, kik imbek puonj mag Muma ni e ka igol tembe moko ma in-go. Kuom ranyisi, nade ka po ni inyagori gi paro moko mochido? Kar weyo mondo tem oloyi, lem mondo ikwed gombo ma kamago. Kuom timo kamano, ibiro medo bedo ng’at ma hore. Dibed ni achiel kuom joodu ma ok en Janeno kwedi? Kar dok chien mondo itim kaka odwaro, ng’ad e chunyi mar dhi nyime lamo Nyasaye gi chunyi duto kaka isebedo kitimo. Mano biro miyo imed tego yie mari kuom Jehova. Par wachni: Mondo Nyasaye oyie kodwa, nyaka wanan.—Rumi 5:3-5; Jak. 1:12.

17, 18. (a) Ler ane gimomiyo timo sinani nyaka giko en gimaduong’ ahinya. (b) Kaka giko medo kayo machiegni, wanyalo bedo gadier e wi wach mane?

¹⁷ Nyaka watim sinani ok mana kuom kinde matin, to nyaka giko. Kaw ane ranyisi mar meli ma nimo. Mondo joma nie melino otony, chuno ni gigo abal nyaka e dho wath. Ng’at ma chunye biro ol gi goyo abal kochiegni chopo e dho wath, biro nimo mana kaka ng’at ma ne ochako goyo abal to ool chon. E yo machalo kamano, onego wang’ad e chunywa mar nano mi wachop e piny manyien nikech timo kamano e ma biro miyo wayud ngima mochwere. Wan gi chuny machalo gi ma jaote Paulo ne nigo ka nowacho diriyo niya: “Ok waol.”—2 Kor. 4:1, 16.

¹⁸ Wanyalo bedo gadiera chuth ni Jehova biro konyowa mondo watim sinani nyaka giko. Wayie gi weche ma Paulo nowacho e Jo-Rumi 8:37-39 niya: “Wakalo e bwo gigo duto ka waloyogi chuth nikech jal ma noherowano konyowa. Nimar an gadier chuth ni kata mana tho, kata ngima, kata malaike, kata loje, kata gik ma nitie sani, kata gik ma biro, kata gik ma nigi teko, kata bor, kata tut, kata chuech moro amora, ok bi pogowa gi hera ma Nyasaye oherowago kokalo kuom Kristo Yesu Ruodhwa.” En adier ni kinde moko wabiro ol. Kata kamano, weuru wadhi nyime luwo ranyisi mar Gideon gi joge. Kata obedo ni ne giol, chunygi ne ok otho nimar Muma wacho ni “pod ne gilepo”!—Bura 8:4.