1. Ang’o ma seche moko nyalo miyowa luoro?

 NITIE sama wanyaloga bedo maluor. En adier ni puonjruok Muma osemiyo tinde ok waluoro jomotho, jochiende, kod gik ma nyalo timorenwa e kinde mabiro. Kata kamano, pod wadak e kinde ma “gik ma kelo luoro” kaka lwenje, mahundu, kod tuoche thoth ahinya. (Luka 21:11) Bende, wanyalo luoro dhano wetewa, sirkende ma sandowa, kata joutewa ma kwedo lamo madier. Jomoko kuomwa nyalo bedo maluor ni samoro ok gibi nano e bwo tem ma sani gikaloe, kata e tem ma ginyalo romogo e kinde mabiro.

2. Wuo ane kuom chal ma Daudi noromogo ka ne en Gath.

² Nitie gik ma nomiyo Daudi obedo maluor. Kuom ranyisi, ka ne Ruoth Saulo dwaro nege, noringo modhi e dala mar Gath ma ne nie piny Jo-Filistia. Mapiyo nono, ruodh Gath ma ne iluongo ni Akish nofwenyo ni Daudi ne en jalweny molony, kendo ni nitie kinde ma nosepak Daudi gi wer ni nonego Jo-Filistia “aluf pieche gi pieche.” Daudi “ne obedo maluor ahinya.” (1 Sa. 21:10-12) Noluor nikech ne ok ong’eyo gima Akish ne dhi timone. Ang’o ma nokonyo Daudi loyo luoro ma ne en-go?

3. Ka luwore gi Zaburi 56:1-3, 11, ere kaka Daudi noloyo luoro ma ne en-go?

³ E Zaburi 56, Daudi nowacho kaka nowinjo ka ne en Gath. Zaburino nyiso kaka Daudi ne luor, kata kamano, onyiso bende kaka noloyo luoro ma ne en-go. Ka ne luoro omako Daudi,  nogeno kuom Jehova. (Som Zaburi 56:1-3, 11.) Nitie gik ma nomiyo Daudi ogeno Jehova. Jehova nokonye motiyo gi rieko kendo notony e lwet Akish. Daudi nowuondore ni en janeko! Kar nego Daudi, Akish noriembe e nyime, kendo mano nomiyo Daudi otony.—1 Sa. 21:13–22:1.

4. Ere kaka wanyalo medo tego genowa kuom Jehova? Chiw ane ranyisi.

⁴ Wan bende wanyalo loyo luoro ma wan-go ka wageno Jehova. Kata kamano, ere kaka wategoga genowa kuom Jehova, to moloyo sama waluor? Par ane ranyisini: Sama ifwenyo ni in gi tuo moro, mokwongo okwongo inyalo bedo maluor. Kata kamano, inyalo golo luoro ma in-go ka igeno laktar ma thiedhi. Samoro laktarno osethiedho jotuo mang’eny ma ne nigi tuonino. Onyalo chikoni ite adimba, kendo mano nyalo miyo ibed gadier ni ong’eyo kaka iwinjo e chunyi. Bende, onyalo nyisi kit thieth maber mosekonyo jomamoko. E yo ma chalo kamano, wanyalo medo tego genowa kuom Jehova ka wanono gik mosetimo, gik motimo sani, kod gik mobiro timo e kinde mabiro. Mano e gima Daudi notimo. Sama wanono weche moko ma roho maler notaye mondo ondiki e Zaburi 56, temie paro kaka in bende inyalo medo tego genoni kuom Jehova mondo ilo luoro ma inyalo bedogo

ANG’O MA JEHOVA OSETIMO?

5. Ang’o ma nokonyo Daudi loyo luoro ma ne en-go? (Zaburi 56:12, 13)

⁵ Ka ne ngima Daudi ni kama rach, noparo matut kuom gik ma Jehova nosetimo e kinde mokalo. (Som Zaburi 56:12, 13.) Mano e gima Daudi nosebedo ka timo e ngimane duto. Kuom ranyisi, nitie kinde ma noparoga matut e wi chuech, kendo mano nokonye neno kaka Jehova ohero dhano gadier, kod kaka en gi teko mang’eny. (Zab. 65:6-9) Bende, noparoga matut kuom gik ma Jehova nosetimo ne jomamoko. (Zab. 31:19; 37:25, 26) To moloyo, noparo matut kuom gik ma Jehova nosetimone en owuon. Jehova nosebedo ka konye chakre tinne. (Zab. 22:9, 10) Nyaka bed ni paro matut e wi weche kaka mago nomiyo Daudi omedo geno Jehova ahinya!

6. Sama wawinjo ka waluor, ang’o ma nyalo konyowa medo geno Jehova?

 ⁶ Sama iwinjo ka iluor, penjri ane penjoni: ‘Ang’o ma Jehova osetimo e kinde mokalo?’ Par ane e wi gik ma nochueyo. Kuom ranyisi, sama ‘wanono adimba’ kaka Jehova ritoga winy kod maua, ma gin gik ma ok nochueyo e kite, kendo ma onge gi nyalo mar lame, wanyalo medo bedo gadier ni wan bende obiro ritowa. (Mat. 6:25-32) Temie paro bende gik ma Jehova osetimo ne jotichne. Inyalo nono ranyisi mar jatich Jehova moro miwuoyoe e Muma ma nonyiso yie motegno, kata inyalo somo ranyisi mar jatichne moro me kindewagi. a E wi mano, par kuom yore ma Jehova oseritigo. Ere kaka noywayi e adiera? (Joh. 6:44) Ere kaka osebedo kodwoko lamogi? (1 Joh. 5:14) Gin ber mage misebedo kiyudo pile ka pile nikech misango mar Wuode?—Efe. 1:7; Hib. 4:14-16.

7. Ere kaka ranyisi mar janabi Daniel nokonyo Vanessa loyo luoro ma ne en-go?

⁷ Nyaminwa moro miluongo ni Vanessa b ma wuok Haiti noromo gi chal moro matek. Dichwo moro ma nodak e alworagi ne thung’e gi wach pile mondo omak osiep kode. Vanessa notamore wachno. Kata kamano, dichwono nochako bedo mager kode. Vanessa wacho kama: “Naluor ahinya.” Ere kaka Vanessa noloyo luoro ma ne en-go? Nokawo okenge ma dwarore. Jaduong’-kanyakla moro nonyise ni nonyalo goyo ripot ka polis. Bende, noparo matut e wi yore ma Jehova noseritogo jotichne e kinde mokalo. Vanessa dhi nyime wacho kama: “Ng’at mokwongo ma nobiro e pacha ne en Daniel. Nowite e bur sibuoche kata obedo ni ne oonge ketho moro amora. Kata kamano, Jehova norite. Naketo wach ma ne chandano e lwet Jehova. Bang’ mano, luoro ma ne an-go norumo.”—Dan. 6:12-22.

ANG’O MA JEHOVA TIMO SANI?

8. Ang’o ma Daudi ne nigo gadier? (Zaburi 56:8)

⁸ Kata obedo ni ngima Daudi ne ni kama tek ahinya ka ne en Gath, ne ok oketo pache kuom gik ma ne miye luoro. Kar mano, noyiero keto pache kuom gik ma Jehova ne timone gie kindeno. Daudi ne nyalo neno kaka Jehova ne taye kendo rite maber. Bende, ne en gadier ni Jehova nong’eyo kaka nowinjo e chunye. (Som Zaburi 56:8.) Daudi ne nigi osiepe ma nomakore kode kendo ma ne ng’adonega rieko maber, kaka Jonathan kod Ahimelek jadolo maduong’. (1 Sa. 20:41, 42; 21:6, 8, 9) Bende, kata obedo ni Ruoth Saulo ne dwaro nege, notony moreso ngimane. Ne en gadier ni Jehova nong’eyo gik ma nokaloe kod kaka gigo ne nyoso chunye.

9. Ang’o ma Jehova ong’eyo e wi ng’ato ka ng’ato kuomwa?

⁹ Sama iromo gi tem moro ma miyi luoro, ket e paro ni Jehova ong’eyo kaka temno miyo iwinjo e chunyi. Kuom ranyisi, Jehova ne ok oneno anena kaka Jo-Misri ne sando Jo-Israel, to ‘nong’eyo maber lit ma ne giwinjo.’ (Wuok 3:7) Daudi nowero ni Jehova noneno ‘chandruogene,’ kaachiel gi ‘gik ma ne chando chunye.’ (Zab. 31:7) Kata sama jotich Nyasaye ne chandore, bed ni gin e ma ne gikelo chandruogno kuomgi giwegi kata ooyo, pod ‘chuny Nyasaye ne chandore e kindego.’ (Isa. 63:9) Sama iluor, Jehova ong’eyo maber kaka iwinjo, kendo ogombo konyi loyo luorono.

10. Ang’o momiyo in gadier ni Jehova dewi ahinya, kendo ni oikore konyi sama iromo gi tem moro amora?

 ¹⁰ Samoro inyalo wuoro kaka Jehova konyiga sama iromo gi wach moro ma miyi luoro. Dwarore ni ikwaye mondo ofwenyni yore motiyogo e konyi. (2 Ru. 6:15-17) Kae to penjri ane kama: Dibed ni nitie twak moro kata paro moro ma Jakristo wadwa moro nochiwo e chokruok mar kanyakla ma notega ahinya? Dibed ni bugwa moro, vidio, kata achiel kuom wendewa makende osejiwa ahinya? Dibed ni Jakristo wadwa moro osejiwa gi wach moro kata gi ndiko? Samoro wiwa nyalo wil gi hera ma Jokristo wetewa nyisowa, kata gi chiemb chuny ma riwruogwa miyowa pile ka pile. Kata kamano, mago gin mich mabeyo ahinya moa kuom Jehova. (Isa. 65:13; Mar. 10:29, 30) Michgo nyiso kaka odewi gadier. (Isa. 49:14-16) Bende, gikonyi neno gimomiyo onego igene ahinya.

11. Ang’o ma nokonyo Aida loyo luoro ma ne en-go?

¹¹ Nyaminwa Aida modak e piny Senegal noneno kaka Jehova nokonye e kinde ma noromo gi tem moro maduong’. Nikech en e nyathi ma kayo e odgi, jonyuolne ne geno ni nodhi manyo pesa moromo pidhe kaachiel gi joodgi. Kata kamano, ka ne Aida ochako dak e ngima mayot mondo obed painia, ne oyudoga pesa matin. Joodgi koro nosin kode kendo ne gichako jare. Aida wacho kama: “Naluor ni ne ok adhi konyo jonyuolna e yor ringruok, kendo ni jomamoko ne dhi nena ka ng’at manono. Nochopo kama nachako neno ni Jehova e ma ne kelona chandruoge ma naromogo.” Kae to chieng’ moro, nogol twak moro e chokruok. Aida wacho kama: “Jagol-twak noparonwa ni Jehova ong’eyo lit moro amora ma wan-go e chunywa. Mosmos, paro ma jodongo kod jomamoko ne miya, nomiyo achako neno kaka Jehova ohera gadier. Nachako wuoyo gi Jehova e lamo ka an gadier kuome, kendo kaka naneno kodwoko lamoga, e kaka namedo bedo gi chuny mokuwe.” Bang’ kinde, Aida noyudo tich, kendo koro nonyalo konyore owuon, konyo jonyuolne, kaachiel gi jomamoko. Aida wacho kama: “Asepuonjora geno Jehova chuth. Tinde bang’ lemo, luoro moro amora ma anyalo bedogo rumoga.”

 ANG’O MA JEHOVA BIRO TIMO E KINDE MABIRO?

12. Ka luwore gi Zaburi 56:9, ang’o ma Daudi ne nigo gadier?

¹² Som Zaburi 56:9. Ndikoni nyiso gima chielo ma nokonyo Daudi loyo luoro ma ne en-go, ma en: Kata obedo ni ngimane ne ni kama rach, pod noparo matut kuom gik ma Jehova ne dhi timone. Daudi nong’eyo ni Jehova ne dhi rese e kinde mowinjore. Jehova nosewacho ni Daudi e ma ne dhi bedo ruodh Israel bang’ Saulo. (1 Sa. 16:1, 13) Daudi ne nenoga singo mag Jehova ka gima gisetimore.

13. En adiera mane ma wanyalo bedogo kuom Jehova?

¹³ Ang’o ma Jehova osingonwa? Ok wagen ni obiro geng’onwa chandruoge duto ma waromogo sani. c Kata kamano, e piny manyien Jehova biro golo tembe kod chandruoge ma waromogo e kindegi. (Isa. 25:7-9) Jachuechwa nigi teko mar chiero jomotho, changowa, kendo tieko joma kwedowa.—1 Joh. 4:4.

14. Gin weche kaka mage ma wanyalo paro kuomgi matut?

¹⁴ Sama iwinjo kiluor, par matut kuom gik ma Jehova biro timo e kinde mabiro. Tem ane paro kaka ibiro winjo ka koro Satan kod joma richo onge, kendo ka mosmos imedo bedo ng’at makare chuth. Ranyisi moro ma notim e chokruok maduong’ ma higa 2014 nonyiso kaka wanyalo paro matut e wi genono. Wuoro moro nowuoyo gi joode e wi kaka weche manie 2 Timotheo 3:1-5 inyalo som e yo mopogore ka po ni iwuoyo e wi Paradiso. Wuorono nosomo ndikono niya: “To ng’e wachni, ni e piny manyien ngima nobed gi mor matamre gi nono. Nikech ji biro hero jowetegi, ji noher wach Nyasaye, ji nobed maok kal tong’, ginibed joma obolore, joma pako Nyasaye, joma winjo jonyuolgi, joma goyo erokamano, joma makore motegno gi jowetegi, joma ohero joodgi ahinya, joma rwako pach jomamoko, joma siko wuoyo maber e wi jowetegi, joma oritore, joma muol, joma ohero timbe mabeyo, joma inyalo gen, joma tur, joma ok sungre, joma ohero Nyasaye kar hero mor mag piny, joma omiyo Nyasaye luor gadier; kendo makri matek gi jogi.” Be iwuoyoga gi joodu kata gi Jokristo weteni e wi kaka ngima biro chalo e piny manyien?

15. Ang’o ma nokonyo Tanja loyo luoro ma ne en-go?

¹⁵ Nyaminwa Tanja modak North Macedonia noloyo luoro ma ne en-go, bang’ paro matut kuom gueth ma kinde mabiro. Jonyuolne nokwede ahinya ka ne ochako puonjore Muma. Owacho kama: “Moko kuom gik ma naluor ni ne dhi yuda, ne ok otimore kata. Bang’ a e chokruok ka chokruok, minwa ne goyaga. Jonyuolna nonyisa ni ne gidhi nega ka abedo Janeno mar Jehova.” Gikone, ne giriembo Tanja e odgi. Tanja notimo nang’o? Owacho kama: “Naketo pacha kuom mor ma abiro bedogo nyaka chieng’ ka amakora gi Jehova. Bende, naparo kaka Jehova biro guedha e piny manyien kata ka alalo gigena e piny marachni, kod kaka ok wabi paro gik maricho ma waromogo e kindegi.” Tanja norito timne makare. Kendo Jehova nokonye moyudo kar dak. Sani Tanja osekendi, kendo en kaachiel gi jaode gitiyo ne Nyasaye kuom thuologi duto ka gimor.

TEG GENO MARI SANI

16. Ang’o ma biro konyowa siko ka wan jochir sama waneno kaka weche ma nokor e Luka 21:26-28 chopo?

¹⁶ E kinde masira maduong’, “chuny ji biro a nikech luoro.” Kata kamano, jotich Nyasaye biro siko ka gin jochir kendo ka gichung’ tir. (Som Luka 21:26-28.) Ang’o momiyo  ok wabi luor? En nikech biro yudo ka wasepuonjore geno Jehova. Tanja ma ne wasewuoyo kuome motelo wacho ni pek ma noromogo chon konyega ahinya nyagore gi pek monyalo romogo e kindegi. Owacho kama: “Aseneno kaka Jehova nyalo konyowa nano e bwo chandruok moro amora. Nitie sama wanyalo paro ni jomamoko e ma chiko gik moko duto ma timore e ngimawa, kata kamano, gichikoga mana gik ma Jehova oyienegi kende. Bende, kata obedo ni tem moro nyalo bedo mager ahinya, ok obi siko nyaka chieng’.”

17. Ere kaka ndiko mar higa 2024 biro konyowa? (Ne picha manie nyim gaset.)

¹⁷ Gik ma miyowa luoro ng’eny e kindegi. Kata kamano, mana kaka Daudi, ok onego wayie mondo luoro olowa. Ndiko mar higa 2024 en lamo ma Daudi nokwayoe Jehova niya: “In e ma ageno kuomi sa ma luoro omaka.” (Zab. 56:3) Jatim nonro moro molony e weche mag Muma nowacho kama e wi ndikono: “[Daudi] ne ok osiko ka paro gik ma ne miye luoro, kata chandruoge ma noromogo. Kar mano, noketo genone kuom Jawarne.” Par matut kuom ndiko mar higani e dweche mabiro, to moloyo, sama iromo gi weche ma miyi luoro. Ket thuolo moro tenge mar paro matut e wi gik ma Jehova notimo e kinde mokalo, motimo sani, kod mobiro timo e kinde mabiro. Kae to mana kaka Daudi, in bende inyalo wacho niya: “Ageno Nyasaye; ok abi bedo maluor.”—Zab. 56:4.