1. Bug Fweny elonwa wach mane motudore gi jotich Nyasaye?

 BUG Fweny nyiso maler ni Pinyruodh Nyasaye osechako locho e polo, kendo ni osewit Satan e piny kae. (Fwe. 12:1-9) Wit ma nowitgo Satan e piny kae nokelo kuwe e polo. Wan to nokelonwa chandruok. Nikech ang’o? Nikech Satan nigi mirima mager gi joma tiyo ne Jehova e piny kae.​—Fwe. 12:12, 15, 17.

2. Ang’o ma biro konyowa siko ka wachung’ motegno?

² Ere kaka wanyalo siko ka wachung’ motegno sama Satan monjowa? (Fwe. 13:10) Achiel kuom gik ma nyalo konyowa en ng’eyo gik ma biro timore e kinde mabiro. Kuom ranyisi, e bug Fweny, jaote Johana nowuoyo kuom gueth moko ma wabiro yudo machiegnini. Achiel kuomgi en ni ibiro keth jowasik Nyasaye. Koro waneuru ane kaka bug Fweny wuoyo kuom jowasik Nyasayego kod gik ma biro timorenegi.

3. Moko kuom ranyisi mitiyogo e bug Fweny gin mage?

³ Bug Fweny chako konyisowa ni weche manie iye ondik e yor “ranyisi.” (Fwe. 1:1) Itiyo gi ranyisi sama iwuoyo kuom jowasik Nyasaye. Bug Fweny wuoyo kuom ondiegi mopogore opogore. Kuom ranyisi, nitie ondiek moro ma “wuok ei nam,” kendo en gi “tunge apar gi wiye abiriyo.”  (Fwe. 13:1) Nitie ‘ondiek machielo ma wuok ei piny’ ma luwo ondiek mowuok e namno. Ondiegno wuoyo kaka thuol mang’ongo kendo omiyo kata mana “mach lor koa e polo.” (Fwe. 13:11-13) Kae to nitie bende ‘ondiek machielo makwar,’ ma dhako moro ma jachode obet e wiye. Ondiegi adekgo ochung’ ne wasik Jehova mosebedo ka kedo kode kod Pinyruodhe kuom higni mang’eny. Omiyo, dwarore ahinya ni wang’e ni ondiegigo ochung’ ne ang’o.​—Fwe. 17:1, 3.

4-5. Ere kaka weche ma yudore e Daniel 7:15-17 konyowa ng’eyo tiend ranyisi motigo e bug Fweny?

⁴ Ka pok wanono ni to jowasik Nyasayego gin jomage, ber ka wakwongo wang’eyo gik ma ondiegigo kod dhako ma jachode ochung’ne. Gima nyalo konyowa maduong’ en weyo mondo Muma onyiswa tiendgi. Thoth ranyisi ma yudore e bug Fweny oseler e buge mamoko mag Muma. Kuom ranyisi, janabi Daniel noleko e wi “ondiegi ang’wen madongo” ma “nowuok e nam.” (Dan. 7:1-3) Daniel nondiko gik ma ondiegi ang’wen-go ochung’ne. Ondiegi ang’wen madongogo ochung’ ne “ruodhi” ang’wen kata sirkende. (Som Daniel 7:15-17.) Wechego konyowa ng’eyo ni nyaka bed ni ondiegi miwuoye e bug Fweny bende ochung’ ne sirkende.

⁵ Koro wawuouru ane e wi ranyisi moko miwuoye e bug Fweny. Sama wanonogi, wabiro neno kaka Muma konyowa ng’eyo tiend ranyisigo. Wadwaro chako gi nono ondiegi mopogore opogore. Mokwongo wabiro neno gima ondiegigo ochung’ne, kae to wabiro neno gima biro timorenegi. Gikone, wabiro neno kaka wechego mulo ngimawa.

6. Ondiek ma nigi wiye abiriyo miwuoye e Fweny 13:1-4 ochung’ ne ang’o?

⁶ Ondiek ma nigi wiye abiriyo ochung’ ne ang’o? (Som Fweny 13:1-4.) Ondiegno chalo gi kwach, to tiendene chalo gi tiende dubu, to dhoge chalo gi dho sibuor, kendo en gi tunge apar. Nitie ondiegi ang’wen ma iwuoye e Daniel sula mar 7 ma bende nigi kido ma chalo kaka mago. Kata kamano, ondiek achiel miwuoye e Fweny 13:1-4 nigi kidogo duto, to ok ondiegi ang’wen mopogore opogore. Ondiegni ok ochung’ mana ne sirkal moro achiel. Bug Fweny wacho ni ondiegno nigi teko “e wi dhoudi duto, gi pinje duto, gi dhok duto, kod ogendni duto.” Omiyo, nenore maler ni oduong’ moloyo sirkal achiel kende. (Fwe. 13:7) Kuom mano, ondiegni ochung’ ne sirkende duto ma oselocho e wi dhano chakre chon nyaka kawuononi. *​—Ekl. 8:9.

7. Moro ka moro kuom wiye abiriyo mag ondiek ochung’ ne ang’o?

⁷ Moro ka moro kuom wiye abiriyogo ochung’ ne ang’o? Weche ma yudore e Fweny sula mar 17 nyalo konyowa dwoko penjono nikech olero kido mar ondiek miwuoye e Fweny sula mar 13. Fweny 17:10 wacho kama: “Nitiere ruodhi abiriyo: Abich osepodho, achiel nitie, kendo machielo pok ochopo; to ka ochopo, obiro betie kuom kinde manok.” Kuom sirkende duto ma Satan osetiyogo e locho e wi dhano e pinyni, abiriyo osebedo gi teko ahinya moloyo mamoko. Mago sirkende moselocho e piny  mangima kendo ma osemulo ngima jotich Nyasaye achiel kachiel. E ndalo jaote Johana, sirkende abich kuomgi noselocho mokalo. Ne gin: Misri, Asuria, Babulon, Medo-Persia, kod Grik. Sirkal mar auchiel ne en Rumi kendo en e ma nolocho e kinde ma nomi Johana fwenygi. En sirkal mane ma koro ne dhi bedo sirkal mar abiriyo kendo mogik mar piny kata wich mar abiriyo?

8. Wich mar abiriyo mar ondiek ochung’ ne ang’o?

⁸ Mana kaka wabiro neno, weche ma nokor e bug Daniel nyalo konyowa fwenyo ni wich mar abiriyo ochung’ ne sirkal mane. En sirkal mane mar piny ma osebedo ka locho e ndalo mag gikogi, tiende ni “e odiechieng Ruoth”? (Fwe. 1:10) En loch mar Ingresa kod Amerka. Omiyo, wanyalo wacho ni en e wich mar abiriyo mar ondiek miwuoye e Fweny 13:1-4.

9. Ondiek ma nigi “tunge ariyo ka mag nyarombo” ochung’ ne ang’o?

⁹ Fweny sula mar 13 dhi nyime ka nyisowa ni wich mar abiriyono, ma en loch mar Ingresa kod Amerka, bende e ondiek ma nigi ‘tunge ariyo ka mag nyarombo, kendo ma wuoyo kaka thuol mang’ongo.’ Ondiegno timo “ranyisi madongo, ka omiyo kata mana mach lor koa e polo nyaka e piny ka oganda dhano neno.” (Fwe. 13:11-15) Fweny sula mar 16 kod 19 luongo ondiegno ni “janabi mar miriambo.” (Fwe. 16:13; 19:20) Daniel nowacho gima chalo kamano e wi loch mar Ingresa kod Amerka. Nowacho ni “enokel masira malich.” (Dan. 8:19, 23, 24) To mano e gima notimore e kinde Lweny mar Ariyo mar Piny Ngima. Mbom ariyo mag atom ma nomiyo lweny mar ariyono orumo nolos gi josayans ma ne a Ingresa kod Amerka. Omiyo, kuom loso mbom ma ne nigi teko kamano, inyalo wach ni loch mar Ingresa gi Amerka nomiyo ‘mach olor koa e polo nyaka e piny.’

10. “Kido mar ondiek” ochung’ ne ang’o? (Fweny 13:14, 15; 17:3, 8, 11)

¹⁰ Koro, wadwaro wuoyo kuom ondiek moro machielo. Ondiegni chalo gi ondiek ma nigi wiye abiriyocha, en mana ni en to okwar. Muma luonge ni “kido mar ondiek,” kendo iwuoyo kuome kaka “ruoth mar aboro.” * (Som Fweny 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) Jaote Johana nowacho ni ‘ruodhno’ ne dhi betie, bang’e nodhi bedo ma onge, kae to e gikone nodhi betie kendo. To mano kaka wechego owinjore gi Riwruok mar Pinje (United Nations) ma siroga sirkende duto mag siasa mag pinyni. Ka nochake, niluonge ni Riwruok Matudo Pinje (League of Nations) kae to nobedo ma onge e kinde lweny mar ariyo mar piny ngima. Bang’e to nochako owuok kendo ka iluonge ni Riwruok mar Pinje nyaka kawuono.

11. En ang’o ma ondiegigo timo, to ang’o momiyo ok onego waluorgi?

¹¹ Ondiegigo tiyoga gi weche mag miriambo e kwedo Jehova kod joge. E yor ranyisi, gichoko “ruodhi mag piny mangima” mondo obi oked e lweny mar Har–Magedon ma en “lweny mar odiechieng’ maduong’ mar Nyasaye Manyalo Duto.” (Fwe. 16:13, 14, 16) Kata kamano, ok onego waluor gimoro amora. Jehova Nyasachwa biro kawo okang’ mapiyo mar reso ji duto ma riwo lochne lwedo.​—Eze. 38:21-23.

12. Ang’o ma biro timore ne ondiegigo duto?

 ¹² Ang’o ma biro timore ne ondiegigo duto? Fweny 19:20 wacho kama: “Ne omak ondiegno kaachiel gi janabi mar miriambo ma ne timo ranyisi madongo e nyime kowuondogo jo ma ne oketnegi alama mar ondiegno kod jo ma lamo kido mare. To giduto ka pod gingima, ne owitgi e ataro mar ligek mach ma liel gi salfa.” Kuom mano, ibiro keth sirkende duto mag pinyni e kinde ma pod gilochoe. Ibiro kethgi chuth.

13. En chandruok mane ma Jokristo madier yudoga koa kuom sirkende mag pinyni?

¹³ Ere kaka wachno mulowa? Nikech wan Jokristo, dwarore ni wamakre motegno gi Nyasaye kod Pinyruodhe. (Joh. 18:36) Mondo watim kamano, dwarore ni kik wadonj kata matin e weche siasa mag pinyni. To mano ok yot nikech sirkende mag pinyni dwaroga ni wariwgi lwedo kokalo kuom wechewa kod timbewa. Joma yiega riwogi lwedo yudoga alama mar ondiek. (Fwe. 13:16, 17) Kata kamano, Jehova kwedoga ng’ato ang’ata ma nigi alamano, kendo ng’at ma kamano ok bi yudo ngima mochwere. (Fwe. 14:9, 10; 20:4) To mano kaka dwarore ni ng’ato ka ng’ato kuomwa ong’ad e chunye ni obiro siko ma ok odonjore e weche siasa bed ni weche tek manade!

14. En wach mane miwuoro ma jaote Johana noneno miwuoye e Fweny 17:3-5?

¹⁴ Jaote Johana nowacho ni noneno gimoro machielo ma nomiyo ‘owuoro ahinya.’ Noneno ang’ono? Noneno dhako moro mobet e wi achiel kuom ondiegi magergo. (Fwe. 17:1, 2, 6) Dhakono en “jachode maduong’” kendo iluonge ni “Babulon Maduong’.” Bende, ‘oterore’ gi “ruodhi mag piny.”​—Som Fweny 17:3-5.

15-16. “Babulon Maduong’” en ang’o, to wang’eyo nade ni en kamano?

¹⁵ “Babulon Maduong’” en ng’a? Dhakono ok dibed riwruok moro mar siasa nikech Muma wacho ni oterore gi ruodhi mag pinyni. (Fwe. 18:9) Kendo, bedo ni obet e wi ondiegno nyiso ni en e ma otemo chiko ruodhi mag piny. Bende, ok nyal wach ni ochung’ ne jotim ohala ma igi lach e piny Satanni nikech gin bende bug Fweny wuoyo kuomgi komachielo ka luongogi ni “jolok ohelni madongo mag piny.”​—Fwe. 18:11, 15, 16.

¹⁶ Nitie sama Muma tiyoga gi wach mar “terruok” kowuoyo kuom joma wacho ni gitiyo ne Nyasaye to gilamo nyiseche mamoko, kata joma gin osiepe mag pinyni. (1 We. 5:25; Jak. 4:4) Mopogore gi joma kamago, Muma luongoga joma omakore gi Jehova ni jo ‘maler’ kata ma “silili.” (2 Kor. 11:2; Fwe. 14:4) Babulon machon ne en chuny lamo mar miriambo. Kuom mano, Babulon Maduong’ ochung’ ne dinde duto mag miriambo koriwgi kanyachiel.​—Fwe. 17:5, 18; ne sula manie websaitwa mar jw.org/luo ma wiye wacho ni, “Babilon Maduong’ En Ang’o?”

17. Ang’o ma biro timore ne Babulon Maduong’?

¹⁷ Ang’o ma biro timore ne Babulon Maduong’? Fweny 17:16, 17 dwoko penjono niya: “To tunge apar ma ia nenogo kod ondiegno biro sin gi dhakono, kendo ginikethe mi giweye duk, eka ginicham ringrene kendo gibiro wang’e gi mach mi gitieke chuth. Nimar Nyasaye noketo ei chunygi mondo gitim kaluwore gi pache.” Ee, Jehova biro chwalo ogendni mondo giti  gi ondiek makwar, tiende ni Riwruok mar Pinje e ketho Babulon Maduong’. Riwruok mar Pinje biro lokore gi dinde duto mag miriambo kendo obiro kethogi chuth.​—Fwe. 18:21-24.

18. Ang’o monego watim mondo kik wariw Babulon Maduong’ lwedo e yo moro amora?

¹⁸ Ere kaka wachno mulowa? Dwarore ni wasik e “lamo maler kendo ma ok ochido e wang’ Nyasachwa.” (Jak. 1:27) Ok dwaher ni Babulon Maduong’ oyondhwa e yo moro amora mi wachak luwo puonjge mag miriambo, nyasige, chikege mombeki, kaachiel gi timbege mag juok. Bende, dwaher dhi nyime nyiso ji mang’eny kaka nyalore ni ‘gia kuome’ mondo kik gibi giyud masiche ma Nyasaye chiegni kelone.​—Fwe. 18:4.

19. ‘Thuol mang’ongo ma kwar ka mach’ en ng’a?

¹⁹ Bug Fweny wuoyo bende kuom “thuol moro mang’ongo ma kwar ka mach.” (Fwe. 12:3) Thuol mang’ongono kedo gi Yesu kod malaikene. (Fwe. 12:7-9) Omonjo jo Nyasaye kendo omiyo sirkende mag pinyni teko. (Fwe. 12:17; 13:4) Thuol mang’ongono en ng’a? En ‘thuol machon miluongo ni Jachien kendo Satan.’ (Fwe. 12:9; 20:2) En e ma osebedo kochiko jowasik Nyasaye duto.

20. Ang’o ma biro timore ne thuol mang’ongo?

²⁰ Ang’o ma biro timore ne thuol mang’ongono? Fweny 20:1-3 lero ni malaika moro biro wito Satan e bur matut ma onge giko. Burno ochung’ ne tuech. E kinde ma ibiro tueyie Satan, ok obi ‘wuondo ogendni kendo nyaka bang’ higni 1,000.’ E gikone, Satan kod jochiendene ibiro keth chuth. Mano e momiyo Muma wacho ni ibiro witgi “e ataro mar mach gi salfa.” (Fwe. 20:10) Temie paro kaka ngima nyalo bedo maber ka Satan kod jochiendene koro onge!

21. Ang’o momiyo wanyalo bedo mamor gi gik ma wasepuonjore e bug Fweny?

²¹ To mano kaka ng’eyo tiend ranyisi motigo e bug Fweny jiwo chunywa! Waseng’eyo jowasik Jehova miwuoye e bug Fweny kod gima biro timorenegi. Ee, “ng’at mamor en ng’at ma somo weche mokorgi gi dwol maduong’, kod jo ma winjogi”! (Fwe. 1:3) Kata kamano, ka osegol wasik Nyasaye, gin gueth mage ma joma omakore gi Jehova biro yudo? Wabiro dwoko penjono e sula ma luwo, ma bende biro wuoyo kuom bug Fweny.