Nonyuola Netherlands e higa mar 1948. E higa ma noluwo mano, joodwa nodar modhi odak São Paulo e piny Brazil. Jonyuolna nohero dhi e kanisa, kendo ne wajasomoga Muma kaka joot gotieno bang’ ka wasechiemo. E higa mar 1959, ne wachak wadar mi wadhi dak e piny Amerka kamoro miluongo ni Massachusetts.

Wuonwa ne jatiyo matek mondo orit joode ma noting’o ji aboro. Notiyoga tije mopogore opogore kaka jauso ma dhiga e chirni, jalos ndara, kaachiel gi tiyo e kambi mar ndege. Joodwa duto ne mor ka noyudo tich e kambi mar ndege, nikech mano nomiyo wabayo kuonde mopogore opogore.

E kinde ma ne an e sekondari, najapenjora ni, ‘Abiro timo ang’o ka abet maduong’?’ Osiepena moko noyiero dhi e yunivasiti to moko nodhi e tij lweny. An to ne ok agomb tiyo tij lweny nikech ne ok ahero koko kata dhawo. Mano nomiyo ayiero dhi e yunivasiti mondo kik adonj e lweny. E chunya ma iye to nagombo konyo ji ka aparo ni mano ne nyalo miyo abed gi ngima maber.

Ka ne an e yunivasiti, nayiero kos mar anthropology, ma en kos ma nono kit ngima dhano kod  kaka ngima nochakore. Nayiero timo kosno nikech nagombo ng’eyo kaka ngima nochakore. Nopuonjwa ni ngima nosieko kende, kendo joma ne puonjowa ne dwaro ni wayie ni mano en puonj madier. Kata kamano, an to wechego ne ok donjna maber, kendo yie kuomgi ne tekna nikech onge gima ne nyiso ni puonjgo gin adier ka luwore gi sayans.

Ka ne wan-ga e klas, onge chieng’ ma nopuonjwae bedo gi timbe maler. Kar mano, nipuonjowa mana kaka ne wanyalo kalo penj. Budho kanyachiel gi osiepena ka wan e pati kendo tiyo gi yedhe ma mero ji ne mora. Kata kamano, morno ne ok osiko. Napenjora kama: ‘Be ma e ngima maber adier?’

Nadar ma adhi e taon mar Boston, kendo nachako dhi e yunivasiti kuno. Mondo nayud pesa ma nanyalo chulogo kos ma natimono, namanyo tich ma nanyalo timo ka an e rusa, to e tich kanyo e ma nakwongo romoe gi Joneno mag Jehova. Jatich wadwa moro nowuoyo koda kuom weche ma nokor e bug Daniel sula mar 4 ma wuoyo e wi “higni abiriyo,” kendo nolerona ni wadak e ndalo mag giko. (Dan. 4:13-17) Nafwenyo mapiyo ni ka nanyalo dhi nyime goyo mbaka kode kendo kawo wechego mapek, ne nyaka atim lokruok e ngimana. Omiyo, natemoga ahinya mondo kik arom kode.

Ka ne an e yunivasiti, natimo kos mag tije ma nanyalo chiwora timo South America. Naparo ni chiwora konyo joma chandore ne nyalo miyo adag e ngima maber. Nafwenyo ni timo kamano pod ne ok mi adag e ngima maber kaka nagombo. Mano nonyoso chunya ahinya, kendo naweyo yunivasiti gie kore.

E dwe mar Mei 1970, nadar mi adhi Amsterdam e piny Netherlands mondo adhi ati e kambi mar ndege ma wuonwa be nosegatiyoe. Tijno nomiyo awuotho e pinje maboyo e Afrika, North America, South America, Europe, kod Asia. Mapiyo, nafwenyo ni e piny moro amora ma nadhiye, ji ne nigi chandruoge madongo ma onge ng’ama ne nyalo tiekonegi. Pod nagombo ni abedie gi ngima mochomo yo, omiyo, nadok Amerka e yunivasiti ma ne antie Boston.

Ka ne an e yunivasiti kanyo, pod nafwenyo ni weche ma nipuonja ne ok konya yudo dwoko mag penjo madongo ma ne chanda e ngima. Nakia ni koro atim nang’o, omiyo, nakwayo profesa ma ne puonja mondo okonyae gi paro. Dhoga nomoko ka nodwoka kama: “Be ochuno ni idhi nyime gi somo adier? Werigo! Inyalo wuok kata sani.” Paro ma nomiyano nomora, kendo nawera gi yunivasiti chuth.

Nikech nawinjo ka pod nitie gima naremo, nariwora gi grup moro ma ne kwedo timbe mag oganda, kendo ma ne jiwo ji mondo odag gi kuwe kod hera. An gi osiepena moko ne wabayo e piny Amerka ma wadhi nyaka Acapulco ma ni Mexico. Ne wadak gi grup moro mar joma ok luw chike mapile ma tayo dhano, kendo ne ginenore ka gima gionge chandruok moro amora. Kata kamano, bang’ kinde matin, nafwenyo ni ngima ma kamano ne ok nyal kelona mor mosiko. Nafwenyo ni joma ne ni kanyo ne ok gin joratiro, kendo ne ok nyal gen-gi.

E kindego, naparo gimoro ma nasegagombo timo ka ne an nyathi. Nasegomboga wuodhe mag nam, ok ka an abiria, to ka an e ma akwang’o yie.  Yo ma nanyalo timogo kamano ne en bedo gi yie ma mara awuon. Nikech ne nitie osiepna moro miluongo ni Tom ma bende ne nigi gombo ma kamano, ne wang’ado ni ne wadhi dhi gi yie kuonde mopogore opogore e piny ngima. Ne adwaro ni wayud chula moro ma jaber ka paradiso, ma ne wanyalo dakie ma onge ng’ama chikowa.

An gi Tom ne wadhi nyaka Arenys de Mar ma ni machiegni gi Barcelona e piny Spain. Ka ne wan kuno, ne wang’iewo yie moro matin ma borne ne romo fut 31 (mita 9.4) ma niluongo ni Llygra. Ne waloso iye e yo manyien, mondo e ka okwang’ maber e nam. Nikech onge gima ne walawo gi wuodhwano, ne wagolo injin mar yieno, kendo kama injinno ne nitie ne wakanoe pi modho. Ne wang’iewo ngai moko ariyo ma moro ka moro romo fut 16 (mita 5) ma ne nyalo konyowa kwang’o yie ka wadonjo e dho wedhe matindo tindo. Gikone, ne wachako kwang’o yie ka wachomo Seychelles e Nam Chumbi (Indian Ocean). Ne wadwaro ni wakwang’ e nam ka wakalo dho wedhe ma ni yo podho chieng’ e Afrika nyaka Cape of Good Hope ma ni South Africa. Ne wajarango sulwe, tiyo gi map, kendo somo buge moko mondo okonywa kik walal. Ne awuoro ahinya kaka ne wandimo kama ne wadhiye.

Bang’ kinde, ne wafwenyo ni yiewano nosechako ti, kendo ne ok owinjore gi kwang’ e nam. Nitie kaka nosechako ywayo pi, kendo kuom sa achiel kende, pi ma romo lita 22 ne nyalo donjo e iye! Mana kaka nasewacho e chak sulani, ka ne kodh yamo moro mager ochako chue, nabedo maluor, kendo nalamo Nyasaye chieng’no bang’ higni mang’eny ka pok natimo kamano. Nasingo ne Nyasaye ni ka atony, to nadhi temo matek mondo ang’eye. Kodh yamo magerno nochok, kendo natimo mana kaka nasesingo ne Nyasaye.

Nachako somo Muma mana ka ne pod wakwang’ e nam kono. Temie paro kaka ng’ato nyalo winjo maber kobet e yie e chuny Mediterranean Sea, to gik moneno gin mana rech molwore koni gi koni ma chikore, kendo ok onyal kata neno tung’ piny. Gotieno namorga neno sulwe mang’eny ka rieny e kor polo, kendo mano nomiyo amedo bedo gadier ni nitie Nyasaye ma dewo dhano.

Bang’ jumbe moko, ne wagowo e dho wath mar Alicante ma ni Spain, kama ne wamanyoe ng’ama ne wanyalo usone yiewa mondo wang’iew machielo ma ne wanyalo kwang’go maber. Ne ok yot yudo ng’ama ne nyalo ng’iewo yie moseti, ma onge injin, kendo ma chuer. Kinde ma ne wakawo ka pok wayudo jang’iepo nomiya thuolo maber mar keto pacha e somo Muma.

Kaka namedo somo Muma, e kaka nachako fwenyo ni en buk ma nigi weche ma nyalo miyo dhano obed gi mor madier. Namor gi weche ma Muma wacho e wi kit ngima maler ma ji onego odagie, kendo nawuoro ahinya gimomiyo ji mang’eny, moriwo nyaka an, ne wacho ni gin Jokristo, to ok giluw gima Muma wacho.

Nang’ado e chunya ni ne nyaka akaw okenge moko madongo mondo alok kit ngimana, omiyo, naweyo tiyo gi yedhe ma mero ji. Nawacho e chunya ni nyaka bed ni nitie joma odak ka luwore gi puonj mag Muma, kendo nagombo romo kodgi. Nalemo kendo, ka akwayo Nyasaye mondo okonya yudo joma kamago.

Naneno ni gima ne nyalo konya yudo din madier en nono din ka din ma ne nitie e alwora ma nadakie. Nawuotho e alwora mar Alicante, kendo naneno kanisni mang’eny. Kata kamano, nikech ne gin gi kido mag sanamu kuomgi, nang’eyo ni ne ok ginyal bedo din madier.

Chieng’ Jumapil moro godiechieng’, nabet e bath got moro ka ang’iyo dho wath, kendo nasomo Jakobo 2:1-5 ma siemowa ni kik wadew wang’ jomwandu. Ka ne an e yo adok e yiewa, naneno ot moro ma chal gi kar lemo, ma dhoode nondik ni, “Kingdom Hall of Jehovah’s Witnesses.”

Nawacho e chunya ni, ‘Adwa temo jogi mondo ane kaka gibiro rwaka.’ Nadonjo e Kingdom Hall kanyo ka an gi tienda nono, tika oyugno, kendo narwako long jeans mokidhore okidhore. Jarwak welo nokawa moketa abet but dayo moro, kendo dayono nokonya elo ndiko ma jagol-twak ne wuoyoe. Bang’ chokruok, nawuoro ahinya neno kaka ji mathoth mopogore opogore nobiro mosa gi mor. Ng’at moro ma ne ni e chokruogno nogwela e ode mondo wadhi wapuonjre kode Muma. To nikech pok natieko somo Muma duto, nadwoke kama: “Abiro nyisi ka aseikora maber.” Kata kamano, nadhi nyime dhi e chokruoge duto ma ne gitimo.

Bang’ jumbe moko mogwaro, nadhi limo ng’atno e ode, kendo nodwoko penjo mang’eny ma ne an-go e Muma. Bang’ juma achiel, ng’atno nomiya lewni mabeyo mopong’o bag thich. Nonyisa ni lewnigo ne gin mag ng’at moro ma notue e jela nikech noluwo chike mag Muma ma dwaro ni ji oherre kendo kik gidonj e lweny. (Isa. 2:4; Joh. 13:34, 35) Koro ne an gadier ni naseyudo joma nasebedo ka amanyo, tiende ni, joma tiyo gi puonj mag Muma e ngimagi kendo ma nigi timbe maler. Chakre kanyo, dwacha maduong’ ne en puonjora Muma e yo matut, kar manyo chulni mabeyo ma nanyalo dakie. Kuom mano, nadok Netherlands.

Nokawa odiechienge ang’wen mondo achop e taon mar Groningen e piny Netherlands. Ka ne an kuno, ne nyaka amany tich ma nanyalo konyorago. Ka namanyo tich e workshop moro ma nilosoe gige bau, nomiya fom moro mondo ajas. Achiel kuom penjo ma ne ni e fomno ne penjo din ma nalemee. Nandiko ni an Janeno mar Jehova. Ka ne wuon tijno osomo wachno, wang’e nolokore, kae to nonyisa ni, “Abiro gochoni.” Narito ma aaye nono!

E workshop moro machielo, napenjo wuon kanyo ka be nodwaro ng’ama nyalo konye. Nopenja barupe ma ne nyiso ni asomo tijno kod ka be ne  an gi lony moro amora e tijno. Nalerone ni nasegaloso yie mokethore molos gi bao mochako tiyo kendo. Nawuoro ka nodwoka niya: “Inyalo chako tich kawuononi, to mana kiyie timo kama: Ok daher mondo ikel chandruok moro amora e tijani, nikech an achiel kuom Joneno mag Jehova, to wan waluwo puonj mag Muma!” Nahum nono ka nowachona kamano, kendo nadwoke ni, “Kata an be an Janeno mar Jehova!” Onge kiawa ni nikech yie wiya ne boyo kendo tika noyugno, nonyalo fwenyo ni ok an achiel kuom Joneno mag Jehova. Omiyo, nowachona ni, “Kare abiro puonji Muma.” Namor gi kwayoneno kendo nayie puonjora kode Muma. Nafwenyo gimomiyo wuon workshop mokwongocha ne ok ogochona. Kare Jehova ne dwoko lamba! (Zab. 37:4) Natiyo e workshop mar owadwano kuom higa achiel. Owadwano nopuonja Muma, kendo bang’e nobatisa e dwe mar Januar 1974.

Bang’ dwe achiel, nabedo painia kendo migawono nomiya mor mogundho. E dwe ma luwe, nadar adhi Amsterdam mondo adhi akony grup moro ma nochak manyien ma niwachoe dho Spain. To mano kaka namor tayo jopuonjre Muma gi dho Spain kod dho Portugal! E dwe mar Mei 1975, nayudo migawo mar bedo painia makende.

Chieng’ moro, nyamiyo moro ma painia makende ma nyinge Ineke nokelo japuonjrene moro mar Muma ma wuok Bolivia e kanyaklawa mondo ong’ere gi owete gi nyimine ma wacho dho Spain. An gi Ineke ne wadwaro medo ng’ere, omiyo, ne wachako ndikore barupe, kendo ne wafwenyo ni wan gi chenro machal mar tiyo ne Nyasaye e okang’ malach. Ne wakendore e higa mar 1976, kendo ne wadhi nyime bedo jopainia makende nyaka e higa mar 1982 ka noluongwa e Skul mar Gilead, klas mar 73. Wachno nopoyowa, kata kamano, ne wamor ahinya ka nomiwa migawo e East Africa. Ne oorwa Mombasa e piny Kenya, kendo ne wabedo kuno kuom higni abich. E higa mar 1987, nomiwa migawo e piny Tanzania. Noyudo oa gol marfuk ma nogo tijwa e pinyno. Ne wabedo kuno kuom higni 26, kae to nodwokwa Kenya.

Puonjo joma gombo ng’eyo adiera mag Muma osemiyo wabedo mamor e ngimawa. Kuom ranyisi, japuonjre Muma ma nakwongo bedogo Mombasa ne en ng’at moro ma naromogo ka nalendo. Namiye gasede moko ariyo, kae to nopenja kama: “Koro ka asetieko somo gasedegi, biro dwarore ni atim ang’o?” Juma ma luwo, ne wachako puonjore kode Muma ka watiyo gi bug Unaweza Kuishi Milele Katika Paradiso Duniani, ma noyudo oa go e dho Kiswahili. Nobatise bang’ higa achiel, kae to nobedo painia mapile. Chakre kindeno, en gi jaode gisekonyo ji ma dirom 100 mochiwore ne Jehova mi obatisgi.

Ka nahango fwenyo ngima maber ma Nyasaye dwaro ni wabedgo, nawinjo e chunya mana kaka ja ohala moro ma noyudo lulu maber ma ok nodwar weyo. (Mat. 13:45, 46) Nagombo tiyo gi ngimana e konyo ji ng’eyo kaka ginyalo dak e ngima maber. An kaachiel gi jaoda, waseneno kaka Jehova guedho joge gi ngima maber mopong’ gi kuwe kod mor.