1. En yo mane ma Jokristo onego ochalie gi yien? (Ne weche moler piny kod picha bende.)

 NITIE ngero moro ma wacho ni, “Yamo mager ok goga yien ma nyalo dolore piny.” Ngerono wuoyo e wi kido moro ma konyoga yiende moko mondo odong maber, ma en kido mar timo lokruok ka luwore gi chal mantie. Mondo wadhi nyime timo dongruok kaka Jokristo, nyaka wabed kaka yien ma nyalo dolore sama yamo mager kutho. Ere kaka wanyalo timo mano? Nyaka wabed joma tur b sama ngimawa olokore kendo wachiw luor ne pach jomamoko kod yiero ma gitimo.

2. Gin kido mage ma biro konyowa timo lokruoge, to ang’o ma wabiro nono e sulani?

² Nikech wan jotich Jehova, dwarore ni wabed joma tur. Bende, onego wabed joma obolore kendo wakech jowetewa. E sulani, wabiro nono kaka kidogo nokonyo Jokristo moko mondo ginyagre gi lokruoge ma notimore e ngimagi. Bende, wabiro nono kaka kidogo nyalo konyowa. Mokwongo, we wanon ane ranyisi mar Jehova gi Yesu ma gin joma oseketonwa ranyisi ma kare chuth mar bedo joma tur.

3. Ang’o ma nyalo konyowa bedo gadier ni Jehova en Nyasaye matur?

³ Muma wacho ni Jehova “en Lwanda” nikech ochung’ motegno ma ok oyiengni. (Rap. 32:4) Kata kamano, en-ga Nyasaye matur. Mana kaka weche osebedo ka lokore e piny, e kaka Nyasaye osebedo ka timo lokruok mondo dwache ochopi.  Jehova nochueyo dhano e kite kendo nomiyogi nyalo mar timo lokruoge ka luwore gi chal ma gintieree. Osemiyowa puonj mag Muma ma winjore maler mondo okonywa timo yiero mabeyo kata bed ni waromo gi pek ma chalo nade. Ranyisi mar Jehova kaachiel gi puonj mag Muma mosemiyowa, konyowa bedo gadier ni kata obedo ni “en Lwanda,” pod en Nyasaye matur.

4. Chiw ane ranyisi ma nyiso ni Jehova en Nyasaye matur. (Tim Jo-Lawi 5:7, 11)

⁴ Yore mag Jehova duto ni kare kendo ok gitek luwo. Ok oridga ne dhano chik. Kuom ranyisi, ne ane kaka Jehova ne turga e kinde Jo-Israel. Ne ok odwar ni Jo-Israel momewo kod modhier ogol misango ma chalre. Nitie kinde moko ma noyie ne Jo-Israel mondo ochiw misengni ka luwore gi nyalogi.​—Som Tim Jo-Lawi 5:7, 11.

5. Chiw ane ranyisi ma nyiso ni Jehova obolore kendo okecho ji.

⁵ Nikech Jehova obolore kendo okecho ji, mano chwalega mondo obed ng’at matur. Kuom ranyisi, bolruokne nonenore ayanga e kinde ma nochiegni ketho joma richo ma nodak Sodom. Jehova notiyo gi malaikene mondo onyis Lut ni oring odhi e gode. Lut noluor dhi e gode. Omiyo, nokwayo Jehova mondo oyiene dhi gi joode e taon moro matin miluongo ni Zoar ma bende ne onego okethi. Jehova ne nyalo chuno Lut mondo oluw mana kaka nosechike. Kata kamano, Jehova noyie ne Lut mondo oring odhi Zoar, kendo ne ok oketho taondno. (Cha. 19:18-22) Higni mang’eny bang’e, Jehova nokecho Jo-Nineve. Nooro janabi Jona mondo odhi oland kum ma ne dhi yudo dalano kod joma richo duto ma ne nie dalano. Kata kamano, ka ne Jo-Nineve oloko chunygi ma gia e richo, Jehova nokechogi kendo ne ok oketho dalano.​—Jona 3:1, 10; 4:10, 11.

6. Ler ane kaka Yesu noluwo ranyisi mar Jehova mar bedo ng’at matur.

⁶ Yesu noluwo ranyisi mar Jehova mar bedo ng’at matur. Ne oore e piny kae mondo olend ne “rombe molal mag dhood Israel.” Kata kamano, nonyiso ni en ng’at matur sama notimo migawono. Nitie kinde ma dhako moro ma ne ok en Nya-Israel nosaye mondo ochang nyare ma ne ‘jachien moro sando malit.’ Yesu nokecho dhakono mi ochango nyare mana kaka nokwaye. (Mat. 15:21-28) Ne ane ranyisi moro machielo. Ka ne Yesu ochako tije mar lendo, nowacho niya: “Ng’at ma kwer e nyim ji ni ok ong’eya, an bende nakwer . . . , ni ok ang’eye.” (Mat. 10:33) Kata kamano, be Yesu nokwer ni ok ong’eyo Petro bang’ ka Petro nosekwer nyadidek ni ok ong’eye? Ooyo. Yesu nong’eyo ni Petro ne nigi yie kendo noseloko chunye gadier. Bang’ ka nosechiere, Yesu nofwenyore ne Petro kendo nokonye bedo gadier ni nosewene richone kendo ni ohere.​—Luka 24:33, 34.

7. Ka luwore gi Jo-Filipi 4:5, en kido mane ma dwaher ni ji ong’ewago?

⁷ Waseneno ni Jehova Nyasaye kod Yesu  Kristo gin joma tur. To nade wan? Jehova dwaro ni wabed joma tur. (Som Jo-Filipi 4:5.) Wanyalo penjore kama: ‘Be ji nenaga kaka ng’at matur? Koso ginena kaka ng’at ma rido ne ji ngima, mager, kendo ma wiye tek? Be achunoga ji mondo oluw mana kaka an e ma adwaro? Koso achikonega jomamoko ita kendo ayie luwo pachgi ka timo kamano en gima owinjore?’ Okang’ ma wanyisogo ni wan joma tur nyiso okang’ ma waluwogo ranyisi mar Jehova kod Yesu. We wanon ane kuonde moko ariyo ma dwarore ni wabedie joma tur​—sama ngimawa olokore kod sama pach jomamoko kod yiero ma gitimo opogore gi magwa.

8. Ang’o ma nyalo konyowa bedo joma tur sama lokruok moko otimore e ngimawa? (Ne weche moler piny.)

⁸ Ng’at matur en ng’at ma oyie timo lokruok sama ngimane olokore. Lokruoge kaka mago nyalo kelonwa pek moko. Kuom ranyisi, tuo moro nyalo goyowa apoya. Kata, lokruok ma apoya e weche mag yuto kata mag siasa nyalo miyo ngimawa olokre. (Ekl. 9:11; 1 Kor. 7:31) Lokruok e migepe ma wan-go e tij Nyasaye bende nyalo temo yiewa. Bed ni iromo gi pek mage, inyalo nyagori maber mitim lokruok kikawo okenge ang’wen ma luwogi: (1) Yie ni ngimani oselokore, (2) keto pachi kuom kinde mabiro, (3) keto pachi kuom gik mabeyo, kendo (4) timo gik ma konyo jomamoko. c We wanon ane ranyisi moko mosetimore e ngima jomoko mondo wane ane kaka okenge ang’wen-go nyalo konyowa.

9. Ere kaka joot moro ma ne gin jomisonari nonyagore gi tembe ma nobironegi apoya?

⁹ Yie ni ngimani oselokore. Emanuele gi Francesca jaode noyudo migawo mar bedo jomisonari e piny moro. Mana mapiyo bang’ chako puonjore dhok manyien kendo ng’eyo owete gi nyimine ma ne nie kanyaklagi, tuo mar korona nomuoch kendo ne chuno ni nyaka gibed kar kendgi. Kae to apoya nono, min Francesca notho. Francesca ne gombo ahinya bedo gi joodgi, kata kamano, ne ok onyal nikech tuo mar korona. Ang’o ma nokonye nyagore gi pekgo? Mokwongo, Emanuele gi Francesca nokwayo Jehova e lamo mondo okonygi gi rieko mar nyagore gi chandruogegi odiechieng’ kodiechieng’ kendo mondo kik parruok obembgi. Jehova nodwoko lamogi mana e sa mowinjore kokalo kuom riwruokne. Kuom ranyisi, weche ma owadwa moro nowacho e vidio moro nojiwogi ahinya. Owadwano nowacho kama: “Ka wayie mapiyo gi lokruok motimore e ngimawa, to e kaka wabiro bedo gi mor kendo wabiro tiyo maber gi thuolo moro amora ma wayudo e chal ma wantiereeno.” d Mar ariyo, nojiwgi mondo gibed molony e lendo gi simu, kendo ne giyudo japuonjre mar Muma. Mar adek, ne giyie mondo owete gi nyimine manie kanyaklagi ojiwgi kendo okonygi. Nyaminwa moro ma ne dewogi ahinya ne oronegiga ote machuok ma nigi Ndiko pile ka pile, to notimo kamano kuom higa achiel. Wan bende ka wayie ni ngimawa koro oselokore, wabiro yudo mor kuom gimoro amora ma wanyalo timo.

10. Ere kaka nyaminwa moro nonyagore maber gi lokruok moro maduong’ ma notimore e ngimane?

¹⁰ Ket pachi kuom kinde mabiro kendo kuom gik mabeyo. Nyaminwa Christina ma en Nya-Romania  modak e piny Japan chunye nonyosore ka ne olor kanyaklagi ma ne iwachoe dho Kisungu. Kata kamano, ne ok oketo pache ahinya kuom gima notimoreno. Kar mano, nodhi e kanyakla ma ne iwachoe dho Japan kendo notimo duto ma nonyalo mondo olend gi dhokno. Nokwayo dhako moro, ma chon ne en-ga jatich wadgi mondo opuonje dho Japan kotiyo gi Muma kod brosua mar Inyalo Dak gi Mor Nyaka Chieng’! Dhakono noyie. Kaka ne Christina medo timo dongruok e wacho dho Japan, e kaka dhakono bende ne medo hero adiera. Sama waketo pachwa kuom kinde mabiro kendo kuom gik mabeyo, lokruoge ma timore e ngimawa nyalo kelo gueth ma ne ok wapar kata.

11. Ere kaka joot moro nonyagore maber gi pek mag yuto?

¹¹ Tim gik ma konyo jomamoko. Owadwa moro gi jaode modak e piny moro mogoye tijwa marfuk, nochako bedo gi chandruoge mag yuto ka ne ngima ochako bedo moridore e pinyno. Ere kaka ne ginyagore maber? Mokwongo, ne gikawo okang’ mar dak e ngima mayot. Kae to kar keto pachgi e chandruoge ma ne gikaloe, ne ging’ado mar konyo jomamoko kuom bedo modich ahinya e tij lendo. (Tich 20:35) Owadwano nowacho kama: “Nikech ne wadich e tij lendo, ne ok waparre ahinya e wi gik ma ne nyalo nyoso chunywa, to kar mano, ne wayudoga thuolo mang’eny mag keto pachwa e timo dwach Nyasaye.” Sama ngimawa olokore, onego wapar gimomiyo dwarore ni wadhi nyime konyo jomamoko, to ahinya-ahinya kokalo kuom tijwa mar lendo.

12. Ere kaka ranyisi mar jaote Paulo nyalo konyowa mondo watim lokruoge sama wan e tij lendo?

¹² E tijwa mar lendo, dwarore ni wabed moikore timo lokruoge. Waromoga gi joma nigi yie kod paro mopogore opogore, kendo mopon e yore mopogore opogore. Jaote Paulo notimo lokruoge mang’eny kendo wanyalo puonjore kuom ranyisine. Yesu nomiyo Paulo migawo mar bedo “jaote moor ir ogendni.” (Rumi 11:13) Ka notimo migawono, Paulo nolendo ne Jo-Yahudi, Jo-Grik, joma osomo, jo gweng’, joma nigi huma, kod ruodhi. Mondo nochop e chunygi, Paulo nobedo “gimoro amora ne ji mopogore opogore.” (1 Kor. 9:19-23) Noketo pache kuom yo ma joma nolendonegi nopon-go, oganda ma ne giae, kod gik ma ne giyiego, kae to nolendonegi ka luwore gi chal ma ne gintieree. Wan bende wanyalo yudo nyak maber e tij lendo ka watimo lokruoge ma dwarore mondo wachop e chuny ji mopogore opogore ma walendonegi.

13. Ka luwore gi 1 Jo-Korintho 8:9, ang’o ma wanyalo geng’o ka wachiwo luor ne paro mag jomamoko?

¹³ Tim mar bedo ng’at matur bende nyalo konyowa chiwo luor ne paro mag jomamoko. Kuom ranyisi, moko kuom nyiminewa oheroga dusore, to moko ok ohero timo kamano. Jokristo moko yieroga mar madho kong’o matin, to moko oyiero ni ok gibi madhe chuth. Jokristo duto gombo ni gibed gi ngima maber, kata kamano, giyieroga kit thieth mopogore opogore. Ka kinde duto waneno ni yiero ma watimo e mabeyo, kendo watemo chuno jomamoko mondo otim yiero ma chal gi mekwa, mano nyalo chwanyogi kendo kelo pogruok e kanyakla. Ok dwaher timo kamano! (Som 1 Jo-Korintho 8:9; 10:23, 24) We wanon ane ranyisi moko ariyo ma nyalo konyowa neno kaka puonj mag Muma nyalo konyowa bedo joma tur kendo ma rito kuwe e kanyakla.

14. Gin puonj mage mag Muma monego otawa sama watimo yiero e wi bidhruok kod dusruok?

 ¹⁴ Bidhruok kod dusruok. Kar miyowa chike ma achiel kachiel ma tayo kaka onego warwakre kata bidhore, Jehova omiyowa puonj monego otawa. Onego warwakre e yo ma miyo Nyasaye duong’, ka wanyiso ni wan joma tur, joma nigi tong’, kendo “ma pachgi long’o.” (1 Tim. 2:9, 10; 1 Pet. 3:3) Kuom mano, ok onego warwakre e yo ma miyo jomamoko keto pachgi ahinya kuomwa. Bende, puonj mag Muma biro konyo jodong-kanyakla mondo kik giket chike ne owete gi nyimine e wi lewni monego girwaki kod kaka onego gilos yie wigi. Kuom ranyisi, jodongo manie kanyakla moro ne dwaro konyo rowere moko ma nohero weyo yie wigi ka chieko to ojany. Ere kaka jodongogo ne nyalo konyo rowerego ma ok giketonegi chikegi giwegi? Jarit-alwora nojiwo jodongogo mondo onyis owetego niya: “Ka igolo twak e nyim ji to jowinjo keto pachgi ahinya kuom kaka ichal kar keto pachgi kuom gik miwacho, mano nyiso ni nitie gimoro ma ok kare e rwakruokni kata dusruokni.” Paro ma nomigino nokonyogi rieyo weche e yo maber ma ok giketo chikegi giwegi. e

15. Gin chike kod puonj mage manie Muma ma nyalo tayowa sama watimo yiero e weche thieth? (Jo-Rumi 14:5)

¹⁵ Weche thieth. Jakristo ka Jakristo onego otim yiero mare owuon e weche thieth. (Gal. 6:5) Sama Jokristo yiero kit thieth monego gitigo, onego giluw chik Muma ma dwaro ni wawere gi remo kod timbe-juok. (Tich 15:20; Gal. 5:19, 20) Kata kamano, nitie kuonde moko ma ng’ato ka ng’ato onego tim yierone owuon. Jokristo moko yieroga dhi e osiptal mondo laktar othiedhgi. Moko to yieroga kit thieth mamoko. Kata obedo ni wanyalo  neno ni kit thieth ma wayiero e maber moloyo moko, onego wachiw luor ne yiero mag owetewa gi nyiminewa. Kuom mano, onego wapar weche ma luwogi: (1) Pinyruodh Nyasaye kende e ma biro chango tuoche duto. (Isa. 33:24) (2) Jakristo ka Jakristo onego “obed gadier chuth” gi kit thieth moyiero. (Som Jo-Rumi 14:5.) (3) Ok onego wang’ad bura ne jomamoko kata timo gimoro amora ma nyalo chwanyogi. (Rumi 14:13) (4) Jokristo nyiso hera kendo ok gidwar ni ratiro margi mar timo yiero obed motelo ne kuwe kod winjruok manie kanyakla. (Rumi 14:15, 19, 20) Ka waparo wechego, wabiro bedo gi winjruok maber gi owetewa gi nyiminewa kendo wabiro jiwo kuwe e kanyakla.

16. Ere kaka jaduong’-kanyakla nyalo nyiso ni en ng’at matur sama en gi jodongo wetene? (Ne pichni bende.)

¹⁶ Jodongo onego ket ranyisi maber mar bedo joma tur. (1 Tim. 3:2, 3) Kuom ranyisi, jaduong’-kanyakla moro ok onego opar ni kinde duto jodongo wetene biro rwako paro mochiwo mana nikech hike oniang’. Onego opar kinde duto ni roho mar Jehova nyalo tayo ng’ato ang’ata manie buch jodongo mondo ochiw paro ma nyiso rieko. Ka onge chik moro amora manie Muma mokethi, jaduong’-kanyakla matur biro riwo lwedo paro ma buch jodongo ong’ado, kata ka po ni ne en gi paro mopogore.

17. Gin gueth mage ma Jokristo matur yudoga?

¹⁷ Jokristo matur yudoga gueth mang’eny. Wabedo gi winjruok maber gi owetewa gi nyiminewa, kendo kuwe bedo e kanyakla. Wayudo mor mar tiyo ne Jehova kanyachiel kaka joot achiel, kata obedo ni owetewa gi nyiminewa nigi kido mabeyo mopogore opogore kendo kit ngimagi bende opogore opogore. To maduong’ moloyo, wamor ahinya ng’eyo ni waluwo ranyisi mar Jehova ma en Nyasaye matur.