Kal idhi e weche manie iye

Kal idhi kama ochanie weche mantie

SIGAND NGIMA

Jehova Noguedho Yiero ma Natimo

Jehova Noguedho Yiero ma Natimo

Chieng’ moro e higa mar 1939, ne wawuok e utewa e chuny otieno mi wariembo mtokni kuom sa achiel gi bathe nyaka e taon matin miluongo ni Joplin ma yudore Missouri, e piny Amerka. Ka ne wachopo, ne wasoyo trakt e bwo dhout ji nyaka kogwen. Ka ne watieko, ne wadok e i mtokawa mi wadhi nyaka kama ne wawinjore ni wadhi romoe gi jolendo mamoko ma be ne lendo gi mtokni mamoko. Samoro iwuoro gimomiyo ne wamondo e tij lendo kamano kae to wawuok e alworano mapiyo. Abiro lero bang’e.

AMOR ahinya ni jonyuolna Fred gi Edna Molohan ne gin Jokristo, kendo ne gipuonja yore Nyasaye chakre tinna. Chop higa mar 1934 ma ne ginyuolae, ne gisebedo Jopuonjre mag Muma (Joneno mag Jehova) ma jokinda kuom higni 20. Joodwa nodak e taon matin miluongo ni Parsons ma ni Kansas. Chiegni ni ji duto e kanyakla ma ne wantieree kanyo ne gin Jokristo mowal. Joodwa nohero chokruok kod tij lendo ahinya. Ngeso ka Ngeso godiechieng’ ne walendo e nderni. Seche moko ne wajonyga, kata kamano, Baba nohero ng’iewonwa ice cream bang’ lendo.

Kanyaklawa matinno ne nigi alwora maduong’ ahinya milendoe, ma noriwo nyaka senta matindo tindo mang’eny kod puothe buora. Sama ne walendo ne joma ni e puothe, seche moko ne wamiyogi buge to gin gimiyowa alode, tong’ ma gwen e ka oa toko, kata mana gwen mangima. Nikech Babawa ne gologa chiwo mag buge kata ka pok wakawogi, chiemo ma jogo ne miyowago ne wachamo achama.

KAMPEN MAG LENDO

Jonyuolna noyudo thumb san (phonograph) kendo ne gitiyo kode e tij lendo. Nakia tiyo kode nikech ne pod atin, kata kamano, nakonyoga Baba gi Mama kuonde ma anyalo sama ne gitugo twege mag Owadwa Rutherford ne joma gidok limo kod joma ne gipuonjo Muma.

Ka an gi babawa gi mamawa e tie mtokawa ma ne nigi spikni e wiye

Ne wan gi mtoka miluongo ni Ford ma ne olos 1936. Wuonwa noketone spikni madongo e wiye. Mtokano ne konyowa ahinya e lando wach Pinyruoth. Kinde mang’eny, ne wachakoga gi tugo thum komondi mondo omak pach ji, kae to watugo twege ma lero Muma. Ka twak noserumo, ne wachiwo buge ne joma ne dwaro.

Polise ma ne ni e taon mar Cherryvale ma ni Kansas nokwero Babawa ni kik ochung mtokwa ma ne nigi spikni e wiyeno e pap ma ji nohero yueyoe chieng’ Jumapil, kata kamano, noyiene chunge gi oko matin. Baba notimo kaka ne gidwarono. Nochoro mtoka e ndara machielo momanyore gi pawno, kae to nodhi nyime tugo twege. Bedo gi Babawa kod Jerry owadwa maduong’ e odiechienge kaka mago ne moraga ahinya.

Ka higni mag 1930 ne dhi ka rumo, ne wachano kampen mag lendo e yo makende e gwenge ma ne ikwedoe tijwa ahinya. Ne wadhiga ka mudho pod olil (mana kaka ne watimo Joplin, Missouri) kae to wasoyo trakt gi buge matindo e bwo dhout ji ka pod ginindo. Bang’e, ne wagudorega oko mar taon mondo wang’e ka di po ni polise omako ng’atwa moro.

E hignigo bende, ne nitie yo machielo mar lendo ma nong’ere kaka information march. Ne waketo kalatese madongo e korwa mondikie milome mag Pinyruoth kae to wawuotho achana e i taon duto. Anyalo paro chieng’ moro ka jolendo ne nigi kalatese ma nondik ni “Din en Obadho Kendo Gimarach.” Ne gilworore e i taon wuoth ma romo kilomita achiel gi nus kama, kae to giduogo e odwa. Notimore maber ni onge ng’ama nokwedogi kata achiel, kar mano, ne giromo gi ji mang’eny ma ne gombo ng’eyo weche momedore.

CHOKRUOGE MADONGO E NDALO MACHON

Joodwa nohero wuok Kansas ka gidhi Texas e chokruoge madongo. Babawa ne tiyo ne kambi ma niluongo ni Missouri-Kansas-Texas Railroad (ma bende nong’ere kaka M-K-T, kata Katy, Railroad), omiyo, barupene mag tich ne nyalo miyo waidh gach reru mayot. Mano ne miyo walimo wedewa kendo dhi kodgi e chokruoge madongo. Nera ma Fred Wismar gi Eulalie chiege nodak kama iluongo ni Temple e Texas. Fred nopuonjore adiera e higni mag 1900 mi obatise, kendo nonyiso nyithindgi, moriwo nyaka mamawa, gik ma nopuonjore. Owete ma Texas nong’eye ahinya. Nosegatiyo kanyo kaka zone servant, ma sani waluongo ni jarit-alwora. Ne en ng’at ma ng’won, ma mor, kendo mohero duogo chunyi ji. Nohero adiera mag Muma ahinya, kendo ranyisi mare nojiwa ka ne an rawera mondo an be aher adiera.

E higa mar 1941, joodwa nodhi gi gach reru nyaka St. Louis ma ni Missouri e chokruok maduong’. Ne okwa rowere duto mondo obed kanyachiel kama noyang but jukwaa mondo giwinj twag Owadwa Rutherford ma wiye ne wacho ni “Nyithind Ruoth.” An be ne an e igi kanyo. E giko twagno, ne wahum ahinya ka ne Owadwa Rutherford gi jokonyne omiyo ng’ato ka ng’ato kuomwa buk manyien ma niluongo ni Children. Ne wan rowere 15,000.

E dwe mar April 1943, ne wadhi e chokruok ma wiye ne wacho ni “Call to Action” ma nojiwo ji mondo okaw okenge ma dwarore e tij Nyasaye. Chokruogno ne otim Coffeyville, Kansas. Kanyo e ma nolandie ni koro ne wadhi bedo gi Skul mar Tij Nyasaye e kanyakla duto, kendo ne olandnwa buk matin manyien ma ne nigi sula 52 moting’o lony ma ne idhi puonjruok e skundno. Bang’e e higano, nagolo twaga mokwongo e skul. Aparo chokruogno e yo makende ahinya nikech kanyo e ma nobatisae gi jomamoko manok e soko moro ma pi ne ng’ichie thi.

NAGOMBO AHINYA TIYO E BETHEL

Natieko skul e higa mar 1951 kendo koro ne nyaka ayier kaka nadhi tiyo gi ngimana. Nagombo ahinya tiyo e Bethel kama Jerry nosegatiyoe kinde mokalo, omiyo, napong’o fom mar kwayo dhi Bethel mi oor fomno Brooklyn. Yierono notego yiena ahinya. Ne ok obudho ahinya ka pok opwodh fomna. Ne ogwela mondo achak tiyo Bethel Mach 10, 1952.

Nageno ni ne inyalo tera e migawo mar goyo buge kod gasede. Kata kamano, nomiya migawo mar sabo ji sa chiemo, kendo bang’e notera mondo ati e jikon. Napuonjora gik mathoth ahinya. Ne ok ayudo thuolo mar tiyo e migawo mar goyo buge gi gasede chuth-chuth. Kata kamano, lokruok ma notim e chenro mar jo jikon nokonya ahinya, nikech ne ayudo thuolo moromo mar tiyo gi laibrari mar Bethel e puonjruok Muma e yo matut. Mano nomiyo amedo tegno e weche Nyasaye, kendo yiena be nomedore. Bende, puonjruogno nomiya mijing’o mar dhi nyime tiyo ne Jehova e Bethel kuom thuolo ma nyalore. Jerry nowuok Bethel e higa mar 1949 mi okendo Patricia, to ne gidhi nyime dak e alwora mar Brooklyn. Ne gijiwaga ahinya ka ne pod anyien e Bethel.

E kinde ma ne pod anyieneno, ne otim chenro mar medo owete moko e list mar jo Bethel ma ne gologa twege. Owete ma kamago ne ioroga e kanyakla mopogore opogore e alwora mar Brooklyn mondo gigol twege kendo gilend gi joma ni e kanyaklago. Seche moko ne ginyalo dhi nyaka kilomita ma romo 322 kama. An be ne oketa e listno. Nagolo twaga mokwongo ka aluor luor ahinya, to korka kindeno twak mar ji duto ne kawo sa achiel mangima. Thothne naidhoga gach reru ka adhi limo kanyakla mopogore opogore. Anyalo paro Jumapil moro godiechieng’ e higa mar 1954 ka ne aidho gach reru mochomo New York, to koyo be ne ng’ich. Nonego bed ni garino chopo chon ma adog Bethel godhiambo. Kata kamano, yamo mager nokudho, ma nokelo koyo mang’ich mokikore gi baraf. Weyni ma ni e i injin mar gari ne omulore, kendo mano nomiyo injin osim. Gikone, garino nochopo New York sa apar gachiel kogwen chieng’ Wuok Tich. Ka naselor, naluwo ndara ma ringo e i lowo ka achomo Brooklyn. Nadhi tich achiel kachiel e jikon ka adeko to jony be ajony bang’ bet e gari otieno mangima. Kata kamano, pekgo ok ne nyal pim gi mor ma nayudo kuom bedo gi owete gi nyimine ma najaromogo e giko juma ka adhi golonegi twege. Nayudo osiepe manyien mang’eny.

Ka waikore kelo program moro e stesend redio mar WBBR

E higniga mokwongo okwongo e Bethel, ne ogwela mondo akony tich e stesend sosaiti mar redio ma niluongo ni WBBR. Kindeno studio ne ni e gorofa mar ariyo e ot milungo ni 124 Columbia Heights. Ne omiya migawo mar bedo achiel kuom joma ne timo puonjruok mar Muma e program ma ne iwinjo e redio juma ka juma. Owadwa A. H. Macmillan ma nosetiyo Bethel kuom higni mang’eny bende ne niga gi migawo e program mag rediogo. Ji nohero dende ni Brother Mac. Ranyisi mare mar nano e tij Jehova chakre ka ne pod otin ne jiwo ahinya jo Bethel ma rowere.

Sama ne wan e tij lendo, ne wamiyoga ji kalatese ma miyogi siso mar winjo program mag WBBR

E higa mar 1958, ne omiya migawo mar konyo tije moko e Skul mar Gilead. Tija noriwo konyo jomisonari motieg e skundno yudo barupe ma gidonjogo e pinje moorgie (visa) kaachiel gi manyonegi otiko mag wuoth. Bech idho ndege ne ni malo ahinya e kindeno, omiyo, jomisonari manok kende e ma ne nyalo dhi gi ndege. Thoth jomisonari ma ne ioro Afrika kod pinje mamoko ma yo ugwe ne dhiga gi meli. Ka ne ndeke mag ohala ochako betie, nengo idho ndege nodok piny mochopo kama koro thoth jomisonari ne dhiga gi ndege e pinje ma niorogie.

Ka achano barupe mag diploma mag jo Gilead ka pok nyasi moro mar tieko skundno ochakore

DHI E CHOKRUOGE MADONGO MA NITIMO E PINJE MAMOKO

Migepena nomedore e higa mar 1960 ka ne omiya tij chano wuodhe mag ndege ma owete ma Amerka dhigo Europe e chokruoge madongo moriwo pinje mopogore opogore. An be ne aidho ndege ka awuok New York ka adhi e chokruok ma ne idhi tim Hamburg e piny Germany. Bang’ chokruogno, ne wakodesa mtoka kanyachiel gi owete mamoko adek ma jo Bethel mi wariembo a Germany nyaka Italy mondo walim Bethel ma ni Rome. Bang’ wuok Rome, ne wadhi France ka wang’ado gode mag Pyrenees, kae to ne wadhi Spain kama ne ogoye tij Joneno marfuk e kindeno. Ne wakowo ne owetewa man Barcelona buge moko. Ne waboyogi maber mana ka mich. Ne wamor ahinya romo gi owetego. Kae to ne wariembo nyaka Amsterdam, kae to waidho ndege ma dok New York.

Gimoro higa achiel bang’e, migapa ma Bethel noriwo nyaka chano weche mag wuoth ne owete gi nyimine ma ne dhi e chokruoge madongo moriwo pinje kuonde mopogore opogore e piny ngima. Wi chokruok ne en “Everlasting Good News” (“Wach Maber ma Nyaka Chieng’”) ma higa mar 1963. Ne otim chenro mondo owete gi nyimine 583 odhi e chokruoge e piny Europe, Asia, kod South Pacific, kae to ne gitieko gi Honolulu ma ni Hawaii kod Pasadena ma ni California. Nochan bende mondo sama owete gi nyiminego ni e wuoth, giraw Lebanon kod Jordan mondo gipuonjre weche moko e wi alwora moko miwuoyo kuomgi e Muma. Mopogore gi chano weche wuoth kod kuonde nindo, migawo ma ne antiere e Bethel ne nigi ting’ mar chano bende kaka owetego ne nyalo yudo visa ma yienegi rawo e pinjego te.

NAYUDO JABATHA MA NE WANYALO DHIGO E WUODHENA TE

Nitie gima chielo momiyo higa mar 1963 ne en higa makende ahinya kuoma. E dwe mar Jun higano, tarik 29, nakendo Lila Rogers ma wuok Missouri. Noyudo osebedo ja Bethel higni adek motelo. Juma achiel bang’ kendore, ne wariwore gi owete gi nyimine ma ne limo pinje mopogore opogore, kendo ne wadhi Greece, Egypt, kod Lebanon. Bende, ne waidho ndege ka wawuok Beirut nyaka e paw ndege moro matin ma ne ni Jordan. Nikech tijwa nogo marfuk e Jordan to nosenyiswa bende ni ne ok mi Joneno mag Jehova moa e pinje mamoko visa mag donjo e pinyno, ne waparore apara ni weche ne dhi chalo nade ka wachopo. Ne wahum ahinya sama ne wapiyo, nikech ne waneno ji mang’eny mochung’ kamoro achiel e paw ndege kanyo ka giting’o weche madongo mondik ni “Warwako Joneno mag Jehova”! To mano kaka ne wamor! Gima chielo ma nomorowa en neno achiel kachiel alwora moko miwuoye e Muma. Ne walimo kuonde mang’eny, kaka alwora ma jodongo machon kaka Isaka gi Jakobo gini nodakie, kuonde ma Yesu gi jootene nolendoe, kod gwenge ma din mar Jokristo nochako landoree.​—Tich 13:47.

Lila osemakore koda kuom higni 55 koro, kendo wasetimo migepe mang’eny. Ne wayudo thuolo mar limo Spain kod Portugal nyading’eny e kinde ma ne ogo tijwa marfuk e pinjego. Ne wajiwo owete gi nyimine kendo teronegi buge kod gik mamoko ma ne ginyalo konyorego. Ne walimo nyaka owetewa moko ma ne otue e od jolweny moro machon ma ni Cádiz, Spain. Chunya nopong’ gi mor sama najiwogi gi twak mowuok e Ndiko.

Ka wan gi Patricia gi Jerry Molohan e higa mar 1969 ka wachomo chokruok maduong’ ma wiye ne wacho ni “Peace on Earth”

Kuom higni mang’eny chakre 1963, asekonyo e chano wuodhe mag owete gi nyimine ma dhi e chokruoge madongo moriwo pinje e Afrika, Australia, Central America, South America, Europe, pinje ma yo ugwe, Hawaii, New Zealand, kod Puerto Rico. Nitie chokruoge madongo mang’eny ma wiwa ok nyal wilgo gi Lila, kuom ranyisi, chokruok ma ne otim Warsaw e piny Poland, e higa mar 1989. Owete mang’eny moa Russia nobiro e chokruogno, kendo thothgi e ka ne ohango bedo e chokruok maduong’ kamano. Owete gi nyimine mang’eny ma ne waromogo kanyo ne osebedo e jela mag Soviet Union kuom higni modhuro nikech yie margi.

Migawo mar limo ofisewa mopogore opogore e piny ngima mondo ajiw jo Bethel kod jomisonari osekelona mor mogundho. E limbe ma ne watimo mogik e piny South Korea, ne wayudo thuolo mar romo gi owetewa 50 motue e jela ma Suwon. Owetego ne mor malich, kendo ne ok gine ni gichandore kayiem nono. Ne giwacho ni girito gi siso kinde ma gibiro dok e tij lendo ka gin huyanga. Romo kodgi nojiwowa ahinya!​—Rumi 1:11, 12.

MEDRUOK MOSEBETIE MORA SIDANG’

Aseneno gi wang’a kaka Jehova osebedo ka miyo jotichne medore koa e jolendo 100,000 e higa mar 1943 ka nobatisa, nyaka 8,000,000 gi wiye, e pinje 240. Jomisonari mitiegoga e Skul mar Gilead osekonyo ahinya e kelo medruogno. Amor ahinya ni asetiyo machiegni gi jomisonarigo kuom higni mang’eny ka akonyogi chano wuodhe mag dhi e migepegi bang’ tiegruok!

Amor ahinya ni natimo yiero ka pod an rawera mondo ati e Bethel. Jehova osebedo ka guedha ahinya. Mopogore gi tiyo e Bethel, ne wayudo thuolo gi Lila mar lendo gi kanyakla mang’eny ma ni Brooklyn kuom higni modhuro, kendo ne waloso osiepe tandawuoya ma pod omakore kodwa nyaka sani.

Pod an Bethel kendo Lila sira kinde duto. Kata obedo ni sani koro an jahigni 84, pod atimo tije ma kelona mor madier, kaka konyo ofis e weche mag barupe mikowo koni gi koni kod ma donjo.

Ka an gi Lila e ndalowagi

Ng’eyo ang’eya ni asiko e riwruok mar oganda Jehova mora ndi, kendo chunya pong’ gi ilo sama aneno pogruok maduong’ ma ni e kind joma tiyo ne Jehova kod joma ok tine. Weche ma ni e Malaki 3:18 donjonwa maber ahinya. Ndikono wacho ni: ‘Unune pogruok e kind jo makare gi jo maricho, kind jalo ma tiyo ne Nyasaye gi jalo ma ok tine.’ Kaka odiechieng’ kodiechieng’ medo kalo, e kaka wamedo neno kaka piny Satan medo mana njawore kendo opong’ gi dhano turi ma onge geno kod mor madier. Joma tiyo ne Jehova to mor malich, ngimagi dhi maber, kendo gin gi geno ma jaber, kata obedo ni ndalo ma wadakiegi tek. Kendo odhialwa gi migawo makende mar yalo wach maber mar Pinyruoth! (Mat. 24:14) Warito ahinya odiechieng’ ma koro okayo machiegnini, ma Pinyruodh Nyasaye biro tiekoe piny marachni kendo kelo piny manyien kama wabiro yudoe gik ma Nyasaye osingonwa, moriwo nyaka ngima ma onge tuoche, kendo dak nyaka chieng’! E piny manyienno, jotich Jehova duto ma biro dak e piny kae biro winjo mit ngima chuth, ee, ngima ma ok rum.