1. Loko chuny oriwo timo ang’o?

 SAMA watimo richo moro, dwarore ni walok chunywa. E Muma, ng’at moloko chunye weyo timbene maricho kendo otemo matek mondo kik ochak otimgi kendo.—Ne Tiend Weche Moko ma Yudore e Muma, e bwo wich ma wacho ni “Loko chuny.”

2. Ang’o momiyo dwarore ni waduto wapuonjre kaka wanyalo loko chunywa kendo ae richo? (Nehemia 8:9-11)

² Ji duto onego opuonjre kaka ginyalo loko chunygi. Nikech ang’o? En nikech waduto watimo richo pile. To nikech wan nyikwa Adam gi Hawa, mano miyo inyuolowa e richo kendo watho. (Rumi 3:23; 5:12) Omiyo, dwarore ni walok chunywa. Kata mana jatich Nyasaye ma nomakore kode kaka jaote Paulo, bende nokedo gi richo. (Rumi 7:21-24) Be mano nyiso ni kinde duto onego waku nikech richowa? Ooyo. Jehova en Nyasaye mang’won kendo odwaro ni wabed mamor. Wane ane ranyisi mar Jo-Yahudi ma nodak e kinde Nehemia. (Som Nehemia 8:9-11.) Jehova ne ok dwar ni chunygi ochandgi mokalo tong’ nikech richo ma ne gitimo chon, kar mano, nodwaro ni gilame ka gimor. Jehova ong’eyo ni ka waloko chunywa to mano biro kelonwa mor. To mano e momiyo opuonjowa kaka wanyalo loko chunywa. Ka waloko chunywa kendo waweyo richo, wanyalo bedo gadier ni Jehova Wuonwa biro nyisowa ng’wono.

3. En ang’o ma wabiro nono e sulani?

³ E sulani, wabiro nono weche moko adek ma biro konyowa neno ber mar loko chunywa kendo ae richo. Mokwongo, wabiro nono kaka Jehova nopuonjo Jo-Israel kaka ne ginyalo loko chunygi. Kae to bang’e, wabiro  neno kaka Jehova osebedo ka konyo joricho mondo gilok chunygi kendo gia e richo. Mogik, wabiro neno gik ma jopuonjre Yesu nopuonjore e wi loko chuny.

GIMA JEHOVA NOPUONJO JO-ISRAEL E WI LOKO CHUNY

4. En ang’o ma Jehova nopuonjo oganda Israel e wi loko chuny?

⁴ E kinde ma Jehova noketo oganda Israel mondo obed joge, notimo kodgi singruok. Nonyisogi ni nodhi guedhogi kendo ritogi ka giluwo chikene. Nonyisogi kama: “Chik ma amiyou kawuononi ok en chik matek, bende ok en chik man mabor kodu ma ok unyal chopoe.” (Rap. 30:11, 16) Ka dine ging’anyone ma giweyo luwo chikene kendo lamo nyiseche manono, ne ok odhi guedhogi kendo ne gidhi romo gi chandruoge. Mano ok nyis ni Nyasaye ne dhi jwang’ogi chuth. Pod ne ginyalo “duogo ir Jehova [Nyasachgi] kuom winjo dwonde.” (Rap. 30:1-3, 17-20) E yo machielo, wanyalo wacho ni ne ginyalo loko chunygi kendo ae richo. Ka ne gitimo kamano, Jehova ne dhi sudo machiegni kodgi kendo guedhogi.

5. Ere kaka Jehova nonyiso ni chunye ne ok ojok gi joge? (2 Ruodhi 17:13, 14)

⁵ Oganda ma Jehova noyierono ne ok oluwo chikene nyading’eny. Ne gitimo gik mang’eny ma richo moriwo nyaka lamo sanamu. To mano nokelonegi chandruoge. Kata kamano, Jehova ne ok ojok kodgi. Ne ooronegi jonabi nyading’eny mondo okonygi gilok chunygi gia e richo kendo giduog ire.—Som 2 Ruodhi 17:13, 14.

6. Ere kaka Jehova notiyo gi jonabine e puonjo jotichne ng’eyo ber mar loko chunygi kendo gia e richo? (Ne picha bende.)

⁶ Jehova ne tiyoga gi jonabine kinde ka kinde mondo osiem joge kendo oriegi. Kuom ranyisi, Nyasaye nowachonegi kama kotiyo gi Jeremia: “Yaye Israel ja andhoga, duogi . . . Ok anang’iyi gi  mirima nimar aheri gi hera mosiko . . . Ok anasik ka akecho kodi. To yie ayiea ni iseketho. Iseng’anyo ne Jehova.” (Jer. 3:12, 13) Bende, nowacho ne Joel ni onyisgi kama: “Uduog ira gi chunyu duto.” (Joel 2:12, 13) To Isaya bende nonyiso mondo owachne jogego kama: “Lwokreuru ubed maler; goluru timbeu maricho e wang’a; weuru timo richo.” (Isa. 1:16-19) Kendo kotiyo gi Ezekiel, Jehova nopenjo joge kama: “Be uparo ni amor gi tho mar jaricho? . . . Donge daher neno ka ng’at ma kamano loko yorene mondo obed mangima? . . . Ok amor ka ng’ato otho . . . Omiyo, lokreuru mondo ubed mangima.” (Eze. 18:23, 32) Jehova mor ahinya sama oneno ka ji loko chunygi gia e richo nikech odwaro ni gidag nyaka chieng’. Omiyo, Jehova ok ritga mondo jaricho olok chunye e ka ochak konye. Wane ane ranyisi mamoko ma nyiso mano.

7. Jehova notiyo gi ranyisi mar Hosea gi jaode e puonjo joge ang’o?

⁷ Wane ane kaka Jehova notiyo gi ranyisi mar Gomer, ma ne en chi janabi Hosea e puonjo jotichne. Bang’ donjo e tim mar terruok, noweyo Hosea modhi odak gi dichwo machielo. Be mano nyiso ni koro ne ok onyal loko chunye kendo ae richo? Nikech Jehova nigi nyalo mar somo chuny ji, mano nomiyo onyiso Hosea kama: “Dhi ikaw dhako ma jachode, kendo ma oher gi dichwo machielo mondo ihere mana kaka Jehova ohero Jo-Israel kata obedo ni gilamo nyiseche mamoko.” (Hos. 3:1; Nge. 16:2) Par ni gie kindeno chi Hosea ne pok oloko chunye kendo ae richo. Pod nodak gi dichwo machielo. To e ma pod Jehova nonyiso Hosea ni odhi okawe, gilos weche, kendo ong’wonne. a Jehova notiyo gi ranyisino e konyo joge ng’eyo kaka pod nonenogi kata bang’ timo richo. Kata obedo ni ne gitimo richo madongo, pod noherogi, to mano e momiyo nosiko ka ooronegi jonabine mondo okonygi gilok chunygi kendo giduog ire. Be mano nyiso ni Jehova ma en Nyasaye “ma nono chuny ji” oikore konyo ng’at ma pod dhi nyime timo richo moro maduong’ mondo olok chunye oa e richo? (Nge. 17:3) We wanon ane wachno e yo matut.

KAKA JEHOVA KONYO JORICHO MONDO GILOK CHUNYGI

8. Ere kaka Jehova notemo konyo Kain mondo olok chunye? (Chakruok 4:3-7) (Ne picha bende.)

⁸ Kain ne en wuod Adam gi Hawa ma kayo. En bende nonyuole e richo mana kaka nyithi Adam gi Hawa mamoko. Muma wacho kama: “Timbene ne richo.” (1 Joh. 3:12) To samoro mano e momiyo Jehova “ne odagi Kain kod chiwone.” Ka ne ogolo chiwo mare, kar mondo ne olok chunye, “mirima mager ne omako Kain mi chunye ne ojok.” Jehova notimo ang’o? Nowuoyo kode. (Som Chakruok 4:3-7.) Jehova nowuoyo gi Kain e yo mang’won. Nomiye geno kendo nonyise rach ma richone ne nyalo kelone. Gima lit en ni Kain notamore winje. Ne ok oyie mondo Jehova okonye loko chunye. Be mano nomiyo Jehova ong’ado ni ok ochak okony ng’ato ang’ata mondo olok chunye kendo oa e richo? Ooyo!

9. Ere kaka Jehova nokonyo Daudi mondo olok chunye?

 ⁹ Jehova nohero Ruoth Daudi ahinya. Noluonge ni “jal ma chunya ohero.” (Tich 13:22) Kata kamano, Daudi notimo richo moko madongo moriwo terruok kod nek. Ka luwore gi Chik Musa, Daudi nowinjore gi tho. (Lawi 20:10; Kwan 35:31) To e ma pod Jehova ne dwaro konye. b Nooro janabi Nathan ire kata obedo ni pok notimo gimoro amora ma ne nyiso ni oloko chunye. Nathan notiyo gi ranyisi ma nomulo chuny Daudi. Mano nomiyo okawo okang’ mar loko chunye. (2 Sa. 12:1-14) Nondiko weche moko e Zaburi ka oywago ang’e nikech richo moko ma notimo. (Zab. 51, wiye) Weche ma nondikogo osehoyo ji mang’eny mosetimo richo mondo gilok chunygi kendo gia e richo. Donge en gima morowa ni Jehova nokonyo Daudi jatichne ma nohero mondo olok chunye?

10. Ng’eyo ni Jehova ng’won gi joricho kendo ni ohore kodgi miyo iwinjo nade?

¹⁰ Jehova osin gi richo kendo ok oyie gi richo e yo moro amora. (Zab. 5:4, 5) Kata kamano, ong’eyo ni waduto wan joricho, mano e momiyo sama watimo richo, okonyowa nikech oherowa. Otemoga kinde duto mondo okony nyaka joma otimo richo madongo ahinya mondo gilok chunygi gia e richo kendo giduog ire. Donge ng’eyo mano en gima morowa? Ka waparo kaka Jehova hore kodwa kod kaka ong’won, mano miyo wang’ado e chunywa ni wabiro makore kode kendo ikore loko chunywa sama watimo richo. Wane ane kaka nopuonj kanyakla mar Jokristo e wi loko chuny kendo ae richo.

GIMA JOPUONJRE YESU NOPUONJORE E WI LOKO CHUNY

11-12. En ngero mane ma Yesu notiyogo e konyo jowinjone ng’eyo ni Jehova oikore ng’wono ne ji? (Ne picha bende.)

¹¹ Ka ne Mesia chiegni fwenyore, Jehova notiyo gi Johana Jabatiso e konyo joge mondo ging’e gimomiyo ne dwarore  ni gilok chunygi. Yesu bende notimo kamano ka nochako tije mar yalo e piny ka.—Mat. 3:1, 2; 4:17.

¹² Yesu nopuonjo ji ni Wuon-gi oikore weyonegi richogi. Yesu notiyo gi ngero mar wuoyi ma nolal mondo okony jowinjone ng’eyo pek mar wachno. Wuoyino nowuok dalagi modhi mabor. Notimo gik maricho kuno. Kata kamano, “pache noduogo” modok dalagi. Ang’o ma wuon-gi notimo ka noduogo? Yesu nowacho kama: “Ka pod ne en gi kama bor, wuon-gi nonene, mi ne okeche, kendo noringo mokwako wuodeno kendo nonyodhe gi mor.” Wuoyino nokwayo wuon-gi mondo obed achiel kuom jotichne, kata kamano, wuon-gi to noluonge ni ‘wuoda,’ mi norwake pacho. Kae to, wuon-gi nowacho kama: “Nolal to koro oseyude.” (Luka 15:11-32) Ka ne Yesu pok obiro e piny ka, nonenoga kaka Wuon-gi ne nyiso joma ne loko chunygi kendo ae richo ng’wono. To mano kaka Yesu nokonyowa e yo maber ng’eyo ni Jehova en Wuoro ma jang’wono!

13-14. En ang’o ma Jaote Petro nopuonjore e wi loko chuny, to ere kaka nopuonjo jomamoko wachno? (Ne picha bende.)

¹³ Yesu nopuonjo jaote Petro puonj moro maduong’ e wi loko chuny kendo ng’wono ne ji. Petro notimo richo nyading’eny, to Yesu noikore ng’wonone. Kuom ranyisi, bang’ kwedo Ruodhe nyadidek, chunye nochande kendo nowinjo malit. (Mat. 26:34, 35, 69-75) Kata kamano, ka nosechier Yesu, nofwenyore ne Petro ka en kar kende. (Luka 24:33, 34; 1 Kor. 15:3-5) Onge kiawa ni Yesu nong’eyo ni Petro noseloko chunye, kendo nodwaro ni Petro ong’e ni noseng’wonone.—Ne Mariko 16:7.

¹⁴ Bang’ Petro neno kaka Yesu nong’wonone, nonyalo puonjo jomamoko kaka ne ginyalo loko chunygi gia e richo kendo  ng’wono ne jowetegi. Kinde moko bang’ Pentekost, Petro nogolo twak ne Jo-Yahudi moko ma ne ok oyie ma nochokore kanyo koleronegi ni ne ginego Mesia. Nonyisogi kama: “Lokuru chunyu, kendo uduog ir Nyasaye eka richou oruch, mondo Jehova owuon omiu kinde mag yueyo.” (Tich 3:14, 15, 17, 19) Petro nonyisogi maler ni ka ng’ato oloko chunye, nonego orie yorene kendo otem matek mondo otim gik ma moro Nyasaye. Bende, jaote Petro nonyisogi ni Jehova noikore weyonegi richogi chuth. Higni moko bang’e, Petro nonyiso Jokristo kama: “Jehova . . . [hore] kodu nikech ok odwar ni oketh ng’ato ang’ata, to odwaro ni ji duto ochop kama gilokoe chunygi gia e richo.” (2 Pet. 3:9) Donge mano miyo Jokristo geno ma jaber sama gitimo richo, moriwo nyaka richo madongo?

15-16. (a) Ere kaka jaote Paulo nopuonjore ng’wonone ji? (1 Timotheo 1:12-15) (b) En ang’o ma wabiro nono e sula ma luwo?

¹⁵ Saulo ma a Tarso notimo gik mang’eny maricho, kendo ne dwarore ni olok chunye mondo ong’wonne. Nosando jolup Kristo malit ahinya. Ng’eny Jokristo ne nene kaka ng’at marach ahinya ma ne ok nyal loko chunye. Kata kamano, Yesu to ne nene e yo mopogore. Nong’eyo ni Saulo ne nyalo loko chunye. En kaachiel gi Wuon-gi ne gineno kido moko mabeyo ma Saulo ne nigo. Yesu nowacho kama: “Jalno en gira mar tich moseyier.” (Tich 9:15) Yesu nofwenyore ne Saulo mondo okonye loko chunye. (Tich 7:58–8:3; 9:1-9, 17-20) Bang’ Saulo bedo Jakristo, noluonge ni jaote Paulo. Kinde mang’eny nogoyoga erokamano nikech nokeche kendo nonyise ng’wono. (Som 1 Timotheo 1:12-15.) Jaote Paulo nopuonjo Jokristo wetene kama: “Kokalo kuom [ng’wonone], Nyasaye temo tayi mondo ilok chunyi.”—Rumi 2:4.

¹⁶ Ka Paulo nowinjo ni Jokristo ma ne nie kanyakla mar Korintho ne ok okawo okang’ ne ng’at moro ma jaterruok, nonyiso kanyaklano mondo otim ang’o? Gima nonyisogi ni gitim konyowa ng’eyo ni Jehova nyiso ng’wono kod hera sama okumo jaricho. Wabiro nono wachno e yo matut e sula ma luwo.