1, 2. En ang’o mosekelo ne ji hinyruok kuom higni modhuro, to ng’a ma nochake?

NITIE lokruok mang’eny mosetimore e pinyni ma osekelo ne dhano ber mathoth. Kuom ranyisi, ji tinde nigi simu, sitima, mtokni, frij, kod gik mamoko mabeyo. Lokruok moko to osekelo mana hinyruok lilo, kaka bunde, mbom, kod mamoko. Kata kamano, nitie gimoro mosebetie kuom higni mang’eny ma loyo gigo duto kendo ma osekelo ne ji hinyruok kuom higni modhuro. Be ing’eyo ni en ang’o? En miriambo! Tiende ni ng’ato wacho gima ong’eyo maber ni ok en adier mondo owuond ng’at machielo. To en ng’a ma nokwongo wacho miriambo? Yesu Kristo nofwenyonwa ni “Jachien” e “wuon miriambo.” (Som Johana 8:44.) Jachien nowacho miriambo mokwongo tik-tik karang’o?

² Nowacho miriambono higni mathoth mosekalo e puodho mar Eden. Dichwo gi dhako mokwongo ma gin Adam gi Hawa nodak maber e Paradiso kama ne Jachuechgi oketogie mondo gidagie. Kae to Jachien nosieko gi meke. Nong’eyo ni Nyasaye nonyiso Adam gi Hawa ni kik gicham olemb “yath makelo ng’eyo ber gi rach,” kendo ni tamruok luwo chikno ne dhi miyo githo. Kata kamano, Satan notiyo gi thuol monyiso Hawa niya: “Ok unutho ngang’ [miriambo mokwongo tik-tik]: to Nyasaye ong’eyo [ni] e chieng’no muchame, wang’u noyepi, mi nubedi ka Nyasaye,  kung’eyo mabeyo gi maricho.”​—Cha. 2:15-17; 3:1-5.

3. Ang’o momiyo miriambo ma Satan nowacho ne rach ahinya, to miriambono nokelo ang’o?

³ Miriambo ma Satan nowachono ne rach ahinya nikech nong’eyo maber ni ka Hawa owinje mochamo olemo ma nokwerno, ne odhi tho. Gima lit en ni Hawa gi Adam noketho chik Jehova mi bang’e ne githo. (Cha. 3:6; 5:5) To gima rach moloyo en ni kokalo kuom richono, “tho nolandore kuom ji duto.” Thogno ‘locho kaka ruoth . . . kata mana e wi joma ne ok otimo richo ma chal gi ketho mar Adam.’ (Rumi 5:12, 14) Dhano koro sani ok nyal dak nyaka chieng’ e ngima maber ma Nyasaye nochanonegi. Kar mano, gidak mana kuom higni 70, kata 80 ka po ni ng’ato nigi teko mang’eny. To kinde mang’eny, ngima dhano opong’ mana gi ‘chandruok gi parruok.’ (Zab. 90:10) To mano kaka dhano nodonjo e masira mana nikech miriambo ma Satan nowacho!

4. (a) Gin penjo mage monego wayud dwokogi? (b) Ka luwore gi Zaburi 15:1, 2, en ng’a ma nyalo bedo osiep Jehova?

⁴ E Johana 8:44, Yesu nowuoyo e wi timbe mag Jachien ka nowacho niya: “Ne ok ochung’ motegno e adiera, nikech adiera onge e iye.” To adiera pod onge e iye nyaka sani nikech pod odhi nyime “wuondo piny mangima.” (Fwe. 12:9) Ok wadwar ni Jachien owuondwa mi waketh osiep ma ni e kindwa gi Jehova kaka Adam gi Hawa notimo. Kuom mano, wanon ane penjo moko adek: Ere kaka Satan wuondo ji e kindegi? Ang’o momiyo ji ohero wacho miriambo? To wanyalo nyiso nade ni ‘wawacho adiera’ kinde duto?​—Som Zaburi 15:1, 2.

5. Ere kaka Satan wuondo ji e kindegi?

⁵ Jaote Paulo nong’eyo ni wanyalo tang’ “mondo Satan kik wuondwa, nikech waseng’eyo riekni motiyogo.” (2 Kor. 2:11) Wang’eyo ni piny duto moriwo nyaka dinde mag miriambo, josiasa mopong’ gi mibadhi, kod jolok ohala ma igi lach, ni e bwo teko mar Jachien. (1 Joh. 5:19) Omiyo, ok en gima kawowa gi wuoro ni Satan kod jochiendene nyalo chwalo joma nigi teko mar loch mondo ‘owach miriambo.’ (1 Tim. 4:1, 2) Mano bende e gima timore gi jolok ohelni madongo ma uso gik ma hinyo ngima ji ka giwuondo ji ni gigo beyo sama gilandogi.

6, 7. (a) Ang’o momiyo jotend dinde mag miriambo timo marach moloyo? (b) Gin miriambo mage misewinjo ka jotend dinde mag miriambo puonjo?

⁶ Jotend dinde mag miriambo to e ma koro timo marach moloyo nikech gipuonjo ji miriambo ma miyo ji ok bed gi geno mar kinde ma biro. Ka po ni ng’ato oyie gi puonj mag miriambogo mi ochako timo gik ma Nyasaye ok dwar, mano nyalo miyo kik oyud ngima mochwere. (Hos. 4:9) Yesu nong’eyo maler ni jotend dinde ma ndalone ne puonjo ji miriambo. Nonyisogi e wang’gi kama: “Yaye nobednu malit un jondiko gi Jo-Farisai, un joma wuondore! nikech uwuotho kung’ado nam kod lowo motwo mondo umi ng’ato olokre, eka bang’ koselokore to umiyo owinjore dhi e Gehena [tiende ni, kethruok ma nyaka chieng’] nyadiriyo moloyo un uwegi.” (Mat. 23:15) Yesu nokwero jotend dindego matek. Kuom adier, ne gitimo dwach ‘Jachien wuon-gi, ma en janek.’​—Joh. 8:44.

⁷ Nitie jotend dinde mathoth e kindegi. Moko kuomgi iluongo gi nyinge kaka pasta, jodolo, jopuonj, jopolo, kod nyinge mamoko ma kamago. Mana kaka jotend dinde mag miriambo e kinde Jokristo mokwongo, jotend dinde mag miriambo ma kindegi bende ‘geng’o ji kik ng’e adiera’ ma ni e Wach Nyasaye kendo ‘ok giyie gi adiera mar Nyasaye, to giluwo miriambo.’ (Rumi 1:18, 25) Gipuonjo ji ni Nyasaye wang’o joricho e mach nyaka chieng’, ni chuny dhano ok tho, ni ka  ng’ato otho to inyalo nyuole e yo moro machielo, kod paro mobam ni Nyasaye nyalo yie ayie gi kend ma ni e kind chwo gi chwo kata mon gi mon.

8. En miriambo mane ma josiasa biro lando machiegnini, to wan onego watim ang’o sama gilande?

⁸ Miriambo mag josiasa bende oselalo ji mang’eny. Achiel kuom miriambo madongo mogik ma gichiegni lando e piny mangima en ni “kuwe nitie kendo weche beyo!” Kata kamano, “kethruok ma apoya nobi kuomgi gikanyono.” Wabeduru motang’ mondo kik giwuondwa mi wachak neno ni gik moko ok richo ahinya e pinyni. Wan ‘wang’eyo maber ni odiechieng’ mar Jehova nobi mana kaka jakuo biro gotieno.’​—1 The. 5:1-4.

9, 10. (a) Ang’o momiyo ji ohero wacho miriambo, to mano osekelo rach mane? (b) En ang’o monego wapar e wi Jehova?

⁹ Sama gimoro manyien obiro, ji ng’iewe ahinya. Mano bende e gima osetimore gi miriambo. Lando weche mag miriambo tinde onya e kindegi. Mopogore gi josiasa, jodin, kod jo ohala ma wasewuoye, ji ma pile bende ohero wacho miriambo. Ka luwore gi sula moro ma wacho ni “Gimomiyo Ji Riambo,” * osenenore maler ni “miriambo osegurore motegno kuom ji mang’eny mi obedo kitgi.” Ji ohero wacho miriambo nikech ok gidwar ni jomoko ofweny gima rach ma gitimo, kata giriambo mondo ji onegi kaka joma beyo, kata mondo ginwang’ yo mar yudo gimoro kuom jomamoko. Sulano medo ni “nitie joma ohero ahera wacho miriambo e gimoro amora. Giwuondo joma gikia, joma gitiyogo, osiepegi, kod wedegi bende.”

¹⁰ Wacho miriambo kelo rach mane? Omiyo ji ok genre kendo osiep nyalo kethore. Kuom ranyisi, parie kaka nyalo bedo gima lit ka dhako oterore gi dichwo machielo kae to odhi wuondo chwore gi miriambo mathoth mondo oumgo richo motimono! Kata, dichwo nyalo sando chiege gi nyithindo ka gin kar kendgi, to koneno ji to owuondore ni oherogi mondo oumgo wang’ ji ni en dichwo maber ahinya. Kata kamano, gima onego wang’e en ni joma timo gik ma kamago ok nyal pando gimoro amora e wang’ Jehova nimar “gik moko duto ni duk kendo ni e lela” e nyime.​—Hib. 4:13.

11. Ranyisi marach mar Anania gi Safira puonjowa ang’o? (Ne picha manie chak sulani.)

¹¹ Muma nyisowa ni e kinde Jokristo mokwongo, Satan nomiyo dichwo moro gi chiege ‘chir mondo giriamb’ e nyim Nyasaye. Anania gi Safira nochano kaka ne gidhi wuondo joote. Bang’ uso puothgi, ne gikelo mana bath pesa moko ne joote, to moko ne gidong’go, kae to ne giwuondo joote ni ne gikelo te. Ne gidwaro nyisore e kanyakla ni gin joma beyo kendo ma jochiwo e okang’ malach. Kata kamano, Jehova noneno gima ne gitimo kendo nokumogi e yo mowinjore.​—Tich 5:1-10.

12. Joma ohero wacho miriambo to ok dwar lokore ochomo kanye, to nikech ang’o?

¹² Jehova neno miriambo nade? Satan kod ji duto mohero wacho miriambo to ok dwar lokore ochomo “ataro ma liel gi mach.” (Fwe. 20:10; 21:8; Zab. 5:6) Nikech ang’o? En nikech Jehova kwano joma ohero miriambo e grup achiel gi ‘joma timbegi odwanyore e wang’e.’​—Fwe. 22:15, weche moler piny.

13. En ang’o ma wang’eyo e wi Jehova, to mano chwalowa mondo watim ang’o?

¹³ Wang’eyo ni Jehova “ok en dhano, ma doriambi.” Kuom adier, ‘Nyasaye ok nyal riambo chuth.’ (Kwan 23:19; Hib. 6:18) ‘Jehova osin gi lew ng’a ma riasore,’ tiende ni ng’ama ohero miriasia kata miriambo. (Nge. 6:16, 17) Mondo Jehova oyie kodwa,  nyaka wawach adiera mana kaka odwaro ni watim. Mano e momiyo ‘ok wariamb ne jowetewa.’​—Kol. 3:9.

14. (a) Achiel kuom yore ma wapogorego gi joma nie dinde mag miriambo en mane? (b) Ler ane kaka wanyalo tiyo gi puonj ma ni e Luka 6:45.

¹⁴ Achiel kuom yore ma Jokristo madier opogorego gi joma nie dinde mag miriambo en mane? Gin ‘giwachoga adiera.’ (Som Zekaria 8:16, 17.) Paulo nondiko niya: “Wanyiso ratiro ni wan jotich Nyasaye, . . . kuom wacho weche madier.” (2 Kor. 6:4, 7) Yesu nowacho kama: ‘Gik mogundho e chuny e ma dhok wacho.’ (Luka 6:45) Omiyo, sama ng’at maber wacho adiera e chunye, weche madier e ma biro wuok e dhoge. Obiro wacho adiera kinde duto kendo kuonde te, bed ni en gi joma okia, joma gitiyogo, osiepene, kata wedene. Ne ane ranyisi moko ma konyowa ng’eyo kaka wanyalo nyiso ni wan jo adier e weche duto.

15. (a) Ang’o momiyo ok onego wawuondre ni wan joma beyo to konchiel watimo gik maricho? (b) Ang’o ma nyalo konyo rowere mondo kik gidonj e aola mag mbese? (Ne weche moler piny.)

¹⁵ To nade ka in rawera ma dwaro ni mbesene oyie kode? Tang’ kik itim gima rowere moko osetimo, ma en dak e ngima mar wuondruok. Rowerego wuondore ni gin joma beyo sama gin gi joodgi kata Jokristo mamoko, to gitimo gik mopogore ahinya sama gin gi rowere ma jopiny kata sama gitudore kodgi e intanet. Giwacho weche mochido, girwako lewni ma ok owinjore, giwinjo thumbe molil, gimadho kong’o kata yedhe mamoko ma mero, giserore aling’ling’, kata gitimo gik maricho moloyo mago. Giwuondo wang’ jonyuolgi, Jokristo wetegi, to kod Nyasaye bende. (Zab. 26:4, 5) Jehova ong’eyo sama ‘wamiye luor mana gi dhowa to chunywa bor ahinya kode.’ (Mar. 7:6) Nyalo bedo maber ka watimo kaka Muma nyisowa niya: “Kik chunyi gomb gik ma joricho timo, to bed kiluoro Jehova odiechieng’ duto.”​—Nge. 23:17, NW. *

16. Wacho adiera otudore nade gi fom ma wapong’oga sama wadwaro tiyo ne Nyasaye gi thuolowa duto?

¹⁶ Samoro igombo bedo painia mapile kata tiyo ne Jehova gi thuoloni duto e migepe makende, kaka bedo ja Bethel. Sama ipong’o fom, ber mondo iwach  adier sama ichiwo dwoko mag penjo motudore gi tuoche, yoreni mag manyo mor, kod timbeni. (Hib. 13:18) To nade ka ne itimo tim moro mochido to jodongo pok ong’eyo? Dhi irgi mondo gikonyi, nikech mano biro miyo iti ne Jehova gi chuny maler.​—Rumi 9:1; Gal. 6:1.

17. Ang’o monego watim ka po ni sirkal morido ne owetewa ngima penjowa penjo moko?

¹⁷ Ang’o monego itim ka po ni sirkal orido ne Joneno mag Jehova ngima e pinyu, to polise oluongi mondo openji penjo moko e wi owete gi nyiminewa? Be ochuno ni nyaka iwachnegi weche duto? Ka ne gavana ma ne locho e lo Jo-Rumi penjo Yesu penjo moko, Yesu notimo nang’o? Ka luwore gi ndiko ma wacho ni nitie “chieng’ ling’, kendo chieng’ wuoyo,” nitie seche moko ma Yesu ne ok odwoke kata wach achiel! (Ekl. 3:1, 7; Mat. 27:11-14) Ber tiyo gi rieko e chal kaka mago mondo kik wawach gimoro amora ma nyalo miyo ohiny owetewa gi nyiminewa.​—Nge. 10:19; 11:12.

18. Ang’o monego watim ka po ni jodongo okwayowa mondo wanyisgi gima wang’eyo e wi richo moro ma Jakristo otimo?

¹⁸ To nade ka Jakristo moro otimo richo maduong’ to ing’eyo wachno? Nikech jodongo nigi ting’ mar rito kanyakla osik ka ler, ginyalo kwayi ni inyisgie gima ing’eyo e wi wachno. Ibiro timo nang’o to ahinya-ahinya ka Jakristono en osiepni kata watni? Muma wacho niya: “Ng’a mawacho adiera onyiso tim makare kakobet.” (Nge. 12:17; 21:28) Omiyo, in gi ting’ mar nyiso jodongo adiera duto, to ok adiera ma nus-nus, kendo kik item guenyo weche. Gin gi ratiro mar ng’eyo adiera duto mondo ging’e kaka ginyalo konyo Jakristono olos winjruokne gi Jehova.​—Jak. 5:14, 15.

19. En ang’o ma wabiro puonjore e sula ma luwo mae?

¹⁹ Daudi nonyiso Jehova e lamo kama: “Idwaro mondo adiera obedi e i chuny iye.” (Zab. 51:6) Daudi nong’eyo ni wacho adiera en gima chakore gie chunywa ma iye. Jokristo madier wacho adiera e gimoro amora ma gitimo e ngimagi. Yo machielo ma wanyisogo ni wapogore gi dinde mamoko kendo ni wan jotich Nyasaye adier en puonjo ji adiera sama wan e tij lendo. Wabiro neno kaka wanyalo timo kamano e sula ma luwo mae.