1. Gin weche mage ma jaote Petro nondiko ne Jokristo wetene, to ang’o momiyo wechego nyalo nenore ka gima ok nyalre ne jomoko?

BED ni wan gi geno mar dhi e polo kata mar dak e piny kae, wanyalo yudo ber ka wanono siem ma jaote Petro nondiko ne Jokristo ma nowal e ndalone. Jaote Petro nondiko kama: “Beduru jo maler e timbeu duto mana kaka Jal Maler ma noluongou, nimar ondik niya: ‘Nyaka ubed jo maler, nikech aler.’” (1 Pet. 1:15, 16) Wechego konyowa neno ni wanyalo bedo maler kaka Jehova ma en Nyasaye maler. Adier, wanyalo bedo maler kendo dwarore ni wabed maler e timbewa duto. Wanyalo paro ni mano ok nyalre nikech onyuolwa e richo. Jaote Petro noketho nyading’eny; kata kamano, ranyisine konyowa ng’eyo ni wanyalo “bedo maler.”

2. Gin penjo mage mwabiro nono e sulani?

² E sulani, wabiro nono dwoko mag penjogi: Bedo maler tiende en ang’o? Ang’o ma Muma puonjowa e yo ma Jehova lergo? Ere kaka wanyalo bedo maler e timbewa duto? Kendo, en tudruok mane ma nitie e kind bedo maler kod winjruokwa gi Jehova?

3. Ji mang’eny paroga ni ng’at maler en ng’at ma chalo nade, to wang’eyo nade ni mano ok en adier?

³ Ji mang’eny paroga ni ng’at maler en ng’at ma ok nyierga, ma ok morga, ma seche te orwakoga lep din, kendo ma ongino seche te. Kata kamano, mano ok en adier. Jehova Nyasachwa maler en “Nyasaye mamor.” (1 Tim. 1:11) Muma wacho ni joma tiyo ne Jehova bende gin “jo mamor.” (Zab. 144:15) Yesu nokwedo joma rwako lewni mopogore gi  jomamoko kendo ma timo gik makare mana ni mondo ji onegi. (Mat. 6:1; Mar. 12:38) Jokristo madier ong’eyo tiend bedo maler nikech ging’eyo gima Muma wacho. Wan gadier ni Nyasachwa maler kendo ma jahera ok di nyiswa ni watim gima ok wanyal. Omiyo, sama Jehova nyisowa ni: “Nyaka ubed jo maler,” waonge gi kiawa ni mano en gima nyalore. Kata kamano, ka pok wang’eyo kaka wanyalo bedo maler e timbewa duto, nyaka wakwong wang’e tiend bedo maler.

4. Bedo “maler” tiende en ang’o?

⁴ Bedo maler tiende en ang’o? Muma tiyoga gi weche kaka “ler” kod “bedo maler” sama owuoyo e wi timbe mabeyo kata bedo maler e weche mag lamo. Wechego inyalo tigo bende sama iwuoyo kuom gimoro moket tenge ne tij Nyasaye. E yo machielo, inyalo wach ni wan jo maler ka timbewa beyo, ka walamo Jehova e yo moyiego, kendo ka wan gi winjruok machiegni ahinya kode. Nikech Jehova en Nyasaye maler chuth, to wan to onyuolwa e richo, nyalo kawowa gi wuoro sama wafwenyo ni Muma wacho ni wan be wanyalo bedo maler mi wabed osiepe Nyasaye.

5. Malaike momakore gi Jehova nyalo puonjowa ang’o kuome?

⁵ Jehova ler e yorene duto. Wang’eyo mano ka luwore gi weche ma joserafi, ma gin malaike man machiegni ahinya gi kom-lochne nowacho. Moko kuomgi nowacho kama: “Maler, maler, maler en Jehova Nyasach oganda lweny.” (Isa. 6:3) To adier, mondo malaikego obed gi winjruok machiegni gi Nyasachgi maler, dwarore ni gin bende gibed maler, to adier giler. Mano e momiyo ka ne malaike mag Jehova okelo ote e piny kae, kuonde ma malaikego nodhiye ne bedoga kuonde maler. Mano e gima notimore ne Musa ka ne yadh kudho moro ochako liel.​—Wuok 3:2-5; Jos. 5:15.

6-7. (a) Ka luwore gi Wuok 15:1, 11, ere kaka Musa nojiwo ler mar Nyasaye? (b) En ang’o ma ne paronega Jo-Israel duto ni Nyasaye ler? (Ne picha manie nyim gaset.)

⁶ Bang’ ka Musa nosetayo Jo-Israel ma ging’ado Nam Makwar, nojiwonegi ni Jehova Nyasachgi en Nyasaye maler. (Som Wuok 15:1, 11.) Jo-Misri ma ne lamo nyiseche manono ne ok nyal wach ni gin jo maler. Joma ne lamo nyiseche mag Kanaan bende ne ok ler. Lamo margi noriwo chiwo nyithindo kaka misengni, kendo ne gitimoga timbe modwanyore mag terruok. (Lawi 18:3, 4, 21-24; Rap. 18:9, 10) Mopogore gi ogendnigo, Jehova ok nyal nyiso joma lame ni gitim gimoro amora modwanyore. En Nyasaye maler chuth. Wachno nojiw e osimbo mar dhahabu ma jadolo maduong’ ne rwakoga e wiye. Nondik osimbono niya: “Ler en mar Jehova.”​—Wuok 28:36-38.

⁷ Weche ma ne ondik e osimbono ne nyalo miyo ng’ato ang’ata ma nonene ong’e ni Jehova en Nyasaye maler gadier. To nade Jo-Israel ma ne ok nyal neno wechego nikech samoro ne ok ginyal sudo machiegni gi jadolo maduong’? Be wach ma ne ijiwono ne dhi bayogi? Ooyo! Jo-Israel duto ne winjoga wechego sama ne isomonegi Chik, bed ni ne gin chwo, mon, kata nyithindo. (Rap. 31:9-12) Ka di ne bed ni in kanyo, in bende di ne iwinjo wechegi: “An Jehova Nyasachu. . . . Omiyo, nyaka ubed maler nikech aler,” kod “unubedna oganda maler, nikech an Jehova aler.”​—Lawi 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Ang’o ma wapuonjore e Tim Jo-Lawi 19:2 kod 1 Petro 1:14-16?

⁸ Koro waneuru wach moro ma Jehova nowacho ni osom ne Jo-Israel duto. Wachno  yudore e Tim Jo-Lawi 19:2. Jehova nonyiso Musa kama: “Nyis oganda Jo-Israel duto niya, ‘Nyaka ubed jo maler nikech an Jehova Nyasachu aler.’” Nyalo bedo ni Petro ne wuoyo kuom wesno sama nojiwo Jokristo ni ‘gibed jo maler.’ (Som 1 Petro 1:14-16.) En adier ni e kindewagi ok wan e bwo Chike Musa. Kata kamano, weche ma Petro nondiko jiwonwa mana puonj ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:2, ma en ni, Jehova ler kendo joma ohere nyaka tem matek mondo gibed jo maler. Mano wach momakowa waduto, bed ni wan gi geno mar dak e polo kata e paradiso e piny ka.​—1 Pet. 1:4; 2 Pet. 3:13.

9. Nono Tim Jo-Lawi sula mar 19 biro konyowa nade?

⁹ Nikech wadwaro moro Nyasachwa maler, wan gi siso mar puonjore kaka wanyalo bedo jo maler. Jehova miyowa puonj ma nyalo konyowa bedo jo maler. Wanyalo yudo puonj kaka mago e Tim Jo-Lawi sula mar 19. Jasomo moro ma nyinge Marcus Kalisch molony e weche mag Dho-Hibrania nondiko kama: “Bug Tim Jo-Lawi sula mar 19 oting’o weche mang’eny mopogore opogore, kendo en achiel kuom sula moting’o weche madongo ahinya e bug Tim Jo-Lawi, kata samoro e buge abich mokwongo duto mag Muma.” Wanonuru ane wes moko e sulani, mondo wayud puonj ma nyalo konyowa e ngimawa mapile. Sama wanono sulani, ber paro ni puonjgo nochiw bang’ wacho wechegi: “Nyaka ubed jo maler.”

10-11. Bug Tim Jo-Lawi 19:3 nyisowa ni watim ang’o, to ang’o momiyo mano en wach maduong’?

¹⁰ Bang’ nyiso Jo-Israel ni nyaka gibed jo maler, Jehova nomedo kama: “Ng’ato ka ng’ato nyaka luor min-gi gi wuon-gi . . . An Jehova Nyasachu.”​—Lawi 19:2, 3.

¹¹ Nenore maler, ni onego wakaw mapek chik ma wacho ni wami jonyuolwa luor. Inyalo paro chieng’ moro ka ne ng’at moro openjo Yesu ni, “En ang’o maber monego atim mondo ayud ngima mochwere?” Moko kuom gik ma Yesu nonyise ni otim ne en ni omi wuon-gi gi min-gi luor. (Mat. 19:16-19) Yesu nokwedo Jo-Farisai kod jondiko nikech ne ok gidwar rito jonyuolgi. Timgino ne miyo  ‘wach Nyasaye bedo kayiem nono.’ (Mat. 15:3-6) “Wach Nyasaye” noriwo nyaka chik mar abich e Chike Musa kaachiel gi weche manie Tim Jo-Lawi 19:3. (Wuok 20:12) Onego wapar ni weche ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:3 ma chikowa ni wami wuonwa gi minwa luor nondik bang’ wechegi: “Nyaka ubed jo maler nikech an Jehova Nyasachu aler.”

12. Ka luwore gi chik ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:3, en penjo mane monego wapenjre?

¹² Ka luwore gi chik ma Jehova omiyowa ni wami jonyuolwa luor, dwarore ni wapenjre kama: ‘Be atimoga kamano?’ Ka ifwenyo ni samoro chon ne ok imiga jonyuolni luor kaka dwarore, in gi thuolo mar miyogi luor sani. Kata obedo ni ok inyal loko gik ma ne osetimore chon, gie sani inyalo timo duto minyalo mondo ikony jonyuolni. Samoro inyalo chano mondo ibedga kodgi kuom thuolo momedore. Kata, inyalo chano kaka inyalo konyogi e yor ringruok, hoyogi, jiwogi, kendo konyogi siko machiegni gi Nyasaye. Ka watimo kamano, to wanyiso ni waluwo chik manie Tim Jo-Lawi 19:3.

13. (a) En puonj mane machielo mwayudo e Tim Jo-Lawi 19:3? (b) Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Yesu ma yudore e Luka 4:16-18?

¹³ Bug Tim Jo-Lawi 19:3 puonjowa gima chielo ma nyalo konyowa bedo jo maler. Owuoyo e wi rito Sabato. Nikech Jokristo ok nie bwo Chike Musa, ok waritga Sabato ma juma ka juma. Kata kamano, pod wanyalo puonjore weche mang’eny e yo ma Jo-Israel ne ritogo Sabato kod ber ma ne giyudoga ka gitimo kamano. Odiechieng’ mar Sabato ne en odiechieng’ ma ji ne yueyoe kuom tijegi mondo giket pachgi duto e weche Nyasaye. * Mano e momiyo e odiechieng’ mar Sabato, Yesu ne jadhiga e sunagogi ma ne ni e taondgi mondo osom Wach Nyasaye. (Wuok 31:12-15; som Luka 4:16-18.) Chik Nyasaye ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:3 ma wacho ni, “nyaka urit Sabato maga” onego ochwalwa mondo odiechieng’ ka odiechieng’ waketie thuolo moro tenge mar nono weche motudore gi lamo mar Nyasaye. Be ineno ni onego itim lokruok moko mondo iti gi puonj manie chikno? Ka iketo thuolo moro tenge mondo inon Wach Nyasaye pile ka pile, ibiro bedo gi winjruok machiegni ahinya gi Jehova, to mano gima dwarore ahinya ka idwaro bedo ng’at maler.

14. En adiera mane monwo ahinya e bug Tim Jo-Lawi sula mar 19?

¹⁴ Bug Tim Jo-Lawi sula mar 19 nwoyo adiera moro makende ma nyalo konyowa siko ka wan jo maler. Wes mar 4 tieko gi wechegi: “An Jehova Nyasachu.” Wechego kata weche machal kamago yudore nyadi 16 e sulano. Mano paronwa chik mokwongo ma ne wacho ni: “An Jehova Nyasachu . . . Kik ubed gi nyiseche mamoko mak mana an.” (Wuok 20:2, 3) Jakristo moro amora ma dwaro bedo ng’at maler nyaka ne ni onge gimoro amora kata ng’ato ang’ata ma nyalo ketho winjruokne gi Nyasaye. To nikech iluongowa ni Joneno mag Jehova, wang’ado e chunywa ni ok wabi timo gimoro amora ma nyalo chido nying Nyasachwa maler.​—Lawi 19:12; Isa. 57:15.

15. Weche ma yudore e Tim Jo-Lawi sula mar 19 ma wuoyo e wi misengni onego ochwalwa mondo watim ang’o?

¹⁵ Jo-Israel ne nyisoga ni giyie mondo Jehova obed Nyasachgi kuom luwo chikene. Tim Jo-Lawi 18:4 wacho kama: “Luwuru  yorena kendo urit chikena. An Jehova Nyasachu.” Sula mar 19 oting’o moko kuom “chike” ma nomi Jo-Israel. Kuom ranyisi, wes mar 5-8, 21, 22 wuoyo kuom misengni mag le ma ne onego gichiw. Misengnigo ne onego ochiw e yo ma ok ‘njaw gima ler mar Jehova.’ Somo wesgo onego ochwalwa mondo watim gik ma moro Jehova kendo wamiye misengni mag pak mowinjore, mana kaka inyisowa e Jo-Hibrania 13:15.

16. En puonj mane ma yudore e Tim Jo-Lawi 19 ma paronwa pogruok mantie e kind joma tiyo ne Jehova gi joma ok tine?

¹⁶ Mondo wabed jo maler, nyaka wapogre gi joma ok ti ne Jehova. Mano nyalo bedo matek timo. Samoro joskul wetewa, jotich wetewa, wedewa ma ok nie adiera, kaachiel gi jomamoko nyalo thung’owa mondo watim gik ma nyalo miyo kik walam Jehova e yo moyiego. Sama waromo gi wach ma kamano, nyaka watim yiero. Ang’o ma nyalo konyowa timo yiero maber? Ng’i ane puonj moro ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:19 ma wacho ni: “Kik urwak lewni molos gi usi ariyo mopogore.” Chikno ne konyoga e pogo Jo-Israel gi ogendni ma ne olworogi. Nikech ok wan e bwo Chike Musa, onge richo ka Jakristo moro orwako lewni molos gi usi ariyo mopogore. Kata kamano, ok waluwga timbe joma ok luw puonj mag Muma, bed ni gin joskul wetewa, jotich wetewa, kata wedewa. En adier ni wahero joodwa kaachiel gi jomamoko. Kata kamano, yiero madongo ma watimo e ngimawa biro nyiso ni waluwo chike Jehova kata ka po ni mano nyalo miyo wapogre gi jomamoko. To mano en gima duong’ ahinya, nikech ka wadwaro bedo jo maler, nyaka wapogre gi joma ok ti ne Jehova.​—2 Kor. 6:14-16; 1 Pet. 4:3, 4.

17-18. En puonj ma ne maduong’ mwayudo e Tim Jo-Lawi 19:23-25?

¹⁷ Weche ma ne wacho ni “An Jehova Nyasachu” nonego opar ne Jo-Israel ni winjruokgi gi Jehova ne en gima duong’ ahinya. E yo mane? Bug Tim Jo-Lawi 19:23-25 konyowa ng’eyo wachno. (Som.) Ne ane kaka wechego ne nyalo konyo Jo-Israel bang’ ka ne gisedonjo e Piny ma Nosingi. Ka ng’ato nopidho yiend olembe, ne ok onego ocham olembego nyaka higni adek rum. E higa mar ang’wen, olembego ne itero mondo otigo e hema mar Nyasaye. Wuon puodhono ne nyalo chamo olembego e higa mar abich. Chikno ne konyo Jo-Israel mondo kik giket dwachgi mokwongo. Jehova ne dwaro ni gigen ni ne odhi pidhogi, kendo giket weche lamo e mobed mokwongo e ngimagi. Jehova ne dhi neno ni  giyudo chiemo moromogi. Kendo Nyasaye nojiwogi ni gichiw gik ma ne dhi konyo e lamo madier.

¹⁸ Chik ma yudore e Tim Jo-Lawi 19:23-25 paronwa weche ma Yesu nowacho e twak ma nogolo e got. Nowacho kama: “Weuru bedo gi parruok e wi . . . gima ubiro chamo, kata ma ubiro madho.” Yesu nomedo wacho kama: “Wuonu manie polo ong’eyo ni udwaro gigo duto.” Nyasaye biro pidhowa mana kaka opidhoga winy. (Mat. 6:25, 26, 32) Wan gi geno ni Jehova biro ritowa. Bende, wagologa “mich mag konyo jochan” mondo okonygo joma ongego. E wi mano, waikorega golo chiwo ma siro tije mag kanyakla. Jehova nenoga chiwo ma wagologo kendo obiro chulowa. (Mat. 6:2-4) Sama wagolo chiwo, wanyiso ni waluwo puonj ma yudore e bug Tim Jo-Lawi 19:23-25.

19. En ang’o ma isepuonjori e bug Tim Jo-Lawi sula mar 19?

¹⁹ Wasenono mana wes moko matin e bug Tim Jo-Lawi sula mar 19, mosekonyowa neno yore ma wanyalo bedogo jo maler kaka Nyasachwa maler. Sama waluwo ranyisine, watemo matek mondo wabed ‘jo maler e timbewa duto.’ (1 Pet. 1:15) Ji mang’eny ma ok ti ne Jehova oseneno timbewa mabeyo. Moko kuom jogo osemiyo Jehova duong’ nikech timbewa. (1 Pet. 2:12) To pod nitie weche mang’eny mwanyalo puonjore e bug Tim Jo-Lawi sula mar 19. Sula ma luwo biro wuoyo e wi wes mamoko e Tim Jo-Lawi sula mar 19 ma biro konyowa neno yore mamoko ma wanyalo bedogo “jo maler” e ngimawa mana kaka jaote Petro nojiwowa.