‘Ket Nying Jehova Obedni Kar Buok’

“Kuom adier anawe joma bolore kendo jochan . . ., kendo giniket nying Jehova obednegi kar buok.”—ZEF. 3:12, New World Translation.

1, 2. En ang’o maduong’ machiegni yudo dhano?

SAMA in e wuoth moro, be iseyudo ka dwarore ni imany kamoro minyalo buokie kuom koth mojuki? Kata kamano, kapo ni en kodh yamo kata kalausi mager ahinya, to biro dwarore ni imany kama inyalo buokie mabiro miyi geng’ruok maber moloyo, kaka ei ot motegno ahinya.

² Kata kamano, nitie gimoro maduong’ mabiro, maloyo kata mana kodh yamo mager ahinya. En “ndalo kethruok.” ‘Ndalo maduong’no mar Jehova’ biro mulo dhano duto. Kata kamano, wanyalo yudo kar buok madwarore. (Som Zefania 1:14-18.) Ere kaka wanyalo timo kamano e “ndalo mar mirimb Jehova” makoro chiegni chakore?

Ndalo Kethruok e Diere ma ne Indiko Muma

3. “Yamo mokelo pe” ma nobiro kuom dhoudi apar mag Israel en mane?

³ Odiechieng’no mar Jehova biro chakore gi kethruok mar dinde mag miriambo duto manie piny. Ka wadwaro ng’eyo kaka wanyalo yudo kar buok, dwarore wanon gik mosetimore e ngima oganda Nyasaye machon. Isaya, ma nodak e higini mag 700 Ka Ndalowa Podi (K.N.P.), ne oporo kum mag Jehova kuom dhoudi apar mag Israel ma ne ong’anjo, gi “yamo mokelo pe” ma ji ne ok dhi bedo gi nyalo mar geng’o. (Som Isaiah 28:1, 2.) Wach ma ne okorno ne ochopo e higa mar 740 K.N.P., kane Jo-Asuria omonjo dhoudi apargo, ma bende ne ong’ere kaka Efraim.

4. Ere kaka “ndalo maduong’ mar Jehova” noketho Jerusalem e higa 607 K.N.P.?

⁴ Bang’ kum ma ne obiro kuom Israel, ‘ndalo maduong’no mar Jehova’ bende nobiro e wi pinyruodh Juda koda dalane ma en Jerusalem e higa mar 607 K.N.P. Mano ne otimorenegi nikech Jo-Juda bende ne ong’anjo moweyo lamo Nyasaye. Jo-Babulon e bwo Nebukadnezzar ne dwaro monjo Juda koda dalane maduong’, Jerusalem. Jo-Juda ne odhi manyo kony e ‘kar buok mar miriambo’ tiende ni kuom Misri. Kata kamano, mana kaka yamo maketho piny, Jo-Babulon ne oketho ‘kar buokno.’—Isa. 28:14, 17.

5. En ang’o mabiro timore ne jo Nyasaye ka gin kaka oganda, sama iketho dinde mag miriambo?

⁵ Odiechieng’no maduong’ mar Jehova ma nobiro kuom Jerusalem, ne en ranyisi mar kum mabiro yudo dinde maluongore ni Jokristo moseng’anjo moweyo adiera e kindewagi.  E wi mano, dinde mamoko mabende ni e ‘Babulon Maduong’,’ ma en nying’ mochung’ne dinde duto mag miriambo, ibiro kethi. Bang’ mano, chenro modong’ manie bwo teko mar Satan ibiro kethi. Kata kamano, jo Nyasaye ka gin kaka oganda biro tony nikech giketo Jehova obednegi kar buok.—Fwe. 7:14; 18:2, 8; 19:19-21.

Kar Buok e Yor Ranyisi Koda Masie

6. Ere kaka oganda Jehova nyalo yudo kar buok?

⁶ Ere kaka oganda Nyasaye nyalo yudo kar buok kata mana sani e kindegi mag giko? Wayudo kar buok e yor ranyisi kuom wuoyo gi Nyasaye e lamo ‘kwaparo kuom nyinge’ kendo kwatiyone gi kinda. (Som Malaki 3:16-18.) Kata kamano, wang’eyo ni dwarore ni watim moloyo mana paro apara kuom nyinge kende. Wasomo e Muma kama: “Ng’ato ka ng’ato maluongo nying [Jehova], norese.” (Rumi 10:13) Nitie tudruok e kind luongo nying’ Jehova kod yudo resruok. Kendo ji mang’eny ma chunygi nikare nyalo neno pogruok mantie e kind jogo maok ti ne Jehova, kod Jokristo madier, ma ‘paro kuom nying Jehova,’ ka gimiye luor kendo tiyone kaka Joneno mage.

7, 8. Jokristo mokwongo noyudo resruok nade e yo masie, to inyalo por mano nade gi ndalowa?

⁷ Kata kamano, resruok marwa ok en mana mar yudo kar buok e yor ranyisi kende. Nyasaye singo ne ogandane resruok mabiro timore e yo masie. Wanyalo neno mano kuom gima ne otimore e higa mar 66 E Ndalowa, bang’ kane jolweny mag Rumi e bwo Cestius Gallus ne omonjo Jerusalem. Yesu ne osekoro ni ndalo mar masirano ne idhi ‘ng’adi.’ (Math. 24:15, 16, 21, 22) Mano ne otimore ka apoya nono jolweny mag Rumi noweyo monjo dalano, mi mano noweyo thuolo ne ‘jomoko,’ tiende ni Jokristo madier, mondo ‘otony.’ Ne giyudo thuolo mar ringo mi giwuok e dalano koda alwora mare. Jomoko nong’ado aora Jordan kendo yudo kar buok e gode manie yor ugwe mar aorano.

⁸ Wanyalo poro gima Jokristo mokwongo notimo, gi gima oganda Nyasaye ma ndalogi biro timo. E ndalogo, Jokristo mokwongo ne omanyo kar buok, to jotich Nyasaye ma ndalogi bende biro timo kamano. En mana ni, Jokristo ma ndalogi ok bi dwarore ni oringi odhi kamoro e yo masie, nikech Jokristo madier yudore e piny mangima. Kata kamano, nikech giseketo Jehova koda riwruok mar oganda joge obedonegi kar buok, “jo moyier” koda jowetegi momakore kodgi, biro tony e yo masie, ka gin kaka oganda, e kinde ma ibiro keth dinde maluongore ni Jokristo moseng’anjo moweyo adiera.

9. Gin ng’a gini mosemiyo nying’ Jehova kik ong’ere? Chiw ane ranyisi.

⁹ Mopogre gi mano, dinde maluongore ni Jokristo owinjore yudo kethruok mabiro, nikech gin ema gisemiyo ji madhi e kanise ok ong’eyo puonj koda adiera mag Nyasaye, kendo gisetamore tiyo gi nying’ Nyasaye. E higini mag 450-1500 E Ndalowa (Middle Ages), nying’ Nyasaye ne ong’ere ahinya e pinje mag Ulaya. Nying’no, indiko gi nyukta ang’wen mag dho Hibrania miluongo ni Tetragrammaton, mihinyo ket ni YHWH (kata JHVH), kendo ne oyudore e pesa ma mingli, e kor ute, e buge mang’eny koda ei Muma, kata mana ei kanise moko mag Katholik kod Protestant. Kata kamano, e kindewagi ji osebedo gi tim mar golo nying’ Nyasaye e loko mag Muma kendo ok giti gi nying’no e yore mamoko. Gimoro manyiso mano en barua mar tarik 29, Jun 2008, ma riwruok mar Congregation for Divine Worship and the Discipline of the Sacraments ne ooro ne Romo mar Jobisop kane gitwak e wi ‘Nying’ Nyasaye.’ Ei baruano, kanisa mar Katholik ne ochiko ni kar tiyo gi nying’ Nyasaye e nyukta mag Tetragrammaton, onego giti gi “Ruoth.” Jotelo mag Katholik ne ochiko ni ok onego oti gi nying’ Nyasaye kata hule, obed e wende koda sama jo Katholik timo lamo. Bende,  jotend dinde mamoko mabende luongore ni Jokristo koda mago maok gin Jokristo, osepando nying’ Nyasaye ne ji tara gi tara mang’eny.

Ritruok Mimiyo Jogo Maketo Nying’ Nyasaye Obed Maler

10. Ere kaka ji miyo nying’ Nyasaye duong’ e ndalogi?

¹⁰ Mopogore gi gima dinde mamoko timo, Joneno mag Jehova pako kendo miyo nying’ Nyasaye duong’. Gimiyo nying’ Nyasaye obed maler kuom tiyo kode e yo manyiso luor. Jehova mor gi jogo ma gene, kendo obedonegi gimoro amora madwarore, mondo omi ogwedhgi kendo ritogi. “Ong’eyo jogo mogene” kaka kar buok.—Nah. 1:7; Tich 15:14.

11, 12. Gin ng’a gini ma ne oting’o nying’ Jehova malo e Juda machon, to ng’a gini mosetimo kamano e ndalowagi?

¹¹ Kata obedo ni ji mang’eny e Juda ne oseng’anjo moweyo Nyasaye, nitie jomamoko ma ne ‘oketo nying’ Jehova obednegi kar buok.’ (Som Zefania 3:12, 13. *) Ee, kane Juda ong’anjo, Nyasaye nokumogi kuom weyo Jo-Babulon mondo okaw pinygi kendo terogi e tuech, to nitie jomoko ma ne otony kaka Jeremia, Baruk, kod Ebed-melek. Ne oyudo joma ne otonygo odak ‘e dier’ oganda ma ne ong’anjo. Jomoko ne odhi nyime makore gi Nyasaye kata mana e tuech. E higa mar 539 K.N.P., Jo-Media kod Jo-Persia ma ne nie bwo Kuro ne oloyo Babulon. Mapiyo Kuro nochiwo chik ma ne omiyo Jo-Yahudi thuolo mar dok thurgi.

¹² Kuom jogo ma ne dhi dwoko lamo madier, Zefania ne okoro ni Jehova ne dhi resogi kendo bedo mamor kuomgi. (Som Zefania 3:14-17.) Mano osebedo adier e kindewagi bende. Bang’ kane osechung Pinyruodh Nyasaye e polo, Jehova ne oreso Jokristo mowal modong’ kendo malame gadier a e twech mar Babulon Maduong’. Kendo omor kuomgi nyaka chil kawuono.

13. Jo mowuok e ogendini duto igonyo kuom ang’o?

¹³ Jogo mogeno dak e piny nyaka chieng’ bende osewuok e Babulon Maduong’, kendo osegonygi a e tuech mar puonj mag miriambo mag dinde. (Fwe. 18:4) Omiyo, weche manie Zefania 2:3 chopo e okang’ malach e kindewagi: “Dwaruru Jehova, un jo mamuol duto mag piny.” Joma muol moa e ogendini duto, gibed ni gin gi geno mar dhi e polo kata mar dak e piny, sani koro keto nying’ Jehova obednegi kar buok.

Nying’ Nyasaye Ok En Kaka Bilo

14, 15. (a) Jomoko osetiyo gi gik mage kaka gik ritruok? (b) Ok onego wati gi ang’o kaka bilo mar ritruok?

¹⁴ Jo-Israel moko ne okawo hekalu kaka bilo moro manyalo ritogi kuom wasikgi. (Yer. 7:1-4) Motelo ne mano, Jo-Israel noparo ni ark, tiende ni sandug singruok, ne dhi miyogi ritruok e lweny. (1 Sam. 4:3, 10, 11) Constantine Maduong’ ne ondiko e okumba mag jolweny mage nyukta mag dho Grik khi kod rho, ma gin nyukta ariyo mokwongo mag nying’ “Kristo” e dho Grik, ka igeno ni mano ne dhi miyogi ritruok e lweny. Kendo wachre ni Ruoth Gustav Adolph mar Ariyo mar piny Sweden, ma ne okedo e lweny miluongo ni Thirty Years’ War, ne orwako gir lweny minyiso e ite mar 7. Ne ni, nying’ mar Iehova ne oket e yo manenore ayanga e gir lwenyno.

¹⁵ Jo Nyasaye moko ma jochiende omonjo, oseyudo kar buok ir Jehova kuom luongo nyinge gi duol maduong’. Kata kamano, gimoro ma nigi nying’ Nyasaye ok onego okaw kaka bilo moro manyalo rito ng’ato e ngimane mapile. Mano ok e tiend keto nying’ Jehova obednwa kar buok.

Kaka Wayudo Kar Buok Ndalogi

16. Ere kaka wanyalo yudo kar buok ndalogi?

¹⁶ Wanyalo yudo kar buok ndalogi kuom  bedo e kind oganda Nyasaye ma orito. (Zab. 91:1) Kokalo kuom “jatichno mogen, kendo mariek” koda jodong-kanyakla, ikonyowa bedo motang’ gi gik manie piny manyalo ketho rit mwayudono. (Math. 24:45-47; Isa. 32:1, 2) Par ane kuom siem mang’eny mwaseyudo kuom wach hero mwandu, kendo par bende kaka siemgo oseritowa mondo kik waketh winjruokwa gi Nyasaye. To nade wach bedo joma nigi chuny maok dew gimoro, ma en gima nyalo miyo wachak dok chien e tijwa ne Jehova? Wach Nyasaye wachonwa kama: “Joma ofuwo rumo nikech ok gidew gik moko. To ng’ato ang’ata mowinjo wachna nodag gi kue ka onge gima oluoro.” (Nge. 1:32, 33, The Bible in Luo, 1976) Temo matek mondo wabed gi timbe maler bende konyowa siko e kar buokwa.

17, 18. Ang’o makonyo ji tara mang’eny keto nying’ Jehova obednegi kar buok ndalogi?

¹⁷ Par ane bende kaka jatichno mogen hinyo jiwowa luwo kaka Yesu nochiko ni waland wach maber mar Pinyruoth e piny duto. (Math. 24:14; 28:19, 20) Zefania nowuoyo kuom lokruok moro ma ne dhi timore, kendo ma ne dhi konyo ji keto nying’ Nyasaye obednegi kar buok. Wasomo kama: “Eka nalok ni ogendini dhok maler, ni mondo giduto giluong nying Jehova, kendo gitine gi chuny achiel.”—Zef. 3:9.

¹⁸ Dhok malerno en ang’o? Dhok maler en adiera e wi Jehova Nyasaye kod dwaro mare kaluwore gi kaka ondiki ei Wachne mokudh gi muche. Inyalo wach ni in bende itiyo gi dhokno sama ikonyo jomoko bedo gi ng’eyo makare e wi Pinyruodh Nyasaye, koda kaka obiro miyo nyinge obed maler, sama ijiwo ratiro ma Nyasaye nigo mar bedo Jaloch, kendo sama iwuoyo gi ilo kuom gweth ma nyaka chieng’ ma dhano moluoro Nyasaye biro yudo. Nikech ji mang’eny wacho dhok mar ranyisini, nitie medruok e kwan mar ji ma ‘luongo nying’ Jehova’ kendo ‘tiyone gi chuny achiel.’ Ee, ji tara gi tara mang’eny e piny mangima koro yudo kar buok ir Jehova.—Zab. 1:1, 3.

19, 20. Ere kaka keto geno kuom ‘kar buok mar miriambo’ ne ok okonyo e diere ma ne indiko Muma?

¹⁹ Ji e piny kedo gi chandruoge madongo manenore ni ok ginyal loyo. Nikech gidwaro ahinya loyogi, ji mang’eny manyo kony kuom dhano morem. Kata gigeno yudo kony kuom riwruoge mag siasa, mana kaka kinde moko Israel machon ne riwore gi ogendini ma ne odak machiegni kodgi, ka gigeno yudo kony kuomgi. Kata kamano, wang’eyo ni timo kamano ne ok okonyo Jo-Israel. Kendo onge sirkal moro amora mar siasa e ndalogi mabiro tieko chuth chandruoge mag dhano, kata mana Riwruok mar Pinje (United Nations). Ka en kamano, be onego wakaw riwruoge mag siasa kata mamoko kaka kar buok? Muma ne okoro kuomgi kowacho ni gin ‘kuonde buok mag miriambo.’ Gin kamano nikech ji duto mogenogi ok bi yudo kony ngang’.—Som Isaiah 28:15, 17.

²⁰ Kinde okayo machiegni ma ndalo kethruok mar odiechieng’no mar Jehova,  nobi kuom piny. Chenro mag dhano ok bi miyo ji ritruok, gibed mwandu, kata mana kuonde ritruok ne gige lweny mag nyuklia. Isaiah 28:17 nyiso kama: ‘Miriambo nobed kar buok, pe biro yurere oko, mi pi biro thak oko mi oum kar pondo.’

21. En ber mane mwanyalo yudo kuom luwo weche manie ndiko mar higa 2011?

²¹ Gie sani koda e kinde mabiro, oganda Nyasaye biro yudo kar buok madier, kuom Nyasachwa Jehova. Nying’ Zefania ma tiende en, “Jehova Osepando,” nyiso ni Jehova e kar pondo madier. Omiyo ndiko mar higa 2011 oting’o jip maber mawacho kama: ‘Ket nying Jehova obedni kar buok.’ (Zef. 3:12, NW ) Kata mana sani, wanyalo kendo onego waket nying’ Jehova obednwa kar buok, kwageno kuome chuth. (Zab. 9:10) Weuru mondo wasiki kwaketo e pachwa pile weche ma ne okudhi gi much Nyasaye mawacho kama: “Nying Jehova en ot matek moting’ore malo; ng’at makare oringoe, mi okuwo.”—Nge. 18:10.

[Weche moler piny]

Be Iparo?

• Ere kaka wanyalo keto nying’ Jehova obednwa kar buok sani?

• Ang’o momiyo ok onego waket geno marwa kuom ‘kuonde buok mag miriambo’?

• En kar buok mane misingonwa e kinde mabiro?

[Penjo mag Puonjruok]

[Weche manie ite mar 6]

Ndiko mar higa 2011 en: ‘Ket nying Jehova obedni kar buok.’—Zefania 3:12, NW.

[Picha En mar manie ite mar 7]

Thüringer Landesmuseum Heidecksburg Rudolstadt, Waffensammlung “Schwarzburger Zeughaus”