1, 2. En ang’o ma ji mang’eny oseneno kuom Joneno mag Jehova?

JI MANG’ENY pwoyoga Joneno mag Jehova nikech kido mabeyo ma gin-go. Kuom ranyisi, jandiko moro miluongo ni Anton Gill ne owuoyo e wi owete gi nyimine ma ne ni Nazi Germany kowacho kama: “Jo-Nazi nosando Joneno mag Jehova marach ahinya. . . . Ka nochopo higa mar 1939 ne nitie Joneno 6,000 ma notue e [kembe misande ji].” Nomedo wacho ni kata obedo ni nosand Joneno kamano, pod ne gisiko ka gin joratiro, ne ginyiso chuny mokuwe, ne gidhi nyime makore gi Nyasaye, kendo ne gisiko ka giriwore.

² Higni matin mokalo, ji mang’eny man e piny South Africa nowuoro ahinya ka ne gineno gimoro ma ne pok ginenoga e kind jotich Nyasaye. Nitie kinde ma Joneno mag Jehova ma gin jorotenge kod ma wasunge ne onge winjruok maber e kindgi. Kata kamano, chieng’ Jumapil Desemba 18, 2011, ne en gima ber neno owete gi nyimine ma joretenge gi wasunge mokalo 78,000 manie piny South Africa kod mowuok e pinje mamoko machiegni gi South Africa kochokore e stadiam man Johannesburg e chokruok maduong’. Achiel kuom maneja mochung’ ne stadiamno nowacho kama: “Kuom ji duto ma osebiro e stadiamni, jogi e joma  timbegi beyo moloyo. Giduto girwakore maber. Stadiam bende ulwoko maler. To gima berie moloyo en ni jorotenge gi wasunge obet kanyachiel.”

3. Ang’o momiyo riwruokwa mar owete en riwruok makende?

³ Weche ma kamago mowuok kuom joma ok gin Joneno nyiso ni riwruokwa mar owete en gima kende. (1 Pet. 5:9) Kata kamano, en ang’o mamiyo riwruogwa bedo mopogore ahinya gi riwruoge mamoko? Wach Nyasaye kod roho maler konyowa mondo ‘walony dhano machon’ kae to ‘warwako dhano manyien.’—Kol. 3:9, 10.

4. Ang’o ma wadwaro nono e sulani, to nikech ang’o?

⁴ Lonyo kit dhano machon ok en gima yot, to weye chuth bende ok yot. E sulani, wadwaro nono kaka wanyalo lonyo kit dhano machon, gimomiyo onego watim kamano mapiyo, kod gimomiyo timo lokruok en gima nyalore kata obedo ni ng’ato timo gik maricho ahinya. Wabiro neno bende gima joma osetiyo ne Jehova kuom higni mang’eny nyalo timo mondo giwere chuth gi timbe mag dhano machon. Ang’o momiyo ber wuoyo e wi wechegi? Gima lit en ni jotich Jehova moko ma osetiyone kuom higni mang’eny osembeko tol mochako bedo gi kido ma ne giseweyo. Omiyo, waduto onego waluw siem ma wacho niya: “Ng’at ma paro ni ochung’, otang’ ahinya mondo kik olwar.”—1 Kor. 10:12.

5. (a) Chiw ane ranyisi ma nyiso gimomiyo dwarore wakaw okang’ mapiyo mar lonyo dhano machon. (Ne picha manie chak sulani.) (b) Kaluwore gi Jo-Kolosai 3:5-9, gin timbe mage ma nyiso kit dhano machon?

⁵ Inyalo timo nang’o kapo ni lawi olil, kata ka en gi tik marach? Ibiro lonye mapiyo kaka nyalore. E yo ma kamano, onego wakaw okang’ mapiyo mar weyo timbe machon ma ok luwre gi dwach Nyasaye. Wadwaro luwo gima Paulo nonyiso Jokristo ma kindene niya: “Nyaka uket gigi duto mabor kodu.” We wane ane richo moko ariyo ma Paulo nowuoye ma gin terruok kod tim ma ok ler.—Som Jo-Kolosai 3:5-9.

6, 7. (a) Weche ma Paulo nowacho nyiso nade ni kinda dwarore mondo ng’ato olony dhano machon? (b) Sakura nodak e kit ngima ma chal nade, to ang’o ma nokonye mondo owe kit ngimano?

⁶ Terruok. Wach molok e Muma ni “terruok” oriwo timbe mag nindruok e kind joma ok okendore kaka chik dwaro kod chwo ma nindore gi chwo kata mon ma nindore gi mon. Paulo nonyiso Jokristo wetene ni ‘gineg fuonni mag ringregi,’ ma tiende ni gigol gombo moro amora motudore gi tim terruok. Weche ma Paulo notiyogo nyiso maler ni kinda dwarore mondo ng’ato ogol chuth gombo ma kamago. Kata kamano, tieko gombogo chuth en gima nyalore.

⁷ Ne ane gima notimore ne Sakura  * modak Japan. Ka ne odongo, ne oneno ni onge joma ohere kendo ni en ng’at manono. Ka ne ojahigni 15, nochako nindo gi chwo mopogore opogore mondo otiekgo kuyo ma ne en-go. Owacho kama, ka en gi wich kuot: “Asegolo ich nyadidek. Mokwongo, naneno ni nindo gi chwo mang’eny kamano miyo awinjo ni kare nitie joma ohera kendo dewa. Kata kamano, kaka namedo nindo kodgi e kaka namedo neno ni timno ok konya e yo moro amora.” Sakura nodhi nyime gi timno ma ochopo jahigni 23. Bang’e, nochako puonjore Muma gi Joneno mag Jehova. Gima Sakura nopuonjore nomore ahinya kendo Jehova ne okonye  mi oloyo lit kaachiel gi wich kuot ma ne en-go kendo noweyo tim terruok. Sakura sani en painia mapile kendo oneno ni ji ohere kendo dewe. Owacho niya, “Amor ng’eyo ni Jehova ohera ahinya.”

8. Gin ang’o gini ma nyalo miyo kik wabed maler e wang’ Nyasaye?

⁸ Tim ma ok ler. Wach molok e Muma ni tim ma ok ler, oriwo gik mang’eny moloyo mana richo mar terruok. Oriwo timo timbe mamoko kaka madho ndawa kod angera mochido. (2 Kor. 7:1; Efe. 5:3, 4) Oriwo nyaka gik ma ng’ato timo ka en kar kende kaka somo buge ma nyalo chiero gombo mag nindruok kata ng’iyo ponografi ma miyo ng’ato tugo gi duong’ne.—Kol. 3:5. *

9. “Owruok gi gombo mag terruok” nyalo kelo hinyruok mage?

⁹ Joma nigi tim mar ng’iyo ponografi ‘oore gi gombo mag terruok,’ to mano nyalo miyo gibed joma dwaro mana nindruok seche te. Jotim nonro wacho ni ka ng’ato osehero neno ponografi, weyo timno nyalo bedo matek mana kaka tek weyo kong’o kata yedhe ma mero ji kuom ng’at ma gigo oseng’iyo e rembe. Neno ponografi kelo hinyruok mang’eny. Ng’ato bedo gi wich kuot, ok obed jakinda e tich, kuwe bedo ma onge e ode, kendne nyalo kethore, kendo ng’at ma kamano nyalo dere. Ng’at moro ma noweyo neno ponografi nowacho kama bang’ higa achiel: “Sani awinjo ka an dhano kendo an gi luor mowinjore abedgo.”

10. Ang’o ma nokonyo Ribeiro mondo olo tim mar ng’iyo ponografi?

¹⁰ Nitie ji mang’eny ma pod dhi nyime kedo mondo giwe tim mar ng’iyo ponografi. Kata kamano, en lweny ma ng’ato nyalo loyo mana kaka ranyisi mar Ribeiro modak Brazil nyiso. Ribeiro nowuok dala ka ne en rawera kendo nochako tiyo e kambi ma rego otese mosetigo. Kanyo e ma nochako somoe buge mag ponografi. Owacho kama: “Nachako hero gigo mos mos. Timno nodonjo e remba ma koro nagomboga agomba mondo dhako ma ne adakgo owuog mondo achak ng’iyo vidio mag ponografi.” Kae to chieng’ moro ka Ribeiro ne ni e tich, noneno buk moro ma wiye wacho ni, Be Ing’eyo Gima Kelo Mor mar Joot? e kind buge mang’eny ma ne idwa reg e masin. Nokawo bugno mosomo. Gik ma nosomo e bugno nomore mochako puonjore Muma gi Joneno mag Jehova, en mana ni nokawe kinde malach mondo owe ng’iyo ponografi. Ang’o ma nokonye mondo owe timno? Owacho kama: “Lamo, puonjruok Muma, kendo paro matut e wi gik ma ne apuonjora nokonya mondo abed gi kido mabeyo kaka mag Jehova, to mano nomiyo amedo hero Jehova moloyo kaka nahero neno ponografi.” Wach Nyasaye kod roho maler nokonyo Ribeiro ahinya molonyo kit dhano machon kae to otise kendo sani en jaduong’-kanyakla.

11. Ang’o ma ng’ato nyaka tim mondo owe tim mar neno ponografi?

¹¹ Ribeiro nyaka ne tim mathoth moloyo mana puonjruok Muma e ka olo tim marachno. Ne nyaka opar matut kuom gik ma ne opuonjore e Muma kendo yie mondo adierago omul chunye. Lamo kod paro matut nokonye mondo hera ma noherogo Nyasaye olo gombo ma ne en-go mar neno ponografi. Hero Jehova e yo matut kendo sin gi gik maricho e gima berie mogik ma nyalo konyo ng’ato mondo owe tim mar neno ponografi.—Som Zaburi 97:10.

12. Ang’o ma nokonyo Stephen mondo owe ich wang’ kod weche mag ayany?

¹² Joma igi wang’ piyo kinde mang’eny nyisoga ich wang’ ka gitiyo gi weche mag ayany. Onge kiawa ni bedo gi ich wang’ ok nyal miyo joot odag gi kuwe. Wuoro moro modak Australia miluongo ni Stephen wacho niya: “Iya ne jawang’ga matek kendo najayenyo kata ka ng’ato notimona gimoro matin. Ne wapogo dak gi jaoda nyadidek kendo ne wasechako manyo kaka ne wanyalo ketho kendwa.” Stephen gi jaode nochako puonjore Muma gi Joneno. Ang’o ma ne otimore ka ne Stephen ochako tiyo gi puonj mag Muma e ngimane? Owacho kama: “Ngimawa mar joot nochako bedo maber. Jehova osekonya ma tinde an gi kuwe kendo tinde amuol. Mano opogore gi kinde mokalo ma ne ager ka pino kendo nachalo mana mbom ma nyalo muoch sa asaya kata ng’ato ochwanya mana matin.” Stephen en jakony-tich e kanyakla kendo jaode osebedo painia mapile kuom higni mang’eny. Jodong-kanyaklagi wacho kama: “Stephen en ng’at ma muol, ma tiyo matek, kendo mobolore.” Onge odiechieng’ ma ne giseneno ka iye owang’. Be Stephen nyalo pakore ni lokruogego notimo gi tekone owuon? Owacho kama: “Ne ok anyal yudo guethgi duto kapo ni ne ok ayie mondo Jehova okonya awe kido maricho ma ne an-go chon.”

13. Ang’o momiyo ich wang’ en gima rach, to Muma miyowa siem mane?

¹³ Muma kwero ni kik wabed gi ich wang’, weche mag ayany, kod koko mag dhawo. (Efe. 4:31) Gima lit en ni timbe kaka mago keloga lweny. Jopiny nyalo neno ni onge gima rach gi timbe ma kamago, to gin timbe ma ok mi Nyasaye luor. Nitie ji mang’eny ma ne nyaka lony timbe kaka mago e ka girwak dhano manyien.—Som Zaburi 37:8-11.

14. Be nyalore mondo ng’at mager obed mamuol?

¹⁴ Ne ane ranyisi mar Hans ma en jaduong’-kanyakla e piny Austria. Jachan buch jodongo e kanyaklagi wacho kama: “En ng’at ma muol ahinya ma pok nadwaro ayudo.” Hans ne ok muolga chon. Nochako mer ka ne en rawera mobedo ng’at ma ger ahinya. Chieng’ moro ka nosemer, iye nowang’ matek monego osiepne ma nyako, to mano nomiyo otueye e jela kuom higni 20. Tueyo Hans e jela ne ok omiyo oweyo gero. Bang’ kinde, min-gi notimo chenro mondo jaduong’-kanyakla moro olim Hans e jela, kendo Hans nochako puonjore Muma. Hans wacho niya: “Weyo timbega machon ne ok yot. Ndiko ma ne jiwaga ahinya ne en Isaiah 55:7, ma wacho ni: ‘Ng’at marach mondo owe yore,’ kod 1 Jo-Korintho 6:11, ma wuoyo kuom joma noweyo timbegi maricho’ kowacho niya: ‘To mano e kaka moko kuomu ne chal.’ Jehova osehore koda kuom higni mang’eny kendo rohone maler osekonya mondo arwak dhano manyien.” Notis Hans ka en e jela kendo nogonye bang’ higni 17 gi nus. Owacho niya: “Agone Jehova erokamano kuom kecha kendo weyona richona.”

15. En tim mane ma ji ohero ahinya, to Muma wacho ang’o kuom timno?

¹⁵ Mopogore gi weche mag ayany, wacho miriambo bende en achiel kuom kido mag dhano machon. Kuom ranyisi, ji oheroga riambo e weche mag chulo osuru, kata mondo kik kumgi nikech richo ma gitimo. Mopogore gi joma kamago, Jehova en “Nyasaye wuon adier.”  (Zab. 31:5) Omiyo, odwaro ni “ng’ato ka ng’ato” ma lame “owach ne wadgi adiera” kendo “kik ng’ato riamb ne nyawadgi.” (Efe. 4:25; Kol. 3:9) Kuom mano, nyaka wawach adiera kinde duto kata ka timo kamano nyalo miyo wayud wich kuot kata pek moko.—Nge. 6:16-19.

16. En ang’o ma nyalo konyo ng’ato mondo olony dhano machon?

¹⁶ Lonyo kit dhano machon ok en gima ng’ato timo gi tekone owuon. Joma owuo kuomgi e sulani ma gin Sakura, Ribeiro, Stephen, kod Hans nokedo matek ahinya mondo giwe kido maricho. Gima nokonyogi en ni ne giyie mondo Wach Nyasaye kod roho maler ochik pachgi kod chunygi. (Luka 11:13; Hib. 4:12) Mondo wan bende gigo okonywa, nyaka wasom Muma pile, wapar matut kuom gik ma wasomo, kendo walem kinde duto mondo wayud rieko kod teko mar timo kaka Muma wacho. (Jos. 1:8; Zab. 119:97; 1 The. 5:17) Wach Nyasaye kod roho maler bende konyowa sama waikore maber ne chokruogewa mag kanyakla kendo dhi e chokruogego. (Hib. 10:24, 25) E wi mano, onego wati gi gik mamoko ma riwruok mar oganda Jehova omiyowa kaka gasede, JW Broadcasting, JW Library, kod jw.org.—Luka 12:42.

17. En ang’o ma wabiro puonjore e sula ma luwo?

¹⁷ Wasenono timbe moko ma Jokristo nyaka werego chuth. Kata kamano, be mano kende e gima dwarore mondo Nyasaye oyie kodwa? Ooyo. Nyaka warwak kit dhano manyien. E sula ma luwo mae, wabiro nono gik ma dwarore mondo warwak dhano manyien kendo siko ka wan kamano.