1-3. (a) Ang’o momiyo wan gadier ni wanyalo bedo osiepe Nyasaye? (b) Wabiro puonjore e wi jomage e sulani?

ILUONGO Ibrahim kuonde adek e Muma ni osiep Nyasaye. (2 We. 20:7; Isa. 41:8; Jak. 2:23) En mana Ibrahim kende e ma iluongo kamano achiel kachiel e Muma duto. To be mano koro nyiso ni Ibrahim kende e ma nobedo osiep Jehova? Ooyo, nimar Muma wacho ni ng’ato ka ng’ato kuomwa nyalo bedo osiep Nyasaye.

² Wach Nyasaye wuoyo e wi chwo gi mon mathoth ma noluoro Jehova, ma noketo yie kuome, kendo ma nobedo osiepene. (Zab. 25:14, Luo, 1976) Jaote Paulo nowuoyo e wi ‘joneno mang’eny kaka boche polo,’ to onge kiawa ni giduto ne gin osiepe Nyasaye. (Hib. 12:1) Joneno mang’enygo ne gin ji mopogore opogore kendo ma ne nigi kido mabeyo.

³ We wanon ane osiepe Jehova moko adek miwuoyo kuomgi e Muma. Wabiro wuoyo e wi (1) Ruth, chi liel ma nyar Moab ma ne nigi hera mosiko; (2) Hezekia, ruodh Juda ma notimo gik makare; kod (3) Maria min Yesu, ma ne nigi kido mar bolruok. Ang’o ma wanyalo puonjore e yo ma moro ka moro kuomgi nolosogo osiep e kinde gi Nyasaye?

4, 5. En yiero mane matek ma nyaka ne Ruth tim, to ang’o momiyo notek? (Ne picha manie chak sulani.)

⁴ Tem ane paro ka mond liete adek wuotho e pawe mag Moab ka koni yamo kwadho lepgi. Mon-go gin Naomi gi mond yawuote miluongo ni Ruth gi Orpa. Waneno ka Orpa omako yo ma dok thurgi Moab nikech ong’ado mar timo kamano. Naomi to oramo mar dok thurgi Israel. Ruth ni e bathe, to dwarore ni Ruth otim yiero moro maduong’ie moloyo e ngimane. Ruth ne nyalo yiero mar dok thurgi Moab kata makore gi Naomi kendo dhi kode Bethlehem.—Ruth 1:1-8, 14.

⁵ Ne yot mondo Ruth opar ni odog Moab kama min mare kod wedene mamoko ne nitie ma ne nyalo rwake kendo rite. Moab e ma ne thurgi. Kido, timbe, kod dhok ma ne iwacho Moab e ma nopon-go, kendo Jo-Moab e ma ne gin joge. Naomi ne ok nyal singone ni nonyalo yudo gik ma kamago kodhi Bethlehem. Nosekata mana nyiso Ruth ni odog Moab. Naomi nong’eyo ni ok nonyal miyo chi wuodeno dichwo machielo kata mana kama dodagie. Koro Ruth ne dhi timo nang’o? Ruth nopogore ahinya gi Orpa, nimar Orpa noyiero mar ‘dok ir joggi, kendo ne nyasache.’ (Ruth 1:9-15) Be Ruth ne dwa dok lamo nyiseche ma nono ma ne ni thurgi? Ooyo, ok en kamano.

6. (a) En yiero mane makare ma Ruth notimo? (b) Ang’o momiyo Boaz nowacho ni Ruth nomanyo konyruok e bwo buomb Jehova?

⁶ Nyalo bedo ni Ruth nong’eyo Jehova Nyasaye samoro kokalo kuom chwore ma nosetho kata kokalo kuom Naomi. Jehova ne opogore ahinya gi nyiseche mag Moab. Ruth nong’eyo ni Jehova e ma nonego oher kendo olam. Kata kamano, ng’eyo ang’eya mano kende ne ok oromo. Ruth ne nyaka tim yiero. Be nodhi yiero Jehova obed Nyasache? Ruth notimo yiero makare. Nokono Naomi niya: “Jogi nobed joga, kendo Nyasachi nobed Nyasacha.” (Ruth 1:16) En gima ber paro hera ma Ruth noherogo Naomi. Kata kamano, hera ma noherogo Jehova e ma ne duong’ie moloyo. Bang’e, jamoko moro miluongo ni Boaz nopako Ruth kuom manyo konyruok e bwo buomb Jehova. (Som Ruth 2:12.) Mae paronwa nyathi winyo ma ringo ka dhi pondo e bwo buomb min-gi mondo kik gimoro ohinye. (Zab. 36:7; 91:1-4) Kamano e kaka Jehova nobedo ne Ruth. Noguedhe nikech yie ma ne en-go, kendo onge gimoro amora ma ne nyalo miyo oyuag ang’e ne yiero ma notimono.

7. Ang’o ma nyalo konyo joma pok okawo okang’ mar chiwo ngimagi ne Jehova?

⁷ Ji mang’eny osepuonjore e wi Jehova mak mana ni pod ok gidwar kawe kaka kar buok margi. Ok gidwar chiworene mondo obatisgi kaka jotichne. Ka po ni pok ikawo okang’ mar chiwori ne Jehova, be isegapenjori gimomiyo? Ng’ato ang’ata mangima nyaka bed ni tiyo ne nyasaye moro e ngimane. (Jos. 24:15) Donge nyalo bedo maber keto Nyasaye achiel kende mowinjore otine obed kar buokni? Chiwruok ne Jehova, e yo maberie mogik mar nyiso ni iyie kuome. Obiro konyi mondo idhi nyime tiyone kendo konyi nyagore gi pek moro amora minyalo romogo. Mano e gima notimo ne Ruth.

8. Ler ane kaka ngima Hezekia ne chalo kotin.

⁸ Mopogore gi Ruth, Hezekia nonyuol e oganda ma nosechiwore ne Jehova. Kata kamano, ok Jo-Israel duto ma ne luwo chike Nyasaye. Ruoth Ahaz ma ne wuon Hezekia ne en achiel kuom jogo. Ruoth marachno norwako pinyruodh Juda e lamo nyiseche ma nono, kendo noduwo hekalu  mar Jehova ma ne ni Jerusalem. Ngima Hezekia kotin ne tek ahinya nikech kata owetene moko notho tho malich kiwang’ogi kaka misengni ne nyiseche ma nono!—2 Ru. 16:2-4, 10-17; 2 We. 28:1-3.

9, 10. (a) Ang’o ma ne nyalo miyo Hezekia obed gi mirima? (b) Ang’o momiyo chunywa ok onego ochid gi Nyasaye? (c) Ang’o momiyo ok onego wapar ni ngima ma ne waponie chiko kaka wabiro chalo bang’e?

⁹ Ne nyalo bedo mayot mondo Hezekia obed ng’at ma nigi mirima mi ong’any ne Nyasaye. E kindegi, nitie jomoko ma pok oneno gik malich ma Hezekia noneno, to pod giparo ni gin kare ka ‘chunygi ochido kod Jehova,’ kata bedo gi ich wang’ gi riwruok mare. (Nge. 19:3) To jomoko paroga ni bedo ni kit ngimagi ne rach ka gitindo, ni mano koro nyiso ni ngimagi ok bi bedo maber ngang’, kendo ni samoro gibiro chalo gi jonyuolgi. (Eze. 18:2, 3) Be paro ma kamago ni kare?

¹⁰ Ngima Hezekia konyowa yudo dwoko maler, ni mano ok en adier! Onge gimoro amora ma dimi chunywa ochid gi Jehova, nikech ok en e ma okel ne ji gik maricho ma timore e piny marachni. (Ayub 34:10) En adier ni jonyuol nyalo keto ranyisi maber kata marach ne nyithindgi. (Nge. 22:6; Kol. 3:21) Kata kamano, mano ok nyis ni kit ngima ma ng’ato noponie nyiso kaka ngimane biro bet bang’e. Kar mano, Jehova osemiyowa mich moro maber miwuoro. Nochueyowa gi nyalo mar yiero gima wadwa timo kod yiero ni wabiro bedo joma chalo nade. (Rap. 30:19) Hezekia notiyo nade gi michno?

11. Ang’o momiyo wanyalo wacho ni Hezekia ne en achiel kuom ruodhi Juda mabeyoe mogik?

¹¹ Kata obedo ni wuon Hezekia ne en achiel kuom ruodhi marichoe mogik mag Juda, en to nobedo ng’at maber miwuoro. (Som 2 Ruodhi 18:5, 6.) En adier ni wuon mare ne nyalo yondhe otim gik maricho. Kata kamano, pod ne nitie gik ma nokonye timo yiero makare. E ndalone, ne nitie jonabi kaka Isaya, Mika, kod Hosea. Wanyalo wacho ni Ruoth Hezekia noketo pache kod chunye e weche jonabigo kendo norwako siem mowuok kuom Jehova gi chunye duto. Omiyo, Hezekia norieyo gik maricho ma wuon-gi notimo.  Notimo kamano kuom pwodho hekalu, golo misengni mondo Nyasaye owe ne raia mage richogi, kendo ng’inyo nyiseche ma nono e kampen ma ratipo ma nokwako kama lach. (2 We. 29:1-11, 18-24; 31:1) Ka ne weche matek ochome, kuom ranyisi monj ma Sennakerib ruodh Assuria ne dwa monjogo Jerusalem, Hezekia nonyiso ni en gi chir kod yie motegno. Nogeno ni Nyasaye e ma ne nyalo rese kendo notego joge gi wechene kod ranyisine. (2 We. 32:7, 8) Bang’e, ka ne orie Hezekia nikech ng’ayi, nobolore mi oloko chunye. (2 We. 32:24-26) Nenore maler ni Hezekia ok noweyo kit ngima ma nodakie kotin oketh ngimane ma ne ni nyime. Kar mano, nonyiso ni en osiep Jehova kendo noketonwa ranyisi maber miwuoro monego waluw.

12. Ere kaka ji mathoth e kindegi osenyiso ni gin osiepe Jehova mana kaka Hezekia notimo?

¹² Nikech wadak e piny ma ji gerie kendo ma onge hera, ok en gima iwuoro ni nyithindo mathoth dongo e lwet jonyuol ma ok oherogi kata ma ok ritgi kuom gik ma nyalo hinyogi. (2 Tim. 3:1-5) Thoth Jokristo ma kindegi ne odongo e udi ma weche tekie. Kata kamano, gisebedo osiepe Jehova. Mana kaka Hezekia, ginyiso ni ngima ma ng’ato nodongoe chon ok e ma chik kaka ngimane biro chalo e kinde ma biro. Nyasaye osedhialowa gi mich mar timo yiero wawegi, kendo wan gi thuolo mar tiyo gi michno e pake kendo miye duong’, mana kaka Hezekia notimo.

13, 14. Ang’o momiyo migawo ma ne omi Maria ne nenore ni pek ahinya, to nowacho ang’o ne malaika Gabriel?

¹³ Higni miche modhuro bang’ kinde Hezekia, nyar Jo-Yahudi moro mobolore ma a Nazareth noloso osiep makende gi Jehova. Onge dhano moro amora ma nosegayudo migawo ma nyakono noyudo. Nodhi mako ich, ma onyuol Wuod Nyasaye ma miderma, kendo opidhe! Nyaka bed ni Jehova nogeno Maria nyar Heli ahinya, ma omiye migawo makende ma chalo kamano. To iparo ni Maria nowinjo nade ka nokwongo winjo wachno?

¹⁴ Yot paro apara ni Maria ne mor ahinya gi migawo maber ma nomiyeno, mi wiwa wil gi pek ma nyalo bedo ni noromogo. Malaika mar Nyasaye miluongo ni Gabriel nonyise ni odhi mako ich e yor hono ma ok onindo gi dichwo moro amora. Malaikano ok nonyiso joodgi Maria kaachiel gi jirendene kaka mano ne dhi timore. Ne gidhi bedo gi paro mane e wi Maria? Nyaka bed ni Maria chunye ne chandore kaka nodhi lero wachno ne Josef, jal ma ne dhi kende. Ere kaka ne odhi lero ne Josef mondo obed gadier ni ich ma ne en gono ne ok oyudo kuom dichwo moro mi wachno odonjne? E wi mano, donge ne en ting’ mapek ndi pidho,  rito, kendo tiego Wuod Nyasaye Man Malo? Ok wanyal ng’eyo gik moko duto ma ne chando chuny Maria sama malaika Gabriel ne wuoyo kode. Kata kamano, gima wang’eyo en ni nodwoko niya: “Ne! an misumba mar Jehova! We mondo otimrena kaka isewacho.”—Luka 1:26-38.

15. Ang’o momiyo yie ma Maria ne nigo ne en yie makende?

¹⁵ Donge Maria ne nigi yie motegno? Nyako ma misumba noikore timo gimoro amora ma ruodhe ne dwaro. Omiyo, Maria nogeno ni Jehova Ruodhe ne dhi rite, kendo yiero ma nodhi timo ne dhi moro Jehova. Noikore timo gimoro amora ma Ruodhe ne dwaro ni otim. Ang’o ma nokonye bedo gi yie motegno kamano? Ok nyuolga ng’ato ka en gi yie. Yie en gima ng’ato bedogo kotimo kinda kendo ka Nyasaye oguedhe. (Gal. 5:22; Efe. 2:8) Be nitie gimoro amora ma nyiso ni Maria notimo kinda mondo oteg yie mare? Ee, nitie. Non ane kaka nochikoga ite malong’o kod kaka nojawuoyo.

16. Ang’o ma nyiso ni Maria ne chikoga ite e yo malong’o mondo owinj wach?

¹⁶ Maria ne chikoga ite malong’o mondo owinj wach. Muma jiwowa ni wabed joma “winjo wach piyo,” kendo “ma terore mos kuom wuoyo.” (Jak. 1:19) Be Maria ne en ng’at ma winjoga wach e yo malong’o? Nenore maler ni ne en kamano. Injili mar Luka nyisowa nyadiriyo ni Maria ne chikoga ite malong’o ne weche matut mag Nyasaye, kendo bang’e nomanyo thuolo mar paro matut kuom gik ma nowinjogo. Ka nosenyuol Yesu, jokwath moko mobolore nonyiso Maria ote moro ma malaika nonyisogi. Higni 12 bang’e, ka Yesu pod rawera matin, nowacho wach moro ma nomako dho Maria. Kinde ariyogo duto, Maria nochiko ite, wiye ne ok owil gi gik ma nowinjogo, kendo noparo matut kuomgi.—Som Luka 2:16-19, 49, 51.

17. Ang’o ma wanyalo puonjore kuom kaka Maria ne wuoyoga?

¹⁷ Kaka Maria ne wuoyo. Thoth weche ma Maria nowacho gi dhoge ok ondik e Muma. Weche mathothie mogik ma nowacho yudore e Luka 1:46-55. Wechego nyiso ni Maria nong’eyo Ndiko maber. Wechegego dwa chalo gi weche moko ma Hanna min janabi Samuel nowacho kolemo. (1 Sa. 2:1-10) Nonro moro wacho ni weche ma Maria nowachogo otudore gi weche 20 kama manie Ndiko. Mano nyiso maler ni ne en nyako ma wuoyo kuom weche Nyasaye ka en thuolo. Maria nowuoyo e wi adiera mabeyo ma nokano e chunye ma nosepuonjore kuom osiepne maduong’ ma en Jehova Nyasaye.

18. Wanyalo bedo gi yie ma Maria ne nigo nade?

¹⁸ Mana kaka Maria, wan be samoro wajayudo migepe mowuok kuom Jehova ma nenore ni tek. Wan bende onego wabolre mondo Jehova e ma otawa, ka wageno ni obiro miyo weche odhinwa maber. Wanyalo bedo gi yie kaka Maria kuom winjo e yo malong’o adiera ma wapuonjore e wi Jehova kod dwache, paro matut adierago, kendo nyiso jomoko gik mabeyo ma wasepuonjore ka wamor.—Zab. 77:11, 12; Luka 8:18; Rumi 10:15.

19. Ang’o mwanyalo bedogo gadier sama wadhi nyime luwo ranyisi mag jotich Nyasaye ma ne nigi yie motegno mowuo kuomgi e Muma?

¹⁹ Ng’ama dibed gi kiawa ni Ruth, Hezekia, kod Maria ne gin osiepe Jehova mana kaka Ibrahim? Jogo duto kaachiel gi “joneno mang’eny molworowa kaka boche polo” kod jotich Nyasaye mamoko, osenyiso ayanga ni gimor gi thuolo makende ma gin-go mar bedo osiepe Nyasaye. Weuru waduto wadhi nyime luwo ranyisi maber mar joma ne nigi yiego. (Hib. 6:11, 12) Kaka wamedo timo kamano, e kaka wamedo bedo gadier ni wanayud gueth moro maduong’ ahinya, ma en bedo osiepe Jehova nyaka chieng’!