1, 2. (a) En siem mane ma osereso ngima ji mang’eny? (Ne picha man malo.) (b) Ere kaka itayo jotich Nyasaye mondo gires ngimagi?

HIGNI 100 mosekalo e piny North America, ne nitie weche moko ma ne indiko e sain-bod madongo kuonde ma ning’adoe reru. Wechego ne wacho ni “CHUNG’, NG’I, CHIK ITI.” Wechegi noreso ngima ji mathoth. Nikech ang’o? Nikech ne gikonyo derepe mag mtokni kik ng’ad reru e kinde ma ok owinjore ma gach reru tuomgi. Kindegi bende, luwo siemno osereso ngima ji mathoth.

² Jehova osetimo gimoro maber moloyo mana muono weche ma chiwo siem e sain-bod. Otayo joge konyisogi yo ma dhi e ngima ma nyaka chieng’, mondo kik giyud hinyruok moro amora. E wi mano, ochalo jakwath ma jahera ma tayo rombene e wang’ yo mowinjore monego giluw kendo ochiwonegi siem mondo kik giluw yore ma nyalo kelonegi hinyruok.—Som Isaiah 30:20, 21.

3. Ere kaka dhano nodonjo e yo ma terogi e tho?

³ Chakre nene, Jehova osebedo ka chiwo weche moko ma  achiel kachiel ma tayo joge. Kuom ranyisi, e puodho mar Eden, Jehova nochiwo ne dhano chike ma ne nyalo miyo gidag ka gimor nyaka chieng’. (Cha. 2:15-17) Dine Adam gi Hawa winj chik ma ne omigi, dine ok gibedo gi ngima mopong’ gi lit ma terogi e tho. Kar winjo siem, Hawa nochiko ite mowinjo puonj ma nenore ni ne wuok kuom le moro matin. Kae to Adam bende nowinjo dwond chiege, ma ne en dhano adhana ma nyalo tho. Giduto ne giloko ng’egi ne wach ma Wuon-gi ma jahera nonyisogi. Mano nomiyo girwako dhano duto e yo ma terogi mana e tho.

4. (a) Ang’o momiyo chike manyien ne dwarore bang’ Ataro? (b) Ere kaka lokruoge ma nobetie nonyiso paro ma Nyasaye nigo?

⁴ E kinde Noa, Nyasaye nochiwo chike moko ma ne dhi reso ngima ji. Bang’ Ataro mar pi, Jehova nochiwo chik ma ne kwero chamo kata madho remo. Ang’o momiyo nomigi chikno? Ne nitie lokruoge manyien. Jehova ne dhi yie mondo dhano ochak chamo ring’o. Omiyo, chik manyien ne dwarore. Chikno ne wacho niya: “Ring’o kod ngimane, en remo, kik ucham.” (Cha. 9:1-4) Lokruogno nonyiso ayanga paro ma Nyasaye ne nigo e wi ngima, ma en e ma ochiwo. Kaka Jachuech kendo Jachiw-Ngima, en gi ratiro mar keto chike e wi ngima. Kuom ranyisi, nogolo chik ni dhano kik neg dhano wadgi. Nyasaye neno ngima gi remo kaka gik maler e nyime, kendo obiro ng’ado bura ne ng’ato ang’ata ma tiyo kodgi marach.—Cha. 9:5, 6.

5. Wadwaro nono ang’o, to nikech ang’o?

⁵ We wane ane ranyisi moko ma nyiso kaka Nyasaye nodhi nyime tayo joge kuom higni buora. Timo kamano biro jiwowa mondo wang’ad chuth mar luwo Jehova nyaka wadonj e piny manyien.

6. Ang’o momiyo chike ma nomi Jo-Israel kokalo kuom Musa ne dwarore, to en chuny mane ma nonego gibedgo?

⁶ E kinde Musa, Jehova nomiyo joge chike ma achiel kachiel ma ne tayo timbegi kod kaka nonego gilame. Nikech ang’o? Nikech lokruoge manyien nochako obetie. Kuom higni mokalo 200, nyikwa Jakobo nodak e bwo loch Misri, piny ma nopong’ gi lamo jomotho, lamo nyiseche ma nono, gi timbe moko ma ne ok mi Nyasaye luor. Kane jo Nyasaye ogony oa e loch marach mar Misri, ne dwarore ni omigi chike manyien. Ne gidhi dak, ok kaka wasumbni, to kaka oganda mogony ma luwo mana chike Jehova. Buge moko lero ni wach motigo e dho Hibrania ni “chik,” otudore gi wach ma tiende en “nyiso ng’ato yo, tayo ng’ato, [kata] puonjo ng’ato.” Chik Musa ne chalo ohinga ma geng’o ogandano mondo kik gidonjre e timbe mochido kod weche lamo mag ogendni ma nolworogi. Kane Jo-Israel owinjo Nyasaye, ne oguedhogi. To ka ne gibalo ne chikene, ne giromo gi chandruoge malich.—Som Rapar mar Chik 28:1, 2, 15.

7. (a) Ler ane gimomiyo Jehova nomiyo joge chike ma tayogi. (b) Ere kaka Chik nobedo kaka jarit ne Jo-Israel?

⁷ Ne nitie gimachielo momiyo luwo chik ne dwarore. Chik Musa ne iko Jo-Israel ne gimoro maduong’ ma ne ni nyime motudore gi dwach Jehova. Mano ne en biro mar Mesia, Yesu Kristo. Chikno nonyiso ayanga ni Jo-Israel ne gin joma orem. Ne paronegi bende ni misango makare ne dwarore mondo oumgo richo chuth. (Gal. 3:19; Hib. 10:1-10) Mopogore gi mago, Chik nokonyogi rito anyuola ma Mesia ne dhi wuokie kendo konyogi  fwenye kobiro. Omiyo, nochalo “jarit” ma ne dhi tayogi nyaka ir Kristo.—Gal. 3:23, 24.

8. Ang’o momiyo onego otawa gi puonj ma yudore e Chik Musa?

⁸ Kaka Jokristo, wan bende wanyalo yudo ber kuom luwo weche ma ne ondik e Chik ma ne omi oganda mar Jo-Israel. E yo mane? Wanyalo chung’ matin kendo ng’iyo puonj ma yudore e Chikno. Kata obedo ni ok wan e bwo chikego, wanyalo geno thothgi mondo otawa e ngimawa ma pile, kod e weche motudore gi lamo Jehova Nyasachwa maler. Jehova ne oyie mondo ondik chikego e Muma mondo gipuonjwa, gitawa, kendo gimi wane gadier ni kare Kristo nomiyowa puonj manie rang’iny mamalo moloyo Chik Musa. Ne ane gima Yesu nowacho: “Ne uwinjo ni ne owach ni: ‘Kik ichod.’ An to awachonu ni, ng’ato ang’ata ma siko ka ng’iyo dhako mondo ogombe, osechodo kode ei chunye.” Kuom mano, dwarore watang’ gi timbe mag terruok kaachiel gi gombo moro amora ma nyalo miyo wadonj e timno.—Mat. 5:27, 28.

9. En lokruok mane ma nomiyo Nyasaye ochiwo weche manyien mondo ota dhano?

⁹ Kane Yesu obiro e piny kaka Mesia, ne dwarore ni Jehova ochiw weche moko ma ne dhi tayo dhano kendo nomedo fwenyonwa kaka dwache ne dhi timore. Mano ne otimore nikech lokruoge moko ne obetie. E higa mar 33, Jehova nojwang’o oganda mar Jo-Israel machon ma ochako tiyo gi kanyakla mar Jokristo.

10. Ang’o momiyo ne omi kanyakla mar Jokristo chike manyien, to gipogore nade gi chike ma ne omi Jo-Israel machon?

¹⁰ E kinde Jokristo mokwongo, jotich Nyasaye ma nobedo Jokristo noyudo chike manyien ma ne tayogi kaka nonego gilam Nyasaye kod kaka timbegi nonego ochal. Jotich Nyasaye ma nochiworenegi, ne nie singruok manyien. Chik Musa ne omi mana oganda achiel, ma ne en oganda Jo-Israel. Mopogore gi mano, Israel mar roho, noting’o joma wuok e pinje kod kit dak mopogore opogore. Adiera en ni “Nyasaye ok buon ng’ato ang’ata, to ei oganda moro amora, ng’at moluore kendo ma timo gik makare, oyiego.” (Tich 10:34, 35) Chik Musa ma ne opa e kite, notayo oganda Jo-Israel machon ka gin e Piny Manosingi. Kuom Israel mar roho “chik Kristo” notenore ahinya kuom puonj ma nondik e chunygi. Omiyo, Jokristo ne dhi tiyo gi “chik Kristo” kamoro amora ma ne gidakie kendo chikno ne dhi kelonegi ber mogundho.—Gal. 6:2.

11. Gin yore ariyo mage ma “chik Kristo” ne dhi mulogo ngima Jokristo?

¹¹ Nyasaye ne dhi tayo Israel mar roho kotiyo gi Wuode kendo ne gidhi yudo ber kuom luwo kaka ochikogi. Matin nono ka pok Yesu otimo singruok manyien, nochiwo chike ariyo madongo. Achiel kuomgi notudore gi tij lendo. To machielo notudore gi timbe jolup Yesu kod kaka nonego gitim ne Jokristo wetegi. Chikegi ne gin mag Jokristo duto, omiyo, kata Jokristo madier e kindegi tiyo kodgi, bed ni gin gi geno mar dhi e polo kata dak e piny.

12. Ang’o ma ne nyien kodok kor ka tij lendo?

¹² We wanon ane tij lando wach maber ma Yesu nonyiso jolupne mondo otim. Ne gidhi lendo ka gitiyo gi yore manyien kendo e okang’ malach. Higni miche ma nosekalo, joma ne wuok e ogendni mamoko ne irwakoga kane gibiro Israel mondo gilam Jehova. (1 Ru. 8:41-43) Mano  notimore ka pok Yesu ochiwo chik mantie e Mathayo 28:19, 20. (Som.) Jolup Yesu ne onyis ni ‘odhi’ ir ogendni duto. Chieng’ Pentekost ma higa mar 33, nonenore maler kaka Jehova noloko yo ma notimogo gik moko motudore gi wach lando injili e piny ngima. Rohone maler nomiyo ji 120 e kanyakla manyienno owuoyo gi dhok ma yore yore e yor hono ne Jo-Yahudi gi joma norwako yie mar Jo-Yahudi. (Tich 2:4-11) Bang’e, alworagi mar lendo nokwako nyaka piny Samaria. Kae to e higa mar 36, nomed alworano moriwo nyaka pinje mag ogendni ma ne ok oter nyange. Mano nyiso Jokristo ne dhi lendo ne ji duto e piny ngima.

13, 14. (a) “Chik manyien” nyalo riwo timo ang’o? (b) Wanyalo puonjore ang’o kuom ranyisi ma ne Yesu oketonwa?

¹³ Koro we wanon ane kaka onego watim ne Jokristo wetewa. Yesu nochiwo “chik manyien.” (Som Johana 13:34, 35.) Chikno dwaro ni waher jowetewa e ngimawa ma pile kendo bedo moikore thonegi. Mano ne en gima ne ok yudre e Chik Musa.—Mat. 22:39; 1 Joh. 3:16.

¹⁴ Yesu noketonwa ranyisi maber ahinya kuom wachno. Nohero jopuonjrene kendo nochiworenegi chuth. Hera ma kamano ne dhi miyo ochiw ngimane ne jopuonjrene, kendo noikore timo kamano. Ne odwaro ni jopuonjrene duto moriwo nyaka wan oikre timo kamano. Seche moko wanyalo yie yudo lit mathoth mondo wanyis ni wahero Jokristo wetewa, kendo wanyalo kata mana yie thonegi.—1 The. 2:8.

15, 16. Gin chal mage manyien ma wan-go e kindegi, to Nyasaye tayowa nade?

¹⁵ Yesu osebedo ka chiwo chiemb chuny e kinde mowinjore to ahinya ahinya chakre kinde ma noyieroe “jatich mogen kendo mariek.” (Mat. 24:45-47) Chiemb chunyno oriwo chiwo weche ma dwarore ahinya ni waluw sama lokruok moro obetie.

¹⁶ Wadak e kinde ma Muma luongo ni “ndalo mag giko,” kendo nyime kae wachomo masira moro maduong’ ma pok nobetie nyaka nene. (2 Tim. 3:1; Mar. 13:19) E wi mano, Satan gi jochiendene osegol e polo kendo ne obolgi e piny kae kama gikelo ne dhano chandruoge malich miwuoro. (Fwe. 12:9, 12) Bende, omiwa tich moro makende mar lando wach maber ne ogendni ma wacho dhok mopogore opogore e piny mangima, kendo sani tijno itimo e okang’ ma pok ne otimego nyaka nene!

17, 18. Onego wakaw nade weche ma itayowago e kindegi?

¹⁷ Onego wati gi gige lendo ma riwruok mar oganda Nyasaye miyowa. Be itiyoga kodgi? Be iluwoga paro michiwonwa e chokruogewa ma konyowa tiyo gi gige lendogi kendo tiyo kodgi e yo mong’ith? Be inenoga parogo kaka paro mowuok kuom Nyasaye?

¹⁸ Omiyo, mondo wamed yudo gueth mag Nyasaye, dwarore ni wachik itwa ne weche duto michikowago e kanyakla mar Jokristo. Ka wan gi tim mar luwo kaka ichikowaga e kindegi, biro bedo mayot timo kamano kinde “masira maduong’,” ma biro golo oko piny ma Satan chikoni. (Mat. 24:21) Bang’e, chike manyien biro dwarore ma biro tayowa e piny manyien ka ma onge Satan gi wuond mage.

19, 20. Gin buge mage modol mibiro yaw, kendo ang’o ma biro timore?

¹⁹ Oganda mar Jo-Israel machon ne omi chike manyien kane itayogi gi Musa, kendo bang’e kanyakla mar Jokristo  bende ne omi chike manyien ka gin e bwo “chik Kristo.” Kamano bende, Muma nyisowa ni e piny manyien ibiro chiwnwa buge modol moting’o chike manyien ma biro tayowa. (Som Fweny 20:12.) Nyaka bed ni buge modolgo biro ting’o gik ma Jehova biro dwaro ni dhano otim e kindego. Ka ji te opuonjore bugegi moriwo nyaka joma ochier, gibiro konyowa ng’eyo dwach Nyasaye ne dhano. Bugego biro konyowa ng’eyo pach Jehova e yo matut. Joma biro dak e Paradiso e piny biro hero jowetegi kendo miyogi luor nikech ibiro tagi gi puonj ma yudore e Wach Nyasaye ma gisemedo winjo tiendgi maber, kaachiel gi weche ma biro yudore e buge modol. (Isa. 26:9) Tem ane paro kaka wabiro puonjore gik mathoth kendo puonjo jomoko bende kitayowa gi Ruoth, Yesu Kristo!

²⁰ Joma biro rwako ‘weche mondik ei buge’ modol biro yudo ngima ma nyaka chieng’. Joma biro rito timgi makare e nyim Nyasaye nyaka giko tem mogik, Jehova biro ndiko nyingegi e “buk mar ngima” kendo ok noruchgi ngang’. In bende inyalo ndik nyingi e bugno! Omiyo, ka WACHUNG’ matin mondo wanon Wach Nyasaye, WANG’IYE matut mondo wawinj tiende, kae to WACHIKO ITWA mondo waluw kaka Nyasaye tayowa sani, wabiro tony e kinde masira maduong’, kae to bang’e wabiro dhi nyime puonjore mathoth e wi Jehova Nyasachwa mariek kendo ma jahera.—Ekl. 3:11; Rumi 11:33.