1. Ang’o momiyo onego wapuonjre kuom joma hikgi oniang’?

 WADUTO wadwaro kony mondo watim yiero madongo e ngimawa. Wanyalo yudo kony kowuok kuom jodong-kanyakla kod Jokristo moko motegno. Ok onego wafwa paro ma Jokristo ma hikgi oniang’ miyowa mana nikech giseti. Jehova dwaro ni waluw ranyisi mar joma hikgi oniang’. Nikech gisedak kuom higni mang’eny, gin gi lony, rieko kendo ging’eyo gik mang’eny mohingowa.—Ayub 12:12.

2. En ang’o ma wabiro nono e sulani?

² E kinde machon, Jehova ne tiyo gi jotichne ma hikgi oniang’ mondo oteggo joge kendo tayogi. Kuom ranyisi, we wanon ane ranyisi mar Musa, Daudi, kod jaote Johana. Ne gidak e kinde mopogore opogore kendo chalgi bende nopogore ahinya. E giko mar ngimagi, ne gimiyo joma ne pod tindo paro moko ma ne nyalo konyogi. Giduto ne gijiwo ber mar luwo kaka Jehova tayo joge. Jehova oketo paro mabeyo ma ne gichiwogo e Muma mondo wasomgi e kindegi. Bed ni wadongo kata watindo, wanyalo yudo ber ka wanono gik ma ne giwacho. (Rumi 15:4; 2 Tim. 3:16) E sulani, wabiro nono weche mogik ogik ma chwogo nowacho kod puonj ma wanyalo yudo.

“OBIRO MIYO UDAG AMING’A”

3. Musa notiyo ne Jehova e yore mage?

³ Musa ne ochiwore ne Jehova gi chunye duto. Ne en janabi, jang’ad bura, ne otelo ne oganda, kendo nondiko buge moko mag Muma. Musa ne nigi lony mang’eny ahinya. Notayo oganda Israel ka ogologi e tuech e piny Misri  kendo noneno honni mang’eny ma Jehova notimo. Jehova notiyo kode e ndiko buge mag Muma, kaka buge abich mokwongo mag Muma, Zaburi 90, to nyalo bedo ni nondiko nyaka Zaburi 91. Bende, samoro en e ma nondiko Ayub.

4. Gin jomage ma Musa nojiwo, to nikech ang’o?

⁴ Mana matin ka ne pok Musa otho ka ojahigni 120, noluongo Jo-Israel duto moparonegi gik ma ne giseneno ka Jehova timonegi. Moko kuom joma ne winje noneno honni madongo ma Jehova notimo kod kaka nokumo Jo-Misri. (Wuok 7:3, 4) Ne ging’ado Nam Makwar ma Nyasaye nobaro e yor hono kendo ne gineno ka Jehova tieko jolweny mag Farao e Nam Makwar. (Wuok 14:29-31) E kinde ma ne gin e thim, Jehova noritogi maber. (Rap. 8:3, 4) Ka ne gichiegni donjo e piny ma nosingi, Musa notiyo gi thuolo mogik ma ne en-go e jiwogi. a

5. Weche mogik ogik ma Musa nowacho e Rapar mar Chik 30:19, 20, nomiyo Jo-Israel obedo gadier gi wach mane?

⁵ En ang’o ma Musa nowacho? (Som Rapar mar Chik 30:19, 20.) Noparo ne Jo-Israel ni ngimagi ne dhi bedo maber ahinya e kinde mabiro. Ne gidhi dak aming’a e piny ma ne osingnegi nikech Jehova ne dhi guedhogi. To adier, Jehova nomiyogi piny ma jaber! Musa nowacho kama e wi pinyno: “Piny man gi taonde madongo kendo mabeyo ma ne ok ugero, man gi udi mopong’ gi gik mabeyo mopogore opogore ma ne ok utiyonegi, piny man gi sokni mag pi ma ne ok ukunyo, gi puothe mzabibu kod yiend zeituni ma ne ok upidho.”—Rap. 6:10, 11.

6. Ang’o momiyo Jehova noweyo mondo ogendni moko olo Jo-Israel?

⁶ Bende, Musa nomiyo Jo-Israel siem. Nonyisogi ni mondo gidhi nyime dak e pinyno, ne nyaka gidhi nyime luwo kaka Jehova chikogi. Nojiwogi ni ‘giyier ngima’ kuom winjo Jehova kendo kuom ‘makore kode.’ Kata kamano, Jo-Israel notamore winjo Jehova. Mano nomiyo bang’e Jehova noweyo ma Jo-Asuria kod Jo-Babulon oloyogi moterogi e tuech.—2 Ru. 17:6-8, 13, 14; 2 We. 36:15-17, 20.

7. Weche ma Musa nowacho puonjowa ang’o? (Ne picha bende.)

⁷ Wechego puonjowa ang’o? Winjo Jehova nyalo miyo wadag nyaka chieng’. Mana kaka Jo-Israel ne chiegni donjo e Piny ma Nosingi, wan be wachiegni donjo e piny manyien ma Nyasaye osingonwa, kama wabiro neno ka iloko piny obed paradiso. (Isa. 35:1; Luka 23:43) Jachien kaachiel gi jochiendene ok bi bedo e pinyno. (Fwe. 20:2, 3) Dinde ma puonjo miriambo e wi Jehova ok bi betie. (Fwe. 17:16) Sirkande mag dhano ok nochak ochand ji kendo. (Fwe. 19:19, 20) Onge jaricho ma biro bet e pinyno. (Zab. 37:10, 11) Ji duto e piny ngima biro luwo chike makare mag Jehova ma jiwo kuwe kod winjruok. Mano biro miyo giherre kendo gigenre. (Isa. 11:9) To mano doko geno ma jaber! Ji duto ma biro dak e paradiso biro luwo chike Jehova, to mano biro miyo gidag nyaka chieng’.—Zab. 37:29; Joh. 3:16.

8. Ere kaka singo mar dak nyaka chieng’ nokonyo owadwa moro mosebedo jamisonari kuom higni mang’eny? (Juda 20, 21)

⁸ Ka kinde duto waparo singo ma Jehova omiyowa mar dak nyaka chieng’,  mano biro konyowa mondo wamakre kode kata bed ni waromo gi chandruoge mage. (Som Juda 20, 21.) Paro singono bende biro konyowa nyagore gi nyawo moro amora ma wan-go. Owadwa moro ma osebedo jamisonari kuom higni mang’eny e pinje mag Afrika, wacho kama e wi nyawo moro ma ne osebedo ka okedogo: “Paro aparo ni timo gima Jehova ok dwar ne dhi miyo ngima mochwere obaya, nomiyo akedo gi nyawono kendo kwayo Jehova mondo okonya, kendo nokonya loyo nyawono.”

“IBIRO DHI MABER”

9. Gin pek mage ma Daudi noromogo?

⁹ Daudi ne en Ruoth ma ji nohero ahinya. Ne en jathum, jandik wende, jalweny ma thuon, kendo janabi. Noromo gi chandruoge mopogore opogore. Kuom higni mang’eny, nosiko koringo nikech Ruoth Saulo ne dwaro nege. Bang’ bedo ruoth, noringo kendo nikech Absalom wuode ne dwaro nege mondo okaw loch githuon. Kata obedo ni Daudi nokalo e pek kaka mago, kendo notimo richo moko madongo, pod nodhi nyime makore gi Jehova nyaka e thone. Jehova nowacho ni Daudi ne en “jal ma [chunye] ohero.” Mano e momiyo en gima ber winjo paro ma Daudi nochiwo.—Tich 13:22; 1 Ru. 15:5.

10. Ang’o momiyo Daudi ne omiyo wuode ma ne dhi bedo ruoth paro moko ma ne dhi konye?

¹⁰ Ne ane paro ma Daudi nomiyo Solomon wuode, ma ne dhi bedo ruoth bang’e. Jehova noyiero Solomon mondo ogerne hekalu kama jotichne ne dhi lame. (1 We. 22:5) Solomon ne dhi romo gi pek moko e kinde ma nodhi tayo jotich Jehova. En ang’o ma Daudi wuon-gi nonyise? We wane ane.

11. Ka luwore gi 1 Ruodhi 2:2, 3, en wach mane ma Daudi nonyiso Solomon, to ang’o ma notimore ka ne otimo kaka ne onyise? (Ne picha bende.)

¹¹ Gin weche mage ma Daudi nowacho? (Som 1 Ruodhi 2:2, 3.) Daudi nonyiso wuode ni kowinjo Jehova to weche ne dhi bedone maber. En adier ni weche nodhi maber ne Solomon kuom higni mang’eny. (1 We. 29:23-25) Nogero hekalu ma jaber, nondiko buge moko mag Muma, kendo nitiere weche moko ma ne owacho ma jomoko ne ondiko e Muma. Nong’ere nikech rieko kod mwandu ma ne en-go. (1 Ru. 4:34) To ka luwore gi weche Daudi, weche ne dhi bedo maber ne Solomon mana kodhi nyime winjo Jehova. Gima lit en ni bang’e Solomon nochako lamo nyiseche manono. Jehova ne ok obedo mamor kode, to mano nomiyo Solomon ok otayo jo Nyasaye e yo makare.—1 Ru. 11:9, 10; 12:4.

12. Weche ma Daudi nowacho puonjowa ang’o?

 ¹² Wechego puonjowa ang’o? Weche biro dhinwa maber ka wawinjo Jehova. (Zab. 1:1-3) En adier ni Jehova ok sing ni obiro miyowa mwandu kod huma kaka nomiyo Solomon. Kata kamano, ka waluwo kaka Jehova tayowa, obiro miyowa rieko ma biro konyowa timo yiero mabeyo. (Nge. 2:6, 7; Jak. 1:5) Puonj momiyowa nyalo konyowa timo yiero e yo maber e weche mag tich, somo, manyo mor, kod pesa. Ka watiyo gi rieko ma Jehova chiwo, obiro ritowa kendo miyowa ngima ma nyaka chieng’. (Nge. 2:10, 11) Wabiro bedo gi osiepe mabeyo kendo timo gik ma biro miyowa mor madier.

13. Ang’o ma nokonyo Nyaminwa Carmen timo yiero maber e ngimane?

¹³ Nyaminwa Carmen modak e piny Mozambique, ne paro ni somo mamalo ne nyalo miyo odag e ngima maber. Nodhi e yunivasiti mondo osom tij goro plan mar udi. Owacho kama: “Nahero tich ma ne apuonjorano ahinya. Kata kamano, nokawo thuolona kod tekona mang’eny. Nadonjo e skul sa achiel gi nus okinyi to awuok sa apar gariyo odhiambo. Ne ok ayud thuolo mag dhi e chokruoge kendo winjruokna gi Jehova ne ochako dok chien. Gie chunya ma iye ne ang’eyo ni atiyo ne ruodhi ariyo.” (Mat. 6:24) Nolemo e wi wachno kendo timo nonro kotiyo gi bugewa. Odhi nyime wacho kama: “Bang’ tiyo gi paro ma jodongo kod ma minwa nomiya, nang’ado mar weyo dhi e yunivasiti mondo ati ne Jehova gi thuolona duto. Natimo yiero maber kendo ok aywag ang’e kata matin.”

14. En wach mane maduong’ ma Musa gi Daudi nojiwo?

¹⁴ Musa gi Daudi nohero Jehova kendo ne ging’eyo ni owinjore giluw chikene. E wechegi mogik ogik ka pok ne githo, ne gijiwo joma ne winjogi mondo oluw ranyisigi kendo gimakre gi Jehova Nyasachgi. Giduto ne giwacho ni Jehova ok nyal guedho kata yie gi ng’at ma ok luw chikene. Parogo pod konyo nyaka e kindegi. Higni moko bang’e, jatich Jehova moro bende nowacho ni nitie ber ma ng’ato yudo sama omakore gi Nyasaye.

 “ONGE GIMA DUONG’ MA DIMI ABED MAMOR”

15. Gin gik mage ma Johana noneno ka ne en e pinyka?

¹⁵ Johana ne en jaote ma Yesu nohero ahinya. (Mat. 10:2; Joh. 19:26) E kinde ma Yesu ne ni e pinyka, Johana noneno honni mang’eny ma Yesu notimo, kendo nomakore gi Yesu e kinde ma weche ne tek. Noneno ka inego Yesu kendo nonene bang’ chier. Bende, noneno ka grup matin mar Jokristo bedo maduong’ bang’ ka wach maber ne “oseyal ne chuech duto manie bwo polo.”—Kol. 1:23.

16. Gin jomage ma oseyudo ber kuom barupe ma Johana nondiko?

¹⁶ Johana noyudo thuolo mar ndiko bug Fweny ka koro hike noseniang’. Nondiko “fweny mar Yesu Kristo.” (Fwe. 1:1) Bende, nondiko achiel kuom buge mag Injili kod barupe moko adek miluongo gi nyinge. Barupe mar adek ne ondiko ne Jakristo miluongo ni Gayo ma ne omakore gi Jehova, kendo ma ne en ng’at ma ne okonyo mobedo japuonjre Yesu. (3 Joh. 1) Nenore ni ne nitiere ji mang’eny ma Johana nokonyo ma obedo jopuonjre Yesu e kindeno. Weche ma ne ondikogo ne ojiwo jotich Nyasaye e kinde machon kendo pod gijiwowa e kindewagi.

17. Ka luwore gi 3 Johana 4, en ang’o ma kelo mor madier?

¹⁷ En ang’o ma Johana nondiko? (Som 3 Johana 4.) Johana nondiko ber ma ng’ato yudo sama oluwo kaka Jehova taye. E kinde ma Johana ne ndiko barupe mar adek, ne nitiere joma ne keyo puonj mag miriambo kendo ne gikelo pogruok e kanyakla. Kata kamano, nitie joma ne dhi nyime “wuotho ei adiera.” Ne giluwo chike Jehova kendo ne ‘gidhi nyime wuotho ka luwore gi chikego.’ (2 Joh. 4, 6) Jokristogo nomiyo Johana obedo mamor, to maduong’ie moloyo, en ni ne gimiyo Jehova obedo mamor.—Nge. 27:11.

18. Weche ma Johana nondiko puonjowa ang’o?

¹⁸ Wechego puonjowa ang’o? Makruok gi Jehova kelo mor. (1 Joh. 5:3) Kuom ranyisi, wabedo mamor nikech wang’eyo ni wamiyo chuny Jehova mor. Jehova bedo mamor sama oneno ka wakwedo tembe ma waromogo kendo ka wayie gi adiera. (Nge. 23:15) Chuech moko ma nitie e polo bende bedoga mamor. (Luka 15:10) Wan be wabedoga mamor sama waneno  ka Jokristo wetewa omakore gi Jehova, kata obedo ni giromo gi tembe kata chandruoge moko. (2 The. 1:4) Bang’ ka oseketh piny marachni, wabiro bedo mamor nikech ne wamakore gi Jehova.

19. En ang’o ma Nyaminwa Rachel nowacho e wi puonjo jomoko adiera? (Ne picha bende.)

¹⁹ Wabedoga mamor sama wapuonjo ji e wi Jehova. Nyaminwa Rachel modak Dominican Republic, neno ni puonjo jomoko e wi Jehova en migawo makende ahinya. Owacho kama e wi joma osepuonjo adiera: “Abedoga mamor matamre gi nono, sama aneno ka joma apuonjo adiera bedo gi winjruok maber gi Jehova, ka gigene kendo ka giloko kit ngimagi mondo gimore. Mano miyo aneno ni kinda ma asetimo e tij Jehova ok en kayiem nono.”

PUONJ MA WAYUDO KUOM WECHE MOGIK OGIK MAG CHWO MA NOMAKORE GI JEHOVA

20. Gin yore mage ma wachalie gi Musa, Daudi kod Johana?

²⁰ Musa, Daudi, kod Johana nodak e kinde mopogore ahinya gi kinde ma wadakiegi. Kata kamano, nitie gik mang’eny ma wachalie kodgi. Ne gitiyo ne Nyasaye madier mana kaka wan. Wan be wawuoyoga gi Jehova e lamo, wagene kendo wakwaye mondo otawa. Bende, wan gadier ni Jehova guedhoga joma luwo chikene.

21. Joma tiyo gi puonj mag Musa, Daudi, kod Johana biro yudo gueth mage?

²¹ Mad wang’ad e chunywa ni wabiro luwo weche ma chwogo nowacho kendo luwo chike Jehova. Ka watimo kamano, to weche biro dhinwa maber e gimoro amora ma watimo. “Wabiro dak aming’a,” ee, nyaka chieng’! (Rap. 30:20) Bende, wabiro bedo mamor nikech wamoro Wuonwa manie polo ma biro guedhowa e yo malach miwuoro.—Efe. 3:20.