1. Jehova nofwenyore ne Musa e yo mane makende, to ang’o momiyo mano morowa?

NITIE chieng’ moro ma Nyasaye nofwenyore ne Musa konyise nyinge owuon kod kido ma en-go. Kido ariyo mokwongo ma nonyiso Musa gin kech kod ng’wono. (Som Wuok 34:5-7.) Jehova ne nyalo yiero nyiso Musa kaka en gi teko mang’eny kod rieko. Kata kamano, gi e sechego, gima Musa ne dwaro bedogo gadier ne en ni Nyasaye ne dhi konye, omiyo, Jehova nonyise kido ma ne nyalo miyo obed gadier ni Jehova oikore konyo jotichne. (Wuok 33:13) Donge en gima mori ahinya ng’eyo ni Nyasaye nokwongo owacho kido ariyo mabeyogo ka pok owacho kite mamoko? E sulani, wadwaro nono kido mar ng’wono, ma en kido ma miyo ng’ato dewo nyawadgi kendo nenone lit e okang’ ma miyo ogombo tiekone chandruok kata dwokone chandruok piny.

2, 3. (a) Gin ranyisi mage e Muma ma nyiso ni dhano duto ne ochue gi nyalo mar nyiso jowetegi ng’wono? (b) Ang’o momiyo onego igomb puonjori weche momedore e wi nyiso ng’wono?

² Nyasaye nochueyo dhano e kite owuon. Mano e momiyo ji duto, moriwo nyaka joma ok ong’eyo Nyasaye, dewo jowetegi nikech Jehova en Nyasaye mang’won. (Cha. 1:27) Nitie ranyisi mang’eny e Muma ma ka inono maber, to ibiro fwenyo ni nitie  kaka ng’ato ne onyiso ng’wono e okang’ moro. Kuom ranyisi, par ane mon ariyo ma jochode ma ne laro nyathi e nyim Ruoth Solomon. Ka ne Solomon ogolo chik mondo ng’ad nyathino e diere, min nyathino nowinjo malit ahinya e chunye. Mano nomiyo oyie kata chiwo nyathino ne miyo machielono kar mondo neg nyathino. (1 Ru. 3:23-27) To nade nyar Farao ma ne oreso Musa ka ne Musa pod en nyathi matin? Kata obedo ni nong’eyo ni mano ne en nyathi Jo-Hibrania to nyithindo ma kamago ne onego onegi, pod nyathino nobedo malitne mi nokawe, kendo nochiwore rite maber mana ka nyathine owuon.​—Wuok 2:5, 6.

³ Ang’o momiyo onego igomb puonjori weche momedore e wi nyiso ng’wono? En nikech Muma jiwi ni iluw ranyisi mar Jehova. (Efe. 5:1) Kata obedo ni ne ochuewa gi nyalo mar nyiso jowetewa ng’wono, richo ma ne wayudo kokalo kuom Adam miyo thothne wadichga mana gi gik ma kelonwa ber wan wawegi. Seche ma nyawadwa nigi chandruok, yot ahinya mondo wachak penjore e chunywa ni, ‘Akonye koso awerago adhi mana nyime gi dijena?’ Mano en gima timorega. Ang’o ma nyalo konyi mondo ibed gi paro maber e wi wach nyiso jomamoko ng’wono? Mokwongo, kaw thuolo mondo inon kaka Jehova kod jomamoko osenyiso kidono. Mar ariyo, tem fwenyo kaka inyalo luwo ranyisi mar Jehova e nyiso ji ng’wono, kod ber ma timo mano nyalo kelo.

4. (a) Ang’o momiyo Jehova ne ooro malaikene Sodom? (b) Yo ma ne Jehova oresogo Lut gi nyige puonjowa ang’o?

⁴ Nitie ranyisi mang’eny e Muma ma lero kaka Jehova osebedo ka nyiso ji ng’wono. Par ane gima ne otimo ne Lut e kinde ma ‘chuny Lut ne chandore ahinya’ nikech timbe maricho ma Jo-Sodom gi Gomora ne timo. Nyasaye ne oseramo ni joma timbegi richogo ne nyaka tho. (2 Pet. 2:7, 8) Nyasaye ne ooro malaike mondo ores Lut. Malaikego ne onyise ni owuog kanyo mapiyo kaachiel gi joode. To ka ne pod ogalore, malaikego ‘nomako luete, gi luet chiege, gi luet nyige nikech Jehova nonyise ng’wono, kendo ne gigole oko.’ (Cha. 19:16) Donge ranyisino konyowa bedo gadier ni Jehova ong’eyo maber gik ma thago chuny jotichne kendo oikore nyisogi ng’wono?​—Isa. 63:7-9; Jak. 5:11; 2 Pet. 2:9.

5. Puonj ma ni e ndiko kaka 1 Johana 3:17 kod mamoko jiwowa nade mondo wabed joma nyiso ji ng’wono?

⁵ Jehova ok nyis anyisa jotichne ng’wono kae to oweyo aweya gi kanyo, kar mano, opuonjogi bende mondo ginyis ji ng’wono. Ne ane chik ma ne omiyo Jo-Israel mondo otagi sama jagowi omiyo ng’ato lawe mondo omaki kaka gir singo. (Som Wuok 22:26, 27.) Ng’at ma noholo nyawadgi gowi seche moko ne nyalo kawo law jagope kae to otamore duokone nyaka ochule. Mano ne nyalo miyo nyawadgi onind koyo. Jehova nopuonjo joge ni kik gibed joma chunygi ng’ich kamano ma chop kama ok gidew jowetegi. Kar mano, ne onego ginyis jowetegi ng’wono. Donge puonj ma ni e chikno jiwowa mondo wabed joma nyiso ji ng’wono? Be nyalo bedo gima ber adier ka waweyo owetewa ka piny ochamo to wang’eyo maber ni nitie kaka wanyalo konyogi?​—Kol. 3:12; Jak. 2:15, 16; som 1 Johana 3:17.

6. Ang’o ma wanyalo puonjore kuom yo ma Jehova ne siko ka temogo mondo okony Jo-Israel ma ne timo gik maricho?

⁶ Jehova ne onyiso Jo-Israel ng’wono kata e kinde ma ne gitimo gik maricho. Muma wacho kama: “Jehova Nyasach kweregi ne siko ka siemogi nyadinwoya kokalo kuom jootene, nikech ne ong’won kodgi.” (2 We. 36:15, NW) Donge wan be onego wabed gi chuny ma kamano sama wayalo wach  maber? Moko kuom joma walendonegi bang’e nyalo loko chunygi mi Jehova rwakgi kaka jotichne. Jehova ok dwar ni oketh ng’ato ang’ata e kum mabiro. (2 Pet. 3:9) Omiyo, sama wadhi nyime rito kinde ma Nyasaye biro kethoe joma richo, wan wadhi mana nyime lando otene moting’o siem ka e sechego bende wakonyo joma orwako oteno mondo giyud ng’wono mar Nyasaye.

7, 8. Ang’o momiyo joot moro ne ni gadier ni Jehova ne onyisogi ng’wono?

⁷ Nitie ranyisi mamoko mang’eny ma nyiso kaka Nyasaye nyiso ji ng’wono. Kuom ranyisi, wawuo ane matin kuom gima notimore ne rawera moro ma ne en jahigni 12. We waluonge ni Milan. Ogendni moko ne kedo e kindgi giwegi ka higni mag 1990 ne chakore. Milan, owadgi matin, jonyuolne, kod Joneno mamoko ne oa Bosnia gi bas ka gidhi Serbia. Ne gidhi e chokruok moro maduong’ ma ne idhi batisie jonyuolne. Ka ne gichopo e boda mar pinje ariyogo, jolweny ma ne rito boda ne ogolo joodgi Milan te oko e bas nikech ne gia e oganda mopogore. Owete mamoko ma ne gin-go to ne owe mondo odhi nyime gi wuoth. Bang’ ndalo ariyo ka ne pod omakgi amaka, ofisa ma ne tayo jolwenygo nogocho ne jatende kopenje gima ne onego tim ne joodgi Milan. Nikech Milan gini ne ni machiegni gi ofisano, ne giwinjo ka jatende nyise niya: “Kawgi idhi igogi bunde!”

⁸ Sama ofisano ne wuoyo gi jolweny wetene ma ne en-go kanyo, chwo moko ariyo notuch apoya gi mtoka. Ne gichomo ir Milan gi joodgi mi gikuodhonegi ni gin bende ne gin Joneno. Kare owete ma ne jolweny oyienegi kalo gi bas-ka nogonegi dhok ni jomoko okwamo e boda. Nikech ne ok penjga nyithindo barupe mag kalo boda, chwo ariyogo ne onyiso Milan gi owadgi ni gidonj e mtokgi mondo ging’ad kodgi boda. Jonyuol Milan to ne ginyiso ni olwor gi tiendgi mondo girom loka machielo. Ka ne Milan owinjo wachno, ne okia ni to onyier koso oywagi. Jonyuolne ne openjo owetego niya: “Be uparo ni gibiro nenowa ka wadhi to giweyowa aweya kamano?” Kata kamano, gimiwuoro en ni sama ne giwuotho ka gia kanyo, jolwenygo ne ng’iyogi to chal ka gima ne ok ginegi. Joodno duto ne ong’ado boda mi giromo kanyachiel kendo. Ne gidhi nyaka e taon ma ne itimoe chokruok maduong’ ka gin gadier chuth ni Jehova e ma ne oresogi e lak tho mana kaka ne gikwaye e lamo. Mana kaka Muma nyiso, nitie kinde ma Jehova ok geng’ ne jotichne masiche. (Tich 7:58-60) Kata kamano, Milan nyisowa kaka ne owinjo e chunye, kowacho niya: “Nenore ni malaike nodino wenge jolwenygo, kendo Jehova owuon e ma ne oresowa.”​—Zab. 97:10.

9. Ang’o ma Yesu notimo ka noneno kaka joma ne luwe ne chandore? (Ne picha ma ni e chak sulani.)

⁹ Nitie gima wanyalo puonjore kuom Yesu. Ne ong’won gi ji mopogore opogore ma ne oromogo “nikech ne gihinyore kendo ne gidiwo mana ka rombe ma onge jakwath.” Ang’o ma ne otimo ka noneno kaka jogo ne chandore? “Nochako puonjogi gik mang’eny.” (Mat. 9:36; som Mariko 6:34.) Jo-Farisai to kitgi ne opogore ahinya. Gin ne ok ginyis ji ng’wono, kendo ne ok giikore konyo ogandawala. (Mat. 12:9-14; 23:4; Joh. 7:49) Mana kaka Yesu, donge in be onego ibed gi siso mar puonjo joma nigi riyo mar Wach Nyasaye?

10, 11. Be ng’wono en gima inyiso kinde duto? Ler ane.

¹⁰ Ok wawach ni ng’wono en gima inyiso kinde duto. Kuom ranyisi, ka ne Ruoth Saulo oweyo ma ok onego Agag ruodh Amalek kendo nokawo jamni machwe, samoro ne oparo ni ne onyiso ng’wono to kare ne oketho chik Jehova. Timneno nomiyo Jehova ong’ado ni koro ne ok owinjore bedo ruoth.  (1 Sa. 15:3, 9, 15) Nikech Jehova en Jang’ad-bura mang’ula ma nyalo somo chuny ji, ong’eyo ni en kinde mage monego onyisie ng’ato ng’wono. (Yua. 2:17; Eze. 5:11) Machiegnini, Jehova biro kumo ji duto ma ok luw chikene. (2 The. 1:6-10) E kindeno, ok obi nyiso ng’wono kata matin ne ng’ato ang’ata ma oneno ni otamore lokore. Sama otieko joma richogo, mano biro bedo tim ng’wono maduong’ ahinya ne joma kare ma obiro reso.

¹¹ Kuom adier, wan waonge ratiro mar ng’ado ne ng’ato buch ngima kata tho. Kar mano, onego watim duto ma wanyalo mondo wakony ji mondo gilos winjruokgi gi Nyasaye. Kuom mano, gin yore mage ma wanyalo nyisogo ji ng’wono mowinjore? Wane ane moko kuom yorego.

12. Achiel kuom yore minyalo nyisogo jomamoko ng’wono en mane?

¹² Kony jomamoko e loyo dije ma pile. Jokristo madier duto nyaka nyis jirendegi kod Jokristo wetegi ng’wono. (Joh. 13:34, 35; 1 Pet. 3:8) Nonro moro wacho ni ng’at ma nyiso ji ng’wono en ng’at “mochiwore mondo othagre kanyachiel gi joma thagore.” Ng’at ma kamano neno ne jomoko lit kendo doher tiekonegi gik ma chandogi. Many thuolo mar timo kamano in bende! Kuom ranyisi, donge inyalo konyo jomamoko e timo tije pacho kod mamoko ma kamago?​—Mat. 7:12.

13. Gin kido mage ma jotich Nyasaye nyisoga kinde ma masira oneno?

¹³ Kony ji sama masira oneno. Kinde ma masira oneno, ji mang’eny ohero nyiso ng’wono. Jotich Jehova bende konyoga ji e kinde masira, kendo ji mang’eny ong’eyo mano. (1 Pet. 2:17) Kuom ranyisi, e higa mar 2011, tsunami kod piny ma noyiengni Japan ne oketho alwora ma nyaminwa moro nodakie. Owete gi nyimine ma a e alwora mamoko e piny Japan kod pinje mamoko nochiwore konyo joma noyudo masira. Nyaminwano wacho ni mano “nojiwe ahinya kendo hoye.” Nondiko kama: “Masirano nokonya bedo gadier ni Jehova kaachiel gi Joneno wetewa dewowa ahinya, kendo ni Jokristo wetewa ma ni e piny ngima lemonwa.”

14. Ere kaka inyalo konyo joma tuo kod joma oti?

 ¹⁴ Kony joma tuo kod joma oti. Sama waneno ka ji tuore kendo gibedo moti nikech richo ma ne giyudo kuom Adam, mano chwalowa mondo wanyisgi ng’wono. Wagombo ahinya kinde ma tuoche ok bi betie, kendo ji ok bi bedo moti. Omiyo, walamo mondo Pinyruodh Nyasaye obi. Sama warito guethgo, watimo duto ma wanyalo mondo wakony joma tuo kod moti. Ne ane gima jal moro nondiko kowuoyo kuom kinde ma min-gi ne oti kendo ne en gi tuo mar Alzheimer, ma en tuo ma chocho obwongo kendo miyo ng’ato wiye wil marach kendo pache lal kinde ka kinde. Chieng’ moro min-gi ne opo kolosore e lawe. Sama ne othuthni mondo obed maler, nowinjo ka ng’ato dwong’o rangach. Ka ne odhi yawo, noyudo ka joma ne dwong’ogo ne gin nyimine ma Joneno ma ne jalimega. Nyiminego nopenje ka be ne ginyalo konye e yo moro amora. Miyono nodwoko kama: “Kony to daher ni ukonya, en mana ni wiya kuot matin.” Nyiminego nokonye mi obedo maler. Kae to ne gichwako chai mi gimadho kanyachiel ka gigoyo mbaka. Wuod miyono ne mor ahinya gi yo ma nyiminego nokonyogo min-gi. Ne ondiko niya: “Awuoro Jonenogo kendo ating’onegi bada! Kuom adier, gitimo gik ma gipuonjo.” Be yo midewogo joma tuo kod joma oti chwali mondo itim duto minyalo mondo ikonygi nyagore gi chandruok ma gikaloe?​—Fil. 2:3, 4.

15. Tijwa mar lendo miyowa thuolo mar timo ang’o?

¹⁵ Kony ji mondo gilos winjruokgi gi Nyasaye. Nikech ji nigi chandruok kod parruok mang’eny, mano chwalowa mondo wakonygi gibed gi geno. Yo maber mogik ma wanyalo timogo mano en puonjogi mondo ging’e Nyasaye kod lokruok ma Pinyruodh Nyasaye biro kelo ne dhano. Yo machielo ma wanyalo konyogigo en puonjogi mondo gine gimomiyo ber ka gidak ka luwore gi chike Nyasaye. (Isa. 48:17, 18) Donge inyalo tiyo gi thuolo momedore e tij lendo ma en tich ma imiyogo Jehova duong’ kendo ma inyisogo jomamoko ng’wono?​—1 Tim. 2:3, 4.

16. Ere kaka nyiso ji ng’wono nyalo konyi?

¹⁶ Lakteche molony gi kaka obwongo dhano tiyo wacho ni ng’at ma nyiso ji ng’wono bedo gi ngima maber, kendo obedo gi winjruok maber gi jowetene. Sama ikonyo joma chandore, ibiro winjo ka imor pile, ibiro bedo gi geno, ibiro bedo gi osiepe, kendo kinde mang’eny ibiro mana paro gik mabeyo. Kuom adier, nyiso ji ng’wono konyi in bende. (Efe. 4:31, 32) Jokristo ma temo matek mondo gikony jomamoko siko ka gin gi chuny mokue ma ok ketnegi bura, nikech ging’eyo ni gitimo gima Nyasaye dwaro. Ng’at ma ohero nyiso ji ng’wono bedo janyuol maber, dichwo kata dhako maber, kendo osiep maber. Ka wahero nyiso jowetewa ng’wono mapiyo sama gin e chandruok, wan bende ji biro ikore konyowa mapiyo sama wan e chandruok.​—Som Mathayo 5:7; Luka 6:38.

17. Gima duong’ momiyo onego inyis ji ng’wono en ang’o?

¹⁷ Ok onego inyis ji ng’wono mana nikech igeno ni gin bende gibiro nyisi ng’wono. Kar mano, gima duong’ momiyo onego itim kamano en gombo ma in-go mar luwo ranyisi mar Jehova kendo miye duong’, nikech Jehova Nyasaye e ma keto ranyisi maber chuth mar nyiso ji ng’wono. (Nge. 14:31) Kuom mano, watimuru duto ma wanyalo mondo waluw ranyisi mar Jehova kuom hero jirendewa kod Jokristo wetewa, kendo nyisogi ng’wono.​—Gal. 6:10; 1 Joh. 4:16.