Be Ing’eyo?
Be ne itiyoga gi togo e loso yiedhi e ndalo ma ne indiko Muma?
Yiend togo
JI MANG’ENY ong’eyo ni kalatese ma ne indike e piny Misri machon, ne iloso gi togo. Jo-Grik kod Jo-Rumi bende, ne ndikoga e togo. * Kata kamano, ji mang’eny ok ong’eyo ni togo ne ok tigo mana e loso kalatese mindikoe kende, to ne itiyo kode bende e loso yiedhi.
Yiedhi ariyo molos gi togo ma noyud e achiel kuom liete mag Jo-Misri
Higni 2,500 mokalo, janabi Isaya nokoro ni joma nodak ‘e gweng’ kama nigi aoche mag Ethiopia, nooro joote gie yor nam ka ging’ado pige gi yiedhi molos gi togo.’ Bang’e, janabi Jeremia nokoro ni e kinde ma ne Jo-Media kod Jo-Persia ne dhi monjo Babulon, ne gidhi wang’o yiedhigi duto molos gi togo mondo kik Jo-Babulon oringi.—Isa. 18:1, 2; Jer. 51:32.
Muma okudh gi much Nyasaye, kuom mano jopuonjre mag Muma ok wuor sama oyud gik mokuny ma nyiso ni togo ne itiyogo e loso yiedhi e ndalo ma ne indiko Muma. (2 Tim. 3:16) Gin ang’o ma oseyudgo? Joma kunyo gik machon, oseyudo gik ma nyiso ni Jo-Misri ne losoga yiedhi ka gitiyo gi togo.
ERE KAKA NE ITIYOGA GI TOGO E LOSO YIEDHI?
Pichni mogor e liete Jo-Misri machon kod maridadi moket kuomgi nyiso kaka ne ing’adoga togo kod kaka ne itiyo kodgi e loso yiedhi. Chwo ne ng’adoga togo, kendo ne gitueyogi pidhe-pidhe, kae to giriwo pidhego kanyachiel. Kor togo nigi konde adek. Omiyo, sama otwegi kanyachiel moridgi matek, gibedoga motegno ahinya. Buk moro miluongo ni A Companion to Ancient Egypt, wacho ni bor yiedhi molos gi togo ne nyalo kalo fut 55, kendo ji 10 kata ji 12 ne nyalo bedo konchiel ka gichuo ngai to komachielo bende kamano.
Picha ma nogor gi Jo-Misri ma nyiso kaka ne iloso yiedhi kitiyo gi togo
ANG’O MOMIYO JOMA NE LOSO YIEDHI NE TIYOGA GI TOGO?
Togo ne yudorega mayot e hoho mar Nile (Nile Valley). E wi mano, loso yiedhi kitiyo gi togo ne en tich mayot. Kata mana e kinde ma ji nochako tiyo gi bao e loso meli kod yiedhi madongo, nenore ni jolupo kod jodwar moko to pod nodhi nyime tiyo gi togo e loso yiedhi matindo.
Yiedhi molos gi togo notigo kuom higni mang’eny ahinya. Jasomo moro ma Ja-Grik ma niluongo ni Plutarch, ma nodak e kind senchari mokwongo gi mar ariyo, nowacho ni yiedhi molos gi togo ne ok en gima wendo kuom joma nodak e ndalone.
^ par. 3 Togo dongoga maber e thidhiya kod kama pi ringe mos. Onyalo dongo ma borne chop fut 16 kama, kendo kore nyalo romo sentimita 15 kama, gi yo ka tiende.
