1. Maritha ne nigi adier ni ang’o ma ne dhi timore ne owadgi? (Ne picha man malo.)

MARITHA ma ne en japuonjre Yesu kendo osiepne ne okuyo ahinya. Owadgi ma Lazaro notho. Be nitie gima ne nyalo tiekone kuyono? Ee. Yesu nowachone kama: “Owadu biro chier.” Samoro wachno ne ok otieko kuyo ma Maritha ne nigo gie sechego, kata kamano, noyie gi wach ma Yesu nowachoneno. Nodwoke niya: “Ang’eyo ni obiro chier e kinde chier chieng’ giko.” (Joh. 11:20-24) Ne en gadier ni ne idhi chier owadgi e kinde ma biro. Bang’ wechego, Yesu notimo hono. Yesu nochiero Lazaro mana e odiechiengno.

2. Ang’o momiyo diher bedo gadier e wach chier mana kaka Maritha?

² Onge gimoro amora ma nyalo miyo wabed gadier ni Yesu kata Jehova nyalo timonwa hono ma kamano e kindegi. Mana kaka Maritha, be in gadier ni ibiro chier wedeni mihero mosetho e kinde ma biro? Samoro en jaodi, minu, wuonu, dau, kata kwaru. Kata samoro nyalo bedo ni nyathini moro e ma otho. En adier ni igombo kwake, wuoyo kode, kendo nyiero gi watnino. Gima ber en ni in bende inyalo wacho  mana kaka Maritha niya: ‘Ang’eyo ni watna biro chier.’ Kata kamano, en gima ber mondo Jakristo ka Jakristo onon gimomiyo en gadier ni chier nobedie.

3, 4. Gik ma Yesu nosetimo nojiwo Maritha e yo mane?

³ Maritha nodak machiegni gi Jerusalem, omiyo nyalo bedo ni ne ok oneno ka Yesu chiero wuod chi liel moro ma nodak Nain e alwora mar Galili. Kata kamano, samoro nowinjo wachno. Yesu bende nochiero nyar Jairo. Joma ne ni e odgi nyakono ‘nong’eyo ni nosetho.’ To e ma Yesu nomako lwet nyakono monyise ni, ‘Nyathi, a malo!’ Nyakono nochung’ gi kanyono. (Luka 7:11-17; 8:41, 42, 49-55) Maritha gi nyamin-gi ma Maria nong’eyo ni Yesu ne nyalo chango joma tuo. Omiyo, ne giparo ni dine Yesu bedie, owadgi ma Lazaro dine ok otho. Nikech koro Lazaro osiep Yesu nosetho, ang’o ma ne dhi timore? Ne ni Maritha nowacho ni Lazaro ne biro chier e kinde ma biro, tiende ni “chieng’ giko.” Ang’o momiyo ne en gadier gi wachno? To ang’o momiyo in gadier ni ibiro chier ji, moriwo nyaka wedeni, e kinde ma biro?

⁴ Nitie gik mang’eny ma miyo wabedo gadier ni ibiro chier jomotho. Sama wanono moko kuom wechego, inyalo yudo moko ma samoro pok iparoga ni otudore gi geno ma in-go ni chieng’ moro ibiro chier wedeni mihero mosetho.

5. Ang’o momiyo Maritha ne ni gadier ni ne ibiro chier Lazaro?

⁵ Ne ni Maritha ne ok owacho ni, ‘Ageno ni owadwa biro chier.’ Kar mano, nowacho niya: “Ang’eyo ni obiro chier.” Maritha ne ni gadier gi wachno nikech honni mag joma ne osechier kata ka ne Yesu pok obiro e piny. Nyalo bedo ni nopuonjore wechego ka en pacho kod ka nodhiga e sinagogi e kinde ma ne en rawera. Koro wadwaro wuoyo e wi ji adek ma nochier ma iwuoyo kuomgi e Muma.

6. Elija notimo hono mane ma kende, to mano notudore nade gi wach ma nomako Maritha?

⁶ Chier mokwongo notimore e kinde ma Nyasaye nomiyo janabi Elija teko mar timo honni. Chi liel moro modhier ma nodak e taon mar Zarefath e piny Foinike norwako janabi Elija. Nyasaye notimo hono mar mogo kod mo ma dhakono ne nigo ne ok orumo. Mano nomiyo dhakono kod wuode odhi nyime bedo ma ngima. (1 Ru. 17:8-16) Bang’e, wuode nobedo matuwo motho. Elija nokonyo dhakono. Elija nolemo komako nyathino mowacho niya: “Nyasacha, asayi we chuny nyathini oduogne kendo.” To mano e gima notimore! Nyasaye nowinjo kwayo mar Elija mi nyathino nobedo ma ngima kendo. Mano e chier ma nokwongo timore ma ondik e Muma. (Som 1 Ruodhi 17:17-24.) Nyaka bed ni Maritha ne osewinjo wach chierno.

7, 8. (a) Ler ane gima Elisha notimo mondo otiek ne dhako moro kuyo ma nomake. (b) Hono ma Elisha notimo nyiso ang’o e wi Jehova?

⁷ Chier mar ariyo ma Muma wuoye en ma Elisha notimo bang’ kawo kar janabi Elija. Dhako moro ma nyar Israel ma rahuma ma nodak Shunem norwako Elisha. Nikech dhakono gi chwore norwako janabino e yo maber, Nyasaye noguedhogi gi nyathi ma wuoyi. Bang’ higni moko matin, wuoyino notho. Temie paro kuyo maduong’ ma nomako dhakono. Bang’ kwayo chwore rusa, dhakono nowuotho kilomita 30 nyaka Got Karmel kodhi ir Elisha. Elisha nooro jatichne ma Gehazi mondo odhi Shunem. Chiero  nyathino notamo Gehazi. Bang’e, dhakono nochopo gi Elisha.​—2 Ru. 4:8-31

⁸ Elisha nodhi nyaka e ot kama nopielee nyathino molemo. Hono notimore ma nyathino ochier kendo min-gi nobedo mamor sidang’! (Som 2 Ruodhi 4:32-37.) Nyaka bed ni dhakono noparo weche ma Hanna nowacho ka notero Samuel mondo oti e hekalu. Nowacho niya: ‘Jehova loro nyaka e liel, bende ogolo oketo malo.’ (1 Sa. 2:6) Nyasaye nonyiso ni en gi teko mar chiero jomotho duto ka nochiero wuoyi ma notho Shunemno.

9. Ler ane kaka chier mar adek ma iwuoye e Muma notimore.

⁹ Nitie gima chielo miwuoro ma notimore motudore gi Elisha. Elisha nobedo janabi kuom higni 50, kae to nobedo matuo motho. Bang’ kinde ka ne ringre Elisha osetop modong’ choke, jolweny ma wasigu nobiro monjo piny Israel. Sama ne wasigugo biro, noyudo Jo-Israel moko dhi yiko ng’atgi motho. Ka ne giringo mondo giyomb jowasigugo, ne gibolo ng’atgi mothono e bur kama choke Elisha ne nitie. Muma wacho niya: “To gi kanyono ma kitundu ng’atno nochopo e choke mag Elisha, chunye noduogo, mi noa malo e tiende.” (2 Ru. 13:14, 20, 21) Par ane kaka weche mag joma nochiergo nojiwo Maritha! Onge kiawa kata matin ni Nyasaye nigi teko e wi tho. In bende par ane kaka wechego nyalo konyi. Onego gikonyi mondo ibed gadier ni Nyasaye nigi teko ma onge tong’.

10. Ere kaka Petro nokonyo nyaminwa moro ma Jakristo ma notho?

¹⁰ Ndiko mag Dho-Grik bende nyisowa ni nitie joma jotich Nyasaye nochiero. Mana kaka ne waseneno, Yesu nochiero wuod chi liel moro ma nodak Nain kod nyar Jairo. Jaote Petro bende nochiero dhako moro ma Jakristo miluongo ni Dorkas (Tabitha). Petro nodhi kama nopiel ringre Tabitha kirito mondo oyike. Petro nochako lemo kochung’ machiegni gi ringrene, kae to nowacho niya: “Tabitha, a malo!” Tabitha nochier mana gi sano mi Petro “ne ochiwe kongima” ne Jokristo wetene. Gima notimoreno nonenore maler kendo “ji mang’eny ne oyie kuom Ruoth.” Jokristo manyien-go ne nyalo nyiso jomamoko wach maber e wi Yesu, kendo ni Jehova nigi teko mar chiero joma otho.​—Tich 9:36-42.

11. Luka nowacho ni ang’o ma notimore ni rawera moro, to wachno nomiyo jogo owinjo nade?

¹¹ Nitie joma noneno kichiero ng’at machielo. Chieng’ moro jaote Paulo ne nie chokruok ma ne itimo e od gorofa moro e taon mar Troa, ma sani yudore e piny Turkey. Paulo nogolo twak nyaka chuny otieno. Rawera moro miluongo ni Yutiko nobedo e dirisa kowinjo twak. Nindo notere molwar piny kowuok e gorofa mar adek. Nyaka bed ni Luka ma ne en laktar e ma nokwongo chopo ir Yutiko. Ne onone mofwenyo ni otho. Paulo nolor piny mokwako rawera mothono kae to owacho niya: “Ongima.” Wachno nojiwo yie mar joma noneno kichiero Yutiko, kendo wigi ne ok dhi wil gi wachno! Ng’eyo ni wuoyino notho mochiere “ne ohoyo chunygi ahinya.”​—Tich 20:7-12.

12, 13. Kaluwore gi weche mag chier ma waseneno, gin penjo mage ma onego wanon?

¹² Weche mag chier ma wasenenogo onego omi wabed kaka Maritha. Onego  wabed gadier ni Nyasachwa ma chiwo ngima nigi nyalo mar chiero joma otho. Chier ma wasenenogo notimore e kinde ma Jehova ne pod timoe honni kendo jogo nochier e nyim jotich Jehova kaka Elija, Yesu, Petro, kod jotich Nyasaye mamoko. To nade joma notho e kinde ma Jehova ne ok timie hono mar chiero ji? Ka nitie kinde moko ma Nyasaye ne ok timie hono mar chiero ji, be jotichne nyalo bedo gadier ni obiro chiero joma otho e kinde ma biro? Be ginyalo bedo gi paro ma Maritha ne nigo ka nowacho ni, “Ang’eyo ni [owadwa biro] chier e kinde chier chieng’ giko”? Ang’o momiyo Maritha ne ni gadier gi wachno, to ang’o momiyo in bende onego ibed gadier ma kamano?

¹³ Muma nyisowa ni nitie jotich Jehova mathoth ma ne ni gadier ni chier ne dhi timore e kinde ma biro. Wane ane moko kuomgi.

14. Paro ma Ibrahim ne nigo puonjowa ang’o e wach chier?

¹⁴ Par ane gima Nyasaye nonyiso Ibrahim mondo otim ne Isaka, ma en wuode ma ne osegombo bedogo ahinya. Jehova nonyiso Ibrahim niya: “Kaw wuodi koro, wuodi ma miderma, en mihero, Isaka . . . kendo chiwe . . . ka misango miwang’o.” (Cha. 22:2) Iparo ni Ibrahim nowinjo nade ka ne Jehova omiye chikno? Jehova nosesingo ne Ibrahim ni kokalo kuom kothe, ne idhi guedh dhoudi duto mag piny. (Cha. 13:14-16; 18:18; Rumi 4:17, 18) E wi mano, Jehova nowacho ni guethgo ne dhi biro kokalo kuom Isaka. (Cha. 21:12) To mano ne dhi timore nade kapo ni Ibrahim onego Isaka mondo ochiwe kaka misango? Roho maler notelo ne Paulo mondo ondik ni Ibrahim ne nigi yie motegno ni Nyasaye ne nyalo chiero Isaka. (Som Jo-Hibrania 11:17-19.) Muma ok wach ni Ibrahim ne nigi yie nikech nogeno ni Isaka ne dhi tho mana kuom seche matin, odiechieng’ achiel, kata juma achiel kae to ichiere. Ibrahim ne ok ong’eyo ni ne idhi chier wuode karang’o. Kata kamano, nogeno ni Jehova ne dhi chiero Isaka.

15. Ayub ne nigi yie kuom wach mane?

¹⁵ Ayub bende ne en jatich Nyasaye machielo ma nogeno kuom chier. Ayub nong’eyo ni ka otong’ yath to onyalo loth ma obed yath machielo maduong’. Dhano to opogore. (Ayub 14:7-12; 19:25-27) Ka ng’ato otho, ok onyal wuok e bur gi tekone owuon ma obed ma  ngima kendo. (2 Sa. 12:23; Zab. 89:48) Kata kamano, mano ok nyis ni Nyasaye ok nyal chiero joma otho. Ayub ne ni gadier ni nitie kinde ma Jehova ne dhi pare ma chiere. (Som Ayub 14: 13-15.) Ayub ne ok ong’eyo ni mano ne dhi timore karang’o. Kata kamano, pod nogeno ni Nyasaye ma chiwo ngima ne dhi pare kendo chiere.

16. Malaika nojiwo Daniel e yo mane?

¹⁶ Jatich Jehova machielo ma iwuoyo kuome e Ndiko mag Dho-Hibrania en Daniel. Notiyo ne Jehova kuom higni mang’eny kendo Jehova nokonye. Nitie kinde ma malaika moro nonyiso Daniel, ma ne en “ng’at moher ahinya” ni obed gi “kuwe” kendo obed “matek.”​—Dan. 9:22, 23; 10:11, 18, 19.

17, 18. Jehova nosingo ne Daniel ang’o?

¹⁷ Daniel ma hike ne hawo 100 kendo ma koro ne chiegni tho ne paro gima ne dhi timorene. Be Daniel nogeno ni ne idhi chiere mobed ma ngima kendo? Ee! E sula mogik e bug Daniel, Nyasaye nojiwe komiye geno ma jaber niya: “Dhi adhiya nyime nyaka ndalo ma wechegi nogikie; ni kech iniyuwe.” (Dan. 12:13) Daniel nong’eyo ni jomotho yueyo kendo ni onge ‘lony kata ng’eyo gimoro kata rieko e liel.’ Daniel nochomo mana kuno. (Ekl. 9:10) Kata kamano, mano ok e ma ne dhi bedo giko mar ngimane. Jehova nomiye geno maber mar kinde ma biro.

¹⁸ Malaika nodhi nyime nyiso janabi Daniel kama: ‘Inichungi e kari ka ndalo ogik.’ Ne ok onyis Daniel ni mano ne dhi timore karang’o. Daniel ne dhi tho mondo oyue. Kata kamano, ka ne malaika onyise ni ‘nodhi chung’ kare,’ mano ne nyiso ma onge kiawa ni ne idhi chiere e kinde ma biro. Mano ne dhi timore “ka ndalo ogik.” Muma mar The Bible in Luo, 1976 keto singo ma ne omi Daniel niya: “Inichier mi iyud pokni chieng’ giko.”

19, 20. (a) Weche ma wasenono e sulani otudore nade gi dwoko ma Maritha nomiyo Yesu? (b) Wabiro nono ang’o e sula ma luwo?

¹⁹ Nenore maler ni Maritha ne ni kare geno ni Lazaro ne dhi “chier e kinde chier chieng’ giko.” Geno ma jaber ma Jehova nomiyo Daniel kod geno motegno ma Maritha ne nigo ka ne odwoko Yesu en gima jiwo Jokristo duto e ndalowagi. Onge kiawa ni ibiro chier jomotho.

²⁰ Wasepuonjore e wi chier ma notimore e kinde mokalo to mano nyiso maler ma onge kiawa ni jomotho nyalo bedo ma ngima kendo. Jotich Nyasaye duto ma kinde mokalo ne ni gadier ni ibiro chier ji e kinde ma biro. Kata kamano, be nitie gimoro amora ma nyiso ni ibiro chier ji kata obedo ni ndalo osekalo mang’eny nyaka ne Nyasaye chiw singono? Kapo ni nitie, to kare mano nyalo miyo wamed rito kinde mag chier gi siso mana kaka Maritha. Kata kamano, ibiro chier ji karang’o? Wabiro nono dwoko mag penjogo e sula ma luwo.