1. Gin gik mage ma nyalo miyo wabed gi parruok, to mano nyalo miyo wawinj nade e chunywa?

BE ISEGABEDO gi parruok? * Samoro in gi parruok nikech gimoro ma ng’ato nowachoni kata notimoni. Kata, in gi parruok nikech gima in iwuon e ma niwacho kata nitimo. Kuom ranyisi, nyalo bedo ni iparori ka be Jehova biro weyoni richo moro ma ne itimo. To marachie moloyo, inyalo po kichako winjo e chunyi ni parruok mathoth ma in-go nyiso ni ionge gi yie kendo in ng’ama rach. To be en kamano adier?

2. Gin ranyisi mage ma ni e Muma ma nyiso ni bedo gi parruok ok nyis ni ng’ato onge gi yie?

² Wane ane ranyisi moko ma ni e Muma. Hana ma bang’e nobedo min janabi Samuel ne nigi yie motegno. Kata kamano, ne oparore ahinya ka ne achiel kuom joodgi ochwoye gi wach. (1 Sa. 1:7) Kata obedo ni jaote Paulo ne nigi yie motegno, pod ne en gi parruok ahinya “ne kanyakla duto.” (2 Kor. 11:28) Ruoth Daudi bende ne nigi yie motegno kendo mano nomiyo Jehova ohere ahinya. (Tich 13:22) Kata kamano, Daudi notimo richo madongo ma nomiyo chunye obedo gi parruok ahinya. (Zab. 38:4) Jehova nohoyo moro ka moro kuomgi. Wanonuru gima wanyalo puonjore kuom jogo.

3. Ere kaka weche ma jomoko owacho nyalo miyo wabed gi parruok?

³ Wanyalo bedo gi parruok sama ng’ato ochwoyowa  gi wach kata otimonwa gimoro marach. Wachno nyalo bedo malit ahinya ka po ni ng’atno en osiepwa kata watwa. Wanyalo chako paro ni osiep ma ni e kindwa gi ng’atno oserumo. Samoro ng’ato nyalo mwomorenwa gi wach ma wawinj mana ka gima ochwoyo chunywa gi ligangla! (Nge. 12:18) Bende, nitie joma nyalo chwoyowa gi wach goyiem. Nyaminwa moro ma hike tin ne oseromo gi gima kamano. Owacho niya: “Higni moko matin mokalo, osiepna moro nochako keyo weche maricho kuoma e intanet. Nawinjo malit, kendo naparora ahinya. Ne litna ahinya ka aparo ni osiepna ma nageno ne nyalo timona gima kamano.” Ka po ni osiepni kata watni moro osegachwanyi, ranyisi mar Hana nyalo konyi ahinya.

4. Gin chandruoge mage ma Hana nokaloe?

⁴ Hana ne kalo e chandruoge moko madongo. Ne oonge nyathi kuom higni mang’eny. (1 Sa. 1:2) E oganda Jo-Israel, dhako ma migumba nineno kaka dhako mokuong’. Wachni nomiye wich-kuot ahinya. (Cha. 30:1, 2) E wi mano, nitie gimachielo ma ne omiyo Hana obedo gi lit mang’eny. Penina nyieke e ma ne nigi nyithindo. Penina nochako piem gi Hana, kendo ‘nosiko kochwoyo chunye gi wach mondo owinj malit.’ (1 Sa. 1:6) Wechego nomiyo Hana okuyo ahinya. Nochopo kama ‘ne oywak malit ma kata chiemo ne ok ochiem. Chunye nobedo malit ahinya.’ (1 Sa. 1:7, 10) Ang’o ma nohoyo chunye?

5. Ere kaka lamo nokonyo Hana?

⁵ Hana nolemo konyiso Jehova kaka nowinjo e chunye. Bang’ lemo, ne onyiso jadolo maduong’ ma niluongo ni Eli gik ma nokaloe. Eli nonyise niya: “Dhi gi kuwe, mad Nyasach Israel owinj lamoni kendo omiyi gima isekwaye.” Ang’o ma notimore bang’ mano? Hana “nowuok kanyo modhi chiemo kendo wang’e ne nyiso ni koro ok okuyo.” (1 Sa. 1:17, 18) Lamo nomiyo Hana obedo gi chuny mokue.

6. Ranyisi mar Hana kod weche ma yudore e Jo-Filipi 4:6, 7 puonjowa ang’o e wi lamo?

⁶ Wanyalo bedo gi chuny mokue ka wadhi nyime lamo. Hana ne kawoga thuolo malach kowuoyo gi Wuon-gi ma ni e polo. (1 Sa. 1:12) Wan bende wanyalo wuoyo gi Jehova kuom thuolo malach  ka wanyise parruok ma wan-go, luoro, kod nyawo magwa. Ok ochuno ni wachan wechewa e yo moro maber e ka Jehova owinjwa. Seche moko wanyalo po ka waywak malit sama wanyiso Jehova gik ma chandowa. Kata kamano, ok obi ol chikonwa ite. Bende, sama wanyiso Jehova gik ma chandowa, wiwa kik wil gi gima inyisowa e Jo-Filipi 4:6, 7. (Som.) Paulo wacho achiel kachiel ni onego wago erokamano sama walemo. Jehova osetimonwa gik mang’eny monego wagonee erokamano. Kuom ranyisi, wanyalo goyone erokamano kuom ngima, gik mabeyo ma nochueyo, herane mosiko, kod geno ma jaber mosemiyowa. En puonj mane machielo ma wayudo e ranyisi mar Hana?

7. En ang’o ma Hana gi chwore ne timoga ma ok gibare?

⁷ Kata obedo ni Hana ne kalo e chandruogego, pod nodhiga Shilo ma ok obare kaachiel gi chwore mondo gilam Jehova. (1 Sa. 1:1-5) Kuno e ma Eli Jadolo Maduong’ nojiwee ni obed gi geno ni Jehova ne dhi winjo lamone kendo timone kaka nokwaye.​—1 Sa. 1:9, 17.

8. Chokruoge nyalo konyowa nade? Ler ane.

⁸ Wanyalo bedo gi chuny mokue ka wadhi e chokruogewa ma ok wabare. Kinde mang’eny, e lamo michakogago chokruogewa, wakwayoga Jehova mondo omiwa rohone maler. Kue en achiel kuom olembe ma rohono nyago. (Gal. 5:22) Ka wadhi e chokruogewa kata sama gimoro chando chunywa, wamiyo Jehova kaachiel gi owete gi nyiminewa thuolo mar jiwowa mondo wabed gi kue e chunywa kod pachwa. Lamo kod chokruoge gin yore madongo ma Jehova tiyogo e hoyowa. (Hib. 10:24, 25) Ne ane gima chielo ma wanyalo puonjore kuom Hana.

9. Be chandruok ma Hana ne nigo norumo mapiyo? Ang’o ma nokonye?

⁹ Gima ne kelo ne Hana chandruok ne ok orumo mapiyo. Ka ne Hana oa Shilo lamo Jehova, pod ne nyaka odhi nyime dak e dala achiel gi Penina nyieke. Muma ok nyiswa ni koro Penina noweyo chando Hana. Mano nyiso ni pod Hana ne nyaka dhi nyime nano gi weche ma ne Penina chwoyego. Kata kamano, Hana nong’eyo kaka nonyalo bedo gi chuny mokue. Par ane ni ka ne Hana osenyiso Jehova weche ma ne chande, kuyo ma ne en-go norumo! Noyie mondo Jehova e ma ohoye. Bang’e, Jehova nodwoko lamo mar Hana moguedhe gi nyithindo!​—1 Sa. 1:19, 20; 2:21.

10. Ranyisi mar Hana puonjowa ang’o?

¹⁰ Wanyalo bedo gi chuny mokue kata ka gima kelonwa parruok osiko. Nitie chandruogewa moko ma nyaloga dhi nyime kata ka walemo nyading’eny kendo wadhi e chokruoge ma ok wabare. Kata kamano, ranyisi mar Hana puonjowa ni onge gima nyalo mono Jehova hoyowa sama chunywa chandore. Wi Jehova ok bi wil kodwa, kendo obiro guedhowa ka wamakore kode. Onyalo guedhowa e kindegi kata e kinde ma biro.​—Hib. 11:6.

11. Gin gik mage ma ne nyalo miyo jaote Paulo obed gi parruok?

¹¹ Nitie gik mang’eny ma ne nyalo miyo jaote Paulo obed gi parruok. Kuom ranyisi, chandruoge ma owete gi nyimine ne kaloe nomiyo chunye obedo malit nikech noherogi ahinya. (2 Kor. 2:4; 11:28) Jaote  Paulo noromo gi jo akwede ma nogoye mowite e jela. Bende, ne nyaka onyagre gi chandruok mar bedo gi “gik manok” ma nonyalo konyorego. (Fil. 4:12) E wi mago, nikech meli nosegabarorene e nam nyadidek kata mokalo kanyo, nyalo bedo ni wuodh meli ne miyega luoro ahinya. (2 Kor. 11:23-27) Ang’o ma nokonyo Paulo?

12. Ang’o ma nokonyo Paulo loyo parruok?

¹² Chuny Paulo ne chandore ahinya ka noneno chandruok ma owete gi nyimine ne kaloe, kata kamano, ne ok otemo golonegi chandruogego gi tekrene owuon. Nong’eyo ni ne oonge gi teko mar timo kamano, kuom mano, ne ochano mondo jomamoko okony kanyakla ma ne nigi chandruok. Kuom ranyisi, ne omiyo chwo ma ne igeno kaka Timotheo gi Tito migepe momedore mag tayo kanyakla. Kuom adier, tije ma owete kaka mago notimo nokonyo e duoko ne jaote Paulo parruok piny.​—Fil. 2:19, 20; Tito 1:1, 4, 5.

13. Ere kaka jodong-kanyakla nyalo luwo ranyisi mar Paulo?

¹³ Kwa jomamoko mondo okonyi. Mana kaka Paulo, jodong-kanyakla e kindegi bedoga gi parruok ahinya sama owete gi nyimine kaloe chandruoge mopogore opogore. Kata kamano, jaduong’-kanyakla ok nyal konyo ji duto ma ni e kanyakla. Jodong-kanyakla mong’eyo ni tekregi tin biro tiego owete ma pod hikgi tin mondo gikonygi e rito rombe mag Nyasaye.​—2 Tim. 2:2.

14. En ang’o ma Paulo ne ok oluoro, to ranyisine puonjowa wach mane?

¹⁴ Yie mondo in bende ohoyi. Paulo ne nigi kido mar bolruok. Nong’eyo maber ni osiepene e ma ne nyalo hoye sama chunye ne chandore, kuom mano, ne omanyoga osiepene sama en gi parruok. Ne ok oluor ni inyalo nene kaka ng’at ma yom-yom sama odhi mondo osiepene ohoye. E barua ma nondiko ne Filemon, nonyise maler niya: “Herani osemiya mor maduong’ kendo osehoyo chunya.” (File. 7) Paulo nowuoyo kuom jotich wetene mathoth ma nohoye e kinde ma ne en gi parruok. (Kol. 4:7-11) Ka wabolore kendo wayie ni wan bende wadwaro hoch, owetewa gi nyiminewa biro bedo thuolo hoyowa sama chunywa chandore.

15. Ang’o ma nohoyo Paulo e kinde ma chunye ne chandore?

 ¹⁵ Gen Wach Nyasaye. Paulo nong’eyo ni nonyalo yudo hoch e Ndiko. (Rumi 15:4) Ndikogo bende ne dhi miye rieko sama okalo e tembe. (2 Tim. 3:15, 16) Ka ne en e tuechne mar ariyo Rumi, nong’eyo ni nochiegni tho. Ang’o ma notimo e kinde ma wachno ne chando chunye ahinya? Nokwayo ni Timotheo odhi ire mapiyo kendo oterne “buge modol.” (2 Tim. 4:6, 7, 9, 13) Nikech ang’o? Nenore ni buge modolgo noting’o Ndiko mag Dho-Hibrania, kendo Paulo ne nyalo tiyo kodgi e puonjruok ma mare owuon. Ka waluwo ranyisi mar Paulo mar puonjore Muma pile, Jehova biro tiyo gi Muma e hoyowa kata bed mana ni wakalo e tem mane.

16. En chandruok mane ma Daudi nokelo kuome owuon?

¹⁶ Nitie gima rach ma Daudi notimo ma nomiyo chunye ochande. Noterore gi Bathsheba, mochano mondo oneg chwore, kae to otemo pando wachno. (2 Sa. 12:9) Mokwongo, Daudi notemo fwayo wachno kata obedo ni chunye to ne chande. Mano noketho winjruokne gi Jehova, momiyo obedo ma tuo kendo obedo gi parruok ahinya. (Zab. 32:3, 4) Ang’o ma nokonyo Daudi loyo chandruok ma nokelo kuome owuonno, kendo ang’o ma nyalo konyowa ka watimo richo moro maduong’?

17. Ere kaka Zaburi 51:1-4 nyiso ni Daudi noloko chunye gadier?

¹⁷ Kwa Jehova mondo oweni richoni. Gikone, Daudi nokwayo Jehova e lamo. Noloko chunye gadier kendo nohulo richone kosayo Jehova mondo owene. (Som Zaburi 51:1-4.) To mano kaka timo mano nomiyo obedo gi chuny mokue! (Zab. 32:1, 2, 4, 5) Ka po ni itimo richo moro maduong’, kik item pando richono. Hul richoni ne Jehova e lamo. Ibiro fwenyo ni bang’ timo kamano, mosmos chunyi biro chako weyo chandi. Kata kamano, pod nitie gik mamoko ma nyaka itim mondo iduok winjruok maber e kindi gi Jehova.

18. Daudi notimo ang’o ka ne onyise richone?

¹⁸ Yie mondo orieyi. Ka ne Jehova ooro  janabi Nathan mondo owuo gi Daudi e wi richo ma notimo, Daudi ne ok otemo rendore kata temo nyiso ni richono ne ok rach ahinya. Noyie mapiyo ni nosetimo richo ne chwor Bathsheba, to moloyo duto, ne osetimo richo ne Jehova. Daudi noyie mondo Jehova orieye, kendo Jehova noweyone richone. (2 Sa. 12:10-14) Ka po ni watimo richo moro maduong’, onego wawuo gi jokwath ma Jehova oketo mondo orit rombene. (Jak. 5:14, 15) Onego watem matek mondo kik warendre, kata temo nyiso ni richono ok duong’ ahinya. Ka wadwaro ni wabed gi chuny mokue mapiyo, to onego wabolre kendo wayie mondo oriewa mapiyo kaka nyalore.

19. En ang’o monego wang’ad e chunywa?

¹⁹ Ng’ad e chunyi ni ok ibi nwoyo richo moseweni. Ruoth Daudi nong’eyo ni Jehova e ma ne nyalo konye mondo kik onwo richo ma nosewene. (Zab. 51:7, 10, 12) Notemo matek mondo kik obed gi paro kod gombo maricho bang’ ka ne Jehova oseweyone richone. Mano nomiyo obedo gi chuny mokue.

20. Ere kaka wanyalo nyiso ni wayie gi ng’wono mar Jehova?

²⁰ Wanyiso ni wayie gi ng’wono mar Jehova sama wakwaye mondo owenwa richowa, wayie mondo oriewa, kendo watimo matek mondo kik wanwo richo moseweyonwa. Timo kamano biro miyo wabed gi chuny mokue. Owadwa moro miluongo ni James ma notimo richo moro maduong’ noneno adiera mar wechego. Nowacho niya: “Ka ne ahulo ne jodong-kanyakla richona, ne chalo mana ka gima ogol kuoma osigo moro mapek ma ne tura. Mosmos nachako bedo gi chuny mokue.” To mano kaka wamor ng’eyo ni “Jehova ni machiegni gi jo ma chunygi onyosore, kendo oreso jo ma chunygi ool”!​—Zab. 34:18.

21. Ere kaka wanyalo yie mondo Jehova ohowa?

²¹ Kaka giko medo kayo machiegni, e kaka gik ma kelonwa parruok medo medore. Sama in gi parruok, kwa Jehova mapiyo mondo okonyi. Puonjri Muma gi kinda. Non ranyisi mar Hana, Paulo, kod Daudi. Kwa Jehova mondo okonyi fwenyo gima keloni parruok. (Zab. 139:23) Yiene mondo okonyi ting’o parruokni, to moloyo, parruok mohewi kendo ma ok inyalo tieko gi tekreni iwuon. Ka po ni itimo kamano, ibiro winjo kaka jandik-zaburi ma nowero niya: “Ka ne parruok opong’o chunya, in e ma ne ihoya.”​—Zab. 94:19.