1-2. (a) Paulo ne nie chal mane ka nondiko ne Jo-Efeso, to ang’o momiyo nondikonegi? (b) Gin penjo mage ma wabiro nono?

 KA NE jaote Paulo nie tuech e ode ma nopango Rumi, nodwaro ni ojiw Jokristo wetene. Nikech ne ok onyal limogi aching’, nondikonegi barupe. Achiel kuom barupego nondiko ne Jo-Efeso e higa mar 60 kata 61 Bang’ Kristo.—Efe. 1:1; 4:1.

² Higni moko apar motelo, Paulo nosetiyo gi thuolone moko ka en Efeso e landonegi wach maber kendo puonjogi. (Tich 19:1, 8-10; 20:20, 21) Nohero owetene ahinya kendo nodwaro ni okonygi mondo gisik ka gimakore motegno gi Jehova. Kata kamano, ang’o momiyo nondiko ne Jokristo mowalgo e wi wach mudho kod ler? To gin puonj mage ma Jokristo duto nyalo yudo kuom weche ma nondikogo? We wanon ane dwoko mag penjogo.

WUOK E MUDHO NYAKA E LER

3. Paulo notiyo gi ranyisi mane ka ne ondiko ne Jo-Efeso?

³ Paulo nondiko ne Jokristo ma ne ni Efeso kama: “Nitie kinde ma ne un e mudho, to . . . koro un e ler.” (Efe. 5:8) E ndikono, Paulo notiyo gi ranyisi mar mudho kod ler sama nowuoyo kuom gik moko ariyo ma kedo. We wanon ane gimomiyo Paulo nonyiso Jo-Efeso ni nitie ‘kinde ma ne gin e mudho.’

4. Ere kaka Jo-Efeso ne nie mudho nikech din mar miriambo?

⁴ Bedo e mudho nikech din mar miriambo. Ka ne pok Jo-Efeso opuonjore adiera mi gibedo Jokristo, Paulo nondiko  ni ne gin e tuech mar dinde mag miriambo kod timbe-juok. E taon mar Efeso, ne nitiere hekalu mar nyasaye ma dhako miluongo ni Artemi. Hekaluno nineno kaka achiel kuom gik moko abiriyo ma nokaw ni lich ahinya e piny ngima. Joma ne lemo e hekaluno nomakore ahinya gi lamo mar sanamu. Jotheth ne losoga sanamu mag Artemi kendo usogi. Ohalano ne miyogiga pesa mang’eny ahinya. (Tich 19:23-27) E wi mano, taondno nong’ere ahinya gi timbe-juok ma ne timorega kanyo.—Tich 19:19.

5. Ere kaka Jo-Efeso ne nie mudho nikech timbe mochido?

⁵ Bedo e mudho nikech timbe mochido. Taon mar Efeso nong’ere ahinya gi timbe mochido mag terruok kod wang’-teko. Weche mochido nitiyogo kuonde minenoe tuke kod kuonde ma ne itimoe nyasi mag lamo. (Efe. 5:3) Thoth joma nodak e taondno ‘pachgi mar pogo ber gi rach nosetho.’ (Efe. 4:17-19) Ka pok ne gipuonjore pogo ber gi rach, chunygi ne ok chandgi kendo ne ok gine ka gin gi ting’ moro amora e nyim Jehova. Kuom mano, Paulo nondiko ni ‘pachgi ne nie mudho, kendo ne gipogore mabor gi ngima ma Nyasaye chiwo.’

6. Ang’o momiyo Paulo ne nyalo nyiso Jo-Efeso ni ‘koro ne gin e ler’?

⁶ Moko kuom Jo-Efeso ne ok osiko e mudho. Paulo nondikonegi kama: “Nikech un mag Ruoth, koro un e ler.” (Efe. 5:8) Ne giserwako ler mar adiera manie Ndiko. (Zab. 119:105) Jo-Efesogo noseweyo timbe mag dinde mag miriambo kod timbe mochido. Ne gisebedo joma ‘luwo tim Nyasaye’ kendo ne gitimo duto ma ne ginyalo mondo gilam Jehova kendo more.—Efe. 5:1.

7. Ere kaka inyalo pim chal marwa gi mar Jokristo ma ne nie kanyakla ma Efeso?

⁷ E yo ma kamano bende, ka pok ne wapuonjore adiera, ne wan e mudho nikech dinde mag miriambo kod timbe mochido. Moko kuomwa ne timoga nyasi mag dinde mag miriambo, to moko nohero timbe  mochido. Kata kamano, ka ne wasepuonjore chike Jehova, ne watimo lokruoge. Ne wachako dak ka luwore gi chike makare mag Jehova. To mano osemiyo wayudo ber mathoth. (Isa. 48:17) Kata obedo ni gie sani waromo gi pek moko, dwarore ni kik wadog e mudho ma ne waseweyo chien. Kar mano, dwarore ni ‘wadhi nyime wuotho kaka nyithind ler.’ Ere kaka wanyalo timo mano?

TANG’ GI MUDHO

8. Ka luwore gi Jo-Efeso 5:3-5, ang’o ma ne dwarore ni Jo-Efeso owerego?

⁸ Som Jo-Efeso 5:3-5. Ne dwarore ni Jokristo ma Efeso obed mabor gi timbe mochido mag mudho, mondo gidhi nyime moro Jehova. Mano noriwo weyo timbe mochido mag terruok kaachiel gi weche mochido. Paulo noparo ne Jo-Efeso ni nonego giwere gi gik ma chalo kamago ka ne gidwaro yudo “pok moro amora e Pinyruodh Kristo kod mar Nyasaye.”

9. Ang’o momiyo onego watang’ ahinya gi gik ma nyalo miyo wadonj e timbe mag terruok?

⁹ Wan bende nyaka wadhi nyime kedo mondo kik duodwa gi “timbe mag mudho ma onge ohala.” (Efe. 5:11) Kinde mang’eny, sama ng’ato ohero ng’iyo gik mochido, winjogi, kata wuoyo kuomgi, yotga ahinya mondo ochak timo gik ma kamago. (Cha. 3:6; Jak. 1:14, 15) E piny moro, owete mang’eny nochako loso osiep ka gitiyo gi kuonde tudruok e intanet. Ka ne gichako, thothgi ne wuoyoga ahinya e weche Nyasaye. Kata kamano, mosmos mbakagi nochako bedo mochido. Ne gichako wuoyo ahinya e wi weche mag nindruok. Thoth owete ma ne nie grubno bang’e nowacho ni weche mochido ma ne giwachogo nomiyo gidonjo e timbe mag terruok.

10. Ere kaka Satan temo wuondowa? (Jo-Efeso 5:6)

¹⁰ Piny Satanni temo wuondowa mondo wapar ni gik ma Jehova kwerowa ni ochido kendo ok ler, gin gik makare. (2 Pet. 2:19) Wachno ok kawwa gi wuoro! To mano en nikech achiel kuom riekni ma Satan osebedo ka tiyogo en chocho pach ji mondo kik gibed gi nyalo mar pogo gik makare kod ma ok kare. (Isa. 5:20; 2 Kor. 4:4) Mano e momiyo sinembe mang’eny, programbe manie TV, kod gik manie intanet jiwo ahinya gik ma kwedo chike makare mag Jehova. Satan temo wuondowa ni luwo kit ngima ma ok ler en gima ber ma nyalo kelonwa mor, kendo ni ok onyal hinyowa.—Som Jo-Efeso 5:6.

11. Ere kaka ranyisi mar Angela jiwo gimomiyo onego wati gi puonj ma yudore e Jo-Efeso 5:7? (Ne picha bende.)

¹¹ Satan dwaro ni wamak osiep gi joma nyalo miyo luwo chike Jehova obednwa matek. Kuom mano, Paulo nonyiso Jo-Efeso kama: “Kik utim kaka gin,” tiende ni jogo ma timo gik maricho e wang’ Jehova. (Efe. 5:7) Onego waket e paro ni osiepewa ok gin mana joma wabedogo aching’ kende. Giriwo nyaka joma watudorego e intanet, to mano e momiyo nyaka wabed motang’ ahinya moloyo kata kaka Jo-Efeso notang’. Angela a modak Asia nofwenyo ni tudruok gi ji e intanet nyalo kelo hinyruok. Owacho kama: “Onyalo bedo obadho ma miyo chuny ng’ato mar pogo ber gi rach chako tho mosmos. Nochopo kama naneno ni ne ok rach bedo gi osiepe ma ok luw  chike mag Muma. Bang’e, nachako paro ni dak e ngima ma ok mor Jehova ok en gima rach.” Gima ber en ni jodong-kanyakla nokonyo Angela mondo otim lokruoge ma ne dwarore. Owacho kama: “Sani koro atemo matek mondo apong’ pacha gi weche Nyasaye, kar mondo apong’e gi weche manie intanet.”

12. Ang’o ma biro konyowa makore gi chike makare mag Jehova?

¹² Nyaka wakwed paro mobam mar pinyni ma jiwo ni timbe maricho ok nyal hinyowa. Wang’eyo ni mano ok en adier. (Efe. 4:19, 20) Wanyalo penjore kama: ‘Be atemoga matek mondo kik amak osiep machiegni gi joma atiyogo kata joma asomogo ma ok mi chike Jehova luor? Be aluwo chike Jehova gi chir kata obedo ni jomoko nyalo wacho ni arido ngima?’ Mana kaka olernwa e 2 Timotheo 2:20-22, nyalo dwarore ni wabed motang’ sama wayiero osiepewa kata mana e kanyakla mar Jokristo. Onego wapar ni moko kuom Jokristo wetewa nyalo monowa makore motegno gi Jehova.

WUOTHURU “KAKA NYITHIND LER”

13. Tiend dhi nyime wuotho “kaka nyithind ler” en ang’o? (Jo-Efeso 5:7-9)

¹³ Paulo ne ok ojiwo ajiwa Jokristo ma kanyakla ma Efeso ni giwere gi timbe maricho, to nojiwogi bende ni ‘gidhi nyime wuotho kaka nyithind ler.’ (Som Jo-Efeso 5:7-9.) Mano tiende en ang’o? Dwarore ni wabed gi timbe mabeyo mowinjore gi Jokristo kinde duto. Wanyalo timo kamano sama wasomo Muma gi kinda kendo wapuonjore ka watiyo gi bugewa ma lero Muma. Bende, dwarore ahinya ni wawinj puonj mag Yesu Kristo kendo waluw ranyisine nikech en e “ler mar piny.”—Joh. 8:12; Nge. 6:23.

14. Ere kaka roho maler nyalo konyowa?

¹⁴ Dwarore ni Nyasaye omiwa rohone maler mondo wadhi nyime wuotho “kaka nyithind ler.” Nikech ang’o? En nikech siko ka waler e piny mopong’ gi timbe mochidoni  ok yot. (1 The. 4:3-5, 7, 8) Roho maler nyalo konyowa kwedo paro mobam mag pinyni, moriwo nyaka riekni ma tuomore gi paro mag Nyasaye. Roho maler nyalo konyowa nyago “timbe mabeyo duto gi tim makare.”—Efe. 5:9.

15. Gin yore mage ma wanyalo yudogo roho maler? (Jo-Efeso 5:19, 20)

¹⁵ Achiel kuom yore ma wayudogo roho maler en kwayo Jehova mondo omiwago. Yesu nowacho ni Jehova “biro chiwo roho maler . . . ne jo ma kwaye.” (Luka 11:13) Bende, sama wapako Jehova e chokruogewa, wayudo roho maler. (Som Jo-Efeso 5:19, 20.) Teko mar roho maler biro konyowa dak e yo ma moro Jehova.

16. Ang’o ma biro konyowa timo yiero mabeyo? (Jo-Efeso 5:10, 17)

¹⁶ Sama dwarore ni watim yiero moko madongo, onego wayang “dwach Jehova,” kendo watim yiero ka luwore gi dwacheno. (Som Jo-Efeso 5:10, 17.) Sama wayudo puonj mag Muma motudore gi chal ma wakaloe, mano nyiso ni wamanyo pach Jehova. Kae to sama watiyo gi puonjgo e ngimawa, mano biro konyowa timo yiero mabeyo.

17. Ere kaka wanyalo tiyo maber gi kinde ma wan-go? (Jo-Efeso 5:15, 16) (Ne picha bende.)

¹⁷ Paulo nojiwo Jokristo ma Efeso ni giti maber gi kinde mane gin-go. (Som Jo-Efeso 5:15, 16.) Satan ma en “ng’at marach” kendo jasikwa diher ni wabed modich ahinya gi gige piny mi wabed ma onge thuolo mar tiyo ne Nyasaye. (1 Joh. 5:19) Nyalo bedo mayot ne Jakristo mondo oket pache duto e manyo mwandu mag pinyni, somo, kata tich, moloyo manyo thuolo mag tiyo ne Jehova. Ka mano nyalo timore, mano nyalo nyiso ni Jakristono osechako luwo paro mag pinyni. En adier ni onge gima rach gi luwo gik ma kamago, kata kamano, ok onego gibed gik mokwongo e  ngimawa. Mondo wawuoth “kaka nyithind ler,” onego ‘wati maber gi kinde ma wan-go’ ka waketo pachwa e gima duong’ moloyo.

18. Gin okenge mage ma Donald nokawo mondo oti maber gi thuolo ma ne en-go?

¹⁸ Tem manyo thuolo mag tiyo ne Jehova e okang’ momedore. Mano e gima Donald modak South Africa notimo. Owacho kama: “Naparo matut e wi ngimana, kendo nakwayo Jehova e lamo mondo okonya atim momedore e tij lendo. Nakwayo Jehova mondo omiya tich ma ne nyalo miya thuolo mang’eny mar lendo. Jehova nokonya, mi nayudo tich mowinjore koda. Kae to an gi jaoda ne wachako tiyo ne Jehova gi thuolowa duto.”

19. Ere kaka wanyalo dhi nyime wuotho “kaka nyithind ler”?

¹⁹ Barua ma Paulo nondiko ne Jo-Efeso nokonyogi ahinya e ngimagi kaka Jokristo, to wan bende baruano nyalo konyowa. Mana kaka ne waseneno, onyalo konyowa e timo yiero maber sama wamanyo yore mag mor kod osiepe. Bende, onyalo jiwowa mondo wasik e ler mar adiera kuom bedo gi chenro maber mar puonjruok Muma. E wi mago, ojiwo gimomiyo roho maler nyalo konyowa bedo gi kido mabeyo. Ka watiyo maber gi weche ma Paulo nondiko, mano biro konyowa timo yiero mabeyo ma luwore gi dwach Jehova. Kuom timo mago duto, wabiro wuok e mudho mar pinyni kendo siko e ler!