1-2. Ka luwore gi 1 Petro 4:7, 8, ang’o ma biro konyowa nyagore gi pek ma wayudo?

KAKA wamedo sikore “e ndalo mag giko,” e kaka wabiro medo romo gi tembe mager. (2 Tim. 3:1) Kuom ranyisi, bang’ yiero maduong’ ma notim e piny moro ma ni West Africa, tulo maduong’ nomuoch kuno. Kuom kinde mokalo dweche auchiel kama, owetewa gi nyiminewa ne ok nyal wuotho ka gin thuolo nikech lweny nolworogi koni gi koni. Ang’o ma ne okonyogi nyagruok gi pek ma ne giyudo? Moko kuomgi ne oringo modhi dak gi owetewa ma ne odak kuonde ma kue ne nitie. Owadwa moro nowacho kama: “E kinde matek kaka mago, namor bedo kanyachiel gi osiepena. Ne wanyalo jiwore kanyachiel.”

² Ka “masira maduong’” ochakore, wabiro mor ahinya ni wan gi osiepe mabeyo moherowa. (Fwe. 7:14) Omiyo, ma e kinde monego walosie osiep motegno gi jowetewa. (Som 1 Petro 4:7, 8.) Nitie gik mathoth ma wanyalo puonjore kuom gik ma ne otimore e ngima Jeremia. Osiepene e ma nokonye mana kodong’ matin to iketho Jerusalem. * Ere kaka wanyalo luwo ranyisi mar Jeremia?

3. (a) Ang’o ma ne nyalo mono Jeremia bedo gi osiepe? (b) Ang’o ma ne Jeremia onyiso Baruk, to weche nobedo nade bang’e?

³ Kuom higni ma ok tin ne 40, Jeremia ne odak e kind joma ne ok ohere, moriwo nyaka jirendene kod wedene moko ma ne wuok Anathoth. (Yer. 11:21; 12:6) Kata kamano,  mano ne ok omone bedo gi osiepe. Ne onyiso Baruk kaka ne owinjo e chunye. Wan bende wanyalo ng’eyo kaka nowinjo e chunye nikech ne ondikonwa wechego. (Yer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Wan gadier ni ka ne Baruk ndiko gik ma ne otimore e ngima Jeremia, hera kod luor ma ne nie kindgi nomedo bedo motegno.​—Yer. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Jehova nomiyo Jeremia migawo mane, to ere kaka migawono notego osiep ma ne ni e kinde gi Baruk?

⁴ Kuom higni mang’eny, Jeremia nosiemo Jo-Israel gi chir konyisogi gima ne dhi yudo Jerusalem. (Yer. 25:3) E kinde moro ka ne Jehova medo jiwo Jo-Israel mondo olok chunygi, nonyiso Jeremia mondo ondik siem ma nomiyo Jo-Israel e buk modol. (Yer. 36:1-4) Ka ne Jeremia gi Baruk timo migawo ma ne Jehova omiyogi, ma samoro nokawo dweche mang’eny, nyaka bed ni ne gigoyo mbekni ma jiwo yiegi.

5. Ere kaka Baruk ne onyiso ni en osiep Jeremia?

⁵ Ka ne kinde ochopo mar elo weche ma ne ondik e buk modolno, Jeremia nonyiso Baruk ni odhi osom ne ji oteno. (Yer. 36:5, 6) Baruk ne notimo migawono gi chir kata obedo ni ne ok oyot. Nyaka bed ni Jeremia ne mor ahinya ka nowinjo ni Baruk ne odhi mosomo ne ji weche ma ne ni e buk modolno e laru mar hekalu. (Yer. 36:8-10) Ka ne jotelo mag Juda owinjo gik ma ne Baruk otimo, ne gichike ni osomnegi weche ma ne ni e buk modolno gi dwol maduong’! (Yer. 36:14, 15) Jotelogo nonyiso Ruoth Jehoyakim gik ma ne Jeremia owacho. Nikech ne gidewo Baruk ahinya ne ginyise niya: “Dhi, ipondi, in kod Yeremia; kik uyie ng’ato ng’eyo ka ma untie.” (Yer. 36:16-19) Ne ging’adone paro maber!

6. Ang’o ma Jeremia gi Baruk notimo ka ne ikwedogi?

 ⁶ Mirima mager nomako Ruoth Jehoyakim bang’ winjo weche ma Jeremia nondiko e buk modolno, omiyo, nowang’o bugno e mach kendo nochiko ni omak Jeremia gi Baruk. Kata kamano, Jeremia ne ok obedo ma luor. Ne omiyo Baruk buk modol machielo monyise ote mar Jehova ma nonego ondiki. Baruk nondiko “weche duto ma ne nie buk ma Jehoyakim ruodh Juda ne owang’ocha.”​—Yer. 36:26-28, 32, NW.

7. Ang’o ma nyalo bedo ni notimore sama Jeremia gi Baruk ne tiyo kanyachiel?

⁷ Kinde mang’eny, joma nanoga e bwo tem moro kanyachiel bedoga osiepe ma ok nyal pogi. Omiyo, nyalo bedo ni ka ne Jeremia gi Baruk loso buk modol machielono, ne gimedo ng’ere e yo matut kendo osiep ma ne ni e kindgi nomedo bedo motegno. Gin puonj mage ma wanyalo yudo kuom ranyisi mar Jeremia gi Baruk?

8. Ang’o ma nyalo monowa bedo gi osiepe, to ang’o momiyo chunywa ok onego onyosre?

⁸ Nitie kinde ma wanenoga ni ok wanyal nyiso jowetewa kaka wawinjo e chunywa nikech samoro ng’ato nosechwanyowa e kinde mokalo. (Nge. 18:19, 24) Kata wanyalo neno ni waonge gi thuolo kod nyalo mar loso osiep gi jomamoko. Kata kamano, wechego ok onego onyos chunywa. Ka po ni wadwaro ni Jokristo wetewa okonywa sama waromo gi tembe, nyaka wapuonjre kaka wanyalo nyisogi gik ma waparo kod kaka wawinjo e i chunywa. Mano e okang’ mokwongo mar loso osiep gi jowetewa.​—1 Pet. 1:22.

9. (a) Ere kaka Yesu nonyiso ni nogeno osiepene? (b) Ere kaka goyo mbaka gi ji ka wan thuolo nyalo konyowa tego osiep ma ni e kindwa kodgi? Chiw ane ranyisi.

⁹ Yesu nonyiso ni nogeno osiepene kuom nyisogi weche duto ma ok opandogi gimoro. (Joh. 15:15) Wanyalo luwo ranyisi mar Yesu kuom goyo mbaka gi osiepewa e wi gik ma morowa, gik ma chando chunywa, kaachiel gi gik ma osegachwanyowa. Ka ichiko iti maber sama ng’ato wuoyo kodi ibiro fwenyo ni uchalru kode e yore mang’eny. Ne ane ranyisi mar nyaminwa miluongo ni Cindy ma jahigni 20 gi wiye. Ne omako osiep gi painia moro miluongo ni Marie-Louise ma jahigni 60 gi wiye. Cindy gi Marie-Louise lendoga kanyachiel chieng’ Tich Ang’wen gokinyi  kendo giwuoyoga ka gin thuolo e wi gik mopogore opogore. Cindy wacho niya: “Aheroga goyo mbaka gi osiepena nikech mano konyoga ng’eyogi maber.” Osiep bedoga motegno ka ji goyo mbaka ka gin thuolo. Mana kaka Cindy, ka po ni ikawo okang’ mar goyo mbaka gi ji, osiep ma ni e kindu biro bedo motegno.​—Nge. 27:9.

10. Ka luwore gi Ngeche 27:17, ber mane ma betie sama watiyo kanyachiel gi jotich Nyasaye wetewa?

¹⁰ Mana kaka notimore e kind Jeremia gi Baruk, sama watiyo kanyachiel gi jotich Nyasaye wetewa kendo waneno achiel kachiel kido mabeyo ma gin-go, mano miyo wapuonjore gik mabeyo kuomgi kendo wamedo bedo osiepegi. (Som Ngeche 27:17.) Kuom ranyisi, iwinjoga nade sama ng’ama ilendogo lero adiera gi chir kata owuoyo kuom Jehova ka en-gi ilo? Onge kiawa ni ibiro medo here.

11-12. Chiw ane ranyisi ma nyiso ni lendo gi jomamoko miyo wamedo bedo osiepegi.

¹¹ Ne ane ranyisi moko ariyo ma nyiso maler ni lendo gi jomamoko miyo wamedo bedo osiepegi. Nyaminwa Adeline ma jahigni 23 nokwayo Nyaminwa Candice ma osiepne mondo gidhi gilend e alwora moro ma ok lendiega nyading’eny. Owacho kama: “Ne wadwaro ni wamed kinda e tij lendo. Waduto ne wadwaro ni wajiwre mondo watim mathoth e tij Jehova.” Tiyo kanyachiel kamano nokelonegi ber mage? Adeline wacho kama: “E giko odiechieng’ kodiechieng’, ne wagoyoga mbaka ka wawuoyo kuom kaka ne wawinjo e chunywa, joma ne walendonegi, kod gik ma ne nyiso ni Jehova ne tayowa e tijno. Mbakago ne morowa ahinya kendo ng’ato ka ng’ato kuomwa nomedo ng’eyo nyawadgi.”

¹² Laïla gi Marianne ma gin nyiminewa ma pok okendi ma wuok France, ne odhi lendo Bangui ma ni Central African  Republic kuom jumbe abich. Laïla wacho kama: “Kata obedo ni ne wan gi pek moko, osiep ma ni e kindwa nomedo mana bedo motegno nikech ne wawuoyoga ka wan thuolo kendo ne waherore gadier. Ka naneno kaka Marianne ne timo kinda mondo ong’i gi kit ngima ma kono, kaka nohero jo pinyno, kod kindane e tij lendo, namedo here ahinya.” Ok ochuno ni idhi ilend e piny machielo e ka iyud bergi. Sa asaya ma ilendo gi owadwa kata nyaminwa moro e alwora mar kanyaklau, mano miyi thuolo makende mar medo ng’eye kendo tego osiep ma ni e kindu.

13. Ang’o ma jatimorega ka watiyo kanyachiel gi osiepewa?

¹³ Kinde mang’eny sama watiyo kanyachiel gi osiepewa, wang’eyo kuonde ma gitimoe maber kod nyawo maggi bende. Ere kaka wanyalo nano gi nyawo maggi? Ranyisi mar Jeremia nyalo konyowa e wachni bende. Ang’o ma nokonye keto pache e kido mabeyo mag jomamoko kendo weyonegi kethogi?

14. Ang’o ma Jeremia nofwenyo kuom Jehova, to mano nokonye nade?

¹⁴ Jeremia e ma nondiko buk miluongo gi nyinge, kendo nenore ni en e ma ne ondiko bug Ruodhi Mokwongo kod Ruodhi mar Ariyo bende. Sama nondiko bugego, nyaka bed ni nofwenyo kaka Jehova nyiso dhano morem ng’wono. Kuom ranyisi, nong’eyo ni ka ne Ruoth Ahab okwayo Jehova ng’wono mi oweyo timbene maricho, Jehova nosingone ni ne ok dhi neg joode duto ka pod ongima. (1 Ru. 21:27-29) Bende, Jeremia nong’eyo ni Manasse notimo gik maricho moloyo kata mana Ahab. Kata kamano, ka noloko chunye, Jehova nong’wonone. (2 Ru. 21:16, 17; 2 We. 33:10-13) Nyaka bed ni ng’eyo wechego nochwalo Jeremia mondo en be ohore gi osiepene kendo onyisgi ng’wono mana kaka Jehova.​—Zab. 103:8, 9.

15. Ere kaka Jeremia noluwo ranyisi mar Jehova sama nokonyo Baruk?

¹⁵ Ne ane kaka Jeremia nokonyo Baruk ka ne Baruk ochochni matin e migape. Jeremia ne ok ojok kode; kar mano, nomiye ote mowuok kuom Jehova e yo mang’won kendo moriere mondo okonye obed gi paro makare. (Yer. 45:1-5) Mano puonjowa ang’o?

16. Ka luwore gi Ngeche 17:9, ang’o monego watim mondo osiep ma ni e kindwa gi jomamoko odhi nyime?

¹⁶ Ok onego wagen ni owetewa gi nyiminewa biro timo gik moko duto e yo makare kinde te. Nikech mano, sama wasebedo osiepegi, onego watem matek mondo wane ni osiepno odhi nyime. Ka osiepwa otimo gimoro marach, seche moko nyalo dwarore ni wakwere, to watim kamano e yo mang’won ka watiyo gi Wach Nyasaye. (Zab. 141:5) Bende, ka osiepewa ochwanyowa, onego wawenegi kethogi. Ka waseweyonegi, ok onego wamul wachno kendo chieng’ machielo kata pimo ne ng’ato. (Som Ngeche 17:9.) Magi e kinde monego waketie pachwa moloyo kuom kido mabeyo ma owetewa gi nyiminewa nigo, to ok nyawogi! Mano biro miyo osiep ma ni e kindwa kodgi omed bedo motegno, to mano biro konyowa ahinya e kinde masira maduong’.

17. Ere kaka Jeremia nonyiso ni ne en osiep madier e kinde chandruok?

¹⁷ Janabi Jeremia nonyiso ni ne en osiep madier kata mana e kinde chandruok. Kuom ranyisi, kinde moro bang’ ka Ebed-melek nosereso Jeremia ka ne onyume e bugo, Ebed-melek ne luor ni jodongo ne dwaro hinye kata nege. Ka ne Jeremia owinjo wachno, ne ok oling’ aling’a kogeno ni osiepneno ne dhi nyagore kende. Kata obedo ni Jeremia ne ni e jela, notemo matek moyudo kaka nonyalo nyiso Ebed-melek ote ma Jehova nomiye mondo ohoyego.​—Yer. 38:7-13; 39:15-18.

18. Ka luwore gi Ngeche 17:17, ang’o ma onego watim sama osiepwa nigi chandruok?

¹⁸ E kindewagi, owetewa gi nyiminewa kalo e chandruoge mopogore opogore. Kuom ranyisi, moko kuomgi yudo masira ma dhano e ma okelo kata masiche moko ma ok nyal geng’, kaka yiengni mag piny kod yamo mager. Sama mano otimore, moko kuomwa rwakogiga e utegi, to moko be nyaloga miyogi pesa ma ginyalo konyorego. Kata kamano, nitie gima waduto wanyalo timo: Wanyalo lemonegi mondo Jehova okonygi. Ka wafwenyo ni Jakristo wadwa moro chunye onyosore, samoro ok wanyal ng’eyo gima dwawachne kata ma dwatim mondo wakonye. Kata kamano, pod nitie gima waduto wanyalo timo: Wanyalo lime, wanyalo chiko itwa maber sama owuoyo kodwa, kata wanyalo nyise ndiko moko ma nyalo hoye. (Isa. 50:4) Gima duong’ en ni iikori konyo osiepeni.​—Som Ngeche 17:17.

19. Ka waloso osiep motegno gi Jokristo wetewa sani, mano biro konyowa nade?

¹⁹ Sani e ma nyaka walos osiep motegno gi Jokristo wetewa kendo watem matek mondo osiep ma kamano odhi nyime. Nikech ang’o? En nikech jowasikwa biro siko ka dwaro pogowa ka gitiyo gi miriambo mang’eny. Gibiro kata temo thuwowa mondo kik wagenre. Kata kamano, ok gibi nyalowa. Ok gibi ketho hera ma ni e kindwa. Kata gitim ang’o kata ang’o, ok gibi ketho osiep ma ni e kindwa. Kuom adier, osiep ma ni e kindwa gi Jokristo wetewa biro mana medo bedo motegno, ok mana e piny ma sanini kende, to nyaka e piny manyien!