1. Owadwa Russell gi jowetene notiyo gi yo mane e puonjruok margi, to ang’o momiyo ne en yo maber?

HIGNI 100 gi wiye mokalo, Owadwa C. T. Russell kaachiel gi grup moro matin mar Jopuonjre Muma nochako chokore kanyachiel. Ne gidwaro nono gima Muma puonjo e wi Jehova Nyasaye, Yesu Kristo, joma otho, kod misango ma Yesu Kristo nochiwo. Yorgi mar puonjruok ne ok ogajore. Achiel kuomgi ne nyalo penjo penjo moro, kae to jowetene ne nono ndiko duto motudore gi penjono ka gin kanyachiel. Sama ne gichopo e paro achiel e wach moro, ne gindiko wachno piny. Jehova noguedhogi mi gifwenyo adiera mang’eny ma pod wageno nyaka kawuono.

2. Ang’o ma nyalo miyo wachop e paro ma ok ni kare sama wanono weche ma nokor e Muma?

² Jopuonjre Mumago nofwenyo ma piyo ni nitie pogruok maduong’ e kind puonjruok gima Muma wacho e wi puonj moro kod ng’eyo ma long’o tiend weche ma ne okor e Muma. Ang’o momiyo weche ariyogo opogore? Mokwongo, thothne yotga winjo maler tiend wach moro mokor mana kosechako timore kata bang’ kosetimore. Mar ariyo, mondo wawinj tiend wach moro mokor, dwarorega ni wanon weche te motudore kode. Ka wamakore mana gi gimoro achiel kende e wach mokorno, wanyalo po ka wachopo e paro ma ok ni kare. Nenore ni mano e gima wasebedo ka watimo gi wach moro ma nokor e bug Joel. We wanon ane kendo wach ma nokorno kod gimomiyo dwarore ni watim lokruok e yo ma wasebedo ka wawinjogo tiende.

3-4. Kuom higni mang’eny, wasebedo ka walero nade tiend weche ma ni e Joel 2:7-9?

³ Som Joel 2:7-9. Joel nokoro ni det-bonyo ne dhi monjo  piny Israel. Nikech dedego ne nigi gi leke ma chalo gi mag sibuor, ne gidhi chamo cham duto ma ni e piny Israel! (Joel 1:4, 6) Kuom higni mang’eny, wasebedo ka walero ni wechego nyiso kaka jotich Jehova lendo gi kinda mana kaka dede momonjo cham, kendo onge ng’ama nyalo chungo tijno. Ne waparo ni monjno ne dhi kelo hinyruok ne ‘piny,’ tiende ni, joma ni e bwo jotend dinde mag miriambo. *

⁴ Ka wamakore mana gi weche ma ni e Joel 2:7-9 kende, nyalo nenore ka gima kaka ne walereno e adier. Kata kamano, ka wanono wach ma nokorno oduto, waneno ni ber mondo walok yo ma wawinjogo tiende. We wane ane weche moko ang’wen momiyo onego watim kamano.

5-6. Gin penjo mage ma wapenjore bang’ nono (a) Joel 2:20? (b) Joel 2:25?

⁵ Mokwongo, ne ane gima Jehova nosingo ni nodhi timo e wach monjno: “Abiro riembo wasiki [det-bonyo] ma oa yo nyandwat.” (Joel 2:20) Ka po ni adier det-bonyogo ochung’ ne Joneno mag Jehova ma timo tich ma Yesu noweyonegi mar yalo wach maber kendo loko ji obed jopuonjrene, ang’o momiyo Jehova nowacho ni nodhi riembogi? (Eze. 33:7-9; Mat. 28:19, 20) Nenore maler ni Jehova ok riemb jotichne momakore kode, to oriembo gimachielo kata ng’at moro ma chando joge.

⁶ Mar ariyo, ne ane weche ma ni e Joel 2:25. Jehova wacho e ndikono niya: “Abiro duokonu gik ma ne okethore e higni ma det-bonyo ma ngemo, gi ma fuyo rumbi, kod dede matindo, kaachiel gi dede ma chamo gik moko duto nomonjoue. Ne gin ogandana maduong’ ma ne aoronu.” Ne ni Jehova nowacho ni nodhi ‘duoko gik ma ne dhi kethore’ sama dedego monjo piny. Ka po ni det-bonyogo ochung’ ne jotich Jehova, donge mano donyiso ni wach ma jotich Jehova lando kelo kethruok? To ok en kamano. Wach ma jotich Jehova lando reso ngima ji kendo onyalo miyo joricho olok chunygi. (Eze. 33:8, 19) To mano nyiso ni en wach ber!

7. Wach motigo e Joel 2:28, 29 ni “bang’e” konyowa winjo tiend wach mane?

⁷ Som Joel 2:28, 29. Wach mar adek en kaka gik moko luwore e wach ma nokorno. Be ifwenyo e ndikono ni Jehova wacho ni, “Bang’e, anaol roho mara,” tiende ni, bang’ ka det-bonyogo osetieko gima nokelogi? Ka po ni det-bonyogo gin joland wach Pinyruodh Nyasaye, ang’o momiyo Jehova olo roho mare kuomgi mana bang’ ka gisetieko tijgi? Adiera en ni roho maler mar Nyasaye e mosebedo ka miyo jotichne teko mar lando wach maber kuom higni mosekalogi te, bed ni ikwedogi kata igoyo tijgi marfuk.

8. Det-bonyo miwuoye Fweny 9:1-11 ochung’ ne jomage? (Ne picha manie nyim gaset.)

⁸ Som Fweny 9:1-11. Koro wane ane wach mar ang’wen. Chon ne watudoga monj mar det-bonyo ma Joel nowuoye gi tijwa mar lendo nikech wach ma chal kode ma nokor e bug Fweny. Bug Fweny wuoyo kuom det-bonyo ma nigi wenge ma chalo gi wenge dhano to “e wigi ne nitie osimbo mag dhahabu.”  (Fwe. 9:7) Gisando wasik Nyasaye ma gin “jo ma onge gi alama mar Nyasaye e lela wengegi” kuom dweche abich, ma romre gi ngima det-bonyo. (Fwe. 9:4, 5) Nenore ni wechegi wuoyo kuom jotich Jehova mowal gi roho. Gilando gi chir ni Jehova biro kelo kum ne piny marachni, to mano miyo joma riwo pinyni lwedo winjo marach.

9. Gin pogruok mage ma nitie e kind det-bonyo ma Joel noneno kod det-bonyo ma Johana wuoye?

⁹ Kata obedo ni nitie weche moko ma chal e det-bonyo miwuoye e bug Joel kod miwuoye e bug Fweny, nitie pogruok maduong’ e kindgi. Kuom ranyisi, det-bonyo miwuoye e bug Joel inyiso ni gicham gik motwi e lowo duto. (Joel 1:4, 6, 7) Det-bonyo miwuoye e bug Fweny to ikwero ni “kik gikel hinyruok ne lum mag piny, kata ne yath moro amora.” (Fwe. 9:4) Det-bonyo ma Joel noneno noa yo nyandwat. (Joel 2:20) Det-bonyo ma Johana noneno to noa e bur matut. (Fwe. 9:2, 3) Det-bonyo ma Joel noneno bang’e ne idhi riembi. Det-bonyo ma ni e bug Fweny to ok riembi; kar mano, imiyogi thuolo moromo mondo gitiek tijgi. Onge gimoro amora e Muma ma nyiso ni Jehova ok mor kodgi.​—Ne sanduk ma wiye wacho ni, “ Weche ma Nokor e Wi Det-Bonyo​—Gichalre to Gipogore.”

10. Chiw ane ranyisi ma ni e Ndiko ma nyiso ni ok ochuno ni det-bonyo miwuoye e bug Joel ochalre gi ma ni e bug Fweny.

 ¹⁰ Pogruok ma nitie e kind det-bonyogo miyo wafwenyo ni kare ok giwuo kuom gimoro achiel. Dibed ni watemo wacho ni det-bonyo miwuoye e Joel opogore gi det-bonyo miwuoye e Fweny? Ee, en kamano. Nitie kinde ma Muma nyaloga tiyo gi wach achiel e lero gik moko ariyo mopogore. Kuom ranyisi, e Fweny 5:5, iluongo Yesu ni “Sibuor moa e dhood Juda,” to e 1 Petro 5:8, iluongo Jachien ni “sibuor ma ruto.” Weche ang’wen ma wasenonogo nyiso maler ni dwarore ni waler wach ma Joel nokorono e yo mopogore gi kaka wasegalere. En yo maneno?

11. Ere kaka Joel 1:6 kod 2:1, 8, 11 konyowa fwenyo ni det-bonyo ochung’ ne jomage?

¹¹ Ka wanono maber weche ma Joel nokoro e wi det-bonyo, wayudo ni ne owuoyo kuom monj moro ma jolweny ne dhi timo. (Joel 1:6; 2:1, 8, 11) Jehova nowacho ni nodhi tiyo gi ‘ogandane mar lweny’ (tiende ni jolweny mag Babulon) e kumo Jo-Israel ma nong’anyone. (Joel 2:25, The Bible in Luo, 1976) En gima kare wacho ni jolwenygo ‘a yo nyandwat’ nikech Jo-Babulon ne dhi monjo Jo-Israel ka gia yo nyandwat. (Joel 2:20) Ipimo jolwenygo gi det-bonyo mochanore maber. Joel wacho kuomgi niya: “Ng’ato ka ng’ato sudo nyime kare owuon. . . . Gimuomo dala maduong’, gikalo e wi ohinga. Giidho kendo donjo ei udi, gidonjo gi dirise mana ka jakuo.” (Joel 2:8, 9) Temie goyo pichano e pachi. Jolweny ni kamoro amora. Onge kama ng’ato nyalo pondoe. Onge ng’at ma nyalo tony e lwet jolweny mag Babulon!

12. Ere kaka weche ma Joel nokoro e wi det-bonyo notimore?

¹² Jo-Babulon (ma bende iluongo ni Jo-Kaldea) nomonjo Jerusalem mana kaka det-bonyo e higa mar 607 Ka Kristo Podi (K.K.P.). Muma wacho kama: “Ruodh Jo-Kaldea . . . ne onego yawuotgi gi ligangla . . . Ne ok oneno lit ne wuoyi kata nyako, ng’at moti kata ng’at matuore. Nyasaye ne oketo gik moko duto e lwete. Nowang’o od Nyasaye madier mi nomuko ohinga mag Jerusalem, kendo ne owang’o ohingni duto mag ng’icho mochiel motegno. Noketho gik mabeyo duto ma ne ni Jerusalem.” (2 We. 36:17, 19) Bang’ ka Jo-Babulon nosetieko monjo pinyno, joma kalo kanyo ne dhi wacho ni: “En piny mojwang’ ka ma dhano kata le ok odakie, kendo osechiwe e lwet Jo-Kaldea.”​—Jer. 32:43.

13. Ler ane tiend weche ma ni e Jeremia 16:16, 18.

¹³ Higni ma dirom 200 bang’ ka Joel nosekoro wechego, Jehova notiyo gi janabi Jeremia e koro wach machielo e wi monjno. Nowacho ni ne idhi many Jo-Israel duto ma ne timo gik maricho, kendo ne idhi makgi. Nondiko niya: “‘Eri, aluongo jolupo mang’eny,’ Jehova owacho, ‘Kendo gibiro makogi ka rech. Bang’ mano, abiro luongo jodwar mathoth, ma biro lawogi e gode madongo kod matindo duto, kendo e lwendni kod buche manie lwendni. . . . Abiro chulogi nyadiriyo nikech kethogi kod richogi.’” Mano nyiso ni kata ka Jo-Israel ma nong’anyogo ne nyalo temo pondo e nembe kata e bunge, Jo-Babulon pod ne dhi yudogi ayuda.​—Jer. 16:16, 18.

14. Weche ma ni e Joel 2:28, 29 notimore karang’o?

¹⁴ Bang’ ka Joel nosewuoyo e wi monjno, nowacho wach moro maber. Pinyno ne dhi bedo gi nyak kendo. (Joel 2:23-26) Kae to bang’ kinde, chiemb chuny ne dhi yudore moromo. Nondiko ni Jehova nowacho kama: “Anaol roho mara kuom ji duto, mi yawuotu gi nyiu nokor wach . . . Abiro olo roho mara kata mana kuom jotichna ma yawuoyi gi ma nyiri.” (Joel 2:28, 29) Jehova ne ok oolo rohone mapiyo kuom Jo-Israel bang’ wuokgi Babulon ka gidok thurgi. Mano notimore higni mang’eny bang’e, chieng’ Pentekost ma higa 33. Ere kaka wang’eyo mano?

15. Ka luwore gi Tich Joote 2:16, 17, en lokruok mane ma Petro notimo ka notiyo gi ndiko mar Joel 2:28, to mano nyiso ang’o?

¹⁵ Chieng’ Pentekostno, roho maler notayo jaote Petro mi otiyo gi weche ma ni e Joel 2:28, 29 kowuoyo kuom gimoro makende ma notimore e odiechieng’no. Kar sa adek okinyi chieng’no, nool roho maler ne jomoko mi gichako wuoyo “e wi tije madongo mag Nyasaye.” (Tich 2:11) Sama Petro ne tiyo gi weche ma Joel nokoro, roho notaye mi otimo lokruok moro matin. Be ing’eyo ni en lokruok mane? (Som Tich Joote 2:16, 17.) Petro ne ok ochako kowacho ni, “bang’e” kaka Joel nowacho; kar mano, nochako kama: “To e ndalo mag giko,” ma nyiso ni nowuoyo kuom ndalo mag giko mar Jo-Yahudi ka pok Jo-Rumi omonjogi. E kindeno, ne idhi ol roho mar Nyasaye “kuom ji duto.” Mano nyiso ni kinde ne dhi kalo ka pok weche ma Joel nokoro otimore.

16. Roho maler mar Nyasaye nokonyo nade Jokristo mokwongo e lando wach maber, to osekonyowa nade e kindewagi?

 ¹⁶ Bang’ ka noseol ne Jokristo mokwongogo roho maler, ne gichako tij lendo ma ne dhi kwako piny duto. Chop higa mar 61 kama, ka ne jaote Paulo ndiko ne Jo-Kolosai, nowacho ni noseland wach maber “ne chuech duto manie bwo polo.” (Kol. 1:23) Kuom wacho ni “chuech duto,” Paulo ne wuoyo kuom kuonde duto ma ne ginyalo chopoe e kindeno. Roho maler mar Jehova osemiyo wach maber olandore e kindewagi “nyaka e tung’ piny”!​—Tich 13:47; ne sanduk ma wiye wacho ni, “ Anaol Roho Mara.”

17. Ere kaka sani onego wawinj tiend weche ma Joel nokoro e wi det-bonyo?

¹⁷ Ang’o ma oselokore? Sani koro wawinjo tiend weche ma nokor e Joel 2:7-9 e yo makare. Ka wakete e yo mayot, weche ma ni e ndikono ok wuo e wi tijwa mar lendo, to owuoyo e wi monj ma ne Jo-Babulon dhi monjogo Jerusalem e higa mar 607 K.K.P.

18. Ang’o ma pok olokore e wi jotich Jehova?

¹⁸ Ang’o ma pok olokore? Jotich Jehova pod dhi nyime lando wach maber kuonde duto, ka gitiyo gi yore mopogore opogore. (Mat. 24:14) Onge marfuk moro amora ma sirkal nyalo keto ma nyalo monowa lando wach maber. Jehova oseguedhowa ahinya, kendo sani wan jokinda sama walando wach maber mar Pinyruoth gi chir. Pod wageno kuom Jehova mondo okonywa winjo tiend weche mokor e Muma, ka wan gadier ni e kinde mowinjore, obiro tayowa “e adiera duto”!​—Joh. 16:13.