1. En puonj mane ma jiwowa ma Jehova nomiyo Ibrahim?

 NITIE mbaka moro ma wi Ibrahim ne ok nyal wilgo. Nyasaye notiyo gi malaika e nyiso Ibrahim ni nodhi tieko taonde mag Sodom gi Gomora. Wachno nochando chuny jatich Nyasayeno ahinya. Nopenjo Nyasaye kama: “Be adier ibiro ketho jo makare kaachiel gi joricho? . . . Be Jang’ad Bura mar piny ngima ditim gima ok ni kare?” Jehova nokonyo Ibrahim osiepne mondo oyud puonj moro maber ma nyalo jiwowa kendo tegowa e kindegi. Puonjno e ni Nyasaye ok nyal ketho joma kare.—Cha. 18:23-33.

2. Ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni Jehova ng’adoga bura kare kendo e yo mang’won?

² Ere kaka wanyalo bedo gadier ni Jehova ng’adoga bura kare kendo e yo mang’won? En nikech wang’eyo ni ‘Jehova neno chuny ji.’ (1 Sa. 16:7) Kuom adier, ong’eyo “chuny ji duto.” (1 Ru. 8:39; 1 We. 28:9) Mano en adiera makende. Ok wanyal ng’eyo e okang’ makare chuth kaka Jehova ng’adoga bura. To mano e momiyo jaote Paulo nowacho kama e wi Jehova Nyasaye: “To mano kaka buchene mong’ado fwenyo tek!”—Rumi 11:33.

3-4. En penjo mane ma wanyalo penjore, to ang’o ma wabiro nono e sulani? (Johana 5:28, 29)

³ Wan bende pod wanyalo bedo gi penjo ma chal gi ma Ibrahim ne nigo. Wanyalo penjore kama: ‘Be nitie geno moro amora ne joma ne ong’adnegi bura e taon mar Sodom gi Gomora? Be ibiro chier moko kuomgi e “chier [mar] jo ma ok kare”?’—Tich 24:15.

 ⁴ We wanon ane weche ma wang’eyo e wi chier. Machiegnini, nomed lernwa tiend “chier mar ngima” kod “chier mar bura.” a (Som Johana 5:28, 29.) Mano osemiyo otim lokruoge mamoko e wi puonj mar chier. Wabiro nono lokruogego e sulani kod ma luwo. Mokwongo, we wanon ane gik ma ok wang’eyo e yo ma Jehova ng’adogo bura, kae to wabiro nono gik ma wang’eyo e wi wachno.

GIK MA OK WANG’EYO

5. Bugewa osebedo ka wacho ang’o e wi joma nokethi Sodom gi Gomora?

⁵ E kinde mokalo, gasedewa osebedo ka wuoyo e wi gima biro timore ne joma Jehova nong’adonegi bura ni ok gin joma kare. Wasebedo ka wawacho ni joma kamago onge gi geno mar chier mana kaka joma noketh Sodom gi Gomora. Kata kamano, bang’ timo nonro kendo lemo e wi wachno, be wanyalo wacho gadier ni wang’eyo gima biro timore ne jogo?

6. Moko kuom joma ok kare ma Jehova nong’adonegi bura gin jomage, to en ang’o ma ok wang’eyo e wigi?

⁶ We wanon ane penjo moko. Muma wuoyo kuom ji mathoth ma Jehova nong’adonegi bura ni gin joma ok kare, kuom ranyisi, joma kwan-gi ok ong’ere ma notiek e Ataro, ogendni abiriyo ma Jehova nochiko Jo-Israel mondo okethi ka ne gikawo Piny ma Nosingi, kata jolweny mag Asuria 185,000 ma malaika mar Jehova notieko e otieno achiel. (Cha. 7:23; Rap. 7:1-3; Isa. 37:36, 37) E ranyisigo duto, be nitie wach moro amora e Muma ma nyiso ni Jehova nokethogi chuth, kendo ni gionge gi geno mar chier? Ooyo. Ang’o momiyo wawacho kamano?

7. En ang’o ma ok wang’eyo e wi joma noketh e Ataro kata joma noketh ka nikawo piny Kanaan? (Ne picha bende.)

⁷ Ok wang’eyo kaka Jehova nong’ado ne ng’ato ka ng’ato bura; bende, ok wang’eyo ka be joma nokethgo ne nigi thuolo mar puonjore e wi Jehova kendo loko chunygi. E kinde Ataro, Muma wacho ni Noa ne “yalo wach makare.” (2 Pet. 2:5) Kata kamano, Muma ok wach ni e kinde ma Noa ne gero yie, nolendo ne ji duto ma bang’e noketh e Ataro. Kamano bende, ok wang’eyo ka be joma richo ma noketh e piny Kanaan ne nigi thuolo mar puonjore e wi Jehova kendo loko yoregi.

8. En ang’o ma ok wang’eyo e wi joma nodak Sodom gi Gomora?

⁸ To nade joma nodak Sodom gi Gomora? Lut ma ne en ng’at makare, nodak e kindgi. Be Lut nolendonegi? Ok wang’eyo. En adier ni ne gin joma richo, kata kamano, be ne ging’eyo gima nonego gitim? Par ni nitie kinde moro ma chwo mathoth ma nodak e taondno ne dwaro nindo gi wend Lut githuon. Muma wacho ni ne gin chwo “madongo gi matindo.” (Cha. 19:4; 2 Pet. 2:7) Be wanyalo wacho ni Jehova ma en Nyasaye mang’won nokethogi chuth ma koro gionge geno mar chier? Ok wang’eyo. Jehova nokonyo Ibrahim ng’eyo ni joma kare ma nodak e taondno ne ok chop kata ji apar. (Cha. 18:32) Ne ok gin joma kare, to mano e momiyo Jehova nokumogi. Be wanyalo wacho ni onge ng’ato ang’ata kuomgi mibiro chier  ‘e chier mar jo ma ok kare’? Ooyo, mano en wach ma ok wang’eyo!

9. En wach mane ma ok wang’eyo e wi Solomon?

⁹ Muma wuoyo bende kuom joma kare ma bang’e nobedo joma ok kare. Achiel kuomgi ne en Ruoth Solomon. Nong’eyo chike Jehova e yo maber kendo Nyasaye noguedhe ahinya. Kata kamano, bang’e noweyo lamo Jehova mochako lamo nyiseche manono. Timne marachno nomiyo Jehova obedo gi mirima, to mano nokelo ne Jo-Israel chandruok kuom higni mang’eny. Ndiko wacho ni “Solomon notho moyike gi kwerene,” moriwo nyaka Ruoth Daudi. (1 Ru. 11:5-9, 43; 2 Ru. 23:13) Kata kamano, be yo ma noyikego nyiso ni ibiro chiere? Muma ok nyiswa. Jomoko nyalo wacho ni “ka ng’ato osetho, osegonye kuom richone.” (Rumi 6:7) Mano en adier, kata kamano, mano ok nyis ni ji duto mosetho ibiro chier, ka gima mano en ratichgi. Chier en mich mowuok kuom Nyasaye ma jahera. Obiro mana chiero joma odwaro miyo thuolo mar tiyone nyaka chieng’. (Ayub 14:13, 14; Joh. 6:44) Be Solomon biro yudo mich ma kamano? Jehova e mong’eyo, wan to wakia. Gima wang’eyo en ni Jehova biro timo gima kare.

GIK MA WANG’EYO

10. Jehova nigi paro mane e wi tieko dhano? (Ezekiel 33:11) (Ne picha bende.)

¹⁰ Som Ezekiel 33:11. Jehova nyisowa kaka owinjoga sama ong’ado ne dhano bura. Jaote Petro nojiwo wach ma janabi Ezekiel nondiko kowacho ni ‘Jehova ok dwar ni oketh ng’ato ang’ata.’ (2 Pet. 3:9) Adierano konyowa ng’eyo ni Jehova ok kawga okang’ mapiyo mar ketho ji chuth. Jehova opong’ gi ng’wono kendo onyiso ji ng’wono ka mano dwarore.

11. Gin jomage ma ok bi chier, to wang’eyo mano nade?

¹¹ En wach mane ma wang’eyo e wi joma ok bi chier? Muma nigi ranyisi moko manok mag joma kamago. b Yesu nowacho ni ok bi chier Judas Iskariot. (Mar. 14:21; ne bende Johana 17:12 kod weche ma lero ndikono e Study Bible.) Judas notimo gima nong’eyo ni opogore ahinya gi dwach Jehova Nyasaye kod Yesu Wuode. (Ne Mariko 3:29 kod weche ma lero ndikono e Study Bible.) Bende, Yesu nowacho ni jotend din ma nokwede ne dhi tho kendo bedo ma onge gi geno mar chier. (Mat. 23:33; ne Johana 19:11 kod weche ma lero ndikono e bwo wich ma wacho ni “the man.”) Jaote Paulo bende nochiwo siem ni ok bi chier joma ong’anyo moweyo adiera kendo otamore lokore.—Hib. 6:4-8; 10:29.

12. En ang’o ma wang’eyo e wi ng’wono mar Jehova? Chiw ane ranyisi.

¹² En ang’o ma wanyalo wacho ni wang’eyo e wi ng’wono mar Jehova? Ere kaka osenyiso ni “ok odwar ni oketh ng’ato ang’ata”? We wane ane kaka nonyiso ng’wono ne jomoko ma notimo richo madongo. Ruoth Daudi notimo richo moko madongo, moriwo terruok kod nek. Kata kamano, Daudi noloko chunye, to mano nomiyo Jehova onyise ng’wono kendo weyone richone. (2 Sa. 12:1-13)  Ruoth Manase notimo gik maricho ahinya chiegni e ngimane duto. To e mago duto, bang’e ka noloko chunye, Jehova nonyise ng’wono kendo weyone kethoge. (2 We. 33:9-16) Ranyisigo konyowa ng’eyo ni Jehova nyaloga nyiso ng’ato ng’wono sama mano dwarore. Obiro chiero joma kamago nikech ne gifwenyo ni ne gitimo richo madongo kendo loko chunygi.

13. (a) Ang’o momiyo Jehova nonyiso Jo-Nineve ng’wono? (b) En ang’o ma Yesu nowacho bang’e e wi Jo-Nineve?

¹³ Wang’eyo kaka Jehova nonyiso Jo-Nineve ng’wono. Nyasaye nonyiso Jona kama: “Richogi osechopona.” Ka ne gilokore mi giweyo yoregi maricho, Jehova nong’wononegi. Nonyisogi ng’wono mogundho moloyo kaka Jona nonyisogi. Jona nobedo gi mirima, kata kamano, Nyasaye noparone ni jogo ne “ok ong’eyo pogo ber gi rach.” (Jona 1:1, 2; 3:10; 4:9-11) Bang’e, Yesu notiyo gi ranyisino e puonjo ni Jehova en jang’ad bura makare kendo mang’won. Yesu nowacho ni Jo-Nineve ma noloko chunygi nidhi “chier . . . e kinde bura.”—Mat. 12:41.

14. Ang’o ma biro timore ne Jo-Nineve mibiro chier “e chier mar bura”?

¹⁴ Jo-Nineve ne dhi “chier” e “bura” mane? Yesu nopuonjo ji e wi “chier mar bura.” (Johana 5:29) Nowuoyo e wi higni aluf achiel mobiro lochoe, ma en kinde mibiro chierie “jo ma kare gi jo ma ok kare.” (Tich 24:15) Joma ok kare ibiro chier “e chier mar bura.” Jehova gi Yesu biro nono timbegi ka luwore gi kaka gibiro yie gi puonj ma ibiro migi. Ka ochier Ja-Nineve moro to otamore lamo Jehova, ibiro ng’adne buch tho. (Isa. 65:20) To joma biro yie lamo Jehova gi chunygi duto, biro yudo thuolo mar dak nyaka chieng’!—Dan. 12:2.

15. (a) Ang’o momiyo ok onego wawach ni onge ng’at mibiro chier kuom joma noketh Sodom gi Gomora? (b) Ere kaka onego wawinj tiend weche ma yudore e Juda 7? (Ne bende sanduk ma wiye wacho ni, “ Tiend Weche ma Juda Nowacho Gin Ang’o?”)

¹⁵ Ka nowuoyo e wi Sodom gi Gomora, Yesu nowacho ni weche ne dhi bedonegi  maber berie “Chieng’ Bura” moloyo joma ne kwede kendo ma ne kwedo puonjge. (Mat. 10:14, 15; 11:23, 24; Luka 10:12) Ang’o ma Yesu ne temo wacho? Dibed ni nogoyo mana ngero? Ooyo. Kar mano, nowuoyo kuom gima ne dhi timore adier. c Omiyo, gik ma Yesu nowacho e wi Sodom gi Gomora biro timore gadier. “Chieng’ Bura” ma nowuoye e wi Jo-Nineve chalre gi ma nowuoye e wi Jo-Sodom gi Gomora. Mana kaka Jo-Nineve, Jo-Sodom gi Gomora bende notimo gik maricho. Kata kamano, Jo-Nineve to noyudo thuolo mar loko chunygi. E wi mano, par ane weche ma Yesu nowacho e wi “Chieng’ Bura.” Yesu nowacho ni joma nidhi chier e chier mar bura oriwo nyaka “jo ma notimo gik maricho.” (Joh. 5:29) Omiyo, nenore ni nitie geno ne joma nodak Sodom gi Gomora. Nenore ni ibiro chier moko kuomgi, kendo samoro wabiro yudo thuolo mar puonjogi e wi Jehova gi Yesu.

16. En ang’o ma wang’eyo kuom yo ma Jehova biro yierogo joma ochiero? (Jeremia 17:10)

¹⁶ Som Jeremia 17:10. Ndikono lero e yo machuok gima wang’eyo kuom yo ma Jehova ng’adogo bura. Jehova osebedo ka ‘dayo chuny dhano’ kendo onono pachgi ma iye. E kinde mobiro chiero ji, obiro ‘chulo ng’ato ka ng’ato kaluwore gi yorene.’ Obiro ng’ado bura makare kendo e yo mang’won. Omiyo, ok onego wawach ni ng’ato onge gi geno mar chier, mak mana ka Muma e mokonyowa ng’eyo mano achiel kachiel.

‘JANG’AD BURA MAR PINY NGIMA BIRO TIMO GIMA KARE’

17. Jomotho mibiro chier nigi geno mane?

¹⁷ Chakre ne Adam gi Hawa riw Satan lwedo kendo ng’anyo ne Jehova Nyasaye, ‘jasigu ma en tho’ osenego ji bilionde mang’eny! (1 Kor. 15:26) Jogo nigi  geno mane? Jokristo 144,000 mowal ibiro chier kendo gibiro yudo ngima e polo. (Fwe. 14:1) Jomamoko momakore gi Jehova ibiro chier e “chier . . . mar jo ma kare,” kendo gibiro dak e piny kae nyaka chieng’ ka gidhi nyime makore gi Jehova e kinde Loch Kristo mar Higni Aluf Achiel kod e tem mogik. (Dan. 12:13; Hib. 12:1) Bende, e kinde Loch Kristo mar Higni Aluf Achiel, “jo ma ok kare” moriwo nyaka “jo ma notimo gik maricho” ibiro mi thuolo mar loko yoregi mondo giti ne Jehova. (Luka 23:42, 43) Kata kamano, nitie joma notimo gik maricho ahinya. Ne ging’anyo ne Jehova kendo ne gitamore timo dwache. Jehova oseng’ado ni ok obi chierogi.—Luka 12:4, 5.

18-19. (a) Ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni Jehova biro ng’ado bura e yo makare? (Isaya 55:8, 9) (b) En ang’o ma wabiro puonjore e sula ma luwo?

¹⁸ Be wanyalo wacho ni Jehova ng’adoga buchene duto e yo makare? Ee! Ibrahim nong’eyo mano maber. Nong’eyo ni Jehova ma e “Jang’ad Bura mar piny ngima,” en Nyasaye mariek, makare, kendo mang’won. Osetiego Wuode kendo miye migawo mar ng’ado bura. (Joh. 5:22) Wuoro kaachiel gi Wuode nigi nyalo mar somo chuny ji. (Mat. 9:4) Omiyo, wan gadier ni gibiro ng’ado ne ng’ato ka ng’ato bura makare!

¹⁹ Wadhiuru nyime bedo gadier ni Jehova ong’eyo gik moko duto. Wang’eyo ni Jehova e ma nigi ratiro mar ng’ado bura, to ok wan! (Som Isaya 55:8, 9.) Omiyo, waweuru mondo en gi Yesu Wuode e ma ging’ad bura, ka wan gadier ni Ruoth Yesu biro ng’ado bura makare chuth kendo e yo mang’won mana kaka Wuon-gi. (Isa. 11:3, 4) To nade bura mibiro ng’ad e kinde masira maduong’? En ang’o ma ok wang’eyo e wi wachno? To en ang’o ma wang’eyo? Wabiro yudo dwoko mar penjogo e sula ma luwo.