1, 2. (a) En ang’o ma Yesu nokwayo e lamo mogik ka ne en gi jootene? (b) Ang’o momiyo Yesu nojiwo ne jootene wach bedo gi winjruok achiel?

KA NE Yesu nigi jootene e chiemo modhiambo mogik, gima ne chando chunye ne en kaka jolupne ne nyalo siko ka gin e winjruok achiel. Sama nolemo kanyachiel kodgi, nowacho ni nogombo ni jopuonjrene obed e winjruok achiel mana kaka en bende en e winjruok achiel gi Wuon-gi. (Som Johana 17:20, 21.) Bedogi e winjruok achiel ne dhi nyiso maler ni Jehova e ma nooro Yesu e piny mondo obi otim dwach Nyasaye. Hera e ma ne dhi bedo kido mifwenyogo jopuonjre Yesu madier kendo e ma ne dhi miyo gibed gi winjruok achiel.—Joh. 13:34, 35.

² Yesu nojiwo ne jootene wach bedo gi winjruok achiel. Mano en nikech nofwenyo ni jootenego ne ok winjre ahinya mana kaka nonenore sama ne gichamo chiemo modhiambo mogik. Ne gichako dhawo ka giyware ‘ni en ng’a kuomgi ma ne ikwano ni duong’ moloyo,’ mana kaka ne gisegatimo e kinde mokalo. (Luka 22:24-27; Mar. 9:33, 34) Nitie kinde moro ma Jakobo gi Johana nosekata kwayo Yesu mondo omigi tije madongo dongo e Pinyruodhe.—Mar. 10:35-40.

3. Ang’o gini ma ne nyalo miyo jopuonjre Kristo kik bed gi winjruok e kindgi, to gin penjo mage ma wadwaro nono?

 ³ Kata kamano, gombo mar bedo gi telo kende ok e ma ne mi jopuonjre Kristo kik bed gi winjruok. Thoth ji e kindeno ne ok winjre nikech achaya kod sigu ma ne osenya e kindgi. Ne dwarore ni jopuonjre Yesu owe kido kaka mago. E sulani, wadwaro nono penjo ma luwogi: Yesu nokedo nade gi achaya? Ere kaka nokonyo jolupne mondo kik gicha jowetegi kendo gibed gi winjruok e kindgi? To ere kaka gik ma nopuonjo nyalo konyowa mondo wadhi nyime bedo gi winjruok e kindwa?

4. Chiw ane ranyisi ma nyiso kaka ji nochayo Yesu.

⁴ Ji mang’eny nochayo Yesu. Ka ne Filipo onyiso Nathaniel ni oyudo Mesia, Nathaniel nodwoke niya: “Be nitie gimoro maber ma nyalo wuok Nazareth?” (Joh. 1:46) Nenore ni Nathaniel nong’eyo weche ma nokor e Mika 5:2 kendo noneno ni Nazareth en taon moro ma onge kore ma ne ok nyal nyuolie Mesia. Jo-Judea ma ne nigi huma bende nochayo Yesu nikech ne en Ja-Galili. (Joh. 7:52) Thoth Jo-Judea ne neno ni Jo-Galili gin joma odhier. Jo-Yahudi moko bende ne jaro Yesu ka giwacho ni ne en Ja-Samaria. (Joh. 8:48) Timbe, kido, kod din mar Jo-Samaria nopogore ahinya gi mar Jo-Yahudi. Jo-Judea kod Jo-Galili nochayo Jo-Samaria kendo ne ok gidwar gimoro amora ma riwogi kodgi.—Joh. 4:9.

5. Ere kaka ji nochayo jolup Yesu?

⁵ Jotend din mar Jo-Yahudi bende nochayo jolup Yesu. Jo-Farisai ne kwanogi kaka ‘joma okuong’.’ (Joh. 7:47-49) Ne gineno joma ne ok odhi e skunde mag Jo-Yahudi ma ne ipuonjoe weche din kata ma ne ok luw kido kod timbe mag Jo-Yahudi kaka ji ajia ma ne onego ocha. (Tich 4:13, weche moler piny.) Ji nochayo Yesu kod jopuonjrene nikech e kindego ji ne ng’awore ahinya nikech din ma ne gilemee, telo ma ne gin-go, kod oganda ma ne giwuokie. Jopuonjre Yesu bende ne nigi nyawono. Omiyo, ne nyaka gitim lokruok mondo e ka gisik e winjruok achiel.

6. Chiw ane ranyisi ma nyiso kaka achaya nyalo makowa.

⁶ E ndalowagi, ji mathoth ochayo jowetegi. Ji nyalo chayowa kata wan be wanyalo bedo gi achaya moko e chunywa. Nyaminwa moro ma painia e piny Australia nowacho niya: “Ne amedo chayo wasunge nikech gik ma ok kare ma ne gitimo ne Jo-Australia ma ne ohango dak e pinywa ka. Achayano nomedo jimbore nikech gik maricho ma ne otimna.” Owadwa moro ma wuok Kanada to nochayo jomamoko nikech dhok ma ne giwacho. Owacho niya: “Ne aparo ni joma wacho dho French gin joma beyo ahinya moloyo jomoko. Mano nomiyo achayo joma wacho dho Kisungu.”

7. Ere kaka Yesu nokedo gi achaya?

⁷ E kindegi, achaya nyalo gurore motegno e chuny ji mana kaka ne timore e ndalo Yesu. Ere kaka Yesu nokedo gi achaya kaka mago? Mokwongo, ne okwedo tim mar chayo jomoko e yore duto. Ne olendo ne joma omewo gi joma odhier, Jo-Farisai gi Jo-Samaria, kod josol osuru gi joricho. Mar ariyo, gik ma nopuonjo kod ranyisi ma noketo nokonyo jopuonjrene mondo ong’e ni ne nyaka giher ji duto.

8. En puonj mane maduong’ ma konyo Jokristo mondo obed gi winjruok? Ler ane.

⁸ Yesu nopuonjo jolupne puonj moro maduong’ ma wan bende nyalo konyowa mondo wabed gi winjruok. Nonyisogi niya: “Uduto un owete.” (Som Mathayo  23:8, 9.) En adier ni waduto wan owete nikech wan nyikwa Adam. (Tich 17:26) Kata kamano, nitie gik madongo moloyo ma miyo wabedo owete. Yesu nowacho ni jopuonjrene duto gin owete nikech giduto gineno Jehova kaka Wuon-gi ma ni e polo. (Mat. 12:50) E wi mano, giduto gisedonjo e od yie achiel, kama hera ogundhoe. Mano e momiyo e barupe ma joote ne ndiko, ne giluongo jopuonjre wetegi ni ‘owete gi nyimine.’—Rumi 1:13; 1 Pet. 2:17; 1 Joh. 3:13. *

9, 10. (a) Ang’o momiyo Jo-Yahudi ne ok onego ocha joma wuok e ogendni mamoko? (b) Yesu nochiwo puonj mane ma nyiso kaka ng’ato nyalo tieko achaya mochayogo ogendni mamoko? (Ne picha mokwongo e chak sulani.)

⁹ Ka ne Yesu osewacho maler ni onego wane Jokristo wetewa kaka owete gi nyimine, nojiwo gimomiyo bedo gi bolruok ne dwarore. (Som Mathayo 23:11, 12.) Mana kaka waseneno, sunga ne keloga tungni e kind jootene. To e kindeno bende, ji ne sungore nikech oganda ma ne giwuokie. Be nochuno ni Jo-Yahudi osungre nikech ne gin nyikwa Ibrahim? Jo-Yahudi mathoth ne nigi paro ma kamano. Kata kamano, Johana Jabatiso nonyisogi kama: ‘Nyasaye nigi nyalo mar loso ne Ibrahim nyithindo koa kuom kite.’—Luka 3:8.

¹⁰ Yesu nokwedo ahinya wach chayo ogendni mamoko. Noyudo thuolo mar timo kamano ka ne jandiko moro openje niya: “Wadwa en ng’a?” Yesu nodwoke kogoyo ngero moro e wi Ja-Samaria ma ne okonyo Ja-Yahudi ma jokuoge nomonjo ka ne odhi wuoth. Jo-Yahudi mamoko ma ne kalo kanyo ne ok okonyo ng’at ma nohinyoreno mak mana Ja-Samaria kende. Yesu notieko ngerono kojiwo jandikono ni oluw ranyisi mar Ja-Samaria. (Luka 10:25-37) Yesu nonyiso ni Ja-Samaria ne nyalo puonjo Jo-Yahudi tiend hero jowetegi gadier.

11. Ang’o momiyo jopuonjre Kristo ne ok onego ocha joma wuok e ogendni mamoko, to ere kaka Yesu nokonyogi e wachno?

¹¹ Mondo jopuonjre Yesu ne chop tich ma nomigi, ne nyaka giked matek mondo gigol tim mar chayo jomamoko kod bedo gi sunga. Ka ne Yesu pok odok e polo, nowenegi tij chiwo neno e “Judea duto, gi Samaria, kendo nyaka kuonde maboyo mogik e tung’ piny.” (Tich 1:8) Noyudo oseikogi ne tich maduong’no kuom konyogi neno kido mabeyo ma joma wuok e ogendni mamoko ne nigo. Nopwoyo jatend jolweny moro ma ne ok en Ja-Yahudi nikech yie motegno ma ne en-go. (Mat. 8:5-10) Ka ne en taondgi ma Nazareth, nowacho ni Jehova ne dewo nyaka joma wuok e ogendni mamoko. Kuom ranyisi, nowuoyo e wi chi liel ma nodak e taon mar Zarefath e piny Foinike kod Ja-Siria miluongo ni Naman ma ne nigi dhoho. (Luka 4:25-27) E wi mano, mopogore gi lendo ne chi Samaria, Yesu notieko ndalo ariyo e taon mar Samaria nikech ji noikore winjo wach maber.—Joh. 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Joote nowinjo nade ka ne giyudo ka Yesu puonjo chi Samaria? (Ne picha mar ariyo e chak sulani.) (b) Ang’o ma nyiso ni Jakobo gi Johana ne ok owinjo tiend gima Yesu ne puonjogi?

¹² Ne ok en gima yot mondo joote owere gi tim mar chayo jomamoko. Ne giwuoro ahinya ka ne gineno ka Yesu puonjo chi Samaria. (Joh. 4:9, 27) Jotend din mar Jo-Yahudi ne ok wuoga gi mon e lela, to chi Samaria ma ne timbene gala gala to koro ne ok ginyal wuoyogo ni chuth. Joote nosayo Yesu mondo ochiem. Kata kamano, dwoko ma nochiwo nonyiso ni noketo pache  duto e tij puonjo ma kata kech ne ok nyal mone puonjo. Wuon-gi ne dwaro ni oyal ne ji duto moriwo nyaka chi Samaria kendo timo kamano ne chalone mana kaka chiemo.—Joh. 4:31-34.

¹³ Wachno ne ok odonjo ne Jakobo gi Johana. Ka ne Yesu lendo e taon mar Samaria gi jopuonjrene, piny noyusonegi kuno ma gikwayo kar nindo. Jo-Samaria notamore rwakogi to mano nowang’o i Jakobo gi Johana matek ma ginyiso Yesu ni gikwa mach owuog e polo mondo owang’ Jo-Samaria duto! Yesu nokwerogi. (Luka 9:51-56) Samoro inyalo penjori ka be Jakobo gi Johana dine owuoyo kamano ka po ni gima kamano dotimore e gweng’gi ma Galili. Nenore ni achaya ma ne gichayogo Jo-Samaria e ma nomiyo gidwaro wang’o gweng’no. Nyaka bed ni higni moko bang’e, wi jaote Johana nokuot ka koro ne oyudo nyak maber ka ne odhi lendo ne Jo-Samaria.—Tich 8:14, 25.

14. Ere kaka ne otiek ywaruok ma samoro ne obetie nikech pogruok e dhok ma ji ne wacho?

¹⁴ Mapiyo bang’ Pentekost ma higa 33, tim mar buono ji nosieko e kanyakla mar Jokristo. Sama ne ipogo chiemo ne mond liete, joma ne pogo chiemo ne jwang’o mond liete ma ne wacho dho Grik. (Tich 6:1) Nyalo bedo ni achayano ne nitie nikech ne giwacho dhok mopogore. Joote nokawo okang’ mar rieyo weche mapiyo kuom yiero chwo mamoko mowinjore mondo oti tijno. Chwo duto ma ne giyiero ne nigi nyinge mag dho Grik. Mano ne nyalo miyo mond liete ma ne osechwanyorego owinj maber.

15. En dongruok mane ma Petro notimo e wach buono jomamoko? (Ne picha mar adek e chak sulani.)

¹⁵ Ka ne ochopo higa mar 36, joote nochako konyo joma wuok e ogendni mamoko mondo obed jopuonjre. Kinde mang’eny, jaote Petro nong’iyoga mana gi Jo-Yahudi kende. Kata kamano, ka ne Nyasaye owacho ni Jokristo ok onego obuon jowetegi, Petro noyalo ne Kornelio ma ne en jalwenj Rumi. (Som Tich Joote 10:28, 34, 35.) Bang’ mano, Petro nochako riwore gi joma wuok e ogendni mamoko kendo chiemo kodgi. Kata kamano, higni moko bang’e, nobukore oweyo chiemo gi Jokristo ma ne ok gin Jo-Yahudi e taon mar Antiokia. (Gal. 2:11-14) Mano nomiyo Paulo okwere matek kendo nenore ni Petro norwako siemno. Ka ne Petro ondiko barua ne Jokristo ma Jo-Yahudi kod ma ne wuok e ogendni mamoko e Asia Minor, nowuoyo maber e wi riwruok duto mar owete.—1 Pet. 1:1; 2:17.

16. Jokristo mokwongo ne ong’ere kaka joma chalo nade?

¹⁶ Onge kiawa ni joote noluwo ranyisi ma Yesu noketonegi mar hero “ji mopogore opogore duto.” (Joh. 12:32; 1 Tim. 4:10) Gikone ne gitimo lokruok kata obedo ni timo kamano nokawo kinde mogwaro. Jokristo mokwongo nong’ere kaka joma oherore. Jandiko moro miluongo ni Tertullian nowacho ni joma ne ok gin Jokristo ne wuoyoga e wi Jokristo ka giwacho kama: “Giherore . . . Ng’ato ka ng’ato oikore tho ne nyawadgi.” Nikech Jokristogo ‘norwako kit dhano manyien,’ ne gichako neno ni ji duto romre e wang’ Nyasaye.—Kol. 3:10, 11.

17. Ere kaka wanyalo tieko achaya ma ni e chunywa? Chiw ane ranyisi.

¹⁷ E kindegi bende, dwarore ni wawe achaya duto ma nyalo bedo ni wan-go e chunywa. Nyaminwa moro ma wuok e piny France wacho kaka nonyagore mondo owe timno. Owacho kama: “Jehova osepuonja tiend hero jomamoko, pogonegi gik ma an-go, kod kaka anyalo nyiso ni ahero ji duto. Kata kamano, pod anyagora mondo kik acha ng’ato ang’ata, to timo kamano ok yot. Mano e momiyo adhi nyime lemo e wi  wachno.” Nyaminwa moro ma wuok e piny Spain bende nyagore gi wach achiel achielno. Owacho niya: “Kinde mang’eny, chuny mar chayo oganda moro siko chanda, to gima ber en ni asebedo ka aloyo lwenyno. Ang’eyo ni pod nyaka adhi nyime timo kinda. Agoyo erokamano ne Jehova ni sani an e riwruok ma ji nie gi winjruok achiel.” Ng’ato ka ng’ato kuomwa nyaka nonre matut. Be nyalo dwarore ni watiek achaya ma samoro nyalo bedo ni pod wan-go e chunywa mana kaka nyimine ariyogo notimo?

18, 19. (a) Gin gik mage ma nyiso gimomiyo nyaka wadhi nyime hero ji duto? (b) Gin yore mage ma wanyalo timogo kamano?

¹⁸ Ber ng’eyo ni nitie kinde ma waduto ne wan mabor gi Nyasaye. (Efe. 2:12) Kata kamano, Jehova noywayowa ire gi “tond hera.” (Hos. 11:4; Joh. 6:44) To Kristo bende norwakowa. Noyawonwa dhoot malach mondo wabed jood Nyasaye kendo. (Som Jo-Rumi 15:7.) Omiyo, ok owinjore wacha ng’ato ang’ata nikech wan bende Yesu oserwakowa e kanyakla kata obedo ni wan dhano morem.

¹⁹ Gik ma pogo ji, achaya, kod timbe gero gin gik ma pod biro medore kaka giko pinyni medo sudo machiegni. (Gal. 5:19-21; 2 Tim. 3:13) Kata kamano, wan to wasiko ka wakwayo Jehova mondo omiwa rieko moa malo, ma en rieko ma miyo ji hero kue kendo ok gibed gi achaya. (Jak. 3:17, 18) Wabedo ma mor sama wamako osiep gi joma wuok e ogendni mamoko, ka warwako kitgi gi timbegi, kendo puonjore dhok ma giwacho ka mano nyalore. Ka watimo kamano, kue biro mol e kindwa mana ka aora, kendo wabiro bedo gi tim ma kare kaka apaka ma ni e nam.—Isa. 48:17, 18.

20. Ang’o ma timorega ka hera tayo pachwa kod chunywa?

²⁰ Nyaminwa ma wuok Australia ma ne osewuo kuome motelo wacho niya: “Adiera mag Muma nochako mol e chunya.” Puonjruok Muma nokonye e ngimane, to mano e momiyo owacho kama: “Ne abedo gi chuny kod paro manyien. Achaya duto ma ne ogurore motegno e chunya noleny nono.” Owadwa ma wuok Kanada-cha to wacho ni sani osefwenyo ni “jomoko ochayo joma wuok e ogendni mamoko mana nikech ok ging’eyogi maber kendo ni kido ma ng’ato bedogo ok otudore kata matin gi kama nonyuolee.” Owadwano nokendo nyaminwa ma wacho dho Kisungu! Timo lokruoge ma kamago nyiso maler ni hera ma Jokristo nigo nyalo konyogi loyo tim marach mar chayo joma wuok e ogendni mamoko. Herano miyo wabedo gi winjruok maber ahinya e kindwa.—Kol. 3:14.