1-2. En ang’o ma jandiko moro nowacho, to ang’o ma wabiro nono e sulani?

E KINDEGI, ji mang’eny wachoga ni giyie kuom Yesu, kata kamano, ok giluwga gik ma nopuonjo. (2 Tim. 4:3, 4) Jandiko moro nowacho kama: “Ka po ni ‘Yesu’ moro machielo nyalo biro e kindegi kendo wacho gik ma chal gi ma Yesu motelo nowacho . . . , be pod wabiro kwede kaka ne wakwedo Yesu higni 2,000 mokalo? . . . Dwoko en ni: Ee, pod wabiro kwede.”

² E kinde ma Yesu ne ni e piny, ji mang’eny nonene kopuonjo kendo kotimo honni. Kata kamano, pod ne gidagi keto yie kuome. Nikech ang’o? E sula mokalo, ne wanono gik moko ang’wen ma nomiyo ji ochwanyore motamore luwo Yesu. Wanonuru ane weche ang’wen mamoko ma nomiyo gitimo kamano. Sama wanono wechego, wabiro neno gimomiyo ji mang’eny tinde kwedo jolup Yesu kod gima wanyalo timo mondo kik wachwanyre ma yiewa dog chien.

3. Ang’o ma Yesu notimo ma nomiyo jomamoko ochwanyore?

³ E kinde ma Yesu ne ni e piny, ne ok obuono ng’ato ang’ata. Nochiemo gi jomwandu kod joma ne nigi teko, kata kamano, kinde mang’eny nojabedoga gi joma odhier kod joma ji nochayo. E wi mano, nokecho joma ji ne neno ka “joricho.” Gik ma Yesu notimogo nochwanyo joma ne paro ni gin joma lich ahinya. Mano nomiyo gipenjo jopuonjre Yesu niya: “Ang’o momiyo uchiemo kendo umetho gi josol osuru kod joricho?” Yesu nodwokogi kama: “Jo mangima ok dwar laktar,  to jo matuo e ma dwaro. Asebiro mondo aluong, ok jo ma kare, to joricho mondo mi gilok chunygi.”​—Luka 5:29-32.

4. Ka luwore gi weche ma janabi Isaya nokoro, en ang’o ma Jo-Yahudi nonego ong’e ni ne dhi timore ne Mesia?

⁴ Ang’o ma Ndiko wacho? Higni mang’eny ka ne pok Mesia obiro, janabi Isaya nokoro ni piny ne dhi kwede. Janabi Isaya nowacho kama: “Ji ne ochaye kendo onge ng’at ma ne dware . . . Ne chalo ka gima opandnwa wang’e. Ne ochaye, kendo ne wakwane ka ng’at ma nono.” (Isa. 53:3) Weche ma nokorgo nonyiso ni ji ne dhi tamore keto yie kuom Mesia. Kuom mano, Jo-Yahudi ma nodak e ndalo ma ne Yesu ni e piny ka nonego ong’e ni gima kamano ne dhi timore ne Yesu.

5. Ji mang’eny e kindegi nenoga nade jolup Yesu?

⁵ Be gima kamano timore e kindegi? Ee timore. Jotend dinde mang’eny morga sama jomwandu, joma nigi huma, kod joma pinyni okawo kaka joma riek riwore kodgi kuonde ma gilemee. Jotend dinde ma kamago, riworega gi jogo kata obedo ni samoro jogo ok odak ka luwore gi chike Jehova. Jotend din-go ochayo jotich Jehova ma jokinda mana nikech gitemo mondo kik giluw gig pinyni. Jaote Paulo nowacho ni Nyasaye noyiero joma ‘ocha’ e pinyni. (1 Kor. 1:26-29) Jehova to ogeno jotichne duto momakore kode.

6. Ere kaka wanyalo bedo gi paro ma chal gi ma Yesu nonyiso e Mathayo 11:25, 26?

⁶ Ang’o ma wanyalo timo mondo kik wachwanyre ma yiewa dog chien? (Som Mathayo 11:25, 26.) Kik iyie mondo paro mobam ma pinyni nigo e wi jotich Jehova omoni tiyone. Ket e paro ni Jehova tiyoga mana gi joma obolore e chopo dwache. (Zab. 138:6) Bende, par ane gik ma Jehova osechopo mana kotiyo gi joma pinyni ochayo kendo neno kaka joma ofuwo.

7. Ang’o momiyo Yesu noluongo Jo-Farisai ni joma wuondore, to mano nomiyo gitimo ang’o?

⁷ Yesu nokwedo gi chir timbe mag jotend din me kindene nikech ne ok gipuonj ji lamo Jehova e yo mowinjore. Kuom ranyisi, nowacho ayanga ni Jo-Farisai ne gin joma wuondore nikech ne gijiwo ahinya wach logo moloyo rito jonyuol. (Mat. 15:1-11) Weche ma ne Yesu owacho ne nyalo kata mako dho jopuonjrene. Ne gipenjo Yesu niya: “Be ing’eyo ni Jo-Farisai ne ochwanyore bang’ winjo gima ne iwacho?” Yesu to nodwokogi kama: “Yath ma Wuora manie polo ok nopidho, ibiro pudhi. Wereuru kodgi. Gitayo jomamoko, to gin giwegi gin muofni. Ka muofu tayo muofu wadgi, giduto gibiro lwar e bur.” (Mat. 15:12-14) Kata obedo ni jotend din-go nochwanyore nikech gik ma Yesu nowacho, mano ne ok omono Yesu dhi nyime wacho adiera.

8. Yesu nonyiso nade ni nitie puonj moko mag din ma Nyasaye ok oyiego?

⁸ Yesu bende noelo puonj mag miriambo ma jotend din ne puonjo. Ne ok owacho ni Nyasaye noyie gik moko duto ma dinde ne puonjo. Kar mano, nowuoyo kuom ji mang’eny ma ne dhi luwo yo malach ma terogi e kethruok, kod joma nok ma ne dhi luwo yo madiny ma terogi e ngima mochwere. (Mat. 7:13, 14) Nowacho maler ni nitie jomoko ma ne dhi nenore gi oko ni gitiyo ne Nyasaye, kata kamano, timbegi to ne dhi balo. Nochiwo siem niya: “Tang’uru gi jonabi mag miriambo ma biro iru ka girwako lep rombe to e igi gin ondiegi ma ngemo. Olembgi e ma unung’egigo.”​—Mat. 7:15-20.

9. Moko kuom puonj mag miriambo ma Yesu noelo gin mage?

⁹ Ang’o ma Ndiko wacho? Muma nokoro ni Mesia ne dhi bedo gi kinda ahinya ne od  Jehova. (Zab. 69:9; Joh. 2:14-17) Kindano nomiyo Yesu oelo puonj mag miriambo kod gik maricho ma jotend din ne timo. Kuom ranyisi, Jo-Farisai ne puonjo ji ni chuny ok tho; Yesu to nopuonjo ni joma otho nindo. (Joh. 11:11) Jo-Sadukayo ne kwedo chier; Yesu to nochiero osiepne ma Lazaro. (Joh. 11:43, 44; Tich 23:8) Jo-Farisai ne puonjo ni nitie teko moro mar Nyasaye ma chikoga gik ma biro timorenwa kata gik ma wan wawegi wabiro timo; Yesu to nopuonjo ni dhano e ma yiero ka obiro tiyo ne Nyasaye kata ooyo.​—Mat. 11:28.

10. Ang’o momiyo gik mwapuonjo chwanyoga ji mang’eny?

¹⁰ Be gima kamano timore e kindegi? Ee timore. Ji mang’eny chwanyorega nikech gik mwapuonjo moa e Muma eloga miriambo ma dinde puonjo. Jotend dinde puonjoga rombegi ni Nyasaye wang’o joricho e mach. Gitiyoga gi puonj mar miriambono e chiko ngima ji. Joma lamo Jehova Nyasaye ma jahera, to puonjoga ji ni Nyasaye ok wang’ joricho e mach. Jotend dinde bende puonjoga ji ni chuny ok tho. Wan to wapuonjoga ji ni mano en puonj mar miriambo, nikech ka po ni en adier ni chuny ng’ato ok tho, to kare onge tiende mondo ochiere. Bende, wapuonjoga ji ni puonj ma wacho ni Nyasaye e ma chano gik mabeyo kod maricho ma biro timore ne ng’ato en miriambo, nikech Nyasaye dwaro ni ng’ato e ma oyier en owuon ka obiro tiyone kata ooyo. Jotend dinde winjoga nade sama waelo miriambo ma gipuonjogo? Kinde mang’eny, igi wang’ga ahinya!

11. Ka luwore gi gima Yesu nowacho e Johana 8:45-47, en ang’o ma Nyasaye dwaro ni joge otim?

¹¹ Ang’o ma wanyalo timo mondo kik wachwanyre ma yiewa dog chien? Ka wahero adiera, nyaka wayie gi weche ma Nyasaye wacho. (Som Johana 8:45-47.) Wan wapogore gi Satan Jachien ma ok nochung’ motegno e adiera. Wakwedoga puonj moro amora mopogore gi gik ma wayiego. (Joh. 8:44) Nyasaye dwaro ni joge osin gi “gik maricho” kendo gimakre gi “gik mabeyo” mana kaka Yesu notimo.​—Rumi 12:9; Hib. 1:9.

12. Ang’o momiyo kit tho ma ne Yesu othogo nochwanyo Jo-Yahudi mang’eny?

¹² En ang’o machielo ma nochwanyo Jo-Yahudi ahinya e kinde ma ne Yesu ni e piny ka? Paulo nowacho ni ne ‘giyalo Kristo ma ne ogur e yath, kendo mano nokelo ne Jo-Yahudi chwanyruok.’ (1 Kor. 1:23) Ang’o momiyo Jo-Yahudi mang’eny nokwedo Yesu mana nikech notho e yadh-sand? Ne gineno ni tho ma ne Yesu othogo e yadh-sand nomiyo okwane kaka jaricho kendo jamahundu, to ok Mesia.​—Rap. 21:22, 23.

13. En ang’o ma nochwanyo moko kuom joma notamore luwo Yesu?

¹³ Moko kuom Jo-Yahudi ma nochwanyore motamore luwo Yesu nonene mana ka jaketho, to ok ka ng’at ma nohangne moyal ang’aya. Joma noyalo Yesu noyale ang’aya. Joma ne ni e Sanhedrin nochokore mapiyo piyo ma ok giluwo kata chike ma ne dwarore ni giluw sama giyalo bura. (Luka 22:54; Joh. 18:24) Kar mondo ne gichik itgi adimba ne weche ma nodonjnego Yesu, jong’ad burago nomanyo weche mag “miriambo ma ne ginyalo donjonego Yesu mondo ginege.” Ka ne ok giyudo wacho moro amora ma ne ginyalo donjonego Yesu, jadolo maduong’ nopenjo Yesu penjo ma ka di ne Yesu odwoko, ne dhi miyo onege. Gik ma ne gitimogo ne ok owinjore kata matin gi chike ma ne onego oluw sama iyalo ng’ato. (Mat. 26:59; Mar. 14:55-64) Kendo bang’ ka nosechier Yesu, jong’ad bura ma ne oyale ang’ayago nochulo askeche ma Jo-Rumi ma ne rito liend Yesu “fedha mogundho” mondo giland ni jopuonjre Yesu e ma nokwalo ringrene.​—Mat. 28:11-15.

14. En ang’o ma ne ndiko okoro chon e wi wach tho mar Mesia?

¹⁴ Ang’o ma Ndiko wacho? Jo-Yahudi mang’eny ma nodak e ndalo ma ne Yesu ni e piny ka ne paro ni Mesia ne ok onego otho. Kata kamano, ndiko nosekoro e wi Mesia niya: “Nochiwore chuth nyaka e tho kendo ne okwane gi joricho; ne oting’o richo mag ji mang’eny, kendo nosayo ne joketho.”  (Isa. 53:12) Kuom mano, Jo-Yahudi ne ok onego ochwanyre mana nikech ne ohang ne Yesu mi onege.

15. Gin weche mage ma osedonjnego Joneno mag Jehova mosemiyo jomoko ochwanyore?

¹⁵ Be gima kamano timore e kindegi? Ee, timore! Yesu nodonjne gi miriambo mi oyale ang’aya. To mano bende e gima osetimore ne Joneno mag Jehova mathoth e kindegi. Ne ane ranyisi ma luwogi. E higni mag 1930 kod 1940 e piny Amerka, ne wadhi e kot nyadi ng’eny mondo waked ne ratiro mar lamo Nyasaye ka wan thuolo. Moko kuom jong’ad bura nonyiso ayanga ni ne ok gidwarwa. E alwora mar Quebec e piny Canada, jotend din kod joma ne ni e sirkal noriwore mondo gikwed tijwa mar yalo wach maber. Jolendo mang’eny notue e jela mana nikech ne gilando Pinyruodh Nyasaye. Loch mar Nazi ma ne locho e piny Germany, nonego owete mang’eny ma ne pod tindo mana nikech makruokgi gi Nyasaye. Kendo e higni machiegnigi, owete gi nyiminewa mang’eny manie piny Russia osedonjnegi motuegi e jela mana nikech gilando ne jomamoko weche manie Muma. Sirkand pinyno nenowa kaka joma orido chike mag din ahinya. Gisekata mana goyo Muma mar Loko mar Piny Manyien e dho Russia marfuk, kendo gikwane kaka achiel kuom buge ma watiyogo e rido chike mag din mana nikech Mumano tiyo gi nying Jehova.

16. Mana kaka onyis e 1 Johana 4:1, ang’o momiyo ok onego wayie gi weche mag miriambo miwacho e wi jotich Jehova?

¹⁶ Ang’o ma wanyalo timo mondo kik wachwanyre ma yiewa dog chien? Tem ng’eyo weche duto e wi wach moro. E twak ma ne Yesu ogolo e wi got, nonyiso joma ne winje ni nitie joma ne dhi wacho miriambo gi weche duto maricho kuomgi. (Mat. 5:11) Satan e wuon miriambogo duto. En e ma omiyoga jo akwede lando miriambo maricho e wi joma ohero adiera. (Fwe. 12:9, 10) Ok onego wayie gi miriambo ma jo akwede wacho e wiwa. Bende ok onego wayie mondo miriambogo omiwa luoro kata onyos chunywa.​—Som 1 Johana 4:1.

17. Ere kaka gik ma notimore e otieno mogik ka pok noneg Yesu ne nyalo chwanyo jomoko?

¹⁷ Mana matin ka ne pok Yesu otho, achiel kuom jootene 12 nondhoge. Jaotene machielo nokwede nyadidek, kendo jootene duto noringo moweye e otieno mogik ka ne pok onege. (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75) Gik ma notimorego ne ok okawo Yesu gi wuoro. Noyudo osekoro ni gik ma kamago ne dhi timore. (Joh. 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32) Joma noneno gik ma ne jootego otimo ne nyalo chwanyore ma gichak wacho ni, ‘Ka kuom adier mae gima joote mag Yesu otimo, an ok daher bedo jalupne!’

18. Gin weche mage ma ne okor ma notimore mana kinde matin ka ne pok Yesu otho?

¹⁸ Ang’o ma Ndiko wacho? Higni mang’eny ka ne pok Mesia obiro e piny, Jehova ne osekoro ni ne idhi ndhog Mesia mana gi fedha ma romo 30. (Zek. 11:12, 13) Jandhokne ne dhi bedo achiel kuom osiepene ma nogeno ahinya. (Zab. 41:9) Janabi Zakaria bende nondiko kama: “Go jakwath, mondo rombe oke.” (Zek. 13:7) Joma chunygi ni kare ne ok oyie mondo wechego onyos chunygi, kar mano, yiegi nomedo bedo motegno ka ne gineno ka weche ma nokorgo chopo kuom Yesu.

19. En wach mane ma joma chunygi ni kare ong’eyo?

¹⁹ Be gima kamano timore e kindegi? Ee, timore. E higni machiegnigi, nitie Joneno moko ma nong’ere ahinya moseng’anyo moweyo adiera, kendo gisetemo ywayo jomoko  mondo oluwgi. Giselando weche maricho, adiera ma nus-nus, kod miriambo moko madongo e wi Joneno mag Jehova ka gitiyo gi gige fwambo gi keyo weche kod Intanet. Kata kamano, weche kaka mago pok ochwanyo joma chunygi ni kare. Ging’eyo maler ni weche ma kamago ne dhi timore.​—Mat. 24:24; 2 Pet. 2:18-22.

20. Gin ang’o ma nyalo konyowa mondo kik wachwanyre mi wachak luwo joma ong’anyo moweyo adiera? (2 Timotheo 4:4, 5)

²⁰ Ang’o ma wanyalo timo mondo kik wachwanyre ma yiewa dog chien? Dwarore ni wasik ka watego yiewa kuom puonjruok Muma pile, lamo pile, kendo bedo modich e tich ma Jehova osemiyowa. (Som 2 Timotheo 4:4, 5.) Ka wan gi yie motegno, ok wabi luor ka wawinjo ripot moro amora marach e wiwa. (Isa. 28:16) Hera ma waherogo Jehova, Wachne ma en Muma, kaachiel kod owetewa gi nyiminewa biro konyowa mondo kik wachwanyre mi waluw miriambo mag joma ong’anyo moweyo adier.

21. Kata obedo ni ji mang’eny e kindegi kwedo wach ma walando, en ang’o ma wan-go gadier?

²¹ Kinde ma ne Yesu ni e piny kae, ji mang’eny nochwanyore mi giweyo luwe. Kata kamano, jomamoko mang’eny to noluwe. Jogo noriwo achiel kuom Jo-Yahudi ma ne ni e Sanhedrin kaachiel gi “oganda mang’ongo mar jodolo.” (Tich 6:7; Mat. 27:57-60; Mar. 15:43) Kamano bende, ji tara gi tara e kindegi pok oyie mondo gimoro amora ochwanygi. Ang’o ma osekonyogi? Ging’eyo kendo gihero adiera manie Muma. Wach Nyasaye wacho kama: “Jo mohero chikeni nigi kuwe mogundho; onge gima dimi gichwanyre.”​—Zab. 119:165.