1. Ang’o momiyo dwarore ni waduto wayud rieko moa kuom Nyasaye? (Ngeche 4:7)

 SA ASAYA midwaro timo yiero moro maduong’, ikwayoga Jehova e lamo mondo omiyi rieko. Mano en gima dwarore ahinya. (Jak. 1:5) Ruoth Solomon nondiko niya: “Rieko e gima duong’ moloyo duto.” (Som Ngeche 4:7.) Solomon ne ok wuo e wi rieko moro amora, to ne owuoyo e wi rieko moa kuom Jehova Nyasaye. (Nge. 2:6) Kata kamano, be rieko ma Nyasaye chiwo nyalo konyowa nyagore gi chandruoge ma waromogo e kindegi? Ee, onyalo, mana kaka wabiro neno e sulani.

2. Achiel kuom yore ma wanyalo yudogo rieko madier en mane?

² Achiel kuom yore ma wanyalo yudogo rieko madier en nono rieko ma Solomon kod Yesu ne nigo, kendo tiyo gi gik ma wapuonjore e ngimawa. Mokwongo, wadwaro nono weche mag rieko ma Solomon nondiko. Muma wacho ni “Nyasaye nomiyo Solomon rieko gi chuny mar ng’eyo tiend weche mang’eny.” (1 Ru. 4:29) Mar ariyo, wabiro nono weche mag rieko ma Yesu nowacho, nimar Yesu ne riek moloyo ji duto. (Mat. 12:42) Muma nokoro wechegi e wi Yesu: “Roho mar Jehova nobed kuome, roho mar rieko kod mar winjo tiend weche.”​—Isa. 11:2.

3. Ang’o ma wabiro nono e sulani?

³ Jehova nomiyo Solomon kod Yesu rieko mang’eny, kendo ne gitiyo gi riekogo e wacho weche ma konyowa ahinya e kindegi. E sulani, wabiro nono adek kuom gik ma ne  giwacho, ma gin bedo gi paro makare e wi pesa, tich, kod kaka wanenore wawegi.

4. Ere kaka ngima ma Solomon nodakie nopogore gi ngima ma Yesu nodakie?

⁴ Solomon ne nigi mwandu mang’eny ahinya, kendo nodak e ngima mayom. (1 Ru. 10:7, 14, 15) To komachielo, Yesu ne onge gi gik mang’eny, kendo ne oonge kata mana ot. (Mat. 8:20) Kata kamano, chwo ariyogo ne nigi paro makare e wi gige ringruok nikech Jehova Nyasaye e ma nomiyogi rieko ma ne gin-go.

5. En paro mane makare ma Solomon ne nigo e wi pesa?

⁵ Solomon nowacho ni ‘pesa en gima konyo.’ (Ekl. 7:12) Pesa nyalo konyowa ng’iewo gik mochuno e ngima, kaachiel gi gik mamoko. Kata obedo ni Solomon ne nigi mwandu mang’eny, pod nofwenyo ni nitie gik madongo e ngima moloyo mana pesa. Kuom ranyisi, nondiko niya: “Ber yiero nying maber moloyo mwandu mathoth.” (Nge. 22:1) Solomon nowacho bende ni joma ohero pesa ongega gi mor madier. (Ekl. 5:10, 12) Bende, nosiemowa ni kik waket genowa duto kuom pesa, nikech pesa nyaloga fuyo mapiyo, ma lal nono.​—Nge. 23:4, 5.

6. En paro mane makare ma Yesu ne nigo e wi gige ringruok? (Mathayo 6:31-33)

⁶ Yesu ne nigi paro makare e wi gige ringruok. Chiemo ma nochamo kod gik ma nomadho ne mit. (Luka 19:2, 6, 7) E achiel kuom honnige mokwongo, noloso divai mamit e nyasi moro. (Joh. 2:10, 11) Bende, norwako law ma nengone tek e odiechieng’ ma nonegee. (Joh. 19:23, 24) Kata kamano, Yesu ne ok oyie mondo gige ringruok ochik ngimane. Nonyiso jolupne niya: “Onge ng’at ma nyalo bedo misumba ruodhi ariyo. . . . Ok unyal bedo wasumbni mag Nyasaye kendo wasumbni mag Mwandu.” (Mat. 6:24) Yesu nopuonjowa ni ka waketo Pinyruoth obedo mokwongo e ngimawa,  Jehova biro miyowa gik ma wachando.​—Som Mathayo 6:31-33.

7. Gin ber mage ma owadwa moro oseyudo nikech nobedo gi paro makare e wi pesa?

⁷ Thoth owetewa gi nyiminewa oseyudo ber kuom luwo paro ma Muma chiwo e wi pesa. Ne ane ranyisi mar Owadwa Daniel ma pok odonjo e kend. Owacho kama: “Ka ne an rawera, nang’ado ni nadhi keto tij Nyasaye e mobed mokwongo e ngimana.” Nikech Daniel noketo ngimane obedo mayot, mano osekonye mondo oti gi lony ma en-go kod thuolone e konyo tije mopogore opogore e riwruok mar oganda Nyasaye. Odhi nyime wacho niya: “Kiwacho awacha adier, ok aywag ang’e kuom yiero ma natimo. Kuom adier, di ne aloso pesa mang’eny ahinya ka di ne ang’ado ni mano e gima adwaro luwo e ngimana. To mano di ne omona bedo gi osiepe mang’eny kaka ma an-go sani. Bende, ka di ne aketo pesa e mobedo gima duong’ e ngimana, di ne ok ayudo mor madier ma ng’ato yudo sama oketo Pinyruoth obed mokwongo e ngimane. Onge pesa ma dipim gi gueth ma Jehova osemiya.” Kuom adier, wayudoga ber mathoth ka waketo weche Nyasaye obed mokwongo e ngimawa kar pesa.

8. Ang’o momiyo wanyalo wacho ni Solomon ne nigi paro makare e wi tich? (Eklesiastes 5:18, 19)

⁸ Solomon nowacho ni mor ma wabedogo bang’ tiyo tich matek en “mich mowuok kuom Nyasaye.” (Som Eklesiastes 5:18, 19.) Nondiko niya: “Tiyo gi kinda e ma kelo ohala.” (Nge. 14:23) Solomon nong’eyo maber gima nowuoyoe, nikech ne en jakinda e tich! Nogero ute, nopidho puothe mag mzabibu, kendo nokunyo yewni mag pi. Nogero mier bende. (1 Ru. 9:19; Ekl. 2:4-6) Mago ne gin tije matek, kendo onge kiawa ni timogi nokelone mor e okang’ moro. Kata kamano, Solomon nong’eyo ni gigo kende ne ok nyal kelone mor madier. Bende, notimo gik mathoth e tij Jehova. Kuom ranyisi, nochung’ ne tij gero ne Jehova hekalu ma jaber ahinya. Tij gedono nokawo higni abiriyo! (1 Ru. 6:38; 9:1) Bang’ timo tije mopogore opogore mag ringruok kod mag Nyasaye, Solomon nofwenyo ni tiyo ne Nyasaye duong’ moloyo tije mag ringruok. Nondiko niya: “Bang’ wacho wechegi duto, koro ma e wach maduong’: Luor Nyasaye madier, kendo imak chikene.”​—Ekl. 12:13.

9. Ang’o ma nyiso ni Yesu ne nigi paro makare ka notimo tije mar ringruok?

⁹ Yesu ne en jakinda ahinya e tich. Ka ne odongo, ne en fundi bao. (Mar. 6:3) Onge kiawa ni jonyuolne ne mor gi kinda ma notimo mondo okony e pidho joodgi ma noting’o dhano buora. To nikech Yesu ne en ng’at makare, nyaka bed ni ji nohero ahinya gige bao ma noloso! Nenore ni Yesu ne mor ahinya gi tich ma notimono. To kata obedo ni Yesu ne jakinda e tije mar ringruok, noketoga thuolo tenge mar timo gik motudore gi lamo. (Joh. 7:15) Bang’e, ka nochako tiyo ne Nyasaye kuom thuolone duto, nonyiso jowinjone niya: “Tiuru, ok ne chiemo ma tow, to ne chiemo ma siko nyaka chieng’.” (Joh. 6:27) E twak ma nogolo e got, nowacho kama: “Kanuru mwandu e polo.”​—Mat. 6:20.

10. En tem mane ma nyalo yudo joma ondik tich?

¹⁰ Rieko ma Jehova miyowa konyowa  bedo gi paro makare e wi tijewa mag ringruok. Ijiwo Jokristo ni ‘giti matek,’ kendo giti e yo ma ratiro. (Efe. 4:28) Thothne joma ondikowa tich nenoga kaka wan joratiro kendo jokinda, to mano nyalo miyo gipwowa kendo gigenwa ahinya. Nikech mano, wanyalo chako tiyo kuom seche mang’eny mondo ng’at mondikowano one kaka Joneno mag Jehova gin joma beyo. Ka po ni watimo kamano, mano nyalo mayowa thuolo mag bedo gi joodwa kaachiel gi thuolo mag timo gik motudore gi lamo Nyasaye. Dwarore ni watim lokruok mondo watim gik ma dwarore moloyo e ngimawa.

11. Ang’o ma owadwa moro nopuonjore kuom bedo gi paro makare e wi tich?

¹¹ Owadwa moro ma rawera miluongo ni William noneno gi wang’e kaka bedo gi paro makare e wi tich en gima konyo ahinya. Owacho kama e wi jaduong’-kanyakla moro ma kinde moro nondike tich: “[Owadwano] noketo ranyisi maber kuom bedo ng’at ma nigi paro mowinjore kuom wach tich. Otiyo matek, kendo en gi winjruok maber gi kastembewa nikech otiyo tije e yo maber. Kata kamano, ka sa tich orumo, ok odhi adhiya nyime gi tich to koro oketo pache kuom joode kod wechege mag lamo. En achiel kuom joma morie moloyo ma ang’eyo!” *

12. Ang’o ma nyiso ni Solomon ne nigi paro makare e wi kaka nonenore owuon, to ang’o ma notimorene bang’e?

¹² Kinde ma ne Solomon pod lamo Jehova, ne en gi paro makare kuome owuon. Ka ne pod en rawera, nong’eyo kuonde ma noremie, kendo nokwayo Jehova mondo otaye. (1 Ru. 3:7-9) Ka nochako locho, nong’eyo kaka sunga nyalo kelo ne ng’ato hinyruok. Nondiko niya: “Sunga telo ne  masira, kendo chuny mong’awore telo ne chwanyruok.” (Nge. 16:18) Gima lit en ni e higni ma bang’e, Solomon ne ok oluwo puonj ma nondikono. Ka ne pod olocho, sunga nomake mochako chayo chike Nyasaye. Kuom ranyisi, achiel kuom chike ma nomi ruodhi mag Israel ne wacho ni ruoth “kik okend mon mang’eny, nimar ginyalo loko chunye.” (Rap. 17:17) Solomon ne ok oluwo chikno. Nokendo mon 700 kod mamoko 300, kendo thoth mon-go ne lamo nyiseche manono! (1 Ru. 11:1-3) Samoro Solomon ne paro ni wachno ne ok nyal kelone chandruok moro amora. Kata kamano, bang’ kinde, weche ne ok odhine maber nikech ne oweyo Jehova.​—1 Ru. 11:9-13.

13. Paro matut kuom yo ma Yesu nobolorego nyalo puonjowa ang’o?

¹³ Yesu nosiko gi paro makare e wi kaka nonenore owuon. Ka ne pok obiro e piny, nomakore motegno gi Jehova kendo notimo dwache. Kokalo kuom Yesu, “ne ochue gik mamoko duto manie polo gi manie piny.” (Kol. 1:16) Ka ne ibatise, nenore ni noparo gik ma nosetimo e polo ka ne en gi Wuon-gi. (Mat. 3:16; Joh. 17:5) Kata kamano, ng’eyo ma ne en-go ne ok omiyo ochako sungore. Bende, onge chieng’ ma nong’awore kowacho ni ober moloyo jomamoko. Nonyiso jopuonjrene ni nobiro e piny, “ok ni mondo ji otine, to mondo oti ne ji kendo mondo ochiw ngimane owar ji mang’eny.” (Mat. 20:28) Bende, nowacho ni ne ok onyal timo gimoro amora ma Wuon-gi ok onyise. (Joh. 5:19) Onge kiawa ni Yesu nonyiso ni nobolore. Noketonwa ranyisi maber monego waluw.

14. Weche ma Yesu nowacho konyowa bedo gi paro mane kuomwa wawegi?

¹⁴ Yesu nopuonjo jolupne ni gibed gi paro makare kuomgi giwegi. Kinde moro Yesu nonyiso jolupne niya: “Kata mana yie wiu duto osekwan.” (Mat. 10:30) Mago gin weche ma hoyowa ahinya, to moloyo ka po ni wanenorega ka joma nono. Ginyiso kaka Wuonwa manie polo dewowa gadier, kendo  ogenowa ahinya. Nikech Jehova e ma norwakowa mondo walame, ok onego wapar ni wan joma nono kendo ni ok wawinjore dak e piny manyien mosingonwa.

15. (a) En paro mane ma Ohinga mar Jarito moro nojiwowa ni wabedgo kuomwa wawegi? (b) Kaka onyis e picha manie ite mar 24, ka waketo pachwa duto kuomwa wawegi, gin gueth mage ma nyalo bayowa?

¹⁵ Higni 15 kama mokalo, Ohinga mar Jarito moro nojiwowa ni wabed gi paro ma luwoni kuomwa wawegi. Nowacho niya: “Kuom adier, ok onego wapar ni wan joma lich ahinya mi wachak bedo josunga; bende, ok onego wachare ahinya mi wachak paro ni wan joma nono. Kar mano, dwarowa maduong’ onego obed temo matek mondo wabed gi paro makare kuomwa, ka wang’eyo nyalowa kod kuonde ma waremie. Nyaminwa moro noketo wechego kama: ‘Ok arach ahinya moloyo ji duto, to bende, ok aber ahinya moloyo ji duto. Nitie kuonde ma aberie, to nitie bende kuonde ma ok aberie. To mano e kaka ji duto chalo.’” * Donge inyalo neno gimomiyo dwarore ni wabed gi paro makare e wi kaka wanenore wawegi?

16. Ang’o momiyo Jehova tayowaga e yo mariek?

¹⁶ Jehova tiyoga gi Wachne mondo omiwa rieko ma tayowa. Oherowa ahinya, kendo odwaro ni wabed mamor. (Isa. 48:17, 18) Keto dwach Jehova mokwongo e ngimawa en gima nyiso rieko kendo okelonwa mor mogundho. Ka watimo kamano, to wabiro geng’o chandruoge mang’eny ma yudoga joma oketo pachgi duto kuom manyo pesa, tijegi mag andika, kod kuomgi giwegi. Mad waduto wang’ad e chunywa ni wabiro bedo mariek kendo miyo chuny Jehova mor!​—Nge. 23:15.