1, 2. (a) Yesu ne neno nade Chike Nyasaye? (b) Jondiko gi Jo-Farisai ne tiyo nade gi Chike Nyasaye e yo ma ok owinjore?

YESU nohero Chik Musa ahinya. Nikech ang’o? Chikno nowuok kuom Jehova ma e Jal ma Yesu ohero moloyo ng’ato ang’ata. Hera ma Yesu noherogo chike Nyasaye ne okor e bug Zaburi 40:8 ma wacho niya: “A Nyasacha, amor ahinya timo gi midwaro; ee, chikni ni e i chunya.” Yesu nonyiso kokalo kuom wechene gi timbene ni chike Nyasaye ni kare chuth, gikonyo ji seche te, kendo gik mokor e chikego biro timore.​—Mat. 5:17-19.

² Nyaka bed ni Yesu nowinjo malit ahinya ka noneno jondiko gi Jo-Farisai ka tiyo gi Chik Wuon-gi e yo ma ok owinjore! Ne githung’o ji gi weche moko matindo tindo ma ne ni e Chik to gik ma dwarore moloyo to ne gijwang’o. Yesu nowuoyo kuomgi kama: “Uchiwo achiel kuom apar mar mint kod dil gi kumin, to usejwang’o weche madongo moloyo mag Chik, ma gin timbe makare, gi kecho ji, kod nyiso yie.” (Mat. 23:23) Yesu nopogore mabor gi Jo-Farisai ma ne dondore gi chike. En nong’eyo gimomiyo Nyasaye noketo Chikego kod gik ma gipuonjowa.

3. Wabiro nono ang’o e sulani?

³ Jokristo ok ni e bwo Chik Musa. (Rumi 7:6) Kata kamano,  Jehova ne oketonwa chikego e Muma. Ok odwar ni wabed joma dondore e weche matindo tindo ma ni e chikego, to odwaro ni wafweny “weche madongo” kata puonj ma ni e chikego kendo wati kodgi. Kuom ranyisi, gin puonj mage ma wanyalo yudo kuom chenro ma noyie ne Jo-Israel bedo gi taonde ma joma noneko kobothnegi ne nyalo dhiye mondo giyud resruok? E sula motelo ne mae, ne wapuonjore gik ma jonek ma kamago ne nyaka tim mondo gires ngimagi. E sulani, wabiro nono gik ma taondego puonjowa e wi Jehova, kod kaka wanyalo luwo ranyisine. Wabiro yudo dwoko mag penjo adekgi: Taonde mag resruokgo puonjowa ang’o e wi ng’wono mar Jehova? Gipuonjowa ang’o e wi kaka Jehova neno ngima? To ginyiso nade ni Jehova en jang’ad-bura makare? Sama wanono wechego, tem ane fwenyo yore minyalo luwogo ranyisi mar Wuonwa ma ni e polo.​—Som Jo-Efeso 5:1.

4, 5. (a) Ang’o momiyo taonde mag resruok ne oket kuonde ma chopoe yot? (b) Mano puonjowa ang’o kuom Jehova?

⁴ Taonde auchiel ma noyiedhgo ne ni kuonde ma ng’ato ang’ata ne nyalo chopoe mayot. Jehova nochiko Jo-Israel ni giyier taonde adek e bath Aora Jordan konchiel kendo adek e loka machielo. Nikech ang’o? Mondo ng’ama oneko kobothne oyud resruok mapiyo kendo mayot. (Kwan 35:11-14) Nderni ma ne dhi e taondego ne olos maber. (Rap. 19:3) Ka luwore gi buge moko machon mag Jo-Yahudi, ne iketoga alama mang’eny e yorego mondo ota jonek ma ne ringo kochomo taondego. Chenro mar bedo gi taondego ne miyo ng’at moneko kobothne dhi nyime dak e piny Israel kar ringo dhi e piny ma wendo kama nonyalo chako lamoe nyiseche manono.

⁵ Par ane wachni: Jehova ma e Jal ma noketo chik mondo neg joma oneko goyiem e ma bende noketo chenro machielo ma ne miyo joma oneko kobothnegi yudo ng’wono! Jasomo moro nondiko kama: “Ne oket [ne ng’ama oneko kobothne] chenro moriere, ma winjore maler, kendo ma luwo yot mondo ores ngimane. Mano ne en ng’wono mowuok kuom Nyasaye.” Adier, Jehova ok en aena jang’ad-bura ma gombo mana kumo jotichne. Kar mano, en Nyasaye “mogundho gi kech” kod ng’wono.​—Efe. 2:4.

6. Paro ma Jo-Farisai ne nigo e wi nyiso ng’wono nopogore nade gi paro ma Nyasaye nigo?

⁶ Jo-Farisai to ne ok oikore nyiso ji ng’wono kata matin. Kuom ranyisi, ka luwore gi timbegi, ka ne ng’ato onwoyo ketho moro mokalo nyadidek, ne ok ng’wonne kendo. Yesu noelo timgi marachno kuom goyo ngero moro e wi Ja-Farisai moro ma nolamo kama: “A Nyasaye, agoyoni erokamano ni ok achal gi jomamoko  duto kaka: jomecho, gi joma ok kare, gi jochode, kata mana gi jasol osuruni.” Jasol osuru ma nochayono to nobolore malich ka kwayo ng’wono mar Nyasaye. Ang’o momiyo Jo-Farisai ok noikore nyiso ji ng’wono? Muma wacho ni ‘ne gikawo jomamoko ka joma nono.’​—Luka 18:9-14.

7, 8. (a) Ka ng’ato ochwanyi, ere kaka inyalo luwo ranyisi mar Jehova? (b) Ang’o momiyo yo ma waweyogo ne ji kethogi nyiso okang’ ma wabolorego?

⁷ Luw ranyisi mar Jehova to ok mar Jo-Farisai. Nyis ji ng’wono. (Som Jo-Kolosai 3:13.) Achiel kuom yore ma wanyalo timogo mano en temo matek mondo kik wabed gi kido moko ma nyalo miyo joma ochwanyowa oluor biro kwayowa ng’wono. (Luka 17:3, 4) Penjri niya: ‘Be joma ochwanya nyalo bedo thuolo kwaya ng’wono kata mana nyading’eny? Be aikora loso kue gi ng’at ma ochwanya?’

⁸ Yo ma waweyogo ne ji kethogi nyiso okang’ ma wabolorego. Jo-Farisai norem mabor e wachno nikech ne giparo ni gibeyo moloyo jomamoko. Wan to nyaka wabolre kendo wane jomamoko kaka ‘joma oloyowa gi ber,’ kendo mowinjore owenegi kethogi. (Fil. 2:3) Be ibiro dhi nyime luwo ranyisi mar Jehova kendo bolori? Yaw “yo” ma nyalo miyo joma diher kwayi ng’wono obi iri mayot. Sama dwarore ni inyis ng’wono, tim mano mapiyo, kendo ibed ng’ama iye ok wang’ piyo.​—Ekl. 7:8, 9.

9. Jehova nokonyo Jo-Israel nade mondo ging’e ni ngima en gima duong’ ahinya?

⁹ Achiel kuom gik momiyo ne oket chenro mar bedo gi taonde ma jonek mobothnegi ne nyalo ringoe ne en ni mondo Jo-Israel kik bed gi buch remo. (Rap. 19:10) Jehova neno ngima kaka gima duong’ ahinya, kendo osin gi ng’ato ang’ata ma ‘chuero remb joma onge ketho.’ (Nge. 6:16, 17, Luo, 1976) Nikech en Nyasaye ma ng’ado bura kare kendo oler, ok okaw wach nek e yo mayot kata mana ka ng’ato oneko kobothne. Kata obedo ni ng’at ma noneko kobothne ne inyiso ng’wono, ng’atno pod ne nyaka ter wach ne jodongo mondo ginon ka be noneko kobothne adier, kendo koyud ni en kamano, ne nyaka osik e i taon modhiyeno nyaka jadolo maduong’ tho. Okenge ma kamago ne paro ne Jo-Israel ni ngima dhano en gima duong’ ahinya ma ok onego tuggo. Mondo ne gimi Jachiw ngima luor, ne dwarore ni gitang’ gi timbe duto ma ne nyalo hinyo jowetegi kata negogi.

10. Weche ma Yesu nowacho nyiso nade ni Jo-Farisai gi jondiko ne ok ne ngima dhano kaka gima duong’?

¹⁰ Jo-Farisai gi jondiko to ne ok ne ngima dhano kaka gima duong’. E yo mane? Yesu nonyisogi kama: “Ne umayo ji ofungu mar ng’eyo Nyasaye. Un uwegi ne ok udonjo, to joma dwaro donjo bende ugeng’onegi!” (Luka 11:52) Kar mondo ne giyaw ne ji yor winjo tiend Wach Nyasaye kendo konyogi wuotho e yo ma dhi e ngima ma nyaka chieng’, gin ne gibaro gi ji mabor mondo kik ging’e Yesu ma e “Jatelo Maduong’ moseket mondo ochiw ngima.” Ne giketo ji e yo mochomo kethruok ma nyaka chieng’. (Tich 3:15) Nikech ne gin  josunga kendo ne giherore mana giwegi, ne ok gidew ngima jomamoko. Mano ne en tim marach ahinya kendo ma ok nyis ng’wono kata matin.

11. (a) Jaote Paulo nonyiso nade ni noneno ngima dhano kaka gima duong’? (b) Ang’o ma nyalo konyowa mondo wabed gi paro ma chal gi mar Paulo e tijwa mar yalo wach maber?

¹¹ Ang’o ma wanyalo timo mondo kik wabed kaka Jo-Farisai gi jondiko? Onego waluw ranyisi mar Jehova kuom neno ngima dhano kaka gima duong’. Jaote Paulo notimo kamano kuom yalo wach maber e yo mong’ith. Mano e momiyo nonyalo wacho kama: “Aler kuom remb ji duto.” (Som Tich Joote 20:26, 27.) Kata kamano, Paulo ne ok yal ayala mana nikech ne ok odwar bedo gi buch remo kata nikech ne oneno lendo kaka gima ne ochune. Gima duong’ momiyo noyalo en ni nohero ji kendo noneno ngima dhano kaka gima duong’ ahinya. (1 Kor. 9:19-23) Mano e paro ma wan bende onego wabedgo. Jehova dwaro ni “ji duto ochop kama gilokoe chunygi gia e richo.” (2 Pet. 3:9) To nade in? Kitimo kinda mondo imed kecho ji kendo nyisogi ng’wono, kinda ma in-go e tij lendo bende biro medore, kendo ibiro timo tijno kimor.

12. Ang’o momiyo joma lamo Jehova onego otang’ gi gik ma nyalo kelo hinyruok kata tho?

¹² Yo machielo ma wanyisogo ni waneno ngima kaka gima duong’ en timo duto ma wanyalo mondo wageng’ gik ma nyalo kelo hinyruok kata tho. Kuom ranyisi, ka wan gi mtoka, apiko, kata ndiga, nyaka wariembgi ka watang’ mondo kik wahiny ngimawa kata ngima jomamoko. Sama watiyo be nyaka watang’ mana kamano, to mago duto watimo kata mana sama wagero kuonde lamo kata losogi, kod sama wariembo ka wadhi e chokruogewa. Kik iket ngimani kata ngima jomamoko kama rach mana ni mondo tich otire maber, iyud pesa mang’eny, kata itiek tich mochanni kata ma ichano. Jehova Nyasachwa timo gik makare kinde duto. Dwarore ni waluw ranyisine. Ahinya-ahinya, jodong-kanyakla onego one ni gik ma gitimo ok ket ngimagi kata ngima jomamoko kama rach. (Nge. 22:3) Kuom mano, ka jaduong’ moro oparoni ni itang’ gi gimoro ma nyalo keloni hinyruok kata tho, yie ikaw wachno mapek. (Gal. 6:1) Sik ka ineno ngima kaka gima duong’. Kitimo kamano, ‘buch remo ok bi yudi.’

13, 14. Jodong Israel ne nyalo luwo ranyisi mar Jehova e yo mane sama ging’ado bura?

¹³ Jehova nochiko jodong Israel ni giluw chikene kod buchene makare sama giyalo ng’at moneko kobothne. Mokwongo, ne dwarore ni jodongogo onon weche e yo matut mondo gibed gadier ni ng’atno noneko kobothne adier. Kae to sama giyale mondo gine ka be owinjore yudo ng’wono, ne nyaka gitem matek mondo ging’e gima notimore momiyo nopo koneko, paro ma ne en-go kuom kethoneno, kod ka be ketho ma kamano nosegayude kinde mokalo. Bende, ne nyaka ginon ka dipo ni janekno ne osebedo ka buto ne nyawadgino kata hime, to kod ka dipo ni nokwane kaka jasike. (Som Kwan 35:20-24.) Ka ne dwarore ni oluong joneno, ne nyaka gibed joneno ariyo e ka gisir adiera mar neno ma gichiwo.​—Kwan 35:30.

¹⁴ Ka jodongogo ne osetimo nonro moromo, koro ne onego giyal jakethono ka luwore gi gima nonrono ofwenyonegi kuome, to ok mana kaka gineno ketho motimono. Ne onego giti gi rieko matut ahinya mondo gifweny kata mana gik ma ok nenre ayanga. To maduong’ moloyo, ne dwarore ni gibed gi roho maler mar Jehova mondo okonygi gibed gi rieko, ginyis ng’wono, kendo ging’ad bura e yo makare ka giluwo ranyisi mar Jehova.​—Wuok 34:6, 7.

15. Ler ane pogruok ma ne nitie e kind kaka Yesu ne neno joricho kod kaka Jo-Farisai ne nenogi.

¹⁵ Jo-Farisai to ne odich mana gi gima jaketho notimo kar nono chuny ma ne en-go. Kuom ranyisi, ka ne gineno Yesu ka chiemo e od Mathayo, ne gipenjo jolupne niya: “Ang’o  momiyo japuonju chiemo gi josol osuru kod joricho?” Yesu nodwokogi niya: “Joma ngima ok dwar laktar, to joma tuo e ma dwaro. Omiyo, dhiuru kendo upuonjru tiend wach ma wacho niya: ‘Ok adwar misango, to adwaro ni ubed joma kecho jomoko.’ Nikech ne abiro luongo joricho, to ok joma kare.” (Mat. 9:9-13) Be mano nyiso ni Yesu ne ok ne richo ma ji timo kaka gima lich? Ooyo. Kiwacho adier, sama Yesu ne lando wach Pinyruoth, nojiwo ji mondo gilok chunygi gia e richo. (Mat. 4:17) Kata kamano, Yesu nong’eyo ni ne nitie “josol osuru kod joricho” moko ma ne oikore loko chunygi. Chiemo kende ok e ma noterogi Ka-Mathayo. ‘Ji mang’eny kuomgi ne luwo [Yesu].’ (Mar. 2:15) Jo-Farisai to ne ok ne jogo kaka Yesu ne nenogi. Gin ne gineno dhano wetegi kaka joricho ma piny osedong’go, kar nyisogi ng’wono mar Nyasaye ma ne giwacho ni gilamo.

16. Jodongo ma ni e komiti mar yalo bura nyaka tem matek mondo ging’e ang’o?

¹⁶ E kindewagi, jodong-kanyakla nyaka tem matek mondo giluw ranyisi mar Jehova ma en Nyasaye ma ng’ado bura kare. (Zab. 37:28) Ka pok gichako yalo jaketho, nyaka gikwong ginon weche e yo maber mondo ging’e ka be notimo richono adier. Ka gifwenyo ni notimo richono, onego giyale ka gitiyo gi Ndiko. (Rap. 13:12-14) Jodongo ma ni e komiti mar yalo bura nyaka tem matek mondo ging’e ka be jal ma giyalono oloko chunye gadier. Kinde mang’eny, ok yot neno ayanga ka be ng’ato oloko chunye gadier kata ooyo. Mano en nikech loko chuny luwore gi paro ma jaketho nigo, timbene, kod chuny ma en-go. (Fwe. 3:3) Mondo nyis jaricho ng’wono, nyaka olok chunye gadier. *

17, 18. Jodongo nyalo fwenyo nade ni jaricho oloko chunye gadier? (Ne picha ma ni e chak sulani.)

¹⁷ Kama jodongo opogoree gi Jehova gi Yesu en ni gin ok ginyal somo chuny ji. Omiyo, ka in jaduong’-kanyakla, ang’o ma nyalo konyi fwenyo ka be ng’ato oloko chunye gadier? Mokwongo, kwa Jehova mondo omiyi rieko. (1 Ru. 3:9) Mar ariyo, tim nonro e Muma kod bugewa mondo okonyi pogo sama ng’ato okuyo nikech oloko chunye gadier, kod sama ng’ato wuondore awuonda ni okuyo. (2 Kor. 7:10, 11) Muma oting’o ranyisi mag joma ne oloko chunygi kod ma ne ok otimo kamano. Non ranyisigo kirango chuny ma jogo ne nigo, paro ma ne gin-go kuom gik ma ne gitimo, kod timbegi mamoko.

¹⁸ Mar adek, tem ing’e jakethono maber, kuom ranyisi, kaka nopon, kite, kod rem mage. Muma nokoro kaka Yesu ma e wi kanyakla ne dhi ng’ado bura, kowacho kama: “Ok anong’ad bura kogeno gi ma wang’e oneno, kata kwero ji kogeno gi ma ite owinjo: to nong’ad buch jochan gi tim makare, kendo nokwer ji . . . koluwo tim mowinjore.” (Isa. 11:3, 4) Jodongo, ng’euru ni utiyo e bwo jakwadhu ma Yesu, kendo oikore konyou mondo ung’ad bura e yo makare. (Mat. 18:18-20) Donge waduto wamor ni wan gi jodongo ma timo kinda mondo giluw ranyisi mar Yesu sama ging’ado bura? Kinda ma gitimo e nyiso ji ng’wono kendo ng’ado bura e yo makare konyo kanyakla ahinya!

19. Kuom puonj duto ma wanono e wi taonde mag resruok, mane ma ichano tiyogo?

¹⁹ Chik Musa noting’o “mise mar bedo gi ng’eyo kod adiera” e wi Jehova kod puonjge makare. (Rumi 2:20) Chenro mar bedo gi taonde mag resruok konyo jodongo mondo ging’e kaka ginyalo ng’ado bura e yo makare. Bende, chenrono konyowa waduto mondo wang’e kaka wanyalo nyiso joma ochwanyowa ng’wono kod hera. (Zek. 7:9) Kata obedo ni sani Chik Musa ok otuewa, Jehova to pod en aena Jehova achielcha, kendo pod oneno tim mar nyiso ji ng’wono kendo ng’ado bura kare kaka gik madongo ahinya. Mano kaka wamor ahinya lamo Nyasaye ma kamano kendo ma nochueyowa gi nyalo mar luwo ranyisine, ee, Nyasaye ma oikore bedonwa kar resruok!