1-2. (a) Ang’o momiyo joma okendore onego ogen kuom Jehova? (Zaburi 37:3, 4) (b) En ang’o mwabiro nono e sulani?

DIBED ni ichano donjo e kend, koso nyocha e ka idonjo e kend? Ka en kamano, onge kiawa ni igeno ni ibiro dak gi mor gi jaodi. En adier ni kend nigi pek ma mage. Bende, nitie yiero madongo ma nyaka utim e ngimau. Gik mubiro timo mondo ulo pekgo kod yiero mubiro timo e ma biro chiko ka be ubiro dak gi kuwe kod mor. Ka ugeno kuom Jehova to ubiro timo yiero mabeyo, kend maru biro bedo motegno, kendo ubiro medo bedo mamor. To ka ok utiyo gi paro ma Nyasaye chiwo, unyalo bedo gi chandruoge moko ma biro mayou mor e kend maru.​—Som Zaburi 37:3, 4.

² Kata obedo ni sulani biro wuoyo ahinya-ahinya kuom joma e ka oa kendore, pod obiro wuoyo e wi chandruoge ma ji duto manie kend romogago. Wabiro nono gik mwanyalo puonjore kuom ranyisi mag chwo kod mon moko miwuoyo kuomgi e Muma. Ranyisi ma yudore e Mumago miyowa puonj mopogore opogore mwanyalo tiyogo e ngimawa, moriwo nyaka e ngima mar kend. Wabiro neno bende puonj mwanyalo yudo kuom Jokristo mokendore ma kindewagi.

3-4. Gin pek mage ma joma e ka oa kendore nyalo romogo?

³ Nitie joma nyalo jiwo joma e ka oa kendore ni gidag kaka thoth ji odak. Kuom ranyisi, jonyuolgi kod wedegi nyalo thung’ogi  mondo gichak bedo gi nyithindo mapiyo kaka nyalore. Kata, osiepegi moko ma gigeno nyalo jiwogi mondo giger ot ma jaber kendo ging’iew gik mabeyo midusego.

⁴ Ka joma okendore ok otang’, ginyalo timo yiero ma nyalo miyo gidonj e gope madongo. Mano biro miyo dhako gi dichwo mokendore oti kuom seche mang’eny mondo gichul gopego. Tij andika koro nyalo chako kawo thuolo monego gitigo e somo Muma, lamo mar joot, kod lendo. Joma okendorego nyalo kata chako bare ne chokruoge ka gitiyo overtime mondo giyud pesa momedore kata mondo kik gilal tich. Timo kamano nyalo mayogi thuolo mag tiyo ne Jehova e okang’ momedore.

5. Ang’o mipuonjori kuom Klaus gi Marisa?

⁵ Nitie gik mang’eny mosenyiso ni ka joma okendore oketo pachgi e manyo mwandu, ok gidagga gi mor. Ne ane gima dichwo moro miluongo ni Klaus gi Marisa jaode nofwenyo e wi wachno. Ka ne gikendore, giduto ne gitimo tij andika kuom thuologi duto mondo gidag e ngima ma nyamonge. Kata kamano, e chunygi ma iye, pod ne giwinjo ka giremo gimoro. Klaus wacho kama: “Ne wan gi gik mathoth ma ne ok ochuno kata ni wabedgo, to komachielo ne waonge gi thuolo moromo mar tiyo ne Nyasaye. Kiwacho awacha adier, ngimawa nogajore kendo nopong’ gi parruok mang’eny.” Samoro in bende morni oselal nikech iketo pachi ahinya kuom gige ringruok. Ka en kamano, kik chunyi nyosre. Nono ranyisi mag jomamoko nyalo konyi timo lokruoge ma dwarore. Mokwongo, we wanon ane gima chwo mokendo nyalo puonjore kuom ranyisi mar Ruoth Jehoshafat.

6. Ka luwore gi paro mochiw e Ngeche 3:5, 6, en ang’o ma Jehoshafat notimo ka noromo gi pek moro?

⁶ Un chwo, be seche moko uwinjoga ka ting’ magu obembou? Ka en kamano, to ranyisi mar Ruoth Jehoshafat nyalo konyou. Nikech Jehoshafat ne en ruoth, ne en gi ting’ mar neno ni orito oganda e yo maber. Ere kaka nochopo ting’ maduong’ ma ne en-gono? Notimo duto ma nonyalo mondo orit ogandano. Kuom ranyisi, nogero ohinga mag Juda, kendo nochoko chwo mathuondi mokalo 1,160,000 mondo obed jolweny. (2 We. 17:12-19) Bang’e, Jehoshafat noromo gitem moro. Oganda mang’ongo mag jolwenj Jo-Amon, Jo-Moab, kod chwo moa e gode mag Seir nobiro mondo giked kode. (2 We. 20:1, 2) Ang’o ma Jehoshafat notimo? Nokwayo Jehova mondo okonye kendo otege. Notimo mana gima Ngeche 3:5, 6 wacho. (Som.) Lamb Jehoshafat ma yudore e 2 Weche mag Ndalo 20:5-12 nyiso ayanga kaka nogeno kuom Jehova Wuon-gi ma jahera. Ere kaka Jehova nodwoke?

7. Ere kaka Jehova nodwoko lamo mar Jehoshafat?

⁷ Jehova nowuoyo gi Jehoshafat kotiyo gi  Ja-Lawi moro miluongo ni Jahaziel monyise niya: “Chung’uru mos mondo une kaka Jehova resou.” (2 We. 20:13-17) Mano ok e gima ji timoga ka gidhi e lweny! Kata kamano, par ni dhano ok e ma nowacho wechego, to gin weche ma noa kuom Jehova. Nikech Jehoshafat nogeno kuom Jehova Nyasache, notimo mana kaka nochike. Ka ne odhi e lweny, kar keto jolweny ma roteke e nyime, noketo jower ma ne ok omanore kata gi gir lweny moro amora. Jehova nokonyo Jehoshafat mi oloyo jowasigugo duto.​—2 We. 20:18-23.

8. En ang’o ma chwo mosekendo nyalo puonjore kuom ranyisi mar Jehoshafat?

⁸ Un chwo ma osekendo, ang’o munyalo puonjoru kuom ranyisi mar Jehoshafat? Un gi ting’ mar rito joodu. Omiyo, dwarore ni uti matek mondo uritgi kendo ugeng’negi gik ma nyalo hinyogi. Sama uromo gi chandruok moro, unyalo neno ni un gi teko kod lony mar nyagruok gi chandruogno kendu uwegi. Mano ok en paro maber. Dwarore ni iwuo gi Jehova kikwaye mondo okonyi. E wi mano, lem kanyachiel gi jaodi e wi weche ma chandougo. Non paro ma Jehova nigo e wi wachno kuom puonjori Muma kod buge momiyowa kokalo kuom riwruok mar ogandane, kae to iti gi parogo. Samoro jomoko ok bi yie gi paro mabeyo miseng’ado kitayi gi Muma, ka giwacho ni itimo yiero ma ok nyis rieko. Ginyalo wacho ni pesa kod mwandu e ma kelo mor e kend. Kata kamano, par ane ranyisi mar Jehoshafat. Nogeno kuom Jehova, kendo nonyiso mano kokalo kuom yiero ma notimo. Jehova ne ok ojwang’o Jehoshafat, to in bende ok obi jwang’i. (Zab. 37:28; Hib. 13:5) En ang’o ma joma okendore nyalo timo mondo gidag gi kuwe kod mor?

9. Ang’o mwanyalo wacho e wi janabi Isaya gi jaode?

⁹ Janabi Isaya gi jaode noketo tiyo ne Jehova obedo gima duong’ e ngimagi. Isaya ne en janabi, kendo nyalo bedo ni jaode bende ne nigi migepe moko mag janabi, nikech iluonge e Muma ni “janabi.” (Isa. 8:1-4) Kuom mano, nenore maler ni Isaya gi jaode noketo lamo Jehova obedo gima duong’ e ngimagi. To mano doko ranyisi maber ma ne giketo ne joma okendore modak e kindegi!

10. Ere kaka nono weche ma nokor nyalo konyo joma okendore mondo gitim duto ma ginyalo e tij Jehova?

¹⁰ E kindegi bende, joma okendore nyalo nyiso ni tiyo ne Jehova e gima duong’ e ngimagi kuom timo duto ma ginyalo e tije. Ginyalo tego genogi kuom Jehova ka ginono kanyachiel weche ma nokor e Muma, kendo neno kaka kinde duto wechego chopoga. (Tito 1:2) Bende, ginyalo paro kuom gima ginyalo timo mondo gikony e chopo weche moko ma nokor e Muma. Kuom ranyisi, ginyalo konyo e chopo weche ma Yesu nokoro ni wach maber nidhi landi e piny duto ka pok giko obiro. (Mat. 24:14) Kaka joma okendore medo neno ka weche ma nokor e Muma chopo, e kaka gibiro medo kinda e tij Jehova.

11. Gin ang’o ma Priskila gi Akula notimo Korintho, to ang’o ma nochwalogi mondo gitim kamano?

¹¹ Dichwo gi dhako ma e ka oa kendore nyalo puonjore weche moko kuom Priskila gi Akula jaode ma ne gin Jo-Yahudi ma nodak e  taon maduong’ mar Rumi. Ne gisewinjo wach maber e wi Yesu Kristo ma gibedo Jokristo. Onge kiawa ni ne gimor gi ngima ma ne gidakie e kindeno. Kata kamano, ngimagi nolokore apoya ka ne Ruoth Klaudio ogolo chik ni Jo-Yahudi duto owuog Rumi. Parie kaka wachno ne dhi mulo ngima Akula gi Priskila. Ne dhi chunogi weyo alwora ma ne ging’iyogo, gimany ot manyien, kendo gichak ohandgi mar loso hembe e alwora manyien. Be lokruogego ne dhi miyo giwe keto weche mag Pinyruoth obed mokwongo e ngimagi? Nyaka bed ni ing’eyo dwoko mar penjono. E alwora manyien ma ne gidhiye Korintho, Akula gi Priskila noriwore gi owete gi nyimine ma ne ni kuno e tiyo ne Jehova, kendo ne gitiyo kanyachiel gi Paulo e jiwo Jokristo wetegi. Bang’e, ne gidhi e taonde mamoko ma jolendo ne dwaroree ahinya. (Tich 18:18-21; Rumi 16:3-5) To mano kaka ne gidak ka gin gi mor kod kuwe!

12. Ang’o momiyo dwarore ni jo mokendore obed gi chenro mag tiyo ne Jehova e okang’ momedore?

¹² E kindegi, jo mokendore nyalo luwo ranyisi mar Priskila gi Akula kuom keto Pinyruoth obed mokwongo e ngimagi. Kinde maber monego dichwo gi dhako ma dwa kendore owuo e wi gik ma gichano timo e tij Jehova, en kinde kisera. Ka jo mokendore obedo gi chenro mar tiyo ne Jehova kendo gitemo chopo chenrogo kanyachiel, gibiro bedo gi thuolo mathoth mar neno kaka Jehova konyogi. (Ekl. 4:9, 12) Ne ane ranyisi mar Russell gi Elizabeth. Russell wacho kama: “Ka ne pok wakendore, ne wajawuoyoga e wi chenro mag tiyo ne Jehova e okang’ momedore.” Elizabeth wacho kama: “Ne watimo kamano mondo bang’e ka di po ni wadwaro timo yiero moko, to kik watim yiero ma nyalo monowa chopo chenro mag tiyo ne Jehova kaka ne wasechano.” Russell gi Elizabeth nodar modhi e piny Micronesia kama jolendo ne dwaroree ahinya.

13. Ka luwore gi Zaburi 28:7, gin gueth mage mwabiro yudo ka wageno kuom Jehova?

¹³ Mana kaka Russell gi Elizabeth, thoth jo mokendore oseyiero dak e ngima mayot mondo giyud thuolo momedore mag lendo  kendo puonjo ji Muma. Sama jo mokendore obedo gi chenro mag tiyo ne Jehova kanyachiel, giyudo gueth mathoth. Gineno kaka Jehova ritogi, gimedo gene moloyo, kendo gibedo gi mor madier.​—Som Zaburi 28:7.

14. Ere kaka jaote Petro gi jaode nonyiso ni ne gigeno kuom singo ma yudore e Mathayo 6:25, 31-34?

¹⁴ Jo mokendore nyalo puonjore kuom ranyisi ma jaote Petro kod jaode noketo. Dweche auchiel kama bang’ ka Petro nohango romo gi Yesu, ne dwarore ni Petro otim yiero moro maduong’. Petro ne en jalupo. Omiyo, ka ne Yesu okwaye mondo obed jalupne kuom thuolone duto, Petro ne nyaka par kaka joode ne dhi yudo gik mochuno e ngima. (Luka 5:1-11) Petro nong’ado ni nodhi riwore gi Yesu e tij lendo. Mano ne en yiero maber, kendo wanyalo bedo gadier ni jaod Petro noriwo lwedo yiero ma notimono. Muma nyisowa ni bang’ chier Yesu, jaod Petro ne dhiga gi Petro e wuodhe mopogore opogore ka gilimo owete gi nyimine mondo gijiwgi. (1 Kor. 9:5) Onge kiawa ni ranyisi ma chi Petro noketo nomiyo Petro obedo gi chir mar chiwo puonj ne chwo kod mon ma Jokristo. (1 Pet. 3:1-7) Nenore maler ni Petro gi jaode ne ogeno kuom singo mag Jehova ni nodhi ritogi ka giketo weche mag Pinyruoth obedo mokwongo e ngimagi.​—Som Mathayo 6:25, 31-34.

15. En ang’o mipuonjori kuom ranyisi mar Tiago gi Esther?

¹⁵ To nade ka usebudho e kend? Ang’o munyalo timo mondo uti ne Jehova e okang’ momedore? Achiel kuom gik munyalo timo en nono ranyisi mag Jokristo moko ma bende nie kend. Kuom ranyisi, unyalo somo sula mag “Ne Gichiwore Giwegi ma Onge Achune.” Sula kaka mago nokonyo Tiago gi Esther jaode manie piny Brazil mondo gibed gi gombo mar dhi lendo kama jolendo dwaroree ahinya. Tiago wacho kama: “Ka ne wasomo kaka Jehova osebedo ka konyo jotichne e kindegi, wan be ne wadwaro ni mondo wane lwet Jehova e yo motayogo joge kendo ritogi.” Ne gidar ma gidhi e piny Paraguay, e alwora miwachoe dho Portuguese, kendo gisebedo kanyo chakre higa mar 2014. Esther wacho kama: “Achiel kuom ndiko ma waheroga ahinya en Jo-Efeso 3:20. Kinde ka kinde, waseneno kaka weche manie ndikono chopo e ngimawa sama watiyo ne Jehova.” E ndikono Paulo nojiwo Jo-Efeso ni Jehova nosingo ni nodhi miyogi gik mang’eny moloyo ma ne gikwayo. Waseneno adiera mar singono!

16. Ka joma pod tindo mokendore dwaro nono chenro mag tiyo ne Nyasaye, gin jomage ma ginyalo sumo paro kuomgi?

¹⁶ Jo mokendore ma pod gin jo matindo nyalo puonjore kuom ranyisi mar jomamoko mosebedo kogeno kuom Jehova. Moko kuom ranyisigo gin mag joma osebedo e kend kuom higni mang’eny ka gitiyo ne Jehova gi thuologi duto. Donge unyalo sumo paro kuom joma kamago mondo ufweny yore munyalo tiyonego Nyasaye e okang’ momedore? Mano en achiel kuom gik ma nyiso ni ugeno kuom Jehova. (Nge. 22:17, 19) Jodongo nyalo konyo joma pod tindo manie kend mondo giket chenro mag tiyo ne Nyasaye kendo gichop chenrogo.

17. Ang’o ma notimore ne Klaus gi Marisa, to en ang’o mwapuonjore kuom ranyisi margi?

¹⁷ Nitie seche ma weche ok nyal dhinwa kaka dwaher kata bang’ timo yiero mar tiyo  ne Jehova e okang’ momedore. Ne ane ranyisi mar Klaus gi Marisa ma ne wasewuoye e sulani. Higni adek bang’ ka ne gisekendore, ne gidar ma giweyo odgi kendo ne gichiwore dhi konyo tij gedo moro ma ne itimo e ofiswa ma Finland. Ne gifwenyo ni ne ok dhi yienegi dak kuno kuom dweche mokalo auchiel. Mokwongo okwongo, chunygi nonyosore. To mapiyo bang’ mano, ne ogwelgi e skul ma ne gidhi puonjoree dho Arab, kendo ne gimor ka ne omigi migawo e alwora miwachoe dhokno e piny machielo. Koparo chien, Marisa wacho kama: “Na aluor weyo alwora ma ne aseng’iyogo, kendo timo kamano ne dwaro ni agen kuom Jehova. Kata kamano, aseneno kaka Jehova osebedo ka konyowa e yore mopogore opogore ma ne ok wapar kata. Wechego osemiyo amedo geno kuom Jehova ahinya.” Mana kaka waseneno e ranyisino, wanyalo bedo gadier ni ka wageno kuom Jehova gi chunywa duto to obiro guedhowa.

18. En ang’o ma jo mokendore nyalo timo mondo gidhi nyime geno kuom Jehova?

¹⁸ Kend en mich moa kuom Jehova. (Mat. 19:5, 6) Odwaro ni jo mokendore obed mamor gi michno. (Nge. 5:18) Ka un jo mokendore ma pod tindo, donge unyalo nono yo mutiyogo gi ngimau? Be utimo duto munyalo mondo unyis Jehova ni umor gi mich ma jaber ma osemiyou? Unyalo wuoyo gi Jehova e lamo. Manyuru puonj mag Muma ma nyalo konyou ka luwore gi chal ma untieree. Kae to uluw paro ma Jehova omiyou. Unyalo bedo gadier ni ubiro dak e ngima mopong’ gi mor kod kuwe, kendo ubiro yudo gueth mang’eny ka uketo tiyo ne Jehova e mobed gima duong’ e ngimau!