1-2. Ere kaka jonyuol onego one penjo ma nyithindgi nyalo bedogo e wi puonj mag Muma?

 THOTHWA nyalo yie ni bedo janyuol ok en tich mayot. Ka po ni in janyuol ma nigi nyathi matin, wapwoyi nikech kinda mitimo mondo ikony nyathinino bedo gi yie motegno kuom Jehova. (Rap. 6:6, 7) Kaka nyathini medo dongo, onyalo bedo gi penjo moko e wi puonj mag Muma, moriwo nyaka puonj ma tayo timbe makare.

² Chunyi nyalo chako chandore nikech penjo moko ma nyathini nigo. Inyalo chako paro ni en-gi yie matin kuom Muma kod Nyasaye. Kata kamano, kaka nyithindo medo dongo, gibedoga gi penjo nikech gidwaro bedo gadier gi puonj mag Muma. (1 Kor. 13:11) Kuom mano, janyuol ok onego obed maluor. Inyalo neno penjo ma gipenjogo kaka thuolo mar tiego nyalogi mar paro mondo okonygi tego yiegi kuom Muma kod Nyasaye.

3. Ang’o ma wabiro nono e sulani?

³ E sulani, wadwaro nono kaka jonyuol nyalo konyo nyithindgi (1) mondo giteg yiegi e wi puonj mag Muma, (2) mondo ging’e ber mar tiyo gi puonj mag Muma ma tayo timbe makare, kod (3) mondo giler yiegi ne jomamoko. Sama wanono wechego, wabiro nono bende gimomiyo ok rach ka nyithindo obedo gi penjo, kod thuolo moko ma jonyuol nyalo tiyogo mondo giwuo gi nyithindgi e wi puonj mag Muma.

KONY NYATHINI MONDO OBED GI YIE KUOM MUMA KOD NYASAYE

4. Gin penjo mage ma nyithindo nyaloga penjo, to nikech ang’o?

⁴ Janyuol ma Jakristo onego ong’e ni nyathine ok bi yie kuom Nyasaye mana nikech en bende oyie kuom Nyasaye. Ne ok onyuoli ka in gi yie kuom Jehova, to mano bende e gima timore ne nyathini. Omiyo, onyalo penjore penjo kaka, ‘Ere kaka anyalo ng’eyo ni Nyasaye nitie adier?  Ere kaka anyalo bedo gadier kuom gik ma Muma puonjo?’ Muma bende jiwowa ni wati gi ‘nyalowa mar paro’ kendo wabed “gadier kuom weche duto.” (Rumi 12:1; 1 The. 5:21) Kata kamano, ere kaka inyalo konyo nyathini mondo oteg yiene?

5. Ang’o ma jonyuol nyalo timo mondo gikony nyithindgi bedo gi yie kuom Muma? (Jo-Rumi 12:2)

⁵ Jiw nyathini mondo otim nonro ma nyalo konye bedo gadier e wi puonj mag Muma. (Som Jo-Rumi 12:2.) Ka nyathini openji penjo moko, ti gi thuolono e nyise kaka onyalo yudo dwoko kotiyo gi buge kaka Buk Makonyo Joneno mag Jehova e Timo Nonro kod Fahirisi. E bug Timo Nonro, inyalo nyise mondo odhi e wich ma wacho ni “Muma,” kae to odhi e bwo wich matin ma wacho ni, “Owuok Kuom Much Nyasaye” mondo onon weche ma nyalo konye bedo gadier ni Muma ok en mana buk ma nondik gi dhano. Kar mano, en “wach Nyasaye.” (1 The. 2:13) Kuom ranyisi, onyalo timo nonro e wi taon mar Nineve ma ne yudore e piny Asuria machon. Higni moko mokalo, josomo moko ne wacho ni onge taon ma niluongo ni Nineve. Kata kamano, e higni mag 1850 gi wiye, jotim nonro ma kunyo gik moko e lowo noyudo ni taonno noyikore e lowo, kendo mano nyiso ni weche ma Muma nowacho e wi Nineve gin adier. (Zef. 2:13-15) Mondo nyathini ong’e kaka weche ma nokor e wi kethruok mar Nineve nochopo, onyalo somo sula ma wacho ni “Be Ing’eyo?” e Ohinga mar Jarito ma Novemba, higa 2021. Ka nyathini opimo weche mosomo e bugewa kod ma yudore e buge ma ji ogeno ahinya, obiro neno gimomiyo onego obed gi yie kuom gik ma Muma wacho.

6. Ere kaka jonyuol nyalo konyo nyithindgi paro matut e wi gik ma Muma puonjo? Chiw ane ranyisi. (Ne picha bende.)

⁶ Kony nyathini mondo opar matut kuom gik miwuoye e Muma. Jonyuol nigi thuolo mopogore opogore mag goyo mbaka gi nyithindgi e wi Muma kata e wi yie ma gin-go kuom Nyasaye. Thuolo kaka mago nyalo bedo sama ulimo musiam, sama un e puodho mopidhe gik mopogore opogore, kata sama ulimo achiel kuom ofise mag Joneno mag Jehova. Kuom ranyisi, sama udhi e musiam moro, obed aching’ kata manie intanet, inyalo siemo ne nyathini weche mag histori machon, kata pichni mag gik machon ma yudore e musiamno ma nyalo konye bedo gadier gi gik ma Muma wacho. Be nyathini ong’eyo ni nying Nyasaye yudore e kidi moro machon miluongo ni Kidi mar Jo-Moab (Moabite Stone) mosedak kuom higni 3,000 mokalo?  Kidino yudore Louvre Museum man Paris, e piny France. Bende, inyalo yudo kidino e musiam man e Ofis Maduong’ mar Joneno mag Jehova man Warwick, e taon mar New York. Oyudore kama ondik ni “The Bible and the Divine Name.” Weche mondik e kidino nyiso ni ruodh Moab ma niluongo ni Mesha nong’anyo ne Jo-Israel. To mano bende e gima Muma wacho. (2 Ru. 3:4, 5) Ka nyathini oneno kende owuon ni Muma en buk ma wacho adier, mano nyalo tego yiene ahinya.—Pim gi 2 Weche mag Ndalo 9:6.

7-8. (a) Ang’o ma wanyalo puonjore kuom patende mabeyo ma wanyalo neno e gik mochue? Chiw ane ranyisi. (Ne picha bende.) (b) En penjo mane ma nyalo konyo nyathini mondo omed bedo gi yie motegno kuom Jachuech?

⁷ Jiw nyathini mondo opar matut e wi chuech mag Nyasaye. Sama uwuotho e pak kata utiyo e puodho, inyalo nyiso nyathini patan mabeyo beyo ma yudore e gik ma Nyasaye nochueyo. Nikech ang’o? En nikech yo molosgo patendego nyiso kaka ng’at ma nolosogi en ng’at mariek ahinya. Kuom ranyisi, nitie gik mang’eny ma nochue ma nigi patan mag lainde molworore olworore machal gi lainde manie maua mar sunflower. Josayans osetimo nonro mathoth e wi patanno. Jasayans moro miluongo ni Nicola Fameli lero ni ka ikwano lainde mag patanno e gik mopogore opogore mochue, ibiro yudo ni gin gi kwan moro achiel sie. Kwanno iluongoga ni Fibonacci. Patan ma nigi lainde molworore olworore inyalo yud kuom gik mamoko mochue kaka sulwe mang’eny mopangore kamoro achiel, it yiende, ogonglo kata od kamnie. a

⁸ Kaka nyathini medo puonjore e wi weche mag sayans sama en e skul, e kaka obiro medo fwenyo ni nitie chike ma tayo patende ma gik mochue nigo. Kuom ranyisi, nitie thoth yiende ma nigi patan ma onwore-onwore. Kor yiendego nyuologa bede, kae to bedego bende nyuolo bede mamoko matindo. Bedego nyuolore kamano-kamano kendo gikone giloso patan moro mokagore okagore miluongo ni Fractal. Patanno inyalo yud e gik mang’eny mochue. Kata kamano, en ng’ano ma noketo chike mag chuech ma gikone loso patande mabeyogo? Kaka nyathini medo paro matut e wi penjo kaka mano, e kaka obiro medo bedo gi yie motegno e wi Nyasaye ma nochueyo gigo. (Hib. 3:4) Sama nyathini medo bedo ng’ama duong’, biro dwarore ni inyise ber mar luwo puonj mag Nyasaye ma tayo timbe makare. Inyalo penje kama, “Ka Nyasaye e ma nochueyowa, donge mano nyiso ni ong’eyo maber gik monego watim mondo wabed mamor?” Kae to inyalo nyise ni  Nyasaye osemiyowa Muma mondo okonywa ng’eyo gik ma ka watimo, to wanyalo bedo mamor.

KONY NYATHINI MONDO ONG’E BER MAR LUWO PUONJ MAG MUMA MA TAYO TIMBE MAKARE

9. Ang’o momiyo samoro nyathi nyalo penjo penjo moko motudore gi puonj mag Muma ma tayo timbe makare?

⁹ Ka nyathini openjo penjo moko motudore gi puonj mag Muma ma tayo timbe makare, tem nono gimomiyo openjo penjogo. Dibed ni openjo penjo kaka mago nikech ok oyie gi puonj mag Muma ma tayo timbe makare, koso openjo nikech ok ong’eyo kaka onyalo lero yiene ne jomamoko? Bed ni openjo nikech wach mane, inyalo konye ng’eyo ber mar luwo puonj mag Muma kitiyo gi bug Inyalo Dak gi Mor Nyaka Chieng’! b

10. Ere kaka inyal okonyo nyathini mondo obed osiep Jehova?

¹⁰ Jiw nyathini mondo obed osiep Jehova. Sama ipuonjori Muma gi nyathini, tem konye kitiyo gi penjo ma konyo ng’ato chiwo pache, ma yudore e bug Inyalo Dak gi Mor Nyaka Chieng’! kod ranyisi ma yudore e bugno. (Nge. 20:5) Kuom ranyisi, e sula mar 8 ipimo Jehova gi osiep ma dewo nyawadgi, ma konyo nyawadgino gi paro ma nyalo rite kendo kelone ber. Bang’ nono kode 1 Johana 5:3, inyalo penje kama, “Nikech koro ing’eyo ni Jehova en Osiep maber kamano, onego wane nade gik monyisowa ni watim?” Penjono nyalo nenore ka penjo matin, kata kamano, onyalo konyo nyathini neno chike mag Nyasaye kaka yo ma Nyasaye nyisogo ni ohere.—Isa. 48:17, 18.

11. Ere kaka inyalo konyo nyathini mondo one ber mar luwo puonj mag Muma? (Ngeche 2:10, 11)

¹¹ Wuo gi nyathini e wi ber ma wayudoga sama watiyo gi puonj mag Muma e ngimawa. Sama usomo Muma kata nono ndiko modiechieng’, unyalo wuoyo e wi kaka puonj mag Muma osekonyo joodu. Kuom ranyisi, be nyathini oseneno ber mar bedo jakinda e tich kendo bedo jaratiro? (Hib. 13:18) Bende, inyalo jiwone kaka puonj mag Muma rito ngimawa kod chunywa. (Nge. 14:29, 30) Nono puonj kaka mago gi nyathini biro konye mondo omed geno Muma.—Som Ngeche 2:10, 11.

12. Ere kaka wuoro moro osekonyo wuode mondo one ber mar luwo puonj mag Muma?

¹² Wuoro moro ma wuok France miluongo ni Steve wacho kaka en kaachiel gi jaode gikonyoga wuodgi miluongo ni Ethan mondo one ni puonj ma Jehova miyowa, nyiso ni oherowa. Owacho kama: “Wapenjega penjo kaka, ‘Ang’o momiyo Jehova dwaro ni waluw puonjge? Ere kaka mano nyiso ni oherowa? Ang’o ma nyalo timoreni ka ok iluwo puonjgo?’” Penjo kaka mago osekonyo Ethan neno ni luwo puonj mag Jehova ma tayo timbe makare konyowa wawegi. Steve medo wacho kama: “Gombowa maduong’ en konyo Ethan neno ni puonj mag Muma beyo moloyo puonj mag dhano.”

13. Ere kaka jonyuol nyalo tiego nyithindgi mondo giti gi puonj mag Muma e ngimagi? Chiw ane ranyisi.

¹³ Tieg nyathini mondo oti gi puonj mag Muma e ngimane. Kuom ranyisi, japuonj nyalo miyo nyathini kamoro mondo osom e buk. Bugno nyalo bedo ni wuoyo e wi joma timo timbe mochido mag terruok kod mag gero kendo nyalo bedo ni ojiwo jasomo mondo oluw ranyisi mag joma kamago. Inyalo jiwo nyathini mondo opar matut e wi kaka Jehova neno timbe ma kamago. (Nge. 22:24, 25; 1 Kor. 15:33; Fil. 4:8) Mano nyalo  konye mondo ochiw neno ne japuonj kaachiel gi joskul wetene sama koro giwuoyo e wi bugno ka gin e klas.

KONY NYATHINI MONDO ONG’E KAKA ONYALO LERO YIENE

14. En puonj mane ma samoro nyalo bedo matek ne Jakristo ma rawera lero, to nikech ang’o?

¹⁴ Jokristo ma rowere nyaloga bedo maluor lero ne jomamoko yiegi. Kuom ranyisi, seche moko ginyaloga bedo maluor lero yiegi e wi puonj mar ni gik moko nosieko kendgi. Nikech ang’o? En nikech japuonjgi nyalo lero ni mano en puonj madier to ok en gima iparo apara. Ka in janyuol, ere kaka inyalo konyo nyathini mondo oler yiene gi chir?

15. Ang’o ma nyalo konyo Jakristo ma rawera mondo obed gadier gi puonj moyiego?

¹⁵ Kony nyathini mondo obed gadier e wi puonj moyiego. Wi nyathini ok onego okuodi nikech oyie kuom chuech. (2 Tim. 1:8) Nikech ang’o? En nikech nitie josayans mang’eny ma bende ok oyie ni gik moko nosieko kendgi. Josayansgo bende oyie ni nyaka bed ni nitie ng’at moro mariek ma nochueyo gik malich miwuoro manie piny kod e kor polo. To mano miyo ok giyie gi puonj mipuonjo e skunde mopogore opogore e piny ngima ni gik moko nosieko kendgi. Achiel kuom gik ma nyalo konyo nyathini en ka onono gik ma nomiyo owete gi nyimine moko oyie ni gik moko nochue. c

16. Ere kaka janyuol nyalo konyo nyathine lero ne jomamoko gimomiyo oyie ni nitie Jachuech? (1 Petro 3:15) (Ne picha bende.)

¹⁶ Kony nyathini mondo ong’e kaka onyalo lero ne jomamoko gimomiyo oyie ni nitie Jachuech. (Som 1 Petro 3:15.) Unyalo nono sula moko ma yudore e jw.org/sw manie bwo wich ma wacho ni “Vijana Huuliza—Uumbaji au Mageuzi?” Kae to unyalo yiero wuoyo e wi achiel kuom weche ma yot ne nyathini tiyogo mondo oler ne jomamoko ni nitie Jachuech. Parne ni ok onego oyware gi joskul wetene. Ka ng’ato oyie wuoyo kode e wi wachno, jiwe mondo oler yiene e yo mayot kendo ma winjore maler. Kuom ranyisi, nyathi skul wadgi nyalo wacho kama: “An ok ayie kuom Nyasaye nikech pok anene.” Jakristo ma rawera nyalo nyise kama: “Par ane ni iwuotho e bungu moro man mabor gi kuma ji odakie, kae to  iyudo kisima moro ma jaber. Be inyalo wacho ni kisimano nobiro kanyo kende? Sama ineno kisima molos maber kamano, oparoni ni nitie ng’at mariek ma nolose, to nade gik mabeyo ma waneno e piny kod e kor polo?”

17. Ere kaka jonyuol nyalo jiwo nyithindgi mondo gimany thuolo mag nyiso jomamoko adiera mag Muma? Chiw ane ranyisi.

¹⁷ Jiw nyathini mondo omany thuolo mag nyiso jomamoko adiera mag Muma. (Rumi 10:10) Inyalo pimo kinda motimo mondo owuo gi jomamoko e wi yiene gi kinda ma ng’ato timo mondo ong’e tiyo gi gige tugo thum, kuom ranyisi, gita. Mokwongo, onyalo chako gi tugo dwol ma yot goyo. Kae to bang’ kinde, biro bedone mayot tugo dwol duto mag gita. E yo ma kamano bende, rowere nyalo chako lero yiegi ne jomamoko ka gitiyo gi weche ma yotnegi. Kuom ranyisi, onyalo penjo jaskul wadgi kama: “Be ing’eyo ni josayans ma losoga gik moko kopoga mana gik ma gineno kuom chuech? We anyisie vidio moro ka.” Bang’ nyise achiel kuom vidio ma yudore e bwo wich ma wacho ni Be Nosieko Kende Koso Nochueye?, onyalo penje kama: “Ka josayans nyalo yudo pak nikech giloso gimoro, ka gikopo gima nosegabedoe, to nade ng’ama noloso gima gikopono?” Penjo kaka mago nyalo miyo jaskul wadgi obed gi gombo mar ng’eyo mathoth e wi Jehova.

DHI NYIME KONYO NYATHINI MONDO OTEG YIENE

18. Ere kaka jonyuol nyalo dhi nyime konyo nyithindgi mondo giteg yiegi kuom Nyasaye?

¹⁸ Wadak e piny ma ji mang’eny ok oyie kuom Jehova. (2 Pet. 3:3) Kuom mano, jonyuol, sama upuonjoru gi nyithindu, jiwgiuru mondo ginon weche ma nyalo konyogi medo miyo Wach Nyasaye luor kaachiel gi puonj mag Nyasaye ma tayo timbe makare. Jiw nyathini mondo opar matut kuom chuech miwuoro mag Nyasaye mondo okonye tego yiene kuom Jehova. Konye mondo ong’e weche madongo ma nokor e Muma mosechopo kare. To moloyo mago duto, lem kaachiel gi nyathini, kendo sama itimo kamano, en bende lemne. Kitimo kamano, ibiro bedo gadier ni Jehova biro guedho kinda motimo mondo oteg yiene.—2 We. 15:7.