1. Eklesiastes 3:1, 7 puonjowa ang’o?

JOMOKO kuomwa wuoyoga mang’eny. Jomoko to ohero ling’. Mana kaka ndiko ma tayo sulani wacho, nitie kinde monego wawuoye kod kinde monego waling’ie. (Som Eklesiastes 3:1, 7.) Kata kamano, nitie owetewa gi nyiminewa moko ma dwaher ni owuoga momedore. Moko to dwaher ni owuoga matin.

2. En ng’ano mowinjore omiwa puonj ma tayo kinde monego wawuoye kod weche monego wawachi?

² Nyalo mar wuoyo en mich mowuok kuom Jehova. (Wuok 4:10, 11; Fwe. 4:11) E Muma, onyisowa weche moko ma konyowa ng’eyo kaka wanyalo tiyo gi michno e yo mowinjore. E sulani, wabiro nono ndiko moko ma nyalo konyowa ng’eyo kinde monego wawuoye kod monego waling’ie. Bende, wabiro neno kaka Jehova neno weche ma wanyiso jomoko. We wachak gi kinde monego wawuoye.

3. Ka luwore Jo-Rumi 10:14, en kinde mane monego wawuoye?

³ Kinde duto onego waikre wuoyo e wi Jehova kod Pinyruodhe. (Mat. 24:14; som Jo-Rumi 10:14.) Ka watimo kamano, waluwo ranyisi ma Yesu noketonwa. Achiel kuom gik momiyo Yesu nobiro e piny ne en ni mondo onyis ji adiera e wi Wuon-gi. (Joh. 18:37) Kata kamano, ok onego wawuo awuoya kaka wahero mana nikech wawuoyo e wi Jehova kod Pinyruodhe. Kar mano, onego wawuo ka wan gi “chuny mamuol kod luor matut,” ma ok wachayo puonj ma jomoko oyiego. (1 Pet. 3:15) Ka watimo kamano, wabiro puonjo ji kendo chopo e chunygi ka nyalore.

4. Ka luwore gi Ngeche 9:9, ere kaka wechewa nyalo konyo jomoko?

⁴ Jodongo ok onego oling’ aling’a sama gineno ka owadwa kata nyaminwa moro ochako wuotho e yo ma  nyalo kelone hinyruok. Kata kamano, dwarore ni jodongo oyier kinde maber mowinjore giwuoye mondo kik gikuod wi owadwa kata nyaminwano. Samoro nyalo chuno ni girit nyaka giyud kinde ma ginyalo wuoyoe kode ka gin kar kendgi. Kinde duto jodongo temoga matek mondo kik gimi ng’at ma giwuoyogo opar ni en ng’at manono. E kindego bende, gitemoga matek mondo gikony ng’at ma kamano one ber mar tiyo gi puonj mag Muma. (Som Ngeche 9:9.) Ang’o momiyo dwarore ahinya ni wachok chir mondo kik waling’ sama dwarore ni wawuo? Wane ane ranyisi moko ariyo mopogore ahinya: Ranyisi mokwongo en mar wuoro moro ma ne dwarore ni orie yawuote, to machielo en mar dhako moro ma ne dwarore ni orie pach jal ma ne dhi bedo ruoth.

5. En kinde mane ma Eli ne ok owuoyo to nonego owuo?

⁵ Eli Jadolo Maduong’ ne nigi yawuote ariyo ma nohero ahinya. Yawuotego ne ok oluoro Jehova. Ne gitimo migepe makende kaka jodolo e tabernakel. Kata kamano, ne gitiyo gi migapgi e yo marach, ne ok gichiwo luor mowinjore ne misengni ma nichiwo ne Jehova, kendo ne giterore gi mon ayanga. (1 Sa. 2:12-17, 22) Ka luwore gi Chik Musa, yawuot Eli nonego otho, to Eli ne siemogi asiema ma weth-weth kendo noyienegi dhi nyime tiyo e tabernakel. (Rap. 21:18-21) Jehova noneno wachno nade? Nopenjo Eli niya: “Ang’o momiyo imiyo yawuoti duong’ moloyo ma imiya?” Jehova nong’ado ni yawuotego ne dhi tho.​—1 Sa. 2:29, 34.

6. En puonj mane ma wayudo e ranyisi mar Eli?

⁶ Nitie puonj moro maduong’ ma wayudo e ranyisi mar Eli. Ka po ni wafwenyo ni watwa kata osiepwa moro oketho chik Nyasaye, ok onego waling’ aling’a, to onego waparne gima Jehova dwaro ni otim. Kae to, wan gi ting’ mar neno ni omanyo kony kuom jodong-kanyakla. (Jak. 5:14) Ok wadwar luwo ranyisi mar Eli kuom miyo watwa kata osiepwa moro duong’ moloyo ma wamiyo Jehova. Nyiso ng’ato gima rach motimo dwaro chir, to timo kamano nyalo kelo gueth mang’eny. Ne ane pogruok mantie e kind ranyisi mar Eli kod mar Nya-Israel miluongo ni Abigail.

7. Ang’o momiyo Abigail nodhi wuoyo gi Daudi?

⁷ Abigail ne e chi Nabal jal ma ne nigi  mwandu kod puothe. Ka ne Daudi kod joge ringo Ruoth Saulo, nitie kinde ma ne gibedo gi jokwadh Nabal e thim kendo ne giritogi maber mondo jomecho kik magi jambgi. Be Nabal nogoyo erokamano? Ooyo. Ka ne Daudi ooro joge ire mondo okwaye chiemo gi pi ma digikonyrego, i Nabal nowang’ matek mi odhianjonegi wach. (1 Sa. 25:5-8, 10-12, 14) Mano nomiyo Daudi ong’ado ni nodhi nego chwo duto ma ne ni e dala Nabal. (1 Sa. 25:13, 22) Ere kaka ne inyalo geng’ masira malich kamano? Abigail nong’eyo ni ne ok onego oling’ aling’a. Omiyo, nochoko chir mi odhi romo gi Daudi gi joge​—chwo 400 modenyo, ma nigi mirima, kendo moting’o gige lweny mager​—kendo nowuoyo gi Daudi.

8. Ang’o ma wapuonjore e ranyisi mar Abigail?

⁸ Sama Abigail ne wuoyo gi Daudi, notimo mano gi chir, nonyiso luor makende, kendo notiyo gi weche ma ne nyalo chopo e chuny Daudi e yo mayot. Kata obedo ni Abigail ok e ma nochwanyo Daudi, pod nodhi kwaye ng’wono. Nowuoyo kuom kido mabeyo ma Daudi ne nigo, kendo nogeno kuom Jehova mondo okonye. (1 Sa. 25:24, 26, 28, 33, 34) Mana kaka Abigail, wan be onego wakaw okang’ mar wuoyo sama waneno ka ng’ato timo gima nyalo miyo odonj e chandruok. (Zab. 141:5) Onego watim kamano e yor luor kendo gi chir. Sama warieyo ng’ato kata sieme, wanyiso ni wan osiepene madier.​—Nge. 27:17.

9-10. Ang’o ma jodongo onego oket e pachgi sama girieyo jomoko?

⁹ Dwarore ahinya ni jodong-kanyakla obed gi chir mar wuoyo gi ng’ato ang’ata mochomo yo ma ok kare. (Gal. 6:1) Jodongo ong’eyo ni gin bende girem, kendo  kinde moko nyalo dwarore ni gin bende oriegi. To mano ok mi giwe chiwo siem kata rieyo jomoko ka mano dwarore. (2 Tim. 4:2; Tito 1:9) Sama girieyo ng’ato, gitemoga wuoyo gi rieko kendo gi horuok. Hera ma giherogo ng’at ma girieyono e ma miyo gikawo okang’ mar wuoyo kode. (Nge. 13:24) Kata kamano, dwachgi maduong’ sama gitimo kamano en miyo chike Jehova luor kendo geng’o ne kanyakla hinyruok.​—Tich 20:28.

¹⁰ Nyaka chop kae, waseneno kinde monego wawuoye. Kata kamano, nitie kinde ma ber ka waling’ aling’a. Gin pek mage ma wanyalo romogo e kinde kaka mago?

11. Jakobo notiyo gi ranyisi mane, to ang’o momiyo ranyisino owinjore?

¹¹ Rito lewwa ok en-ga gima yot. Jakobo notiyo gi ranyisi mowinjore e lero wachno. Nowacho niya: “Ka nitie ng’at ma ok chwanyre e wach, jalo en ng’at malong’o chuth kendo en ng’at ma nigi nyalo bende mar chiko dende duto. Sa ma watueyo dho farese mondo giluw kaka wachikogi, wabedo gi nyalo mar chiko dendgi duto.” (Jak. 3:2, 3) Jariemb faras ywayoga tonde mowuok e gima otuego dho faras mondo faras ogo kona kata ochung’. Ka tondego obwodho e lwet jariemb faras kata omakogi ma yomyom, faras nyalo ringo marach mi hinyre kata hinye. E yo ma kamano, ka ok wachiko weche ma wawacho, hinyruok nyalo betie. We wane ane kinde ma dwarore ni warit lewwa moloyo.

12. Achiel kuom kinde monego waritie lewwa ahinya en mane?

¹² Ang’o monego itim ka po ni ifwenyo ni owadwa kata nyaminwa moro nigi wach moro ma ok onego jomoko ong’e? Kuom  ranyisi, wawach ni iromo gi Jakristo wadwa moa e piny ma tijwa ogoe marfuk, be ibiro penje ni onyisi kaka gilendoga kata dhi e chokruoge e pinyno? En adier ni digomb ng’eyo weche kaka mago nikech ihero owete gi nyimine modak e pinje kaka mago, kendo diher ng’eyo pek ma gikaloe mondo sama ikwayo Jehova mondo okonygi to inyise achiel kachiel yore ma diher ni okonygigo. Kata kamano, ka ber, onego watem ahinya mondo kik wapenje weche ma kamago. Ka po ni wathung’e mondo onyiswa weche maling’ ling’ ma ok onego jomoko ong’e, wanyiso ni ok wahere kaachiel gi owete gi nyimine mogene ni ok obi wuoyo e wachno. Adier, ok dwaher medo chandruok ne owetewa modak e pinje ma tijwa ogoe marfuk. Bende, owete gi nyimine modak e pinje kaka mago ok diher wacho weche maling’ ling’ e wi kaka gitimo tij lendo kod dhi e chokruoge.

13. Ka luwore gi Ngeche 11:13, ang’o ma jodong-kanyakla onego otim, to nikech ang’o?

¹³ Dwarore ahinya ni jodongo oti gi puonj ma yudore e Ngeche 11:13 kuom kano weche maling’ ling’. (Som.) Timo kamano nyalo bedo matek ahinya ka po ni jaduong’-kanyakla osekendo. Wang’eyo ni joma okendore onego oteg winjruok ma ni e kindgi kuom wuoyo e wi wechegi maling’ ling’ kod gik ma kelonegi parruok. Kata kamano, jaduong’-kanyakla ok onego ‘oel weche maling’ ling’’ mag owete gi nyimine. Ka po ni otimo kamano, jo kanyakla biro weyo gene, kendo obiro ketho nying maber moseloso. Achiel kuom gik ming’iyoga sama idwa ket ng’ato e migawo mar tayo kanyakla en ni ok onego obed gi “lep ariyo,” kata bedo jamiriambo. (1 Tim. 3:8; weche moler piny) Mano nyiso ni ok onego obed jakuoth kata jawuond. Ka jaduong’-kanyakla ohero jaode gadier, ok obi nyise weche ma ok onego ong’e.

14. Ere kaka chi jaduong’-kanyakla nyalo konyo jaode siko gi nying maber?

¹⁴ Nyiminewa bende ok onego ochun chwogi ma gin jodong-kanyakla mondo ginyisgi weche maling’ ling’ mag owete gi nyimine e kanyakla. Sama nyaminwa otiyo gi puonjni, onyiso ni oriwo jaode lwedo, kendo ochiwo luor ne joma ogeno jaode gi wechegi maling’ ling’. To moloyo duto, omiyo Jehova mor nikech omiyo kue kod winjruok bedo e kanyakla.​—Rumi 14:19.

15. Weche Elifaz, Bildad, gi Zofar nomiyo Jehova owinjo nade?

¹⁵ Wanyalo puonjore gik mathoth e bug Ayub e wi kinde monego wawuoye kod weche monego wawachi. Bang’ ka Ayub noseyudo masiche moluwore oluwore, chwo moko ang’wen nodhi hoye kendo rieye. Chwogo duto nokwongo oling’ aling’a ma ok giwacho gimoro. Adek kuomgi ne gin Elifaz, Bildad, gi Zofar. Weche ma ne giwacho bang’ ling’gino nyiso maler ni ne ok giling’ ka giparo kaka ne ginyalo konyo Ayub; kar mano, ne giparo mana kaka ne ginyalo nyiso ni Ayub notimo gima rach. Kata obedo ni moko kuom weche ma ne giwacho ne gin adier, thothne to ne gihango ne Jehova kod Ayub kendo wuoyo marach kuomgi. Ne ging’ado ne Ayub bura ang’aya. (Ayub 32:1-3) Jehova nowinjo nade? Iye nowang’ gi chwo adekgo. Noluongogi ni joma ofuwo, kendo nonyisogi ni gikwa Ayub olemnegi.​—Ayub 42:7-9.

16. Ranyisi marach mar Elifaz, Bildad, gi Zofar nyalo puonjowa ang’o?

 ¹⁶ Ranyisi marach mar Elifaz, Bildad, gi Zofar nyalo puonjowa weche moko. Mokwongo, ok onego wang’ad ne owetewa bura. (Mat. 7:1-5) Kar mano, onego wachiknegi itwa maber ka pok wawachonegi gimoro amora, nono to ok wabi ng’eyo gik ma gikaloe. (1 Pet. 3:8) Mar ariyo, sama wawuoyo, nyaka wati gi weche mang’won kendo wawach adier. (Efe. 4:25) Mar adek, Jehova okawo mapek gik ma wanyiso jowetewa.

17. Ranyisi mar Elihu puonjowa ang’o?

¹⁷ Ng’at mar ang’wen ma nodhi ir Ayub ne en Elihu wat Ibrahim. Ne ok owacho gimoro amora sama Ayub kod chwo adekka ne wuoyo. Nenore maler ni nochiko ite malong’o ne gik ma ne giwacho. Mano e momiyo ka norieyo pach Ayub, notiyo gi weche moriere kendo mang’won. (Ayub 33:1, 6, 17) Gombo maduong’ ma Elihu ne nigo ne en miyo Jehova duong’, to ok miyore duong’ kata ng’at machielo. (Ayub 32:21, 22; 37:23, 24) Ranyisi mar Elihu puonjowa ni nitie kinde monego waling’ aling’a ka wachiko itwa. (Jak. 1:19) Puonj machielo ma wayudo en ni sama warieyo ng’ato, dwachwa maduong’ onego obed miyo Jehova duong’, to ok wan wawegi.

18. Ere kaka wanyalo nyiso ni watiyo gi mich mar wuoyo e yo maber?

¹⁸ Wanyalo nyiso ni watiyo gi mich mar wuoyo e yo maber kuom luwo puonj ma yudore e Muma ma konyowa ng’eyo kinde monego wawuoye kod gik monego wawachi. Ruoth Solomon nondiko kama: “Wach mowach e kinde mowinjore chalo gi olembe mag dhahabu moket e bakul mar fedha.” (Nge. 25:11) Ka wachiko itwa malong’o sama jomamoko wuoyo kendo waparo matut ka pok wawacho gimoro, wechewa biro chalo gi olembe mag dhahabu, tiende ni, gibiro bedo mabeyo kendo ma konyo. Ka watimo kamano, bed ni wan joma wuoyoga mang’eny kata matin, wechewa biro gero jomamoko, kendo wabiro moro chuny Jehova. (Nge. 23:15; Efe. 4:29) Donge mano e yo maber mogik ma wanyalo nyisogo Jehova ni wamor gi mich ma nomiyowa mar wuoyo?