1, 2. Ang’o momiyo osiep ma ne nie kind Jonathan gi Daudi en ranyisi maber mar osiepe ma ok were?

NYAKA bed ni chir ma Daudi ne nigo mar rakore gi Goliath jal ma ne rabet miwuoro nomako dho Jonathan. Daudi koro nochung’ e nyim Saulo ruodh Israel ma be ne en wuon Jonathan koting’o ‘wi Ja-Filistiano e luete.’ (1 Sa. 17:57) Nyalo bedo ni Jonathan ne mor gi chir ma Daudi nigo. Nenore maler ni Nyasaye ne ni kod ne Daudi kendo gi kanyono, “chuny Jonathan noriwore gi chuny Daudi.” Kuom mano, “Jonathan gi Daudi notimo singruok, nikech [Jonathan] nohere kaka nohero chunye owuon.” (1 Sa. 18:1-3) Nodhi nyime makore gi Daudi e ngimane duto.

² Hera ma Jonathan noherogo Daudi nosiko kata obedo ni Nyasaye noseyiero Daudi obed ruodh Israel ma luwo. Chuny Jonathan nochako chandore ahinya ka ne Saulo dwaro nego Daudi. Jonathan nodhi nyaka e thim mar Judea man Horesh mondo ojiw osiepne. Jonathan ‘notego luet Daudi kuom Jehova.’ Noluwo ne Daudi kama: “Kik iluor . . . inibed ruodh Israel, kendo an nabed ng’at mar ariyo bang’i.”—1 Sa. 23:16, 17.

3. En ang’o ma Jonathan nokawo kaka gima duong’ e ngimane, to wang’eyo mano nade? (Ne picha manie chak sulani.)

 ³ Ji duto e piny mangima diher bedo gi osiepe ma ok wegi kata weche tek manade. Kata kamano, ka wamor mana gi kaka Jonathan nomakore gi Daudi to wiwa wil gi kaka nomakore gi Nyasaye, to kare nitie puonj moro maduong’ ma bayowa. Ang’o momiyo Jonathan nokawo Daudi kaka osiepne to ok jasike? Nenore ni ne nitie gimoro machielo ma ne duong’ ne Jonathan moloyo chopo dwaro mage owuon. Par ni ‘notego luet Daudi kuom Jehova.’ Omiyo gima Jonathan nokawo kaka gima duong’ e ngimane, ne en makruok gi Nyasaye. To mano e ma nokonye makore gi Daudi. Giduto ne gitimo kaka ne gisingore niya: “Jehova nobed kindwa kodi, kendo kind kotha gi kothi nyaka chieng’.”—1 Sa. 20:42.

4. (a) En ang’o ma biro miyo wabed mamor gadier? (b) Wabiro nono ang’o e sulani?

⁴ Wan kaka Jokristo, wageno joodwa, osiepewa, kod Jokristo wetewa kendo wamakorega kodgi, to ok wabedga mana mamor neno ka jomoko nono e ma timo kamano. (1 The. 2:10, 11) To en ng’awa monego wamakrego mokwongo? Donge en Jal ma nochiwonwa ngima? (Fwe. 4:11) Siko ka wamakore gi Nyasaye miyo wabedo mamor gadier. Kata kamano, mondo wanyis ni wamakore gi Nyasaye, nyaka wapadre kuome kata ka waromo gi tembe mager. E sulani, wabiro neno kaka ranyisi maber ma Jonathan noketo nyalo konyowa nyiso ni wamakore gi Nyasaye e yore ang’wen: (1) ka ng’at ma omi migawo mar tayowa nenore ni ok owinjore omi luor, (2) ka dwarore ni iyier ng’at monego imakrigo, (3) ka ng’ato okawowa marach kata ong’adonwa bura e yo ma ok kare, kod (4) kapo ni dwachwa tuomore gi dwach Nyasaye.

5. Ang’o momiyo ne tek ahinya ne Jo-Israel makore gi Nyasaye e kinde loch Saulo?

⁵ Kata obedo ni Nyasaye nowalo Saulo wuon Jonathan obed ruoth, Saulo noduogo oloko ne Jehova toke mi Jehova ne odage. (1 Sa. 15:17-23) To nikech Nyasaye ne ok ogolo Saulo e kom mapiyo, timbe Saulo maricho noketo joma notelonegi e tem. Ne nyaka ginyis ka be gibiro makore gi Nyasaye ka koni to ruoth owuon ma nobet e “kom duong’ mar Jehova,” timo gik maricho.—1 We. 29:23.

6. Ang’o ma nyiso ni Jonathan nomakore gi Jehova?

⁶ Ka ne Saulo ochako ng’anyo ne Jehova, Jonathan wuode to ne odhi nyime makore gi Jehova. (1 Sa. 13:13, 14) Noyudo janabi Samuel osewacho niya: “Jehova ok anojwang’ joge nikech nyinge maduong’.” (1 Sa. 12:22) Jonathan nonyiso ni oyie kuom wachno ka ne jolweny Jo-Filistia motiap ma ne nigi geche lweny 30,000 ne dwaro monjo Jo-Israel. Saulo to ne nigi mana chwo 600 kende, kendo en gi Jonathan e ma ne gin gi gik lweny! To e ma pod Jonathan nodhi monjogi ka en mana gi ng’at ma ting’one gik lweny. Jonathan nowacho niya: “Onge gi mageng’o Jehova mar reso [joge] gi luet ji mang’eny kata gi luet ji manok.” Jo-Israel ariyogo nonego chwo ma dirom 20 e pap kama ne gigudoree. Kae to “piny bende noyiengini; mit ne nitie kirini maduong’ ahinya” moa kuom Nyasaye. Nikech Jo-Filistia nochochni, ne gichako negore giwegi. Kuom mano, yie ma Jonathan ne nigo, nomiyo Nyasaye okonyogi ma gilocho.—1 Sa. 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20.

7. Jonathan ne odhi nyime timo ne wuon-gi ang’o?

⁷ Kata mana e kinde ma winjruok e kind Saulo gi Nyasaye ne medo kethore, Jonathan to ne odhi nyime riwo wuon mare lwedo ka ne nyalore. Kuom ranyisi, ne gidhi e lweny  kanyachiel mondo giked ne jo Nyasaye.—1 Sa. 31:1, 2.

8, 9. Ere kaka wanyiso ni wamakore gi Nyasaye sama wachiwo luor ne joma tayowa?

⁸ Mana kaka Jonathan, wan bende wanyalo nyiso ni wamakore gi Jehova kuom bolore ne jogo ma omi migepe mag tayowa mana kaka Nyasaye chikowa kata bed ni jomoko kuomgi nyalo nenore ni ok owinjore omi luor. Kuom ranyisi, jatend sirkal moro nyalo bedo ni ohero mibadhi ahinya, kata kamano pod wamiye luor ma mare nimar onego wabolre e yo mowinjore ne sirkal nikech gin gi “teko mar loch.” (Som Jo-Rumi 13:1, 2.) Waduto wanyiso ni wamakore gi Jehova adier kuom chiwo luor ne joma omiyo thuolo mar tayowa.—1 Kor. 11:3; Hib. 13:17.

⁹ E achiel kuom pinje mag South America, nyaminwa moro miluongo ni Olga ^[1] nomakore gi Nyasaye kuom miyo chwore luor kata mana e kinde ma timo kamano ne tek miwuoro. Kuom higni mang’eny, chworeno ne gerga kode nikech nyaminwano nobedo Janeno mar Jehova. Nojayanye, notamorega wuoyo kode, kendo nojanyise ni obiro kawo nyithindo kae to oweye. Kata kamano, Olga to ok nochulo richo kar richo. Notemo kar nyalone mondo obed dhako maber ma tedo ne chwore chiemo kinde duto, lwokone lepe, kendo rito joode e yo maber. (Rumi 12:17) Ne ojadhiga gi chwore limo wede kod osiepe chwore. Kuom ranyisi, ka ne wuon chwore ma noyudo odak e taon moro man mabor otho, kendo chwore ne chano dhi e liel, Olga noiko nyithindo kod gimoro amora ma ne dwarore e wuodhno. Sama program mar liel ne dhi nyime e kanisa, Olga ne orito chwore gi oko nyaka gitieko. Bang’ higni mogwaro, chwore nochako loko pache mos mos bang’ neno kaka Olga en dhako ma hore mos kendo miye luor. Tinde chwore kowega nyaka e Od Romo kendo jiwega odhi e chokruoge, to dichiel ka dichiel chworeno bende dhiga kode e chokruoge.—1 Pet. 3:1.

10. Ere kaka Jonathan nong’eyo ng’at monego omakrego?

¹⁰ Nikech Saulo noramo mar nego Daudi, ne dwarore ni Jonathan oyier ng’at ma obiro makorego. Kata obedo ni nosesingore  ne Daudi, pod ne obolore ne wuon mare. Kata kamano, Jonathan nong’eyo ni Nyasaye noyie gi Daudi to ok Saulo. Omiyo, Jonathan nomakore gi Daudi moloyo Saulo. Nokonyo Daudi kuom nyise ni odhi opondi kendo nowuoyo maber e wi Daudi e nyim Saulo.—Som 1 Samuel 19:1-6.

11, 12. Hera ma waherogo Nyasaye konyowa nade timo yiero mar makore kode?

¹¹ Makruok gi Nyasaye nokonyo nyaminwa moro miluongo ni Alice ma wuok Australia mondo oyier ng’ama nonego omakrego moloyo. Ka nochako puonjore Muma, nojanyiso joodgi gik mabeyo ma ne opuonjore. Bang’e, Alice nonyiso joodgi ni ne ok odhi chamo kodgi Krismas. Noleronegi gimomiyo kendo ne giwinje malong’o, to bang’e mos mos ne gichako bedo mager ahinya kode. Ne giparo ni olokonegi toke. Alice wacho kama: “Gikone mama nonyisa ni kik akwanra ni an-ga nyathine. Wachno nobwoga kendo nawinjo malit ahinya e chunya nikech nahero joodwa. Kata kamano, nang’ado ni Jehova gi Wuode e ma ne dhi bedo mokwongo e ngimana, kendo ne obatisa e chokruok maduong’ ma ne luwo.”—Mat. 10:37.

¹² Ka ok watang’, to makruok ahinya gi pinywa, skundwa, kata tuke mag spot gikone nyalo ketho osiep manie kindwa gi Nyasaye. Kuom ranyisi, Henry oheroga tugo moro miluongo ni chess. Skundgi e ma ne jaloyo e tugono, kendo nodwaro ni en bende otim kinda kar nyalone. Kata kamano, noduogo ofwenyo wach moro. Nowacho kama: “Mos mos, skul nochako kawo pacha ahinya moloyo hero Nyasaye. Tuke chess ma nigoyo giko juma ka juma ne mona timo tije mag Pinyruoth. Omiyo nayiero mondo awe tugo chess ne skundwa.”—Mat. 6:33.

13. Ere kaka makruok gi Nyasaye nyalo konyowa seche ma weche obedo matek e ngima mar joot?

¹³ Seche moko chopoga kama yiero ng’at monego wariw lwedo e ot bedo matek. Kuom ranyisi, Ken wacho niya: “Nadwaro mondo kinde ka kinde alim mamana ma koro hike noseniang’ kendo mondo en bende obi odagga kodwa matin kinde ka kinde. Kata kamano, mamana gi jaoda ok ne modhre pi. Mokwongo, weche ne tekna nikech ok nanyal moro ng’at achiel ma ok achwanyo ng’at machielo. Kae to nafwenyo ni ka weche tek kamano, to ne nyaka amakra gi chiega moloyo. Omiyo natiyo gi rieko moro ma chiega bende ne nyalo morgo.” Makruok gi Nyasaye kendo chiwo luor ne Muma, nomiyo Ken chir mar lero ne chiege gimomiyo ne dwarore gitim ne min-gi maber, kendo nonyiso min-gi ni omi chiege luor kod gimomiyo dwarore ni otim kamano.—Som Chakruok 2:24; 1 Jo-Korintho 13:4, 5.

14. Saulo notimo ne Jonathan marach e yo mane?

¹⁴ Makruok gi Jehova nyalo bedo matek kapo ni ng’at moro ma nigi migawo moro ma omi luor ok okawi e yo makare. Nyalo bedo ni Jonathan noromo gi chal ma kamano. Saulo, ruoth ma nowal gi Nyasaye nong’eyo ni wuode ne en osiep Daudi. Kata kamano, wachno ok ne donjne Saulo kata matin. Kinde moro Saulo nokuodo wi Jonathan koyanye gi mirima. Jonathan to ok nochulo kuor. Ok ne oyie mbeko hera mare ne Nyasaye kata ne Daudi ma bang’e ne dhi bedo ruodh Israel.—1 Sa. 20:30-41.

15. Kapo ni owadwa moro otimonwa gima ok ber onego watim ang’o?

¹⁵ E kanyakla mag jotich Jehova e kindegi, ok yot mondo otimne ng’ato e yo ma ok kare. Kata kamano, joma tayowa bende gin dhano morem kendo seche moko ginyalo kawowa marach e wi gimoro ma watimo. (1 Sa. 1:13-17) Ka dipo ni ng’ato okawi marach kata ong’adoni bura marach, dhi adhia nyime makori gi Jehova.

16. Gin gik mage ma dwarore ni wamakree gi Nyasaye ma ok waluwo dwachwa?

¹⁶ Saulo ne jiwo Jonathan mondo omany mana gik ma kelone ber en owuon. (1 Sa. 20:31) To nikech Jonathan nomakore gi Nyasaye, nobedo osiep Daudi kar keto pache kuom ber ma nonyalo yudo ka en owuon e ma obedo ruoth. Ka wang’eyo maber ni Jehova oyie gi ng’at ma timo “gima osesingore ni obiro timo, kata bed ni en gima biro hinye en owuon,” wabiro luwo ranyisi maber ma Jonathan noketo mar bedo joma ok many mana gik ma kelonwa ber wan wawegi. (Zab. 15:4, Luo, 1976) Jonathan notimo ‘gima nosesingore ni obiro timo’ ne Daudi, to wan bende ok onego waketh singo magwa. Kuom ranyisi, kapo ni winjruok ma ne watimo gi ng’ato e wach ohala obedo matek luwo, hera mwaherogo Nyasaye kod puonj mwayudo e Muma biro chwalowa mondo watem matek watim kaka nwasesingore gi nyawadwa. To nade kapo ni ngimawa mar kend ok dhinwa maber kaka ne waparo? Hera ma waherogo Nyasaye biro miyo kik waketh kend magwa.—Som Malaki 2:13-16.

17. Nono sulani okonyi nade?

¹⁷ Seche ma waparo ranyisi maber mar Jonathan, donge wan be dwaher makore gi Nyasaye kaka notimo? Omiyo, kik waluw mana gik ma kelonwaga ber wawegi. To mana kaka Jonathan, wanyis gadier ni wamakore gi Jehova kuom hero Jokristo wetewa moriwo nyaka joma nyalo chwanyowa. Ka wamakore motegno gi Jehova Nyasaye sama weche tek, wabiro moro chunye to mano kelonwa mor mogundho. (Nge. 27:11) Ka ok waweyo Jehova, wabiro neno kaka oguedho jogo mohere. E sula ma luwo, wabiro nono puonj moko mabeyo e wi joma nomakore gi Nyasaye e kinde Daudi kod ma ne ok otimo kamano.