“Lo Richo” Kuom Geng’o Mirima
“Lo Richo” Kuom Geng’o Mirima
‘Joherana, kik uchul kuor kendu uwegi, to louru richo gi gimaber.’—RUMI 12:19, 21.
1, 2. Ranyisi mane maber ma Joneno moko ma ne ni e wuoth noketo?
JONENO MAG JEHOVA maromo 34 ne dhi e nyasi mar walo ofis mar Bethel, to ne gideko e kor yo nikech ndege ma ne onego giidhi ne okethore. Gima nonego okaw mana sa achiel kende mar medo ndege mafuta, nolokore mobedo seche 44 mag chandruok e paw ndege man kuma onge pi, chiemo, kata gige konyruok. Ng’eny jowuoth igi ne owang’ kendo ne gisiemo joma tiyo e ndegeno gi gero. Owete gi nyimine to ne ok obedo gi mirima.
2 Gikone, Jonenogo nochopo kama ne gidhiye, mi giyudo kitimo weche mogik mag program mar walo ofis manyienno. Kata obedo ni ne giol, ne gibet mondo giwuo gi owete ma kanyo. Bang’e, ne gifwenyo ni ranyisi margi mar horuok mos kendo ritruok ne onenore ayanga ne jomoko. Achiel kuom jowuoth nokone weg kambi mar ndegeno niya: “Dabed ni ne ok en horuok mar Jokristo 34 ma ne ni e ndegeni, dine tungini maduong’ owuok e paw ndege.”
Dak e Piny Mopong’ gi Mirima
3, 4. (a) Mirima osemako dhano e okang’ mane, to kuom kinde maromo nade? (b) Be Kain ne nyalo geng’o mirimbe? Ler ane.
3 Pek mag ngima e piny marachni nyalo miyo ji obed gi mirima. (Ekl. 7:7) Kinde mang’eny, mirima kelo sigu to kata mana gero. Lwenje nitiere e kind pinje, koda e kind ogendini manie piny achiel, ka bende ywaruok mar joot kelo dhawo e mier mogwaro. Mirima ma kamano koda gero nochakore chon. Kain, ma ne en wuod Adam gi Hawa makayo, nonego Abel omin mare maluwe, nikech mirima mar nyiego. Kain notimo richoni kata obedo ni Jehova nosejiwe mondo ogeng’ mirimbe kendo nosesingo ni obiro gwedhe kotimo kamano.—Som Chakruok 4:6-8.
4 Kata obedo ni ne onyuole e richo, pod Kain ne nyalo yiero kaka di notimo kuom wachno. Nonyalo geng’o kata gayo mirimbe. Mano e momiyo ne en gi bura kuom timne mar gero. Kamano bende, bedo ni onyuolwa e richo miyo geng’o gero kata timbe gero bedonwa matek. Kendo chandruoge mamoko bende medonwa parruok e ‘kinde mag chandruokgi.’ (2 Tim. 3:1) Kuom ranyisi, pek mag yuto nyalo kelonwa parruok. Jo polis kod riwruoge makonyo joot wacho ni, chandruok mantiere mag pesa en nikech medruok mar mirima kod dhawo manie udi.
5, 6. En paro mane ma jopiny nigo kuom mirima manyalo makowa?
5 E wi mago, ng’eny ji mwaromogo, gin “jo moherore giwegi,” “jong’ayi,” kendo “jo mager.” Yot ahinya mondo wabed gi kido maricho kaka mago koda mirima. (2 Tim. 3:2-5) Kuom adier, sinembe kod program mag televison kinde mang’eny nyiso chulo kuor kaka gimaber, kendo gero kaka gima pile kendo ni mano e yo makare mar tieko chandruok. Olos sinembego e yo mamiyo joma ng’iyogi rito kama jal marach “yudoe anyali”—ma kinde mang’eny en ni inego ng’ato e yo mager.
6 Wuond kaka mago jiwo “chuny mar piny” kod jatende mager, ma en Satan, to ok yore Nyasaye. (1 Kor. 2:12; Efe. 2:2; Fwe. 12:12) Chunyno jiwo chopo gombo mag ringruok morem kendo okwedo chuth roho maler mar Nyasaye kod nyak mare. Kuom adier, puonj maduong’ mimiyo Jokristo en ni kik ng’ato chul kuor ka iye owang’. (Som Mathayo 5:39, 44, 45.) Omiyo, kare ere kaka wanyalo tiyo gi puonj mag Yesu e yo momedore moloyo?
Ranyisi Mabeyo Koda Maricho
7. Ang’o ma notimore ka Simeon gi Lawi ne ok ogeng’o mirimbgi?
7 Muma opong’ kod puonj gi siem mawuoyo kuom geng’o mirima kendo oting’o ranyisi makonyowa ng’eyo gik manyalo timore ka wageng’o mirima kata ka ok watimo kamano. Non ane gima ne otimore ka yawuot Jakobo, Simeon gi Lawi nochulo kuor ne Shekem nikech nonindo gi nyamin-gi ma Dina. Chunygi ne obedo ma “lit, kendo igi nowang’.” (Chak. 34:7) Bang’e, yawuot Jakobo mamoko nomonjo dala mar Shekem, mi ne gipeyo gi dalano kendo mon gi nyithindo ne gitero ka jo motwe. Ne gitimo kamano ok nikech Dina kende, to nenore bende ni ne en nikech nyadhi mar nying’ mar odgi. Ne gineno ni Shekem nochwanyogi kendo noketho nying wuon-gi, Jakobo. To Jakobo noneno timgino nade?
8. Ang’o ma wach Simeon gi Lawi nyisowa kuom chulo kuor?
8 Nyaka bed ni gima notimore ne Dina nomiyo chuny Jakobo lit ahinya, kata kamano nokwedo tim yawuote mar chulo kuor. Simeon gi Lawi pod ne temo ramo ni timgi ne ni kare ka giwacho niya: “Ber koso kotimo kod nyaminwa kaka gi dhako mandhaga?” (Chak. 34:31) To mano ok ema ne giko wach, nikech wachno ne ok omoro Jehova. Higini mang’eny bang’e, Jakobo nokoro ni nikech gero kod mirima ma Simeon gi Lawi nobedogo, kothgi ne dhi ke e kind ogendini mag Israel. (Som Chakruok 49:5-7.) Ee, nikech ne ok gigeng’o mirima, ne ok gimoro Nyasaye kaachiel gi wuon-gi.
9. En kinde mane ma both Daudi kodonjo e tim mirima?
9 Mano ne opogore ahinya gi Ruoth Daudi. Ne en gi thuolo mang’eny mag chulo kuor, to ne ok otimo kamano. (1 Sam. 24:3-7) Kata kamano, e kinde moro achiel, mirima ne both koloye. Jamoko moro miluongo ni Nabal noyanyo joma ne nigi Daudi, kata obedo ni ne giserito kweth mag Nabal kod jokwadhe. Daudi ne chiegni chulo kuor e yo mager, samoro nikech nowinjo lit, to ahinya, ne joge. Ka koro Daudi kod joge ne ni e yo ka gidhi monjo Nabal kod joode, rawera moro nonyiso chi Nabal dhako mariek, Abigail, kendo ne osaye ni okaw okang’. Gikanyono, nokawo gik mang’eny kaka mich mondo oromgo ne Daudi. Nobolore kokwayo ng’wono kuom weche maricho ma ne Nabal owacho, mi mano nomiyo Daudi oluoro Jehova. Chuny Daudi nolokore mi nowacho niya: “Ogwedhi in bende, nikech isegeng’a kawuono ni kik aketh remo.”—1 Sam. 25:2-35.
Chuny ma Jakristo Onego Obedgo
10. Paro mane ma Jokristo onego obedgo kuom chulo kuor?
10 Gima notimore e kind Simeon gi Lawi kod e kind Daudi gi Abigail nyiso maonge kiawa ni Jehova osin gi mirima maok ogeng’ kod gero, kendo ni ogwedho kinda mar loso kuwe. Paulo nondiko niya: ‘Ka nyalorenu, beduru gi kuwe kod ji duto, kaka unyalo. Joherana, kik uchul kuor kendu uwegi, to weuru ni Nyasaye kinde mar mirima; nikech nondiki niya, “Ruoth owacho ni, ‘Chulo kuor en mara; an to nachul.’” To nondiki bende ni, “Ka kech kayo jasiki, miye chiemo; ka riyo omake, miye gima domadhi; nikech kitimo kamano, nimiye neno wich kuot maduong’ [“ibiro biwo chuk mach maliel e wiye,” New World Translation].” Kik richo oloyi, to lo richo gi gi maber.’—Rumi 12:18-21. *
11. Ere kaka nyaminwa moro nopuonjore weyo mirima?
11 Wan bende puonj gi siemno nyalo konyowa. Kuom ranyisi, nyaminwa moro nokelo ne jaduong’-kanyakla wach ni jatende manyien ne chande kar tich. Nolero ni jalo ne ok timne maber kendo ne ok ong’won kode. Mirima nomake kod jatendeno, kendo nodwaro weyo tich. Jaduong’no nokwere ni kik otim gimoro e yor rikni. Jaduong’no noneno ni mirima mar nyaminwano kuom kaka ne itimone, nomiyo gik moko omedo bedo mana marach moloyo. (Tito 3:1-3) Jaduong’no ne onyise ni kata konyalo yudo tich machielo, pod ne biro chune bedo gi paro mowinjore kuom timbe maok nyis ng’wono mitimone. Nokone ni otim ne jatende kaka en bende doher ni mondo otimne owuon, mana kaka Yesu nopuonjowa ni watim. (Som Luka 6:31.) Nyaminwano noyie dhi temo. Ang’o ma notimore nikech mano? Bang’ kinde, jatendeno ne oloko pache, kendo nopwoyo kata mana nyaminwano kuom tijene maber.
12. Ang’o momiyo chwanyruok mabedo e kind Jokristo nyalo bedo malitie moloyo?
12 Samoro ok wanyal bwok ka chandruok ma kamago nenore kuom ng’at man oko mar kanyakla Jokristo. Wang’eyo ni kinde mang’eny ok bi timnwa maber e piny ma Satan oteloeni, kendo wang’eyo ni dwarore ni waked mondo kik jomaricho omi wabed gi mirima. (Zab. 37:1-11; Ekl. 8:12, 13; 12:13, 14) Kata kamano, kapo ni chandruok ma kamano otimore e kind owete gi nyimine ei kanyakla, lit nyalo bedo maduong’ie moloyo. Nyaminwa paro kawacho kama: “Chandruok maduong’ ma ne an-go kane adonjo e adiera ne en rwako wach mar ni, jo Jehova bende gin joma orem.” Bang’ wuok e piny maonge gi hera kendo maok dew, wageno ni ji duto manie kanyakla biro timo ne jowadgi e yo mang’won kaka Jokristo. Omiyo, ka Jakristo wadwa, to ahinya wuon ma nigi migepe e kanyakla, wacho kata timo gik moko e yo maok owinjore gi Jakristo, mano nyalo chwanyowa kata miyowa mirima. Wanyalo penjore ni, ‘Ere kaka mano nyalo timore e kind jo Jehova?’ Ber ng’eyo ni gik ma kamago notimore kata mana e kind Jokristo mowal e ndalo joote. (Gal. 2:11-14; 5:15; Jak. 3:14, 15) Onego watim nang’o ka mano otimorenwa?
13. Ang’o momiyo onego wati matek mondo walo chwanyruok e kindwa, to ere kaka wanyalo timo kamano?
13 Nyaminwa ma waa wuoyoeno wacho kama: “Nafwenyo ni ber lemo ne ng’ato ang’ata mochwanya. Mano konyo kinde te.” Mana kaka ne wasesomo, Yesu nopuonjowa ni walem ne joma sandowa. (Math. 5:44) Mano kaka onego walem moloyo ne owete koda nyiminewa ma Jokristo! Mana kaka wuoro dwaro ni nyithinde oherre, e kaka Jehova bende dwaro ni jotichne me piny oherre. Wageno dak kodgi kinde mabiro mochwere gi kuwe kod mor, kendo Jehova puonjowa mondo watim kamano sani. Odwaro ni wabed gi winjruok e timo tich maduong’ momiyowa. Omiyo, weuru watiek ywaruok kata “weyo” ne jomoko richogi mondo wasiki gi winjruok e kindwa. (Som Ngeche 19:11.) Kar sudo mabor gi owetewa sama chwanyruok oneno, onego wakonyre ng’ato gi nyawadgi mondo wasiki e kind oganda jo Nyasaye, kama Jehova ritowae maber e bwo ‘bedene manyaka chieng’.’—Rapar 33:27.
Bedo Mang’won gi Ji Duto Kelo Nyak Mabeyo
14. Ere kaka wanyalo kedo gi ywaruok ma Satan kelo mondo oketh winjruokwa?
14 Mondo omi otamwa lando wach maber, Satan kod jochiende temo matek mondo giketh mor mar joot kod kanyakla. Gitemo kelo pogruok ka ging’eyo ni ywaruok ketho winjruok. (Math. 12:25) Mondo waked kodgi, wabiro timo maber ka waluwo puonj Paulo niya: “Jatich Ruoth ok owinjore otim miero, to onego obed mang’won gi ji duto.” (2 Tim. 2:24) Ng’e ni lweny ma wakedo ok en mar “ringruok gi remo, to . . . kod lang chuny maricho.” Mondo walo lwenyni, dwarore ni wati gi gi lwenje mag Nyasaye, moriwo koda ‘ikruok mar yalo wach maber mar kuwe.’—Efe. 6:12-18.
15. Ere kaka onego watim kuom wasigu mamonjo kuwe mar kanyakla?
15 Wasik Jehova man oko mar kanyakla, hinyo monjo kuwe mar joge. Moko kuom jowasigugi goyo Joneno mag Jehova e yo masie. Moko ketho nyingwa e gasede kata e kot mag yalo bura. Yesu nonyiso jolupne ni mano ne dhi timore. (Math. 5:11, 12) Ere kaka onego watim? Nyaka wane ni ok ‘wachul richo kar richo’ e wach kata e timbewa ngang’.—Rumi 12:17; som 1 Petro 3:16.
16, 17. Kanyakla moro nobedo e bwo tem mane?
16 Kata bed ni Jachien timonwa ang’o, kuom ‘loyo richo gi gimaber,’ timwano nyalo lendo negi. Kuom ranyisi, kanyakla moro e chula mar Pacific nochulo ot moro mondo gitimie Rapar. Ka jotend kanisa moro me gweng’no nowinjo mano, ne ginyiso jokanisgi mondo gichokre kanyo e sa onogono ma ne ochan mar timo Rapar. Kata kamano, jatend polis nochiko jotend kanisano ni giwe odno ne Joneno ka sano ochopo. Kane sa mar timo Rapar ochopo, odno nopong’ gi jokanisa kendo ne gichako lembgi.
17 Kane jo polis ikore mar gologi gi thuon, jatelo maduong’ mar kanisano nobiro ir achiel kuom jodong-kanyaklawa kopenjo niya: “Be un gi gimoro makende mochan godhiamboni?” Owadwano nonyise wach Rapar, kae to ng’ano nodwoko niya: “Aa, ne ok ang’eyo!” Gikanyono polis moro nokok niya: “Donge ne wakonu gokinyi!” Jatend kanisano nowacho ne jaduong’no kowuondore, niya: “Ang’o ma koro udhi timo? Wasepong’o odno. Udwaro ni polis ogolwa oko gi thuon?” Notiyo gi miriambo mondo weche onere ka gima Joneno ema ne sandogi! Owetewa ne dhi timo nang’o?
18. Ere kaka owete notimo ka nochwanygi, to mano nokelo nyak mane?
18 Jonenogo noyie ne jo kanisano mondo otim lamo margi kuom nus sa, kae to bang’e eka owetewa ne dhi timo Rapar. Jokanisano nokalo sa, to kane gisewuok oko, Rapar nodhi nyime. Odiechieng’ maluwo, sirkal noloso komiti mar nono wachno. Bang’ nono wechego matut adimba, komitino nochiko jo kanisano mondo oland ni gima nokelo chandruok, ok ne en Joneno, to ne en jatelo maduong’ mar kanisano. Jo komitino bende nogoyo ne Joneno mag Jehova erokamano kuom horruokgi mos e bwo chal matek. Kinda mar Joneno mar ‘bedo gi kuwe kod ji duto’ nokelo nyak maber.
19. En yo mane machielo manyalo jiwo kuwe e kind ji?
19 Yo machielo mar rito kuwe e kindwa gi jomoko en tiyo gi weche mang’won. Sula maluwo biro wuoyo kuom tiend tiyo gi weche mang’won, kendo kaka wanyalo bedo joma kamago.
[Weche moler piny]
^ par. 10 “Chuk mach maliel” en gima nyiso tim moro ma ne itiyogo chon e lenyo chuma kuom keto mach molworo chumano, e bwoye koda kawiye, mondo ogol gik moko kuome. Bedo mang’won gi jogo maok ng’won kodwa nyalo loko pachgi mi gichak nyiso kido mabeyo.
Be Inyalo Lero?
• Ang’o momiyo tinde piny opong’ gi ji ma nigi mirima ahinya?
• Ranyisi mage mag Muma manyiso ber mar geng’o mirima kata rach mar weyo timo kamano?
• Ere kaka onego watim ka Jakristo wadwa ochwanyowa?
• Ere kaka onego watim ka joma oko temo ketho winjruok manie kanyakla?
[Penjo mag Puonjruok]
[Picha manie ite mar 16]
Simeon gi Lawi noduogo—to mana bang’ kane giseweyo mirima oloyogi
[Picha manie ite mar 18]
Nyiso ng’wono nyalo loko pach jomoko