1. Jehova nojiwo dhano nade ka ne Adam gi Hawa ong’anyo e puodho mar Eden?

JEHOVA osebedo ka nyiso ni en Nyasaye ma jiwo ji chakre dhano donj e richo. Mana mapiyo bang’ ka ne Adam gi Hawa oseng’anyo e puodho mar Eden, notimo gima ne dhi miyo nyithind Adam obed gi geno kod chir. Ng’eyo tiend weche ma nokor e Chakruok 3:15 ne dhi miyo dhano obed gi geno ni gikone ne idhi keth “thuol machon” ma en Satan kendo Jachien kaachiel gi tijene duto.—Fwe. 12:9; 1 Joh. 3:8.

2. Ere kaka Jehova nojiwo Noa?

² Jatich Jehova miluongo ni Noa nodak e kind joma ne ok oluoro Nyasaye kendo joma ne lamo Jehova e kindeno ne  en mana Noa gi joode kende. Nikech timbe mag mahundu kod terruok nopong’o piny, mano ne nyalo nyoso chuny Noa. (Cha. 6:4, 5, 11; Juda 6) Kata kamano, Jehova nonyise wach moro ma nomiye chir mar dhi nyime nano ‘kowuotho gi Nyasaye.’ (Cha. 6:9) Jehova nonyiso Noa ni nodwaro ketho piny marachno kod gima ne nyaka otim mondo otony gi joode. (Cha. 6:13-18) Jehova nojiwo Noa gadier!

3. Jehova nojiwo Joshua nade? (Ne picha manie chak sulani.)

³ Higni mang’eny bang’e, Joshua noyudo migawo mapek mar tero jotich Nyasaye e Piny Manosingi. Migawono noriwo kedo gi ogendini ma roteke ma nodak e pinyno. Mano ne nyalo miyo Joshua bed maluor. Nikech Jehova nong’eyo mano, nonyiso Musa mondo ojiw Joshua. Nyasaye nowacho kama: “Chik Joshua, kendo ijiw chunye, kitegogo: niwira enoidh loka e nyim jogi eki, kendo enomigi kawo piny ma ibiro neno.” (Rap. 3:28) Ka ne Joshua pok ochako timo migawono, Jehova nojiwe konyise niya: “Ok an e masechikoi? Bedi gi teko kendo ma jachir: kik iluor kendo kik chunyi a: nikech Jehova Nyasachi ni kodi kwonde duto midhiyoe.” (Jos. 1:1, 9) To mano kaka Jehova nojiwo Joshua!

4, 5. (a) Ere kaka Jehova nojiwo jotichne e kinde machon? (b) Jehova nojiwo Yesu nade?

⁴ Kata obedo ni Jehova nojiwo jotichne achiel achiel, nojiwogi bende ka gin kaka oganda. Ka ne Jo-Yahudi nie tuech e piny Babilon, Jehova nokoro weche ma ne dhi hoyogi kowacho niya: “Kik iluor, ni kech an kodi; we ng’eng’, ni kech an Nyasachi: anamii teko; ee, nakonyi; ee, nasiri gi lueta marachwich, an matimo kare.” (Isa. 41:10) Jokristo mokwongo ne ni gadier ni Jehova ne dhi hoyogi kata jiwogi e masichegi duto, to wan bende wan gadier ni obiro jiwowa e kindegi.—Som 2 Jo-Korintho 1:3, 4.

⁵ Jehova nojiwo Yesu bende. Sama ne itiso Yesu, nowinjo dwol moro mowuok e polo ka wacho niya: “Ma en Wuoda ma ahero kendo ma aseyiego.” (Mat. 3:17) Onge kiawa ni wechego nojiwo Yesu kuom higni duto ma ne en-go e piny ka.

6. Ngero mar talanta jiwo Jokristo nade?

⁶ Yesu noluwo ranyisi mar Wuon-gi. Ka ne Yesu koro gik ma ne dhi timore e ndalo mag giko, nogoyo ngero mar talanta kojiwogo jomoko mondo gibed joma igeno. E ngerono, ruoth nopwoyo jotich duto migeno konyiso moro ka moro niya: “Itimo maber, in misumba maber kendo mogen! Isebedo ng’at migeno kuom gik manok. Abiro keti e wi gik mang’eny. Donj e mor mar ruodhi.” (Mat. 25:21, 23) Donge mano en yo maber mar jiwo ng’ato mondo odhi nyime tiyo ne Jehova ma ok owe?

7. Ere kaka Yesu nojiwo jootene, to ahinya ahinya Petro?

⁷ Joote ne siko dhawo kinde ka kinde ka gidwaro ng’eyo ni ng’a ma ne duong’ e kindgi. Kata kamano, Yesu nojiwogi kohore kendo nonyisogi ni gibed joma obolore kendo moikore tiyo ne jomoko, to kik gidwar bedo jotelo. (Luka 22:24-26) Petro e ma nochwanyo Yesu nyading’eny. (Mat. 16:21-23; 26:31-35, 75) Yesu ne ok okwedo Petro, kar mano, nojiwe momiye migawo mar jiwo owetene.—Joh. 21:16.

8. Ere kaka Hezekia nojiwo jotend jolweny kaachiel gi joma nodak Jerusalem?

⁸ Kata ka ne Yesu pok obiro e piny moketo ranyisi maber mar jiwo jomoko, jotich Nyasaye nong’eyo ni jiwo jomoko en gima dwarore. Ka ne jolweny mag Asuria dwaro monjo Jerusalem, Hezekia nochoko jotend lweny kaachiel gi joma nodak Jerusalem mojiwogi. “Mi oganda nogeno weche mag Hezekia” nikech wechego nojiwogi.—Som 2 Weche mag Ndalo 32:6-8.

9. Bug Ayub puonjowa wach mane e wi jiwo jomoko?

⁹ Kata obedo ni Ayub ne dwaro hoch, nopuonjo osiepene moko adek manono kaka onego bed ni ijiwo ng’ato. Nonyisogi ni dine bed ni en e ma ohoyogi, ‘dotegogi gi weche me dhoge, kendo hoch mar wechene dohoyogi.’ (Ayub 16:1-5) Gikone, Jehova kaachiel gi Elihu nojiwo Ayub.—Ayub 33:24, 25; 36:1, 11; 42:7, 10.

10, 11. (a) Ang’o momiyo ne owinjore ojiw nyar Jeftha? (b) Gin jomage ma bende onego ojiw kamano e kindegi?

¹⁰ Jatich Jehova machielo ma ne dwarore ni ojiw ne en nyar Jeftha. Ka ne Jeftha pok odhi kedo gi Jo-Amon, nosingore ne Jehova ni kapo ni oloyogi, to ng’at ma ne dhi kwongo romone koa e lwenyno nodhi chiwo mondo oti ne Jehova e tabernakel. Gima notimore en ni nyare ma e nyathine kende e ma nobiro romone. Jeftha nowinjo malit. Kata kamano, notimo mana kaka nosesingo kendo noyie mondo nyare odhi Shilo oti ne Jehova e tabernakel e ngimane duto.—Bura 11:30-35.

¹¹ Kata obedo ni wachno ne tek ne Jeftha, wachno ne tek moloyo ne nyare ma noyie timo kaka wuon-gi ne dwaro. (Bura 11:36, 37) Mano nyiso ni ne ok dhi kende, ne ok odhi nyuolo nyithindo ma ne nyalo ting’o nying odgi malo kendo rito mwandu wuon-gi. Nowinjore ohoye kendo ojiwe ahinya. Muma wacho niya: “Nobedo kido e Israel, ni nyiri mag Israel nodhiyo higa ka higa mar paro nyar Jeftha ja Gilead ndalo ang’wen e higa.” (Bura 11:39, 40) Donge en adier ni Jokristo ma pok odonjo e kend ma tiyo gi thuologi e paro “weche mag Ruoth” bende onego opwo kendo ojiw?—1 Kor. 7:32-35.

12, 13. Ere kaka Petro ‘notego owetene’?

¹² E otieno ma kinyne to Yesu tho, nonyiso jaote Petro niya: “Simon, Simon, ne! Satan osekwayo mondo opiedhu uduto mana ka ngano. Kata kamano, asesayonu mondo yieu kik tho; to in, bang’ kiseduogo, iteg oweteni.”—Luka 22:31, 32.

¹³ Petro nobedo siro e kanyakla mar Jokristo mokwongo. (Gal. 2:9) Chir ma nonyiso e chieng’ Pentekost kod e kinde mamoko nojiwo owetene ahinya. Ka nochiegni tho bang’ tiyo ne Nyasaye kuom higni mang’eny, nondiko ne Jokristo wetene. Nonyisogi gimomiyo nondikonegi kowacho niya: “Asendikonu ka atiyo gi weche manok mondo ajiwu kendo mondo achiwnu neno mong’ith ni adier mae e ng’wono mogundho mar Nyasaye. Chung’uru motegno kuome.” (1 Pet. 5:12) Barupe ma Petro nondiko osebedo ka jiwo Jokristo chakre chon nyaka e kindegi. Donge en adier ni  wechego jiwowa ahinya sama pod warito gik ma Jehova nosingo?—2 Pet. 3:13.

14, 15. Ere kaka barupe ma jaote Johana nondiko osebedo ka jiwo Jokristo kuom higni mang’eny?

¹⁴ Jaote Johana bende nobedo siro e kanyakla mar Jokristo mokwongo. Injili ma nondiko e wi ngima Yesu osebedo ka jiwo Jokristo kuom higni mang’eny kendo pod ojiwo Jokristo nyaka e ndalowagi. Injili mar Johana kende e ma oting’o weche ma Yesu nowacho ni hera e kido ma ifwenyogo jopuonjrene madier.—Som Johana 13:34, 35.

¹⁵ Barupe adek ma Johana nondiko oting’o adiera mamoko momedore. Sama chunywa onyosore nikech richo moro watimo, donge wawinjo maber ng’eyo ni “remb Yesu . . . pwodhowa a e richo duto”? (1 Joh. 1:7) To ka chunywa dhi nyime chandowa, donge wabedo ma mor sama wasomo e Muma ni “Nyasaye duong’ moloyo chunywa”? (1 Joh. 3:20) Johana kende e ma nondiko ni “Nyasaye en hera.” (1 Joh. 4:8, 16) Barua mar ariyo kod mar adek ma nondiko pwoyo Jokristo ma dhi nyime “wuotho e adiera.”—2 Joh. 4; 3 Joh. 3, 4.

16, 17. Ere kaka jaote Paulo nojiwo Jokristo mokwongo?

¹⁶ Nenore ni jaote Paulo noketo ranyisi  maber ahinya mar jiwo jowetene e kinde Jokristo mokwongo. Thoth joote e kinde Jokristo mokwongo nodak Jerusalem, ma e kama bura matayo ne tayoe tije Jokristo. (Tich 8:14; 15:2) Jokristo ma nodak Judea ne lando wach Kristo ne joma noseyie kuom Nyasaye nikech ne gin e din mar Jo-Yahudi. Mopogore gi mano, roho maler notayo jaote Paulo mondo odhi olend ne Jo-Grik, Jo-Rumi kod jomamoko ma ne lamo nyiseche mathoth.—Gal. 2:7-9; 1 Tim. 2:7.

¹⁷ Paulo nowuotho e gwenge ma boyo nyaka e pinje ma sani iluongo ni Turkey, Greece, kod Italy kochako kanyakla manyien e kind joma ok gin Jo-Yahudi. Jokristo manyien-go ne osand ahinya gi jopinygi giwegi kendo ne dwarore ni mondo ojiwgi. (1 The. 2:14) Machiegni gi higa mar 50, Paulo nondiko barua ne kanyakla manyien ma ne Thesalonika konyisogi niya: “Kinde duto wagoyo ne Nyasaye erokamano sama wahulo nyingu uduto e lamowa, nimar wiwa ok wil ngang’ gi tiju ma nyiso yie kod tiju matek mar hera, kendo kuom sinani maru.” (1 The. 1:2, 3) Nonyisogi bende ni gijiwre e kindgi giwegi ka nowacho niya: “Dhiuru nyime kujiworu e kindu kendo gerreuru ng’ato gi ng’ato.”—1 The. 5:11.

18. Ere kaka bura matayo e kinde Jokristo mokwongo nojiwo Filipo?

¹⁸ Bura matayo e kinde Jokristo mokwongo ne jiwo owete ma ne tayo kod Jokristo duto ma kindego. Ka ne Filipo oyalo ne Jo-Samaria wach Kristo, owete ma ne nie bura matayo noriwe lwedo. Ne gioro Petro gi Johana mondo odhi olem ne Jokristo manyien-go mondo giyud roho maler. (Tich 8:5, 14-17) Onge kiawa ni Filipo kaachiel gi joma noyalonegi mobedo Jokristo ne mor ahinya neno kaka bura matayo ne ojiwogi e yo ma kamano!

19. Barua ma bura matayo nondiko nokonyo kanyakla mar Jokristo mokwongo e yo mane?

¹⁹ Bang’e, bura matayo nobet piny mondo ging’ad paro ka be nowinjore oter Jokristo ma ok gin Jo-Yahudi nyange ka luwore gi chike Musa. (Tich 15:1, 2) Bang’ nono gima Ndiko wacho, roho maler notayo owetego ma ging’ado ni nyange ne ok en gima ochuno, kendo ne gindiko ne kanyakla duto barua e wi wachno. Bura matayo nooro owete moko mondo oter ne kanyakla duto baruano. Weche nobedo nade? “Bang’ some, ne gimor ahinya gi jip ma ne giyudono.”—Tich 15:27-32.

20. (a) Ere kaka Bura Matayo jiwo owete gi nyimine e piny mangima? (b) Wabiro dwoko penjo mane e sula ma luwo?

²⁰ E kindegi bende, Bura Matayo jiwo jo Bethel, owete gi nyimine ma tiyo gi thuologi duto e yore makende, kod Jokristo duto manie riwruok mar owete e piny mangima. Mana kaka owete e kinde Jokristo mokwongo, wan bende wabedo ma mor nikech Bura Matayo jiwowa. E wi mano, e higa mar 2015, Bura Matayo nogolo brosua miluongo ni Duog ir Jehova, ma osebedo ka jiwo owete gi nyimine mang’eny e piny mangima. Kata kamano, be owete matayo kende e ma onego oluw ranyisi mar Jehova e jiwo jomoko? Sula ma luwo mae biro chiwo dwoko mar penjono.