1-3. (a) En pek mane ma rowere romogo, to inyalo pime gi ranyisi mane? (Ne picha man malo.) (b) Ere kaka rowere ma Jokristo nyalo nyagore gi pekno e yo maber?

WAWACH ni ichano dhi e wuoth moro mabor nikech ogweli e nyasi moro makende. Chuno ni nyaka iidh mtoka nikech kuno bor. Ka ichopo e stend, iyudo jowuoth mamoko mathoth kanyo to mtokni be ng’eny ma nyalo kata chochi. Gima ber en ni ing’eyo kama idhiye kendo ing’eyo mtoka monego iidhi. Ka iidho mtoka moro amora ma wiyi omiyi, to obiro teri kamoro nono.

² Rowere bende inyalo pim gi jowuoth manie stendgo. Gin gi wuoth ma rabora e ngimagi. Giromo gi gik mang’eny monego gitimie yiero, to moko bende nyalo chochogi. Un rowere, timo yiero mowinjore nyalo bedonu mayot ka ung’eyo gima udwaro timo e ngimau. Onego iti nade gi ngimani?

³ Sulani dwoko penjono ka ojiwo rowere mondo oket pachgi e timo gik ma moro Jehova. Mano nyiso ni rawera nyaka ket Jehova motelo e gik moko duto motimo e ngimane moriwo somo, tich, bedo gi joot, kod weche mamoko. Mano bende oriwo timo  gik ma miyo obedo gi winjruok maber gi Nyasaye. Rowere ma keto pachgi e timo gik ma miyo gibedo gi winjruok maber gi Jehova bedo gadier ni ibiro guedhgi e ngima.—Som Ngeche 16:3.

4. Ang’o ma wadwaro puonjore e sulani?

⁴ Bedo gi chenro mag tiyo ne Nyasaye ka ng’ato pod tin en gima konyo. Nikech ang’o? Wadwaro nono weche adek. Weche ariyo mokwongo nyiso ni timo kinda mondo ng’ato ochop chenrogo nyalo miyo obed gi winjruok maber gi Jehova. Wach mar adek nyiso ber ma ng’ato yudo ka obedo gi chenro mar tiyo ne Nyasaye ka pod otin.

5. Gima duong’ momiyo waketo chenro mag tiyo ne Nyasaye en mane?

⁵ Gima duong’ momiyo waketo chenro mag tiyo ne Jehova en ni mondo wagone erokamano nikech hera moherawago kod gik mabeyo ma otimonwa. Jandik zaburi nowacho kama: “Goyo erokamano ni Jehova ber . . . Nimar in, Jehova, isemiya mor kuom tichni: abiro wuo gi mor nikech tich lweti.” (Zab. 92:1, 4) Kaka ng’at ma pod rawera, par ane gik moko duto ma Jehova osemiyi. Jehova osemiyi ngima, yie ma in-go, Muma, kanyakla, kod geno maber mar kinde mabiro. Keto motelo gik motudore gi lamo Nyasaye en yo achiel mar goyonego erokamano kendo mano miyo wasudo machiegni kode.

6. (a) Bedo gi chenro mag tiyo ne Nyasaye miyo winjruokwa kode bedo machal nade? (b) Gin chenro mage mag tiyo ne Nyasaye ma ng’ato nyalo bedogo ka pod otin?

⁶ Mar ariyo en ni ka ichako timo kinda mondo ichop chenrogo ibiro moro Jehova. Timo mano biro miyo imed sudo machiegni kode. Jaote Paulo nowacho niya: “Nyasaye ok en ng’at ma ok kare ma wiye diwil gi gik ma usetimo kod hera ma usenyiso ne nyinge.” (Hib. 6:10) Kik ipar ni itin ahinya ma ok inyal keto chenro mag tiyo ne Nyasaye. Christine ne en mana jahigni apar kende ka ne oyiero mar somo sigand ngima mag owete gi nyimine ma gin Joneno. Toby noketo chenro mar somo Muma duto kapok obatise ka ne jahigni 12. Maxim ne jahigni 11 kende to nyamin-gi miluongo ni Noemi ne jahigni 10 e kinde ma ne obatisgi. Bang’e, giduto ne giketo chenro mar dhi tiyo e Bethel. Mondo ne gipar wachno kinde duto, ne gikawo fom mar joma dwaroga dhi tiyo e Bethel ma gimwono e kor odgi. Donge in bende inyalo bedo gi chenro moko mag tiyo ne Nyasaye kae to itim kinda mar chopogi?—Som Jo-Filipi 1:10, 11.

7, 8. (a) Ere kaka bedo gi chenro mag tiyo ne Nyasaye miyo timo yiero bedo mayot? (b) Ang’o momiyo rawera moro nong’ado ni ok odhi e yunivasiti?

⁷ Wach mar adek en ni keto chenro mag tiyo ne Nyasaye ka pod itin biro konyi e timo yiero. Rowere nyaka tim yiero e wi somo, tich ma gibiro timo, kod mamoko. Timo yiero inyalo pim gi ng’at ma luwo yo mowinjore oluw sama ochopo kama yore okagoree. Yiero yo mowinjore iluw ok bi bedo matek king’eyo kuma idwa dhiye. E yo machalo kamano, timo yiero biro bedo mayot king’eyo gima idwaro e ngima. Ngeche 21:5 e Muma mar Luo New Testament, 2003 wacho niya: “Chenro mag ng’at matiyo matek kelo ohala.” Ka iketo chenro mag tiyo ne Nyasaye ka pod itin, mano biro konyi mondo ichopgi. Mano e gima notimore ne Damaris ka ne odwaro timo yiero moro maduong’ e kinde ma ne en rawera.

⁸ Damaris nokalo penj ahinya. Ne en gi thuolo mar dhi somo weche mag chike e yunivasiti ma ok ochulo pesa. Kata kamano,  ne oyiero mar dhi tiyo tich ma chudone ni piny. Nikech ang’o? Owacho niya: “Ne asechano chon ka pod atin ni abiro bedo painia. Mano nonyiso ni ne adhi tiyo mana kuom odiechienge moko e juma. Dine adhi e yunivasiti somo weche mag chike dine ayudo tich ma nigi pesa mabup mak mana ni tijno ne dhi kawo thuolona mang’eny.” Damaris koro osebedo painia kuom higni 20. Be Damaris neno ni notimo yiero mowinjore ka noketo chenro mar tiyo ne Nyasaye e kinde ma ne en rawera? Owacho kama “Aromoga gi joma osomo chike kama atiye. Tije ma gitimo e ma an be dikoro atimo dine bed ni asomo weche mag chike. Kata kamano, thothgi ok mor gi tije ma gitimo. Yiero ma ne atimo mar bedo painia nokonya mondo kik adonjra gi tije mag andika ma miyo ng’ato bedo gi parruok mang’eny kendo mano oseyawona yo mar tiyo ne Jehova kuom higni mang’eny kamor.”

9. Ang’o momiyo owinjore opwo rowere?

⁹ Rowere mang’eny ma wuok e kanyakla duto e piny ngima owinjore oyud pwoch gi pak. Gichiwore mar tiyo ne Jehova gi chunygi duto. Rowere ma kamago timo gik ma morogi e ngima kendo gitemo matek mondo giluw kaka Jehova chikogi e yoregi duto. Gitimo kamano e weche kaka mag somo, tich, kod ngima mar joot. Solomon nowacho kama: “Gen Jehova gi chunyi duto. . . . Yie kuome e yoreni duto, mi nomi yoreni bedo mochikore tir.” (Nge. 3:5, 6) Jehova ogeno ahinya rowere duto manie kanyakla, oherogi, oritogi, otayogi, kendo oguedhogi.

10. (a) Ang’o momiyo tij lendo e ma onego waket mokwongo e gik ma wachano timo? (b) Ere kaka wanyalo bedo gi nyak e tij lendo?

¹⁰ Rawera ma tiyo gi ngimane mondo omor Jehova keto pache duto e tij lendo. Yesu Kristo nowacho ni “wach maber nyaka kwong yal.” (Mar. 13:10) Nikech tij lendo onego otim mapiyo, dwarore ni wakete mokwongo kuom gik moko duto ma wachano timo. Donge inyalo bedo gi chenro mar lendo nyading’eny kaka nyalore? Be inyalo bedo painia? To nade ka mor ma in-go ne tij lendo odok chien? Ere kaka inyalo medo lony ma in-go e chiwo neno? Okenge ma biro konyi gin magi: Ikri maber, kendo kik chuny jogi e puonjo jomamoko gik ma isepuonjori. Ka itimo kamano, to ibiro bedo gi mor mogundho ne tij lendo.

11, 12. (a) Rowere nyalo timo ang’o mondo giikre chiwo neno? (b) Rawera moro notiyo nade gi thuolo ma noyudo mondo ochiw neno ka ne en e skul?

¹¹ Inyalo chako gi manyo dwoko mag penjo ma joskul weteni oheroga penjo kaka, “Ang’o momiyo iyie kuom Nyasaye?” Websaitwa mar jw.org oting’o sula ma nyalo konyo rowere mondo oikre ne dwoko penjo ma kamago. Di kama wacho ni MAFUNDISHO YA BIBLIA > MATINEJA. Ibiro neno fom mipong’o ma wiye wacho ni “Kwa Nini Ninamwamini Mungu?” Weche manie fomno biro konyi mondo iik dwoko mar penjono. Ndiko ma yudore kanyo gin Jo-Hibrania 3:4, Jo-Rumi 1:20, kod Zaburi 139:14 ma nyalo konyi mondo iler gik ma iyiego. Inyalo tiyo gi fomgo mondo okonyi iko dwoko mag penjogo.—Som 1 Petro 3:15.

¹² Inyalo jiwo joklasu mondo odhi e jw.org gin giwegi. Mano e gima Luca notimo. Chieng’ moro joklasgi ne wuoyo e wi dinde mopogore opogore ka gitiyo gi buk moro. Luca nofwenyo ni bugno oting’o weche mag miriambo e wi Joneno mag Jehova. Kata obedo ni noluor, nokwayo japuonj rusa mondo orie weche mag  miriambogo kendo japuonj noyiene. Luca notiyo gi thuolono e lero yie mare kendo nonyiso joklasgi duto websaitwa. Japuonj nonyiso joklasgi Luca mondo gidhi gine vidio ma wiye wacho ni Lo Ng’at ma Kwinyi ma Ok Udhawo ka gidok ot. Luca ne mor ni nochiwo neno maber ahinya.

13. Ang’o momiyo chunywa ok onego otho sama waromo gi pek moko?

¹³ Kik chunyi tho kata bed ni iromo gi chandruok mopogore opogore. (2 Tim. 4:2) Dhi mana nyime makori gi chenro ma iseketo. Katharina ne en jahigni 17 ka ne oketo chenro mar yalo ne jotich wetene duto. Jatich wadgi moro ne siko jare to ne ok odwokrega kode. Kido maber ma nonyiso kata obed ni ne ijare nomoro jatich wadgi machielo miluongo ni Hans. Nikech mano, Hans nochako somo bugewa, opuonjore Muma, kae to gikone ne obatise. Gigo duto notimore ka ne Katharina osedar modhi e tich kamachielo. Chieng’ moro ka ne Katharina gi joodgi ni e Od Romo, nowinjo ka igwelo Hans mondo odhi ogol twak mar ji duto! Wechego notimore higni 13 bang’e. To mano kaka Katharina ne mor ni ne ok oweyo lendo ne jotich wetene kata bed ni ne ijare!

14, 15. (a) Rowere onego opar ang’o sama mbesegi chunogi timo gik maricho? (b) Rowere nyalo loyo nade aola mag mbese?

¹⁴ Weche ma wasewuoye sulani osejiwi mondo iket pachi e tiyo ne Jehova gi ngimani duto. Mano nyiso ni nyaka ibed gi chenro mag gik ma idwa timo e tij Nyasaye. Samoro rowere moko ma mbeseni oketo pachgi e timo gik ma kelonegi mor to ginyalo dwaro ni in bende itim kodgi gigo. Gikone biro chuni ni inyis ayanga ni chopo chenro ma iseketo e tiyo ne Jehova e gima duong’ e ngimani. Kik aola mag mbeseni ochoch pachi. Mana kaka ne waseneno e ranyisi mar ng’at ma dhi e wuoth, ok ibi idho mtoka moro amora mana nikech joma  oidho mtokano nenore ka gima winjo maber.

¹⁵ Nitie yore mang’eny ma nyalo konyo rowere e loyo aola mag mbese. Kuom ranyisi, tang’ ne gik ma nyalo keti e tem. (Nge. 22:3) Par rach ma nyalo yudi ka idonjo e timbe maricho ma mbeseni timo. (Gal. 6:7) E wi mano, yie ni in-gi nyawo moko kendo nyaka konyi. Bedo ng’at ma bolore biro miyo iwinj paro ma jonyuolni kod Jokristo motegno ng’adoni.—Som 1 Petro 5:5, 6.

16. Chiw ane ranyisi ma konyowa neno ber mar bolruok.

¹⁶ Bedo ng’at mobolore nokonyo Christoph mondo orwak paro maber ma nomiye. Kinde matin kosebatise, nochako dhi kuonde ma itimee tiegruok mag rieyo del ma ok obare. Rowere moko ma noromogo kuno nojiwe mondo odonj e grubgi mar tugo. Nowuoyo gi jaduong’-kanyakla moro e wi wachno. Jaduong’no nonyise ni opar rach ma nyalo yude kapok oyiero mar donjo e tugono. Kuom ranyisi, tugono ne nyalo miyo obed gi chuny mar piem monya e pinyni. Christoph pod nong’ado mar donjo e tugono. Bang’ kinde, nofwenyo ni tugono nopong’ gi timbe gero kendo ne nyalo kelone hinyruok. Nowuoyo gi jodong-kanyakla mamoko ma nojiwe gi weche ma wuok e ndiko. Owacho niya:“Jehova noorona jong’ad rieko mabeyo kendo nawinje kata obedo ni nokawa kinde.” Be iyie bolori mondo irwak paro ma imiyi?

17, 18. (a) Jehova dwaro ni rowere otim ang’o? (b) En ang’o marach ma nyalo timore ka rowere osebedo joma dongo, to ang’o ma nyalo geng’o mano? Ler ane.

¹⁷ “Mor amora, A in wuowi, kuom wuowini; ibed mamor e chunyi e ndalo mag wuowini.” (Ekl. 11:9) Jehova dwaro ni ibed mamor ka pod in rawera. Sulani okonyi ng’eyo kaka inyalo timo kamano. Ket pachi duto e chenro mag tiyo ne Nyasaye kae to inyis Jehova gik ma ichano timo. Ka ichako timo kamano chon, ibiro neno kaka Jehova biro tayi, riti kendo guedhi. Ti gi puonj manie ndiko ma wacho ni: “Par bende Jachwechni ka podi in rawera.”—Ekl. 12:1.

¹⁸ Onge ng’ama siko ka en rawera nyaka chieng’. Gima lit en ni thothgi ywagoga ang’e ka gisebedo joma dongo nikech ne ok gitimo yiero maber ka ne pod gitindo kata nikech ne ok giketo chenro moro amora mar tiyo ne Nyasaye. Mopogore gi mano, rowere ma keto chenro mag tiyo ne Nyasaye ka pod gitindo winjoga maber e chunygi ka gibedo joma dongo nikech yiero ma ne gitimogo. Mano e gima notimore ne Mirjana ma nolony ahinya e weche tuke ka ne en rawera. Nomiye thuolo mar dhi tugo e tuke mag Olimpik to notamore. Noyiero tiyo ne Nyasaye gi thuolone duto. Higni moloyo 30 osekalo to Mirjana pod dhi nyime tiyo ne Jehova gi thuolone duto kanyachiel gi jaode. Owacho kama: “Huma, duong’, teko, kod mwandu gin gik ma rumo kendo ok gikony. Tiyo ne Nyasaye kendo konyo jomoko mondo ong’eye e tich maberie moloyo mamoko duto.”

19. Wach ane ber ma ng’ato yudo ka obedo gi chenro mag tiyo ne Nyasaye e ngimane.

¹⁹ Owinjore opwo rowere mang’eny manie kanyakla nikech pod gitiyo ne Jehova kata obedo ni giromo gi pek mopogore opogore. Gitimo kamano kuom bedo gi chenro mag tiyo ne Nyasaye kendo keto tij lendo obed mokwongo e ngimagi. E wi mano, giseramo ni gik manie pinyni ok bi chochogi. Rowerego nigi adier ni tich ma gitiyo ne Jehova ok en kayiem nono. Owete gi nyimine manie kanyakla bende riwogi lwedo. Omiyo, ka giketo genogi kuom Jehova, to chenrogi duto biro dhi maber.